طرح پرورش ماهی کپور

ماهی کپور فلس های درشت و دارای چندین باله پشتی است . دهان کشویی آن قابلیت بیرون آمدن دارد . این ماهی در دریای خزر ، رودخانه تجن و اکثر حوضه های آبریز کشور پراکندگی دارند. طول این ماهی در میانگین خود به ۳۸ سانتی متر و در حداکثر خود به ۱۵۰ سانتی متر می رسد. بدن این ماهی تقریبا دراز است. پوزه کند و سر تقریبا بزرگی دارد. باله خروجی کوتاهی دارد .

انواع ماهی کپور

۱- کپور علفخوار (آمور)
ماهی بدنی کشیده و دراز دارد که از فلسهای درشت پوشیده شده است. رنگ بدن در پشت خاکستری و در پهلوها زرد مایل به سبز است. تغذیه این گونه از گیاهان عالی صورت می گیرد؛ البته در سنین نوزادی تا طول سه سانتی متری از زی شناوران تغذیه می کند.

۲- کپور نقره ای
بدن این ماهی کشیده و از دو طرف فشرده و از فلسهای ریز نقره ای رنگی پوشیده شده است. همچنین منطقه شکمی تا مخرج تیز است (وجه تمایز از کپورسرگنده). تغذیه این گونه نیز از زی شناوران گیاهی صورت می گیرد.

۳- کپور سرگنده
بدن این ماهی کشیده در پهلو ها کمی فشرده است. دهانش کمی قابل ارتجاع است. یک باله پشتی نسبتا طویل دارد و بدنش پوشیده از فلسهای مدور نسبتا درشت است، پوزه اش دو جفت سبیلک دارد. رنگ بدن در دو طرف زرد طلائی و درپشت تیره است. هر یک از فلسها در انتها یک خال سیاه رنگ دارد.

۴- کپورمعمولی
بدن این ماهی کشیده در پهلوها کمی فشرده است. دهانش کمی قابل ارتجاع است. یک باله پشتی نسبتا طویل دارد و بدنش پوشیده از فلسهای مدور نسبتا درشت است، پوزه اش دو جفت سبیلک دارد. رنگ بدن در دو طرف زردطلائی و درپشت تیره است. هر یک از فلسها در انتها یک خال سیاه رنگ دارد.

تغذیه ماهی کپور

این ماهی تقریبا همه چیز را می خورد و تقریبا خوراک اصلی آن موجوداتی است که در کف استخر پرورش ماهی زندگی می کنند مانند انواع کرم ها ، حشرات ، لاشه حیوانات تخم ماهی های و حتی از نوزاد خود برای تغذیه استفاده میکند .(سبوس گندم ، تفاوله ی کوجه فرنگی و از خیلی چیز های دیگر نیز تغذیه میکند).

تغذیه انواع گونه های کپور ماهی های چینی

الف- تغذیه کپور نقره ای و سر گنده
برای فراهم آوردن شرایط تغذیه ای مناسب جهت این دسته از ماهیان تنها روش مناسب کوددهی و حاصلخیز کردن آب استخرها از لحاظ وجود زی شناوران گیاهی و جانوری است. کوددهی ابتدا سبب رشد زی شناوران گیاهی و متعاقب آن موجب رشد و ازدیاد زی شناوران جانوری می شود. زی شناوران گیاهی مورد استفاده کپور نقره ای و زی شناوران جانوری مورد استفاده کپور سر گنده قرار می گیرد.

ب- تغذیه کپور علفخوار (آمور)
این گونه از ماهیان پرورشی گیاهخوار اند و از گیاهان عالی مستقر در کناره سطح استخرها تغذیه می کند. از آنجا که در شرایط مصنوعی امکان رشد این گیاهان به طور گسترده وجود ندارد یا بسیار محدود است، لذا غذای این دسته از ماهیها از بیرون از استخر تهیه می شود و به مصرف تغذیه ای آنها می رسد. معمولا منبع گیاهی مورد تغذیه شبدر و یونجه یا علوفه های خشک یا تر است که از بین آنها بهترین غذا شبدر و یونجه است. تغذیه فعال این ماهی از وزن پنج گرم به بالاست و تا قبل از این وزن از زی شناوران موجود در استخرها تغذیه می کند. نکته قابل توجه اینکه دمای ۲۰درجه سانتی گراد بهترین شرایط تغذیه ای برای ماهی آمور است و بهتر است دروزنهای پایین از گیاهان تازه و ترد جهت تغذیه استفاده شود. برای جلوگیری از پراکنده شدن علوفه در سطح آب استخرها از چارچوبهای چوبی استفاده می شود. این قابها روی آب شناورند و علوفه را در خود نگهداری می کنند. میزان علوفه اضافه شده به استخر باتوجه به وزن ماهیان موجود در استخر محاسبه می شود. این مقدار باید به میزانی باشد که ظرف پنج تا هشت ساعت در قاب چوبی چیزی نمانده وهمه به مصرف ماهی رسیده باشد، باتوجه به این نکته که غذای گیاهی از ضریب تبدیل بالایی برخوردار است و در محاسبه غذادهی حتما مورد توجه قرار می گیرد.

ج- تغذیه کپور معمولی
کپور معمولی از موجودات حاضر در بستر استخرها نظیر کرم، حلزون، لارو حشرات و توده های گیاهی و جانوری استفاده می کند و همان طور که قبلا نیز گفته شد، تنها گونه موجود در استخر می باشد که برای تغذیه آن از غذای دستی کنسانتره (پلت) استفاده می شود. این نوع غذاها شامل موادی چون: آرد گندم ، آرد جو ، کنجاله سویا ، سبوس گندم ، کنجاله آفتابگردان ، کنجاله پنبه دانه ، حبوبات ، ارزن ، سورگم ، آرد ماهی ، آرد غلات ، آرد علوفه ، پودر کربنات کلسیم و مکملهای معدنی و ویتامینی است که به نسبتهای مختلف با هم ترکیب شده اند.
نکته قابل توجه در تغذیه انواع کپور ماهیان چینی این است که در غذا دهی ماهیان باید مقدار و دفعات غذادهی مد نظر قرار گیرد، بطوری که در سنین پایین که اندازه ماهیها کوچکتر است، غذا دهی بیشتر و مقدار غذا نیز نسبت به وزن ماهیها بیشتر است که این نسبت با رشد ماهیها تغیر می کند. بهتر است برای تغذیه ماهیها مکان ثابتی را در نظر گرفت چرا که کپور ماهیان به مکان غذادهی عادت پیدا می کنند.

اصول کود دهی در استخرهای پرورشی

کوددهی به استخر های پرورشی به منظور حاصلخیزی آب هر ۱۰ تا۱۴ روز یک بار صورت می گیرد و تشخیص آن به این نحو است که دست را تا آرنج درون آب فرو می برند، اگر انگشت ها دیده شد کوددهی انجام می گیرد. از آنجا که کودهای متفاوتی به این منظور مورد استفاده قرارمی گیرد، ابتدا به معرفی آنها می پردازیم:

الف- کودهای آلی
این دسته از کودها شامل کودهای حیوانی نظیر کود گاو، کود گوسفند، کود مرغ، کود اسب و… است که مصرف آنها ساده و قیمتشان ارزان است و در عین حال مفیدند. از انجا که کود قابل دسترسی معمولا کود گاو است، چگونگی مصرف آن تشریح می شود، البته مصرف سایر کودها نیز شبیه آن است. برای جلو گیری از آلودگی و کاستن لجن بستر استخر بهتر است شیرابه کود مورد استفاده قرار گیرد، به این منظور دو راه پیشنهاد می شود: روش اول: ابتدا مقدار کود موردنیاز را هر دفعه داخل مخازن شیر داری می ریزند و به آن آب اضافه می کنند. بعد از این که کلیه مواد محلول کود به آب منتقل شد، شیرابه حاصل را توسط ظروفی به سطح آب استخر می پاشند. معمولا به ازای هر هکتار استخر یک تن کود گاوی درنظر می گیرند. روش دوم: مقدار کود مورد نیاز برای هر استخر را داخل گونی های کنفی می ریزند سپس در گونیها را محکم می بندند و گونی ها را در نقاط مختلف استخر (ورودی، مرکز و نزدیک انتهای استخر) قرار می دهند و آنها را رها می کنند. بعد از اینکه شیرابه کود وارد آب شد، تفاله باقیمانده کود را که درون گونی مانده است از استخر خارج می سازند.

ب- کودهای معدنی
این دسته از کودها شامل مواد شیمیایی هستند که نیازهای معدنی استخرهای پرورشی را جهت حاصلخیزی هرچه بیشتروبهترآنها فراهم می کنند. از جمله کودها می توان به این موارد اشاره کرد:

۱ – کودهای فسفاته
این نوع کودها با نام تجاری سوپر فسفات کلسیم به بازارعرضه و ۱۲تا۱۸ درصد فسفردارد. سوپر فسفات کلسیم سفید رنگ و پودری است و به راحتی در آب حل می شود. برای استفاده از این نوع کودها ابتدا یک واحد حجمی کود فسفاته را با بیست واحد حجمی آب مخلوط کنیم،سپس بعد از این که کود به خوبی در آب حل شد، هر سه تا پنج روز یک بار آن را درسطح استخر پخش می کنیم (به ازای هر هکتار ۱۵ کیلوگرم سوپرفسفات مصرف می شود).

۲- کودهای نیتروژنه (ازته)
این نوع کودها در غالب آمونیاک که ۱۲ درصد نیتروژن دارد و کود اوره، به مصرف می رسد. این نوع کودها هر ۱۰ روز یک بار مصرف می شود بطوریکه در یک دوره هفت ماهه ۱۲۰۰ کیلوگرم کود ازته مصرف می شود (در هربار کوددهی ۵۷ کیلوگرم).

۳- کودهای پتاسه
مصرف این نوع کودها برای زمین هایی که از لحاظ رسی غنی است ضرورتی ندارد، اما باتوجه به مقدار رس زمین در طول یک دوره پرورشی، ۲۰تا۱۰۰ کیلوگرم از این نوع کود مصرف می شود.

حمل ونقل بچه ماهی ها به استخرهای پرورشی

بی شک انتقال بچه ماهیان سالم به استخرهای پرورشی یکی از عوامل مهم در طی کردن هر دوره پرورشی موفق است،لذا برای خرید وانتقال بچه ماهیان مورد نیاز باید دقت لازم را مبذول کرد.برای انتقال کپور ماهیان چینی معمولا از دو روش استفاده می شود:

الف) استفاده از مخازن حمل بچه ماهی
این مخازن از جنس آلومنیوم یا فایبرگلاس است و پوشش عایقی برای کاهش تبادل حرارتی با هوای بیرون دارد. در صورت کافی بودن اکسیژن مورد نیاز می توان ۵۰ تا ۱۰۰ هزار عدد بچه ماهی را توسط این مخازن حمل کرد. جهت تامین اکسیژن مورد نیاز بچه ماهیها می توان از کپسول اکسیژن یا کمپرسورهای کوچک هوا استفاده کرد. به این منظور لوله ای به مخزن وارد می کنند که به سنگ هوا یا لوله های سوراخ دار منتهی می شود و از سر دیگر لوله اکسیژن یا هوا وارد مخزن آب میشود و به صورت حبابهای ریز در آب منتشر می شود. (هرکپسول اکسیژن می تواند به مدت ۲۴ ساعت اکسیژن مورد نیاز یک مخزن دو متر مکعبی را تامین کند. برای این که اکسیژن یاهوای وارد شده به مخزن آبی در تمام نقاط مخزن انتشار یابد، لازم است که آب مدام در چرخش باشد، به این منظور از پمپهای کوچک الکتریکی استفاده می شود. برای جلوگیری و کاهش مرگ و میر بچه ماهیها، ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از حمل بچه ماهیها از دادن غذا به آنها خودداری می شود. ضمن این که برای کاهش استرس در حین عملیات حمل و نقل می توان از تری کائین متان سولفات و نمک طعام استفاده کرد. پس از انتقال بچه ماهیها به محل استخر، ابتدا نسبت به همدما ساختن آب مخزن و استخرها اقدام می شود بعد بچه ماهیها در آب رها می شوند.

ب) استفاده از کیسه های نایلونی
روش دیگر حمل و انتقال بچه ماهیها ، استفاده از کیسه های نایلونی یک یا چند جداره است که روش ساده ای است .در این شیوه ابتدا کیسه های نایلونی چند جداره را تا یک چهارم حجمشان با آب پر می کنیم سپس به ازای هر لیتر آب ۲۰۰ تا ۵۰۰ عدد بچه ماهی به آن اضافه می کنیم پس از آن سه چهارم بقیه حجم کیسه نایلونی را از اکسیژن پر می کنیم بعد کیسه نایلونی را با نخ محکم می بندیم سپس کیسه های نایلونی را بصورت ایستاده یا خوابیده توسط وسیله نقلیه به محل استخرها حمل می کنیم. نکته مهم این است که قبل از رها سازی بچه ماهیها باید مانند روش قبلی آب کیسه نایلونی و استخرها همدما شود. در این روش نیز ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از انتقال بچه ماهیها از غذا دهی خودداری شود.

پرورش ماهی کپور

ماهی کپور همواره تحت تاثیر عوامل محیطی برای تمام فعالیتهای حیاتی ماهی از قبیل رشد،تغذیه و تولید مثل قرار می گیرند. همان طور که عوامل محیطی نامناسب می تواند باعث بروز بیماری هایی در ماهی گردد.

۱-دمای آب
باتوجه به اینکه ماهی، یک آبزی خونسرد است دمای بدن آن با دمای آب اطراف تقریبا برابر است. با افزایش دما، نیاز ماهی به اکسیژن نیز افزایش پیدا میکند که در این مواقع هوادهی استخر ضرورت پیدا میکند. دمای مناسب آب برای کپور معمولی ۲۵ تا ۳۰ درجه است.

۲- PH آب
حداقل و حداکثر PH مورد قبول ۵/۶ تا ۹ در نظر گرفته شده است . PH در بعد از ظهرها به حداکثر میرسد و در هنگام طلوع آفتاب به حداقل می رسد. با پاشیدن آب آهک در اوایل صبح از افزایش شدید PH در بعد از ظهر ها جلوگیری کنید. PH خیلی زیاد یا پائین باعث آسیب به بافت های مختلف بدن به ویژه آبشش ها می شود. برای پیشگیری از این رویداد باید PH آب به طور مرتب اندازه گیری شود.

۳- شوری و سختی آب
شوری آبهای شیرین کمتر از یک گرم در لیتر است. ماهیان گرمابی پرورشی شوری تا ۲ گرم در لیتر را تحمل میکند ولی حداکثر شوری قابل تحمل برای آنها حدود ۹ گرم در لیتر است که در این حالت شوری بالای ۲ باعث کاهش رشد ماهی ها می شود. سختی آب هم بر اساس غلظت کربنات کلسیم آب تعیین می شود .از نظر سختی، آبها را به چهار دسته تقسیم می کنند:
الف: آبهای نرم : ۰-۷۵ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
ب: آبهای متوسط : ۷۵-۱۵۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
ج: آبهای سخت : ۱۵۰-۳۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
د: آبهای خیلی سخت : بالای ۳۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
بنابر این هر چه آب سخت تر باشد تغییرات PH آب کمتر است و مسمومیت ماهی با فلزاتی از قبیل سرب،آهن،جیوه کاهش می یابد.

۴. اکسیژن محلول در آب
اکسیژن عامل اصلی برای پرورش ماهی به حساب می‌آید. بهترین مقدار اکسیژن ۵ تا ۶ میلی گرم در لیتر است و نباید از ۲ میلی گرم کمتر شود. غلظت اکسیژن کمتر از ۱ میلی گرم در لیتر در صورت ادامه یافتن برای ماهی‌ها کشنده است. بیشتر تلفات به دلیل کمبود اکسیژن در طول شب و اوایل صبح اتفاق می‌افتد. روز‌های گرم، شرایط استرس، ضعیف بودن ماهی‌ها و شرایطی از این قبیل ماهی‌ها حساسیت بیشتری نسبت به کمبود اکسیژن دارند و باید مشکل کمبود اکسیژن در آب برطرف شود.

علائم کمبود اکسیژن در آب

رنگ پریدگی پوست ماهی
پرخونی آبشش‌ها
خونریزی کوچک در بعضی قسمت‌های بدن ماهی

رفع مشکل کمبود اکسیژن در آب استخر

وارد کردن آب به صورت پلکانی
افزودن آب تازه که حاوی اکسیژن بیشتری است
وسایلی که آب را برهم بزند

ساخت استخر پروش ماهی کپور

۱. پستی و بلندی
در صورتی که مکان مورد نظر دارای سطح صافی باشد از هزینه‌های خاکبرداری تا حدودی کاسته می‌شود. همچنین شکل هندسی زمین باید به گونه‌ای باشد که طراحی استخرها، کانال‌ها و تاسیسات در آن به راحتی صورت پذیرد.

۲.جنس و بافت خاک
جنس خاک محل مورد نظر برای احداث استخر پرورش ماهی کپور باید به گونه‌ای باشد که آب را در حد مناسبی در خود نگه دارد. در صورتیکه قدرت نگه داری آب در آن پایین است، مقداری خاک رس برای اصلاح به آن افزوده می‌شود. خاک مناسب برای این منظور باید دارای ۲۵ درصد خاک رس باشد.

۳. آب و هوا
ماهی کپور به هوای معتدل تا گرم عادت دارد و منطقه مورد نظر باید درجه حرارتی بین ۱۷ تا ۲۵ درجه داشته باشد. اگرچه ماهی کپور مقاومت بالایی در برابر کاهش یا افزایش دما دارد، اما رشد آن‌ها در خارج از محدوده دمایی ذکر شده کند است و سوددهی آن کاهش می‌یابد. همچنین نور خورشید عامل مهمی برای حاصلخیزی استخر است بنابراین در منطقه مورد نظر باید روز‌های آفتابی بیشتر باشد.

۴. منبع آبی
آب استخر می‌تواند از طریق رودخانه، چشمه، چاه و قنات و… تامین شود. منبع آبی باید نوساتش کم باشد و فاصله‌ی استخر تا آن زیاد نباشد. ظرفیت استخر بر اساس حداقل آب ورودی به کارگاه محاسبه می‌شود.

۵. امکانات بهداشتی و ارتباطی
نزدیک بودن مکان استخر به راه‌های ارتباطی برای خرید بچه ماهی و غذا در طی دوره پرورش ماهی حائز اهمیت است. همچنین استخر باید از منابع آلوده کننده همچون کارخانجات صنعتی و شیمیایی، دامپروی‌های بزرگ، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی که از سموم استفاده می‌کنند باید دور باشد.

صادرات آبزیان

بر اساس آخرین آمار اخذ شده از ابتدای سال جاری شاهد صادرات ۷۲ هزار تن انواع آبزیان به ارزش ۱۸۰ میلیون دلار بوده ایم. تولید و تجارت آبزیان ایران با اشاره به اینکه این میزان صادرات انجام شده در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از رشد ۲۷ درصدی برخوردار بوده است، سال گذشته در این زمان شاهد صادرات حدود ۵۶ هزار تن انواع آبزیان بوده ایم. سال قبل در همین مدت ارزش صادرات انجام شده ۱۸۳ میلیون دلار بوده است. تولید و تجارت آبزیان ایران، آبزیان صادر شده شامل انواع گونه ها از جمله میگوی پرورشی، میگوی دریایی، ماهیان غیر ماکول، تون ماهیان، خاویار و … بوده است.

افزایش شدید قیمت ماهی در بازار داخلی به دنبال کاهش واردات

به اینکه کاهش میزان واردات آبزیان موضوع بحث انگیزی است، خاطرنشان ساخت: بخش اعظم واردات آبزیان شامل مواد اولیه کارخانجات صنایع کنسرو سازی و واحدهای فرآوری است که سبب تعدیل قیمت ها در بازار خواهد شد.
خدایی با بیان اینکه سازمان شیلات ایران رویکرد اشتباهی را در پیش گرفته است، بیان داشت: در شرایطی که برای واردات گوشت و تامین نهاده های تولیدات مرغ و گوشت قرمز، یارانه پرداخت می شود اما این سازمان واردات ماهی تجاری را ممنوع اعلام کرد. مدیرعامل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، خاطرنشان ساخت: همچنین در خصوص واردات تون ماهیان نیز از سوی سازمان شیلات ایران مانع تراشی صورت می گیرد. وی اظهار کرد: با این اقدامات سازمان شیلات ایران، در گام نخست قیمت ماهی در بازار داخلی به شدت افزایش یافته است به گونه ای که به تدریج شاهد حذف کامل ماهی از سبد بخش زیادی از اقشار مردم خواهیم بود. وی در ادامه اعلام کرد: از سوی دیگر کارخانجات داخلی به دلیل کمبود مواد اولیه با تعدیل نیرو مواجه شده اند که این امر به شدت صنعت شیلات کشور را تهدید می کند.

وضعیت واردات و صادرات پرورش ماهی کپور

در نمودار زیر وضعیت واردات و صادرات ماهی کپور در کشور به تفکیک سال آمده است .