فرآیند تولید لواشک

خشک کردن میوه قرن هاست که به عنوان یک روش ساده نگهداری مواد غذایی مرسوم است. از جنبه های مهم و مورد توجه در فرآیند خشک کردن می توان به عواملی مانند افزایش مدت زمان نگهداری، کاهش وزن و اندازه و همچنین تولید فرآورده های جدید از میوه ها اشاره کرد. یکی از پرطرفدارترین فرآورده های خشک شده غذایی لواشک میوه است.

تهیه لواشک از زمانی شروع شد که مردم با استفاده از یک آسیاب سنگی تو خالی، میوه را له کرده و آن را در مقابل آفتاب، خشک و برای زمستان نگهداری می کردند. بعد ها به جای سنگ پارچه های نخی ضخیم به ویژه کرباس برای له کردن و آب گیری میوه مورد استفاده قرار گرفت.

سال ها بعد استفاده از پالپ یا گوشت میوه ها به جای میوه کامل رایج شد. در این روش گوشت میوه را به صورت کاملا نرم در آورده، در برابر آفتاب پهن می کردند تا رطوبت خود را ازدست داده و به شکل ورقه نازکی از میوه خشک شده در آید.با توجه به فراوانی میوه در کشور به ویژه در فصول خاص، تولید لواشک در ایران از دیرباز رواج داشته است.لواشک خوردنی محبوب بسیاری از کودکان است که انواع بهداشتی آن در مقایسه با سایر هله هوله ها چندان مضر نیست.لواشک به مخلوطی از عصاره و پالپ یک یا چند میوه گفته می شود که پس از طی مراحل فرآیند تا اندازه معینی خشک شده و عمدتا به صورت ورقه و گاهی به اشکال دیگر بسته بندی و عرضه می شوند. دو طرف محصول توسط پلاستیک (نایلکس) جهت جلوگیری از تماس با محیط و دست در هنگام مصرف پوشیده شده و این مجموعه در درون پلاستیک های مخصوص بسته بندی می شود.

ترکیبات شیمیایی میوه ها :

میوه ها ترکیبات شیمیایی متعددی دارند که ساختمان و میزان این ترکیبات می توانند متفاوت باشند .

ترکیبات شیمیایی میوه ها می توانند شامل آب ، کربو هیدرات ها و چربی ها وپروتیین ها باشند و مواد دیگری که نسبتا به مقدار کم در میوه ها وجود دارند عبارتند از مواد آلی و معدنی مختلف هستند .فراوان ترین ترکیب تشکیل دهنده ی میوه ها آب است .

خواص میوه ها :

در تهیه ی لواشک و آلوچه از میوه هایی استفاده می گردد که دارای ارزش تغذیه ای و خواص درمانی فوق العاده می باشند . باید توجه داشت که در مراحل مختلف تولید وفراوری ارزش این مواد پایین نیامده و با افزودن عصاره ی تازه ، خواص میوه ها را حفظ نمود .

آلو :

گیاهی از تیره ی سرخیان و خانواده ی بادامیان که به صورت خشک و تازه به مصرف می رسد . آلو ضد باکتری ، ضد ویروس ، ملین دار و دارای فیبر قابل حل است که برای کاهش کلسترول ودر نتیجه کاهش حمله ی قلبی مفید است و نیز برای دفع مدفوع و درمان یبوست موثر ومفید است .

گوجه ، گوجه برقانی و آلوچه :

گیاهی است از خانواده ی گل سرخ از جنس گوجه و آلو با میوه ای گوشتی که به صورت تازه یا خشک به مصرف می رسد و در تهیه ی غذا به کار برده می شود .

گوجه گیلانی ، گوجه وحشی:

گونه ی وحشی گوجه که میوه ی آن ریزتر و ترش تر از گوجه ی معمولی است ودرخت آن خاردار می باشد .

گوجه سبز :

نوعی آلو یا گوجه با گوشت و پوست سبز طلایی که در اصل فرانسوی می باشد .

زرد آلو و برگه ی آن :

درختی است از تیره ی گل سرخیان و خانواده ی بادامیان با هسته ای سخت که گوشت میوه ی آن خوراکی است . مغز هسته ی بعضی از آن تلخ و بعضی شیرین است . از گوشت میوه محصولاتی مانند : پر زرد آلو ، کمپوت ، شربت ، شربت غلیظ و اخیرا لواشک تهیه می شود .

زرد آلو ضد اسهال ، دارای ویتامین های a ، b و c و برای بیماری سیروز تجویز می گردد . زرد آلو قیسی دارای مس می باشد و در درمان بیماری های کبدی بسیار موثر است .

برگه به دو صورت گوگردی و آفتابی از خشک کردن گوشت میوه به دست می آید . این برگه باید دارای بو و مزه ی طبیعی و عاری از هر گونه آفت باشد .

هلو و برگه ی آن :

هلو میوه ی رسیده درخت هلو از خانواده ی رز استایه می باشد . از هلو و برگه ی آن برای تهیه ی لواشک استفاده می گردد .هلو مقوی معده و روده می باشد و برای رفع بوی دهان موثر است و به دو روش گوگردی و آفتابی برگه ی آن تولید می گردد .

انار :

انار میوه ی درخت یونیکاگراناتوم و از خانواده ی یونیکاسیا می باشد . انار برای قلب مقوی است و خون را تصفیه می کند و ضد یرقان بوده و کبد را تقویت می نماید . انار ضد خارش پوست و آلرژی می باشد و نیز انار ترش ضد عفونی کننده ی معده و روده می باشد و برای درمان جوش دهان موثر است .

رب انار از میوه ی درخت آن که تازه ، تمیز و کاملا رسیده است و عاری از هر گونه آلودگی باشد به دست می آید . رنگ آن ارغوانی تا ارغوانی تیره است . طعم ترش و شیرین و مزه ی گس دارد و میزان ph آن بین ۶/۲ تا ۴/۳ باید باشد .

فرآیند تولید لواشک

زغال اخته :

گیاهی است درختچه ای از تیره ی زغال اخته نزدیک به زیتونیان با میوه ای کوچکتر از زیتون ، گوشتی و قرمز رنگ که به صورت تازه ، مربا و کمپوت مصرف می شود . به دلیل طعم و رنگ عالی از میوه های اصلی در تهیه ی آلوچه و لواشک استفاده می گردد .

زغال اخته در درمان بیماری قند ، سرفه و بی اختیاری در ادرار ، در مرض های معدوی و روده ای بسیار نافع می باشد .

آلبالو و آلبالو خشک :

به میوه رقم های گیاه آلبالو از خانواده ی گل سرخیان گفته می شود . آلبالو میوه ای ملین دار و ضد یبوست که خون و معده را تمیز می کند . مصرف آن برای بهبود تنگی رگ ها ی قلب مفید است و صفرا بر می باشد .

آلبالو خشکه از خشک کردن میوه های آلبالو به دست می آید و بسیار متداول و رایج می بلشد و از آن در تهیه ی لواشک نیز استفاده می شود .

سیب :

از میوه های اصلی در تولید لواشک است که کلسترول را کاهش می دهد و دارای عوامل ضد سرطانی و ضد ویروس و ضد التهابی است و از یبوست جلوگیری می نماید

گلابی :

از میوه های مورد استفاده در لواشک سازی است . در گلابی مقدار زیادی فیبر وجود دارد که برای درمان یبوست و کاهش کلسترول موثر است . در گلابی عنصر بور وجود دارد که به بلا بردن جذب کلسیم کمک می نماید .

انگور ، غوره و آب غوره :

در تهیه ی انواع لواشک از موارد فوق استفاده می گردد که سرشار از مواد ضد اکسید کننده و ضد سرطان هستند .

نکته :از زرشک ، لیمو ترش ، توت فرنگی ، شاه توت و زرشک در لواشک سازی به عناوین مختلف استفاده می گردد که تمشک در فرمولاسیون انواع لواشک می تواند نقش به سزایی داشته باشد.

انواع لواشک

لواشک  ها با توجه به عادات غذایی مردم نقاط مختلف و ملیت های گوناگون دارای فرمول ها و کیفیت های متفاوت می باشند. این فرآورده به سبب استفاده از مواد افزودنی گوناگون، نوع میوه مورد استفاده در روش های مختلف تولید، دارای تنوع بسیار است.
انواع لواشک هایی که در دنیا تولید می شود، عبارتند از نوترافروت (Nutra fruit) که از خشک کردن پوره میوه بدون افزودنی طعم یا نگهدارنده تولید می شود.لواشکی که در آن پالپ سیب، عسل (به عنوان طعم دهنده) و اسید سیتریک و دارچین را به نسبت های مختلف مخلوط کرده و خشک می کند. سپس با استفاده از بادام زمینی خرد شده روی لواشک را تزئین می کنند.

لواشکی که از پالپ سیب، نشاسته ذرت (به عنوان کمک خشک کن و تثبیت کننده) کنسانتره مواد معطره سیب (برای جبران آن چه که در طول خشک کردن از دست می دهد)، نمک (برای بهبود طعم) و مقداری شکر(برای ایجاد طعم کارامل در فرآورده) که با استفاده ازیک خشک کن غلتکی و ضخامت کمتر از ۰/۵ میلی متر تهیه می گردد.

نوع دیگری از لواشک که ۸۵-۸۰ درصد وزن خمیر لواشک از پالپ میوه، ۱۲-۵ درصد شکر و ۱۰-۵ درصد مواد نشاسته ای را مخلوط کرده و خشک می کنند. عمل خشک کردن را تا زمانی ادامه می دهند که وزن فرآورده تا یک سوم مقدار اولیه کاهش یابد. ممکن است ازمواد طعم دهنده، ویتامین ها و چاشنی ها نیز استفاده شود.

به غیر از لواشک زرد آلو، پنج طعم دیگر نیز به خمیر اولیه می توان اضافه کرد. این طعم ها عبارتند از: توت فرنگی، تمشک، گیلاس، آلو، سیب.لـواشـک مـیـوه بـا اسـتفـاده از مالتـودکسترین یـکی دیـگر از انـواع لواشک های تولیدی دنیا می باشد که در فرمولاسیون آن پوره توت فرنگی (شیرین نشده)، شکر، سس سیب (شیرین شده)، مالتودکسترین، روغن نباتی، اسید سیتریک (پایدارکننده) موجود می باشد.
لواشک مکزیکی از شربت به تهیه می گردد. شربت به را صاف کرده و پس از جوشاندن، خشک می کنند، تا زمانی که بافت مو می نرم پیدا کند و قابلیت بریدن و ورقه کردن فرآورده بسیار راحت گردد. این فرآورده بسیار شیرین می باشد.

در ارمنستان نوعی لواشک به نام باستلک موجود است که در تهیه آن از انگور دم گرفته بدون آن که تخم های آن خرد شود، استفاده شده، به این عصاره در بعضی موارد ادویه، آبلیمو، شکر، کمی نمک و پکتین اضافه می کنند.

لواشـک با استـفاده از پـرک هـای خشک شده میوه با رطوبت ۲ درصد را باعصاره پالپ تغلیظ شده میوه (دارای ۷ درصد ماده خشک، ۳۰درصد رطوبت) مخلوط نموده و خمیری از میوه خشک با رطوبت ۱۰ درصد تهیه می کنند. شیرینی و اسیدیته فرآورده را با افزودنی شیرین کننده ها (مانند شربت ساکارز، گلوکز، عسل) تامین می کنند.

لواشک کیوی، لواشک موز، لواشک زرد آلواز دیگر انواع لواشک است.

فرآیند تولید لواشک

ارزش غذایی لواشک

برتری لواشک نسبت به بقیه تنقلات، بالا بودن ارزش غذایی لواشک در مقایسه با این کالاها می باشد، چرا که لواشک با اندکی تغییر در ترکیب میوه تولید می گردد.

نکته قابل توجه این است که براثر استفاده از روش های نامناسب تولید، میزان از دست دادن مواد مغذی میوه ها بسیار زیاد و در صورت استفاده از روش مناسب میزان مواد مغذی تقریبا نزدیک به درصد این مواد در میوه خام است.

بهداشتی بودن لواشک ها نیز یک موضوع بسیار پراهمیت است. از آن جایی که در تهیه لواشک به صورت غیر کارخانه ای باید آن را در فضای آزاد و مقابل نور خورشید قرارداد باید به بهداشت محیطی که لواشک در آن قرار می گیرد، توجه نشان داد.

البته از معایب این ماده غذایی در حالتی که به روش صنعتی تهیه می شود، گاه استفاده از نمک زیاد برای جلوگیری از فساد است.
لواشک چنان چه با اصول علمی تهیه شود، برای مدت طولانی قابل نگهداری است و در اثر مرور زمان ممکن است تغییرات ناچیزی در کیفیت آن ایجاد شود. این محصول در صورت نگهداری در شرایط نامطلوب و بسته بندی نامناسب مستعد جذب رطوبت و نیز آلودگی ثانویه می باشد.

فرایند تولید لواشک شامل مراحل زیر است که به طور خلاصه بیان می شود :

– تحویل میوه

– نگهداری میوه

– شست و شوی میوه که خود شامل مراحل شست و شوی اولیه ، علف گیری ، شست و شوی ثانویه ، دریچه ی کنترل ورودی ، بازرسی میوه و شست و شوی نهایی آن است .

– خرد کردن

– پیش گرم نمودن

– صاف نمودن

– جمع آوری پوره ی میوه

– تغلیظ پوره ی میوه

– ذخیره سازی خمیر لواشک

– خشک کردن

– بازرسی پس از خشک کردن

– قرنطینه

– برش نهایی

– برچسب زدن

– بسته بندی

– کنترل کیفیت

– انبار داری

– فروش

مراحل تولید لواشک

لواشک به سه روش تولید می گردد،۱- روش صنعتی، ۲- نیمه صنعتی، ۳- سنتی.

میوه باید در فصل مناسب و در موقع مناسب در محلی دورتر از محل تولید ، تحویل و نگهداری شود . چون فصل تولید میوه کوتاه است ، تولید کنندگان مجبور هستند از فرایندهای مختلف برای نگهداری طولانی میوه استفاده کنند که یکی از موادی که در این فرایند مورد استفاده قرار می گیرد گاز so2 است .

میوه  هایی که برای فرآیند به کارخانه تحویل داده می شوند، بیشتر به خاک و مواد خارجی دیگرآلوده اند و بنابراین برای دست یابی به یک فرآورده مطلوب و با کیفیت خوب باید میوه از مواد خارجی عاری شود، خیساندن در آب سبب می شود که چسبندگی مواد خارجی کمتر شده و جدا شدن آن ها در مراحل بعدی شستشو آسان تر شود. در روش های موثرتر در حالی که آب روی میوه افشانده می شود یا در میوه آب غوطه ور است، همواره جا به جا می شود. برگ ها و علف ها و میوه های نامناسب سورت می شود.

در ابتدا میوه توسط مسئول مربوطه درجه بندی می شود. اگر حد استاندارد را داشته باشد اجازه تخلیه بار را می دهد. میوه ها جهت شستشو در حوضچه ای ریخته می شود و توسط فشار آب در کانال هدایت می شود تا مرحله اولیه شستشو انجام می شود. در این مرحله میوه در آب غلطانده می شود و خاک و آشغال ها از میوه جدا می شود.

در شستشوی بعدی، میوه ها در چند مرحله از زیر دوش های آب عبور می کنند تا سطح میوه تمیز شود. این دوش ها در چند جای مسیر وجود دارد تا آلودگی چسبیده به میوه کاملا” از بین بروند. در ضمن افرادی نیز در طول مسیر جهت کنترل دقیق تر و جدا سازی آشغال های رد شده از مرحله قبل، هستند تا فقط “میوه” وارد دستگاه خرد کن شود و اطمینان دو چندان شود.

میوه ها وارد خردکن می شوند و بعد از آن میوه خرد شده وارد دستگاهی می شود تا حرارت ببیند و به اصطلاح میوه را پیش پز کند. این عمل باعث می شود میوه به طور کامل له شود و جداسازی پوست آن به راحتی صورت گیرد.

صافی های مخصوصی وجود دارد که وظیفه جدا کردن پوست میوه را به عهده دارد. این دستگاه میوه خالص را که لواشک از آن بدست می آید را از پوست، دانه و سیخ جدا می کند. پوره میوه توسط پمپ از طریق لوله های استیل به مخازنی بزرگ جهت پخت هدایت می شوند تا در آنجا پخت نهایی انجام شود.

میوه موجود در این مخازن تحت خلاء پخته می شوند تا در ضمن پخته شدن، آب آن نیز تبخیر شود. چون این عمل در درجه حرارت پائین تحت خلاء انجام می گردد مواد مغزی حفظ می شوند. در این مرحله ۲% نمک و ۶% اسید سیتریک به عنوان افزودنی مجاز اضافه می شود تا علاوه بر ماندگاری، طعم خوبی هم به لواشک بدهد. عمل آوری خمیر تا آنجا ادامه پیدا می کند که کارشناسان میزان پخت و آب موجود در خمیر را مناسب تشخیص دهند. اگر شرایط به حد استاندارد رسیده باشد، خمیر حاصل آماده تبدیل شدن به لواشک است. در این مرحله خمیر بدون دخالت دست و توسط پمپ های استیل به قسمت خشک کن ها برای تبدیل شدن به لواشک فرستاد می شود، و یا می توان آنرا در بشکه هایی به صورت استریلیزه برای زمان نگهداری بیشتر ذخیره کرد که به اصطلاح به آن Aseptic (ضد عفونی کردن) گفته می شود.

لازم به یاد آوری است که برای تهیه لواشک هایی مانند لواشک آلو و زرد آلو، پخت سرباز صورت می گیرد، در این مرحله هسته و پوسته به علت گسیختگی نسوج میوه به صورت معلق در درون محصول قرار می گیرد، سپس توسط دستگاه هسته گیر جدا می گردند وبعد از این دستگاه به بخش تغلیظ هدایت می شوند.

قبل از ورود به خشک کن این خمیر باید روی نایلکس به طور یکنواخت توسط دستگاه دیپازیتور پهن شود که این عمل بدون دخالت دست انجام می شود. سپس وارد خشک کن شده تا خشک شود. چند ساعتی طول می کشد تا خمیر به لواشک تبدیل شود و از طرف دیگرِ خشک کن، به صورت نواری بیرون آید. پس از آن به اندازه های مشخص و یکنواخت برش خورده و پس ازپوشش روی هم چیده می شوند.

به خاطر خاصیت چسبندگی زیاد لواشک که آمادگی جذب سریع گرد و غبار را دارد، در طرف دیگر آن نیز نایلکس کشیده می شود. به این ترتیب دو طرف لواشک دارای حفاظ نایلکس برای جلوگیری از آلودگی می باشد.

لواشک ها بر روی میزهای مخصوصی چیده می شوند و از آنجا در انبار موقت جهت دوران قرنطینه و یکنواختی می ماند و سپس به قسمت بسته بندی برده می شوند.

در اینجا اول لواشک ها به ابعاد مختلف برش داده می شوند؛ بعد هر کدام جهت بسته بندی به طرف دستگاه مربوطه هدایت می شوند. توسط ماشین های بسته بندی با دقت و نظارت کارشناسان بسته بندی انجام می شود تا در نهایت پاکیزگی، بتوان لواشک را برای مدت طولانی نگهداری و از ورود آلودگی جلوگیری کرد. بسته ها در داخل کارتن چیده می شوند و از آنجا به انبار محصول برده می شوند.

فرآیند تولید لواشک

روش تولید و ویژگی های تمر هندی :

تمر هندی محصولی است که از گوشت میوه تمر هندی از خانواده ی حبوبات از جنس تاماریندوس و گونه ی ایندیکا بدست می آید و از طریق فشردن گوشت میوه به همراه دانه ی آن تهیه می گرددو بومی مناطق مالزی ، تایلند ، هند ، مصر و جنوب ایران است ولی به علت کشت و شناخت اولیه ی آن در هند به تمر هندی معروف شده است .

ویژگی های فیزیکی تمر هندی :

دارای رنگ خرمایی تیره ، طعم ترش مخصوص به خود وعطر اختصاصی می باشد .

اصول آماده سازی و فراوری تمر هندی :

شست و شو

جدا سازی

جدا سازی قسمت های زاید

لکه گیری

دم گیری و هسته گیری

آلوچه ی فراوری شده :

فراورده ای است که از آلوچه ی خشک یا تازه ی آلو ، آلبالو ، زرد آلو ، آلو زرد ، زغال اخته و … تهیه می شود که پس از فراوری شدن به صورت هسته دار یا بدون هسته عرضه می گردد .

فرایند تولید آلوچه فراوری شده :

تحویل میوه

آماده سازی میوه

انبار

میوه ی آماده

دیگ پخت

تانک نگهداری

دستگاه پر کن

کارتن کردن

انبار فروش

بازار مصرف

روش کلی تولید لواشک و آلوچه ی فراوری شده :

روش تولید در اتمسفر :

جوشاندن مخلوط میوه با آب نمک و سایر افزودنی ها در فشار اتمسفر از رایج ترین راههای تولید لواشک وآلوچه ی فراوری شده است

روش جوشاندن در خلا :

در این روش عمل تبخیر در خلا و در درجه حرارت نسبتا پایین ۶۰ درجه ی سانتی گراد و فشار ۲۶ اینچ جیوه انجام می پذیرد .

روش تولید مداوم :

این روش شامل تغذیه ی مداوم میوه و عصاره ی آن به درون دستگاه پخت که خود مشتمل بر چندین بخش متصل به یکدیگر است ، می گردد . ابتدا اجزای مختلف با هم مخلوط شده و سپس به هم زده می شود و در مرحله ی بعدی نیز دوباره به هم زده می شود .

آلوچه فرآوری شده

فرآورده  ای است که از آلوچه خشک شده یا تازه آلو، آلبالو، زردآلو، آلو زرد، زغال اخته و غیره تهیه می شود که پس از جداسازی، شستشو، فرآیند پخت و افزودن مواد اختیاری مجاز شامل نمک، شکر واسیدسیتریک به صورت هسته دار یا بدون هسته بسته بندی و عرضه می شود.

فرآیند تولید آلوچه فرآوری شده

آلوچه فرآوری شده دارای انواع تک میوه، دو میوه و چند میوه ای و به صورت هسته دارو بدون هسته تهیه می شود.

فرآیند تولید آلوچه فرآوری شده مشابه لواشک است. فقط در مورد آلوچه های فرآوری شده فاقد مرحله خرد کردن و صاف کردن بوده و پس از عملیات تغلیظ، عمل پرکردن آلوچه انجام می شود. فرآیند تولید آلوچه فاقد مراحل خشک کردن و تجهیزاتی نظیر خمیر پهن کن، سرد کننده، روکش کننده و برش زن خود کار می باشد.

به عبارتی فرآیند تولید این محصول شامل عملیات جداسازی، شستشو، فرآیند پخت و افزودن مواد اختیاری مجاز شامل نمک، شکر، اسید سیتریک و آب به میوه های خشک یا تازه آلو، آلوچه، آلبالو، آلو زرد، زرد آلو، زغال اخته و غیره می باشد.

آلوچه در مقایسه با لواشک میزان رطوبت بیشتری دارد.

امکان رشد میکروبی در آلوچه فرآوری شده در مقایسه با لواشک، با توجه به درصد رطوبت بالاتر آن بیشتر است.

بسته بندی

بسته بندی مانعی در برابر تماس فرآورده با محیط است، به علاوه ورود نور، انتقال حرارت، رطوبت و گاز و تماس میکروب ها یا حشرات را کنترل می کند.بسته بندی لواشک و آلوچه فرآوری شده نیز یک روش نگهداری محسوب می شود.بسته بندی لواشک و آلوچه فرآوری شده باید به گونه ای باشد که فرآورده را در برابر رطوبت، آفت ها، عوامل فساد و سایر تغییرات فیزیکی و شیمیایی نگهداری نموده به طوری که ویژگی های فرآورده حفظ کند.استفاده از هر گونه مواد بسته بندی مانند سلوفان، پلی اتیلن، پلی پروپیلن، ظروف شیشه ای و غیره باید براساس استاندارد های پذیرفته شده باشد.

۳.۳/۵ - (۳ امتیاز)