مطالعات مکان یابی طرح های اقتصادی

هربخشی از اقتصاد خواه دولتی باشد یا خصوصی لازم است برای سرمایه گذاری ابتدا بررسی های دقیق و همه جانبه ای برای امکانات اجرایی محصول وخدمتی که ارائه می دهد را انجام دهد .به چنین بررسی های “مطالعات پیش از سرمایه گذاری گفته می شود.این مطالعات ضمن بررسی زیر ساخت ها و پیش شرط های مورد نیاز به منظور جلوگیری از اتلاف منابع انسانی و مادی،ارزیابی طرح و انتخاب طرح های بهینه از میان طرح های موجود اهمیت فراوانی دارد.
برای ارزیابی طرح ها و مطالعات پیش سرمایه گذاری ،معیارها ی مشخص عرضه شده است .مطالعات پیش سزمایه گذاری نه تنها هنئز از بهترین ابزارهای تصمیم گیری در زمینه سرمایه گذاری و اجرای طرح ها ست ،بلکه به شناسایی و انتخاب طرح ها در بخش های مختلف اقتصادی نیز کمک خواهد کرد.

مطالعات پیش از سرمایه گذاری :

دوره ی پیش از سر مایه گذاری، از مراحل مختلف تشکیل می شود . که عبارت است از:شنا سایی امکانات سر مایه گزاری ، انتخاب وتشریح اولیه پروزه ،برسی های پیش از مطا لعه امکان سنجی،تدوین پروزه ،مطالعه امکان سنجی ،ارز یابی نهایی و اتخاذ تصمیم برای سرمایه گذاری ، مطالعه کمکی وعلمی ، جزعی از مر حله ی تدوین پرزه است . این مطالعات معمو لا به طور جدا گانه انجام می گیرد و علت این است که بیشتر مو سساتی که انجام مطالعات امکان سنجی را تقبل می کنند ممکن است فاقد نیروی انسانی مجرب ومتخصص فنی صلاحیت داربرای انجام مطالعات در کلیه زمینه های مورد نظر باشد .این مراحل به سر مایه گذار بالقوه در روند تصمیم گیری یاری رسانده علاوه بر ان مبنای اتخاذ تصمیم واجرای پروژه را مهیا می سازد .
مطالعه امکان سنجی زمانی انجام می شود که از لحاظ اقتصادی یک پروﮊه مورد تردید بوده و تنها جنبه مشخصی از آن با بررسی دقیق با زار و یا بررسی های علمی حاکی از قابلیت دوام پروﮋه باشد .این گونه میان بر زدن ها ممکن است در تعیین اقلا م فرعی یک سر مایه گذاری و محاسبه هزینه های تولیدی مفید فایده باشد ولی از نظر محا سبه اقلام اصلی هزینه فاقد ارزش است . محاسبه اقلام اصلی هزینه پروﮋه را باید به عنوان بخشی از بررسی پیش از مطالعه امکان سنجی پروﮋه قلمداد کرد .

مثال:

برای تعیین سرمایه در گردش مورد نیاز یک راه سریع این است که هزینه های عملیاتی نقدی از قبیل مواد اولیه نیروی انسانی آب وبرق وسوخت سرباربسته بندی توسعه و فروش تعمیرات ونگهداری وموجودی لوازم یدکی را برای یک فاصله زمانی معیین در نظر گرفت . این فاصله زمانی باید با یک دوره عملیاتی که سر مایه در گردش مورد نیاز در آن به جریان می افتد برابر باشد . معمو لا این فاصله زمانی دو تا چهار ماه در نظر گرفته می شود به عبارت دیگر چنانچه کلیه مخارج نقدی در سال ۱۲ملیون واحد پولی باشد سر مایه در گرد ش مورد نیازمی تواند حدود ۳ ملیون واحد پولی تعیین شود.

مطالعه شناسایی امکانات :

بر خلاف وضعیت موجود در کشورهای پیشرفته شنا سایی امکانات صنعتی که تواند به طرح های سرمایه گذاری بدل شود .برای کشور عای در حال توسعه به خصوص آن دسته که در مرحله ی اولیه رشد صنعتی هستند مشکل بزرگی است. همراه با افزایش رشد صنعتی شنا سایی این گونه امکانات بیش از پیش توسط بخش تجاری اعم از خصوصی وتجاری انجام می گیرد ولی بی تردید دخالت دولت وسایر مو سسات مسول در بخش صنعت در امر شناسایی این امکانات که ممکن است در مراحل مختلف توسعه اقتصادب وجود داشته باشدضروری است.
درکشور هایی که برنامه ریزی صنعتی وجود دارد عمل شناسایی اولیه پروژه به راحتی انجام پذیر است . زیرا ساز وکار برنامه ریزی در این کشور ها خود شاخص های دقیق اقتصادی را همراه با اولیت هربخش که مبتنی بر معیار های مشخص است عرضه می کند. درغیر این صورت می توان با انتخاب مطلوب ترین امکانات سر مایه گذاری ترتیبی اتخاذ کرد که سر مایه گذاری های صنعتی به بخش هایی هدایت شود که از اولویت برخوردار ویا دست به گریبان خلاء های احتمالی در زمینه ی تولید است .حتی در کشور هایی که درآنهاساز وکار بازاربه شکل آزاد تری عمل می کند.معمولا وزارتخانه های مسول به طور مستمر فهرستی ازامکانات بالقوه سرمایه گذاری تهیه و منتشرمیکنند. درپاره ای دیگر کشورهای در حال توسعه که بخش خصوصی در انها قوی نیست انتشار این گونه فهرست ها به تنهایی کافی نیست و برای جذب و جلب موثر تمایل بخش خصوصی به سرمایه گذاری به اطلاعات ومشخصات بیشتری نیاز است.
درمطالعات شناسایی امکانات فرصت های سرمایه گذاری و یا انگاره ها در زمینه های پروزه ها باید مشخص شود و در صورت لزوم با انجام تحلیل های زیر بیشتر مورد برسی قرار گیرد :
الف.منابع طبیعی که دارای ظرفیت بهره برداری است . مانند الواربرای کار خانه هایی که در صنعت چوب کار می کنند .
ب. الگوی کشاورزی موجود که در واقع اساس وپایه ی صنایع کشاورزی است .
ج.میزان تقاضای آتی برای برخی از کالا های مصرفی که در نتیجه ی افزایش جمعیت و یا ازدیاد قدرت خرید مردم برای آنها امکان رشد بالقوه وجود دارد.
د. واردات به منظور شنا سایی ویا میزان تقا ضا برای کالا های جدید و امکانات جای گزینی آنها
ه.بخش های موفق تولیدی در سایر کشور هایی که از نظر توسعه میزان سرمایه نیروی کار منابع طبیعی وزمینه اقتصادی با کشوری که پروژه در آن تحت بررسی است در یک سطح قرار دارند .
ح.امکان گسترش ظرفیت موجود صنعتی به منظور دستیابی به صرفه جویی های اقتصادی .
ط .امکان ایجاد تنوع .مثلا راه اندازی صنعت دارو سازی در کنار مجتمع پتروشیمی .
ک.سیا ست های صنعتی .
ل. هزینه ی تولید وقابلیت دسترسی به عوامل تولید .
م . امکان صادرات .

بررسی امکانات کلی:

این گونه بررسی ها دربرخی از کشور های در حال توسعه به وسیله ی مو سسات دولتی و با هدف مشخص کردن پیشنهاد های خاص سرمایه گذاری انجام می گیرد این بررسی ها را می توان به سه گروه تقسیم کرد .
الف . بررسی منطقه ای که امکانات سر مایه گذاری رادر یک منطقه خاص اعم از یک استان یا یک نا حیه عقب افتاده وبابرای مثال زمینهای پست یک بندر گاه مورد مطالعه وشناسا یی قرار می دهد.
ب . بررسی بخش های که امکا نات سرمایه گذاری را در یک بخش فرعی مشخص مثلا مصالح ساختمانی یا تولید مواد غذایی مورد مطالعه و شناسایی قرار می گیرد .
ج . بررسی مبتنی بر منابع که امکانات سر مایه گذاری را با تو جه به بهره برداری از منابع طبیعی کشاورزی ویا صنعتی مشخص می کند . در این مورد به عنوان نمونه می توان چوب .پتروشیمی یا صنایع ذوب فلز اشاره کرد .

شناسایی امکانات یک پروژه مشخص :

بررسی هایی از این دست باید در پی شنا سای امکانات کلی سر مایه گذاری بر مبنای محصو لاتی که به طور بالقوه در داخل تولید شوند انجام گردد. این زمینه لازم است فهرستی از سر مایه گذاری های مختلف بین سر مایه گذاران بالقوه توزیع گردد اگر چه در کشور های در حال تو سعه این گونه مطالعات از سوی یک سازمان دولتی انجام می شود در واقع در اغلب موارد این
سرمایه گذاران خصوصی و یا مدیران هستند که وظیفه انجام بررسی و اجرای سرمایه گذاریرا به عهده می گیرند.
شناسایی امکانات یک طرح مشخص را که متداول تراز بررسی امکانات کلی است می توان به صورت تبدیل انگاره ی اجرای پروژه به پیشنهاد گستر ده سر مایه گذاری در آن توصیف کرد .
تهیه وجمع آوری اطلاعات در مرحله بررسی امکانات پروژه نباید تضمین هزینه های گزاف باشد زیرا هدف اصلی این بررسی تنها شنا سایی جنبه های اصلی سرمایه گذاری در یک صنعت پیشنهادی همراه با تعیین سریع وکم هزینه حقایق برجسته یک سر مایه گذاری احتمالی است . هنگامی که بررسی امکانات اجرای یک پروژه به منظور ایجاد علاقه در سرمایه گذاران انجام می گیرد بررسی پیش از مطالعه امکان سنجی نیز باید در پی تقا ضا از جانب سر مایه گذار صورت پذیرد.
از آنجایی که هدف از انجام وارائه این بررسی ها تشویق سرمایه گذاری است این بررسی باید حاوی اطلاعات اساسی مشخصی باشد وتنها ارئه یک فهرست از محصو لاتی که به طور با لقوه می تواند در داخل تولید شود کافی نیست.بطور کلی مطالعات پیش سرمایه گذاری یکی از پیش نیازها برای تصمیم گیری درباره سرمایه گذاری است انتخاب طرح های مناسب برای هدایت منابع به منظور ارتقای رشد مورد نظر،دارای ارزش و اهمیت بسیار است . بررسی های قبل از سرمایه گذاری در یک دسته بندی کلی به سه طبقه تقسیم می شوند :
الف- بررسی اقتصادی طرح
ب- بررسی فنی طرح
ج- بررسی مالی طرح

الف – بررسی های اقتصادی طرح :

بررسی اقتصادی طرح نظیر طراحی ،انتخاب محل اجرای طرح ،تعیین میزان و ترکیب محصول و خدمات ،برنامه ریزی ،بازار یابی ،تحلیل آثارناشی ازاجرای طرح،میزان اشتغال،سطح قیمت ها ،بودجه عمومی ،تراز پرداخت ها ،و جریان های توزیع درآمد در جامعه است .شرط اول و لازم برای موقعیت یک طرح ،وجود بازار مناسب برای عرضه کالا یا خدمتی است که طرح ارائه می دهد .رقبا و خطر های احتمالی رقابت نیز لازم است ارزیابی شود .فرار از آسیب دیدن از یک طرف و برتری یافتن از سوی دیگر تنها از طریق کیفیت امکان پذیر است .البته در کنار کیفیت قیمت مناسب می تواند ضریب پیشرفت موفقیت طرح را بیشتر کند .میزان حمایت و کمک دولت (عمدتا”در صنایع نوزاد و نوپا)یکی از مهمترین پارامترهای قابل بررسی در مطالعات امکان سنجی اجراکردن طرح ها به شمار می رود.
معمولا”در تحلیل های اقتصادی موارد زیر مطرح می شود :
۱ – پیش بینی میزان فروش و حجم و میزان نفوذ در بازار
۲ – قابلیت دسترسی به نیروی انسانی ماهر
۳ – بررسی کشش تقاضا با توجه به کالاهای جانشین و وضعیت رقبا
۴ – چگونگی قیمت گذاری کالا
۵ – بررسی شیوه های تبلیغات و بازاریابی
۶ – بررسی نظام توزیع

ب – بررسی فنی طرح :

بررسی امکانات ساخت محصول با مشخصات فیزیکی و فنی مورد نظر با توجه به دسترسی به وسایل و ماشین آلات فنی لازم ،نیروی انسانی بل تخصص های مربوط،مواد اولیه به مقدار کافی و با کیفیت مناسب ،درجامعه مورد نظر جزءبررسی های فنی طرح است .این بررسی ها همچنین شامل تامین سوخت،آب ،برق،عوامل و خدمات مورد نیازو به طور کلی شامل تصمیم گیری درباره محل طرح ،مدیریت ظرفیت و استقرار بهینه تجهیزات فیزیکی طرح است .
در بررسی فنی طرح نکات ذیل ارزیابی می شود :
۱- موجودی مواد اولیه و قطعات لازم
۲- مدت زمان نصب و برپای و استقرار
۳- مدت زمان اجرای آزمایشی و ورود به مرحله بهره برداری نهایی
۴- روش تولید و تکنو لوپی مورد نظر در ساخت
۵- ضایعات و وسایل قابل بازیافت
بعنوان مثال ار نظر بانک صنعت و معدن جمهوری اسلامی ایران بررسی فنی طرح به قرار زیر تعریف شده است ” منظور از برسی فنی طرح از نقطه نظر فنی عبارت است از حصول اطمینان از صحت مبانی و تعیین حدود و مشخصات فیزیکی و فنی طرح،برآورد صحیح هزینه های سرمایه ای و تولیدی ،برنامه های اجرایی طرح و قابلیت کارآیی مدیریت و عوامل اجرایی طرح ،دربرسی فنی طرح از نگاه بانک توسعه صادرات ایران موارد ذیل خصوصا” مورد توجه می باشند:
۱- موضوع و هدف از اجرای طرح
۲-نوع تولیدات و ظرفیت تولید
۳-مواد اولیه
۴-محل اجرای طرح
۵-روش تواید و تکنو لوژی
۶-برنامه و عوامل اجرایی برای ایجاد طرح
۷-امکانات و تاسیسات مورد نیاز و برآورد هزینه های سرمایه ای طرح
۸-برنامه تولید و برآورد هزینه های تولیدی
۹-مدیریت منابع انسانی مورد نیاز

ج – بررسی مالی طرح :

اینکه آیا طرح ارزش آن را دارد که منابعی برای اجرای ان تخصیص داده شود یا خیر موضوع بررسی مالی طرح است .هدف غایی بررسی مالی،تعیین مطلوبیت اقتصادی طرح از طریق تحلیل هزینه و فایده های تحصیل شده و برای تمام طو ل عمر اقتصادی آن طرح است . در بررسی های مالی مشخص خواهد شد که چه فایده ها و چه هزینه های باید در تحلیل طرح وارد شود.از این رو تا حد امکان ،پیش بینی عواید و هزینه های عملیاتی پروژه ها،باید با دقت انجام شود. دربرسی مالی،هزینه های سرمایه ای (ثابت)طرح ،هزینه های بهره برداری (در گردش)طرح و کل سرمایه گذاری لازم (جمه هزینه های ثابت و در گردش )پیش بینی و محاسبه می شود. در پیش بینی مخارج مورد نیاز طرح هزینه های در گردش (مواد – دستمزد –سوخت و …)باید حداقل برای ۶ ماه بعد پیش بینی شود.
برای بررسی مالی طرح موارد زیر بایذ بررسی شود :
کل هزینه های سرمایه گذاری و ارزش زمین و محل احداث طرح
۱- هزینه های عملیاتی و مهندسی راه و ساختمان
۲- هزینه های سرمایه گذاری قبل از تولید
۳- هزینه های عملیاتی ،شامل هزینه های جاری،هزینه های اداری ، توزیع ،فروش و استهلاک
۴-منابع تامین مالی طرح و وام ها
۵-سیاست ها و مقررات عمومی دولت در زمینه تامین مالی
۶-موسسات و بانک های تامین مالی
۷-ارزش فعلی خالص
۸-دوره برگشت سرمایه
۹-تحلیل نقطه سربه سر و تحلیل حساسیت

بررسی وضع طرح در سال های آینده :

لازم است وضعیت طرح از نظر گسترش در آینده نیز بررسی و پیش بینی شودو با توجه به اوضاع آینده تا جایی که امکان پذیر است انعطاف پذیر باشد.اگر طرح فاقد انعطاف پذیری لازم باشد در آینده با مشکلات عدیده ای روبرو خواهیم شد.اگر در آینده طرح وضعیت خوبی در بازار کسب کند،به سبب عدم پیش بینی قبلی ،موفق به توسعه عملیات خود نخواهد شدواز سودآوری و نفوذ بیشتر محروم خواهدشد.توسعه فعالیت ها در آینده وقتی مطرح می شود که برنامه ریزان طرح بخواهند،میزان نفوذ محصول و سهم خود را در بازار گسترش دهند.
به هنگام سرمایه گذاری برای تاسیس یک طرح اقتصادی ،یکی از مهمترین بررسی ها از لحاظ فنی ،اقتصادی و مالی ،تعیین محل بنگاه یا مکان یابی است .مکان یابی یکی از مسائل زیر بنایی و پر اهمیت مدیریت واحد های اقتصادی است.این موضوع ابتدا در سرمایه گذاری اولیه برای تاسیس بنگاه ،سپس در موقع بهره برداری ،در قیمت تمام شده محصول تاثیر دارد.

موقعیت جغرافیایی :

توجه به موقعیت جغرافیایی کارخانه به لحاظ عوامل ذیل ضروری است :
۱-میزان تقاضا و ظرفیت طرح
۲-مواد اولیه مورد نیاز
۳-طراحی واحد اقتصادی
۴-تامین نیروی انسانی مورد نیاز
۵-هزینه اجرای طرح
۶-تجزیه و تحلیل های مالی
۷-نحوه دسترسی به زیر ساخت ها
در انتخاب محل طرح شاید انتخاب محلی که از کلیه جهات مناسب باشد،آرمانی و رویا گونه باشدو در عمل تحقق نیابد.از این رو لازم است با یک دید باز و جامع،کلیه عوامل موثر بررسی و تحلیل شودو بین عوامل موثر مختلف تلفیق به عمل آید،سپس بهترین محل بین تمام محل های مورد نظر انتخاب شود.

تشریح روش مکان یابی :

معمولا برای انتخاب محل اطلاعات اولیه ازز محل های متعدد و مختلف گرفته می شود و این اطلاعات پس از بررسی و تحلیل به کمک کامپیوتر مقایسه می شود.سپس تعیین می شودکه کدام محل بر سایرین ارجحیت دارد .در این بررسی “مخارج سرمایه ای “و “مخارج بهره برداری یا عملیاتی “متفقا ارزیابی و سنجش می شود.باید محلی انتخاب شودکه هزینه تولید و تو زیع محصولات در حداقل ممکن باشد.
اشتباه در انتخاب و تعیین محل نتیجه ای جز ضرر از دست دادن سرمایه و اتلاف وقت به بار نمی آورد.اگر تصمیم گیری برای انتخاب محل اجرای طرح،که اولین مرحله سرمایه گذاری است ،نادرست باشد آنگاه وقوع زیان های سنگین مالی و از دست رفتن فصت ها حتمی خواهد بود.

دسته بندی کلی هزینه های سرمایه ای و هزینه های بهره برداری :

ملاحظات ضروری و لازم :

یک نقطه شروع خوب برای انتخاب محل طرح در مطالعه امکان سنجی تحلیل محل منابع مواد خام و نهاده ها یا مراکز اصلی مصرف در ارتباط بامحصولات و خدمات طرح مورد نظر است .ابتدا باید قابلیت کشش تقاضا و تونای کار در بازار و قدرت نفوذ در سهم موجود بررسی شود و سپس تسهیلات زیر بنایی باید مورد توجه قرار گیرد.ترکیبی از این جنبه ها تعیین هزینه های تولید و توزیع را در محل های مختلف مقدور می سازد.به این هزینه ها باید فوق العاده مربوط به عوامل اجتماعی –اقتصادی محیط را افزود.بهترین مکان محلی است که هزینه های تولید در پایین ترین سطح باشد.هرچند سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی و محیطی از جمله وضعیت آب و هوایی و تسهیلات مربوط به رفاه اجتماعی نیز قابل بررسی می باشند.در طرح هایی که بطور معقولی بر منابع یا وضعیت بازار است ،محل مطلوب می تواند به نحوی ترکیبی از نزدیکی به منابع و بازار ها و شرایط محیطی و نیز امکان تامین نیرو های متخصص باشد .سرمایه ،پول و نیروی کار بعنوان سه ظلع اصلی توسعه فعالیت های اقتصادی همواره مورد نظر کارشناسان اقتصادی بوده است .
در تعیین رجحان اقتصادی یک محل نسبت به محل دیگر تنها در نظر گرفتن یکی از اقلام هزینه ،هر اندازه هم اساسی و مهم باشد کافی نیست.بلکه باید کلیه هزینه های سرمایه ای و هزینه های بهره برداری در نظر گرفته شوند و با توجه به اینکه هزینه های سرمایه ای غیر مستمر هستند و هزینه های بهره برداری مستمر ،لازم است هزینه های آتی (بهره برداری در آینده )را به ارزش فعلی تبدیل کرد و سپس مجموع مخارج را مقایسه نمود و محلی را که کم خرجترباشد انتخاب کرد.
غالبا موضوع تعیین محل اجرای طرح ، محدود به مقایسه دو یا سه محل نمی شود ،بلکه تا حد زیادی بستگی به ماهیت و پیچیدگی و تکنیک های آن دارد و باید مناسب ترین تکنولوژی برای کارخانه انتخاب شود.

عوامل موثر در انتخاب محل اجرای طرح :

عواملی که در انتخاب محل اجرای طرح موثرند و باید مورد توجه قرار گیرند،متنوع و متعدد هستند .برخی از این عوامل ثابت (ایستا ) و برخی دیگر متغییر (پویا)هستند .به این معنی که با گذشت زمان و تغییر شرایط در برخی عوامل تغییر حاصل نمی شود و در بعضی دیگر برعکس تغییر حاصل می شود .در عین حال ،برخی عوامل “عینی ” و قابل محاسبه ،کمی و قابل تشخیص است.و برخی “ذهنی “اند و جنبه سلیقه و نظر شخصی دارند.
به عبارت دیگر ،محل اجرای طرح به مقدار زیادی تابع عوامل کیفی و ذهنی است که خواست وعلایق شخصی را بدون هیچ گونه ضوابط منطقی شامل می شود تا جایی که حتی گاهی به انتخاب محل های نا مناسب می انجامد.
به طور کلی مهمترین عوامل عینی برای انتخاب محل کارخانه عبارتند از:

۱-نزدیکی و دسترسی به مواد اولیه :
۲-نزدیکی به بازار های فرو ش
۳-آب و هوای مناسب
۴-قیمت زمین و هزینه های ساختمان : (مخصوصا این هزینه ها نسبت به سایر هزینه ها ی طرح باید بیشتر بررسی و سنجش شوند)
۵-قوانین و مقررات موجود
۶-سابقه صنعتی و اقتصادی محل :(که به توجیه پذیر بودن طرح کمک خواهد کرد)
۷-توسعه آتی
۸-نزدیکی به وسایل حمل و نقل و سهولت امر حمل و نقل
۹-فراهم بودن آب کافی
۱۰-دسترسی به برق مورد نیاز
۱۱-دسترسی به نیروی انسانی متخصص و کاردان
۱۲-سایر عوامل : برخی دیگر از عواملی راکه در انتخاب محل طرح قابل بررسی هستند اما به اندازه موارد ذکر شده در بالا اهمیت ندارند به شرح ذیل قابل دسته بندی هستند:
۱۳-دسترسی به مراکز تفریحی ،آموزشی
۱۴-نزدیکی به محل اقامت کارکنان
۱۵-نزدیکی به نیروهای انتظامی و امنیتی
۱۶-حفاظت در مقابل حریق و خطر های طبیعی (سیل – زلزله و …)
۱۷-پذیرش مردم محلی و برخورد مناسب آنها
۱۸-داشتن حمایت مسئولان اجرایی
البته همانگونه که اشاره شد دسترسی به محلی که دارای تمامی شرلیط و امکانات فوق الذکر باشد رویا گونه و بسیار غیر محتمل است .باید با تجزیه و تحلیل تمام ابعاد و سنجش فرصت ها و امکانات محل های مختلف نسبت به انتخاب مکانی که دارای بیشترین امکانات است اقدام نمود.

مطالعات زیست محیطی :

در برخی موارد لازم است مطالعات اثرات زیست محیطی برای طرح انجام گیرد.اینگونه مطالعات که از جنبه های بسیارمهم هستند تاثیرات محیط زیست و نیز نع زمین,خاک, زیرساخت ها و … رادربرمی گیرد.اصولادرانجام پروژه های صنعتی یکی از مهمترین نوع مطالعات همین بررسی های زیست محیطی خواهد بود.

ابعاد مورد بررسی اثرات زیست محیطی بطور کلی عبارتند از :

الف ) اثرات زیست محیطی بر محیط فیزیکی :
تاثیر بر خاک (مورفولوژی و کیفیتی)
تاثیر بر آب (کمیت و کیفیت آب )
تاثیر بر اقلیم (هوا و صوت )
تاثیرات ثانویه بین آب و خاک و هوا

ب) اثرات زیست محیطی بر محیط طبیعی :

ج)اثرات زیست محیطی بر محیط های اجتماعی و فرهنگی :

این اثرات شامل تاثیر طرح بر سلامت و محیط بهداشت عمومی , اشتغال ,مسکن و آموزش است . این اثرات طیف وسیعی از مطالعات جامع شناسی و مردم شناسی را در بر می گیرد و واقعا لازم است اینگونه ملاحضات در نظر گرفته شود و به آن فقط بعنوان یک مرحله ای کاری برای گرفتن مجوز های لازم نگریسته نشود.

د) اثرات زیست محیطی بر طرح های توسعه:

توسعه طرح های توسعه ,کشاورزی , صنعتی , خدمات ,و سایر طرح ها چه در حال و چه درآینده مورد نظر می باشد.

اشتباههای متداول در مطالعات مکان‌یابی

اشتباه در تعیین محل ضررهای جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت و گاهی منجر به تغییر محل کارخانه با صرف هزینه‌های زیادشده، یا به رکود و تعطیلی کامل کارخانه می‌انجامد. عموماً اشتباه در تعیین محل، هنگامی پیش می‌‌آید که تعریف درستی از آنچه از ما خواسته می‌شود در دست نباشد. ولی اشتباههای دیگری نیز وجود دارد که حتی مدیران زیرک نیز دچار آن می‌شوند. برخی از این نوع اشتباهها برای توجه بیشتر مدیران، محققان و افراد کلیدی و تصمیم گیری در مسایل مکان‌یابی به این شرح بیان می‌شود‌:
۱. فقدان بازرسی و شرح دقیق عوامل و نیازمندی‌ها.
۲. چشمپوشی از بعضی شرایط موردنیاز و بررسی‌ ناقص نیازمندیهای طرح.
۳. علایق شخصی یا تعصبات مسئولان در پذیرش حقایق و دلایل منطقی و علمی.
۴. مقاومت مدیران اجرایی در انتقال به محل جدید.
۵. توجه بیش از اندازه به نواحی شلوغ و صنعتی و درنتیجه نادیده گرفتن ناحیه‌هایی که به تازگی صنعتی شده و یا در شرف صنعتی‌شدن قرار دارند.
۶. توجه بیش از اندازه به هزینه‌های زمین و در نتیجه انتخاب زمینهای ارزان یا رایگان.
۷. بی‌توجهی به هزینه حمل و نقل و عدم برآورد درست آن.
۸. قضاوت در مورد نیروی انسای بالقوه بر مبنای نرخ دستمزد و بدون توجه به کارایی، مهارت، سابقه و تاریخچه کارگری و سایر عوامل مؤثر در انتخاب نیروی انسانی.
۹. انتخاب جامعه‌ای با سطح فرهنگ و تحصیلات پایین به گونه‌ای که جذب نیروی متخصص بسیار مشکل باشد.
۱۰. پافشاری در منافع آنی و کوتاه‌مدت و بی‌توجهی به آینده.
۱۱. کافی‌نبودن اطلاعات و یا نادرست ‌بودن آنها در مورد بازار، شیوه‌های حمل و نقل، مواد خام و سایر عوامل که در برآورد هزینه‌ها تأثیر دارند.
۱۲. عوامل محیطی از جمله فشارهای سیاسی.
۱۳. خطا در به کارگیری روشها و تکنیک‌های تصمیم گیری مکان‌یابی.
۱۴. عدم اولویت بندی (وزن دهی ) مناسب به معیارهای تصمیم گیری.
۱۵. نبود اطلاعات دقیق و کافی در زمینه معیارهای مورد نظر.
۱۶. بی‌توجهی به استراتژیک بودن و اثرات بلندمدت تصمیمهای مکان‌یابی.
۱۷. بی‌توجهی به تغییر و تحولات آینده (تهدیدها، فرصتها، رشد تقاضا، به‌هم خوردن توازن مناطق و …)
۱۸. در نظر نگرفتن تغییرات سازمانی لازمه مکان‌یابی.
گفتنی است که عوامل یادشده بر اساس تجربه‌های مؤلفان در انجام پروژه های متعدد مکان‌یابی و تحلیل عوامل شکست برخی از مراکز صنعتی به دست آمده است. توجه کافی به آن عوامل ، ریسک تصمیم گیری در پروژه‌های مکان‌یابی را کاهش خواهد داد.

نتیجه گیری

مطالعات مکان‌یابی یکی از اقدامهای کلیدی در فرایند احداث واحدهای صنعتی یا خدماتی محسوب می شود که توجه به این مهم در موفقیت مراکز، نقش بسزایی دارد. اهمیت این مطالعات به اندازه‌ای است که به تازگی در مورد مراکز فعال نیز، این مطالعات دوباره صورت می گیرد و در برخی از موارد منجر به تغییر محل واحد صنعتی نیز می شود.
مسایل مکان‌یابی از تنوع بسیار زیادی برخوردارند و در هر یک از آنها، هدفهای ویژه‌ای دنبال می شود. برای دستیابی به هدف هر مسئله، باید از روشی ویژه برای حل آن مسئله استفاده کرد و هنگام مطالعات نیز از درستی اطلاعات مورد استفاده، اطمینان حاصل کرد.