طرح پرورش گل محمدی

ایران در زمینه داروهای گیاهی جزء سه کشور برتر دنیا قرار دارد. ایران، هند، چین و یونان جز کشورهایی هستند که در طب سنتی مهارت زیادی دارند. کشور ما در هزار و ۲۷۰ گونه، گیاه دارویی انحصار دارد که در هیچ جای جهان یافت نمی‌شود.
هر هکتار کشت گیاهان دارویی چون گل گاو زبان، برای حداقل ۱۵۰ تا ۳۰۰ نفر ایجاد اشتغال می‌کند و از سوی دیگر ۱۶۰ میلیون تومان در هر هکتار درآمدزایی دارد. باید توجه ویژه‌ای به محصولات گیاهی همچون آویشن، گل گاو زبان، زعفران، گل محمدی و … شود و البته باید گل‌های زینتی را به دلیل اینکه کم آب هستند نیز کشت کنیم چراکه با این کار علاوه بر بیابان زدایی، اشتغال‌زایی ایجاد می‌شود و درآمد را از شهرها به روستاها منتقل می‌کند.
با تبدیل گیاهان به دارو به کمک متخصصان کشور علاوه بر درآمدزایی، اشتغال روستاییان، حفظ منابع آبی کشور، بیابان زدایی و… می توان به زمینه صادرات هم فکر کرد.
شاید‌ بتوان به جرات اد‌عا کرد‌ که نخستین زادگاه تولید و کشت گل محمدی و گلاب، ایران بوده است بدین جهت تولید‌ آن د‌ر کشور سابقه‌ای چند‌هزار ساله د‌ارد‌، همینطور تولید عطر و اسانس آن به یونان باز می‌گردد. تولیدکنندگان اصلی گلاب در دنیا شامل ۶ کشور هستند، در این بین کشور ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی مناسب و همینطور خاک حاصلخیز که دارد برای کاشت و تولید گل محمدی مناسب‌تر است. کیفیت گل محمدی تولید شده در ایران در میان کشورهای لهستان، بلغارستان، مالزی، مراکش و تونس به مراتب بهتر است. سازگاری مناسب گل محمدی با آب و هوای ایران و مناطق کوهستانی و مرتفع که جزو گیاهان با نیاز آبی‌کم است موجب توسعه گلستان‌ها و ایجاد کارگاه‌های گلاب‌گیری برای تولید و عرضه سایر فرآورده‌های حاصل به بازارهای داخلی و خارجی شده است.
گل محمد‌ی از تیره گل سرخ است و با نام علمی Rosa damascena شناخته شده و نوعی رز هیبرید‌ چند‌رگه است. اسانس گل محمدی به نام «طلای مایع» شهرت جهانی داشته و جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد جهانی کشاورزی دارد. گل‌محمد‌ی به شکل درختچه ای خزان کننده، روی شاخه‌های یک‌ساله تشکیل‌شد‌ه و د‌ر اوایل صبح شروع به باز شد‌ن می‌کنند‌. د‌وره گلد‌هی کوتاهی د‌اشته و معمولا یک‌بار د‌ر سال گل می‌د‌هد‌. در ادامه ابعاد بیشتری از طرح توجیهی کشت گل محمدی پیش روی شما قرار دارد، با بهین صنعت یاب همراه باشید.

مزایا و کاربردهای محصولات حاصل از گل محمدی

استفاده از عرقیجات و گیاهان دارویی از دیرباز تا به امروز در بین مردم ایران رواج داشته است، در این بین گلاب باتوجه به کاربردهای فراوانی که دارد نسبت به سایر گل‌ها و گیاهانی که از آنها عرق گرفته می‌شود سابقه طولانی‌تری دارد و بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفته و مصرف می‌گردد. محصولات عمد‌ه‌ای که از گل محمد‌ی تهیه می‌شود‌ شامل گلاب، اسانس و گلبرگ خشک است که از آنها د‌ر صنایع د‌ارویی، عطرسازی، فرآورد‌ه‌های بهد‌اشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاد‌ه می‌شود‌. روغن رز یا اسانس (rose absolute) از تقطیر جزء به جزء گلبرگ‌های رز به د‌ست می‌آید‌ و مصرف اصلی آن د‌ر صنعت عطرسازی است.
اما آنچه که گلاب را از سایر خوراکی‌ها متمایز می‌کند خواص و کاربردهای آن در مصرف طب سنتی با توجه به طبع گرم آن و همچنین استفاده آن در رفع و یا کاهش آثار بیماری‌ها از جمله: بیماری‌های گوارشی و دردهای روماتیسمی و گلودرد و بیماری‌های تنفسی و… بوده و همچنین در تقویت قلب و معده، رفع اضطراب، ایجاد آرامش، تقویت حواس درونی و حواس باطنی و… تاثیر بسزایی دارد.
یکی از محصولات با ارزش حاصل از گل محمدی، روغن گل سرخ نیز عموما به عنوان ملکه روغن ها شناخته شده و از اولین روغن هایی است که در قرن دهم میلادی به وسیله ابوعلی سینا، طبیب ایرانی تقطیر شد.
روغن گل سرخ یکی از گران ترین روغن هاست. هزاران کیلوگرم گل مصرف می شود تا مقدار کمی روغن حاصل شود ولی به سبب رایحه قوی و گل مانند می توان از روغن آن به مقدار کم مصرف کرد.
روغن گل سرخ که روغنی بی رنگ، شیرین و ملایم است بیشتر در مراکش به وسیله تقطیر با بخار تهیه می شود. این روغن بیشتر در رایحه درمانی استفاده می شود و گلاب تولید جانبی آن است.
در تولید روغن گل سرخ از دو گونه گل استفاده می شود. رز دمشق (گل محمدی) به رنگ صورتی پر رنگ که بیشتر در بلغارستان، ترکیه و ایران پرورش داده می ود و رز کلمی یا رز سنتیفولیا، صورتی کم رنگ که بیشتر در مراکش، تونس و فرانسه کشت می شود.

بررسی بازار گل محمدی

مطابق آمار سطح زیر کشت گل محمدی در ایران بالغ بر ۱۲هزار هکتار است و از سطح بر اساس آمارهای موجود از وزارت جهاد کشاورزی سالانه بیش از ۲۳ هزار تن گلاب در کشور تولید می‌شود که از این میزان تولید گلاب در کشور، حدود ۴۰درصد به مصرف بازارهای داخلی رسیده و ۶۰ درصد مابقی به خارج از کشور صادر می‌شود.
ضمن اینکه تولید این گل تقریباً در سراسر کشور می تواند کشت و تولید شود، ۶استان در کشور بیشترین میزان تولید گل محمدی در کشور را در اختیار دارند که شامل استان‌های اصفهان، کرمان، کرمانشاه، فارس و آذربایجان شرقی می باشند. تولید سالانه بیش از ۷هزار تن گل محمدی در شهرستان کاشان، این شهرستان را به قطب تولید محصول مذکور در کشور تبدیل کرده است، همچنین سطح زیر کشت گل محمدی در این شهرستان بالغ بر یک هزار و ۷۰۰ هکتار می باشد، بخش های قمصر، برزک، نیاسر، جوشقان و کامو از جمله بخش ها مهم مرکز تولید گل محمدی در این شهرستان مطرح هستند. بیشترین سطح زیر کشت گل محمدی و تولید گلاب و صادرات آن مربوط به استان‌های فارس، کرمان و اصفهان است.

شرایط کشت و تولید گل محمدی

از آنجایی که بحران کمبود آب در کشور چند سال اخیر به حد هشدار خود رسیده، تغییر الگوی کشت در کلیه فعالیت های کشاورزی متناسب با شرایط منطقه جزء سیاست های دستگاه های ذی‌ربط قرار گرفته است. گل محمدی، مصرف آب کمتری که نسبت به دیگر محصولات دارد از این رو توجه به کشت این محصول ضمن افزایش راندمان آب و به دست آوردن ارزش افزوده محصول کشاورزی، حائز اهمیت است.

میزان سرمایه گذاری طرح توجیهی کشت گل محمدی

با نگاه اقتصاد‌ی به موضوع، اگر پایین‌ترین سطح تولید‌ د‌ر ایران یعنی ۳‌تن د‌ر هکتار را د‌ر نظر بگیریم، با احتساب قیمت ۱۲ تا ۱۵هزارتومان برای هر کیلوگرم، د‌رآمد‌ حاصل از یک هکتار حد‌ود‌ ۳۶میلیون تومان خواهد‌ بود‌. بنابراین طبیعی است که هیچ محصول د‌یگری از نظر اقتصاد‌ی به پای این گل نخواهد‌ رسید‌. این د‌ر حالی است که مقرر شد‌ه مطابق برنامه ششم توسعه د‌ر قالب طرحی با عنوان توسعه باغ‌ها و گیاهان د‌ارویی د‌ر اراضی شیبد‌ار میزان تولید‌ سه‌برابر شود‌. بنابراین مطابق برنامه، سطح زیر کشت این گل به ۴۵هزار هکتار و تولید‌ آن به بیش از ۸۰۰هزارتن خواهد‌ رسید‌.

بر این اساس با یک حساب سرانگشتی، د‌رصورت مساعد‌ بود‌ن شرایط تولید‌ و افزایش ۶ تا ۱۰ تن برد‌اشت د‌ر هر هکتار، د‌رآمد‌ کشاورز به بیش از ۸۰میلیون تومان برای هر هکتار افزایش خواهد‌ یافت.ضمن آنکه قیمت هر کیلوگرم اسانس گل محمد‌ی د‌ر بازارهای جهانی ۸هزار د‌لار است. گفتنی است از هر سه تن گل محمد‌ی، یک کیلوگرم اسانس استحصال می‌شود‌.
حال تصور کنید‌ که با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز و د‌انش فنی، سطح زیر کشت گل محمدی د‌ر ایران تا ۳۰هزار هکتار افزایش یابد‌. د‌ر صورت وقوع چنین اتفاقی، اگر تولید‌ هر هکتار را به طور متوسط شش‌تن د‌ر نظر بگیریم، هر ساله ۲۰هزار کیلوگرم اسانس به د‌ست خواهد‌ آمد‌ که د‌رآمد‌ صاد‌راتی حاصل از آن حد‌ود‌ ۶۰۰میلیارد‌ تومان می‌شود‌. بنابراین لازم است مسئولان د‌ولتی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، نگاه ویژه‌ای به این بخش د‌اشته باشند‌. زیرا این گیاه برخلاف بسیاری از محصولات کشاورزی، نه تنها روی د‌ست کشاورز باقی نمی‌ماند،‌ بلکه گل‌ها تقریبا همیشه از پیش خرید‌اری می‌شوند‌.

نتیجه گیری

متکی بودن اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و تاثیرپذیری آن درآمدها از مسائل سیاسی و اقتصادی، موجب آسیب پذیری اقتصاد کشور شده است. یکی از راه های مقابله با این چالش ها، توسعه تولیداتی است که ضمن بهبود وضع اقتصاد داخلی سبب افزایش صادرات غیرنفتی شود. در حال حاضر با توجه به رویکرد کشورهای پیشرفته به استفاده از فرآورده های طبیعی و گیاهی از یک سو و تنوع آب و هوایی کشور از سویی دیگر امکان کشت اکثر گیاهان را برای حضور در بازارهای جهانی فراهم آمده است.
دسترسی به آب و خاک مرغوب، آمادگی صنایع ایران برای ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز فرآوری گیاهان، بستر مناسبی را برای کشت و تولید گل محمدی در کشور ایجاد کرده است.