فرآیند تولید اسانس و عرقیات گیاهی

مروری بر زندگی اقوام مختلف در ایران باستان و مردمان پس از انها تا زمان حال، نشان میدهد که بطور پیوسته تهیه و مصرف انواع عطر و عرقیات گیاهی به منظور استفاده های غذایی، آرایشی، بهداشتی، درمان و صنعتی متداول بوده و ایجاد محل تهیه و تولید فرآورده های مختلف اینگونه محصولات، بخش عمده ای از فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی آنها را تشکیل میداده است.
آنچه در حال حاضر به تام عرقیاتف اسانسهای طبیعی، اسانسهای مشابه طبیعی، اسانسهای مصنوعی، عصاره ها و تنتورها تولید و عرضه میگرددف حاصل اطلاعاتی است که در فرآیند تولید و مصرف اینگونه محصولات تجربه گردیده و همپای کسب تجربیات به صورت های علمی به کار رفته است.

اقبال عمومی مردم از مصرف انواع فراورده های عرقیات و اسانس به عنوان نوشابه های طبیعی، عطر و طعم دهنده های غذایی، داروهای طبیعی و نیز استفاده های بهداشتی از یکطرف و تاسیس کارخانه هایی که با استفاده از اطلاعات ذیقیمت سنتی و روشهای جدید صنعتی جهت استحصال اسانس ها و عرقیات گیاهی فعالیت می نمایند از طرف دیگر و همچنین اقبال بازارهای جهانی برای خرید انواع محصولات تولیدی این کارخانجات از سوی دیگر، پیشرفت قابل توجه علمی و اقتصادی، تولید وسیع اینگونه محصولات را در ایران نوید میدهد.

شرح پروسه

در ابتدا گیاه بایستی قبل از ورود دستگاه تقطیرمورد بازبینی قرار گیرد. سپس گیاه به نسبت خاص بدرون سبد توری دار واریز و سبد بدرون مخزن تقطیر حاوی آب نرم انتقال می یابد. درب سبد بسته شده و شیر بخار مستقیم باز تا دمای آب به نقطه تبخیر برسد.سپس بخار ورودی قطع وبخار وارد کویل غیرمستقیم شده و به جوشیدن آب می پردازد. بخارات ایجاد شده در سیستم موجب جدا سازی مواد معطر ( آروما)و هدایت انها بسمت کنداسور دستگاه میگردد. بخارات کندانس شده پس از عبور از کندانسور دوم به آرامی وارد دکانتورشده و دوفاز میگردد. اسانس اول گیاه که همان اسانس غیر محلول در آب است و بر اثر ماند زمان در سطح آب جمع میگردد، توسط اپراتور جدا و آب معطر نیز بسمت تانک ذخیره موقت متصل به دستگاه منتقل میشود. این سیستم تقطیر که به سیستم تقطیر اول معروف است در ظرفیت هابی بارگیری ۳۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ کیلو گیاه قابل عرضه است.آب معطر خروجی این سیستم که حاوی اسانس محلول در آب است به منظور جداسازی اسانس آن به سیستم تقطیر دوم که به سیستم تقطیر برج بلند معروف است منتقل میگردد.

در این سیستم مایع معطر تا حد نقطه جوش مواد آرومایی گرم شده که موجب تبخیر آرومای آب میگردد. آرومای تبخیر شده از درون یک برج تقطیر بلند حاوی سینی های مشبک عبور و پس از پالایش وارد یک کندانسور غیر مستقیم جهت تقطیر میگردد. سپس مایع کندانس شده وارد کندانسور کویلی دوم گردیده و بمنطور استحصال اسانس وارد دکانتور میشود. در این فرایند مقداری آب هم بناچار تبخیر شده و وارد دکانتور میگردد که مجددا به مخزن حرارتی سیستم برگشت میشود. خروجی این سیستم یک اسانس محلول در آب است که در صورت ترکیب با اسانس سیستم تقطیر اول تشکیل دهنده اسانس تام گیاه است. در استخراج اسانس از گیاهانی همچون گل محمدی ، پسآب خروجی سیستم تقطیر دوم نیز ارزشمند است که به عنوان مثال در گل محمدی پسآب سیستم دارای ماده معطر فنیل اتیل است. متاسفانه تمامی واحد های تولید اسانس و گلاب در کشور این پسآب را دور ریز میکنند. این قسمت از اسانس بقدری فرار است که بمحض حرارت دهی تبخیر و بمحض کندانس درون آب معطر قرار میگیرد و بوسیله سیستم تبخیر و تقطیر قابل استحصال نیست. لذا در صورت تمایل به استحصال این جزء از اسانس پسآب سیستم تقطیر برج بلند در تعامل با یک سری رزین قرار گرفته که پس از باردار کردن رزین ها این جزء اسانس به گلوله های رزین میچسبد. عمل جدایش و شستشوی رزین ها با یک محلول الکلی صورت میگیرد. سپس این محلول الکلی وارد دستگاه تغلیظ کننده گردیده که الکل آن جدا و آنچه که باقی میماند محلولی است بنام “فنیل اتیل الکل” این سیستم به سیستم تقطیر سوم و یا سیستم اسانس گیر الکلی معروف است.

به عنوان یک آپشن در صورت تمایل به تولید نوشیدنی ،آب معطر تولیدی از سیستم تقطیر اول، از تانکهای ذخیره بوسیله یک پمپ وارد مخزن پروسس همزن دارشده ، به نسبت میزان غلظت عرق ورودی، آب نرم و شیرین کننده بهمراه افزودنی های مجاز نیز وارد و با یک دمای ملایم مخلوط و تشکیل محلول شیرین شده و آماده مصرف را میدهد. بهنگام بسته بندی محلول بوسیله پمپ وارد یک پاستوریزاتور شده و سپس بااستفاده از کلکلتور و ولوله کشی های استیل وارد خط بسته بندی می شود.محصول بسته بندی شده نوشیدنی در اشکال پاکت های آلومنیومی خود ایستا(Standup – Doy pack) و یا بطری های فرم یافته(PET) دراوزان ۳۰۰ سی سی الی ۱۵۰۰ سی سی ویا قوطی های آلومنیومی استوانه ای(CAN) ارائه خواهندشد.. سیستم تاسیسات مکانیکی شامل دستگاه سختی گیر، اسمزمعکوس، دیگ بخار و کمپرسور باد به ترتیب آب نرم، بخار و هوای فشرده سیستم را تامین میکنند.

ظرفیت

دستگاه تقطیر اول در ظرفیت ۳۰۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰ کیلو بارگیری گیاه
دستگاه تقطیر دوم (برج بلند) در ظرفیت ۱۰۰۰ لیتر بارگیری
دستگاه تقطیر سوم ( فنیل اتیل الکل) در ظرفیت ۵۰۰ لیتر تبخیر در ساعت