طرح بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی

امروزه اهمیت گیاهان دارویی در سطح جهان بر کسی پوشیده نیست. میلیونها نفر از مردم جهان در زمینه کشت، برداشت فرآوری و سایر جنبه های گیاهان دارویی فعالیت دارند. بطوریکه فقط در کشور چین ۱۰۰ میلیون نفر به بکار گیاهان دارویی اشتغال دارند برآورد می شود .

برآورد می شود ۳۰۰۰۰-۷۵۰۰۰ گونه گیاهی در زمین یافت شود و این در حالی است که کمتر از ۱ درصد این گونه ها شناسایی و ثبت شده است. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از ۸۰ درصد از مردم جهان برای درمان انواع بیماریها از ۲۰۰ گونه گیاه دارویی متداول در جهان مصرف می‌کند.
استفاده از گیاهان دارویی سبب شده است تا میزان گیاهان دارویی در کشورهای توسعه یافته روز به روز افزایش یابد، به طوری که واردات گیاهان دارویی ( گیاهان معطر شامل آن نمی شود ) از ۳۵۵ میلیون دلار در سال ۱۹۷۶ به ۵۱/۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ رسید و تا سال ۲۰۵۰ بالغ بر ۵ تریلیون دلار خواهد رسید ( هاسنا ۱۹۹۷ ). میزان واردات گیاهان دارویی در کشورهای مختلف نظیر ژاپن ، آلمان ، سوئیس و کانادا روز به روز در حال افزایش است.
مواد اولیه گیاهی و فرآورده‌های درمانی حاصل از آنها سهم مهمی از بازار داروئی را در برمی گیرند و بدین خاطر دستیابی به راهبردهای شناخته شده بین المللی کیفی آنها لازم و ضروری به نظر می‌رسد. مجمع بهداشت جهانی در تعدادی از قطعنامه‌های خود بر لزوم تامین و کنترل کیفی فرآورده‌های گیاهان دارویی با بکارگیری تکنیکهای جدید و به کارگیری داروهای مناسب تاکید می‌ورزد.
برطبق آخرین آمار ارائه شده از سوی ۱۱۹ کشور شرکت کننده در شهر بن آلمان درسال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۵۰ به ۵ ترلیون دلار می رسد.در اروپا سالانه ۴۰۰۰۰۰ تن گیاه دارویی سالانه با ارزش میانگین ۱ میلیارد دلار از افریقا و آسیا وارد می کند.بعد از آلمان، فرانسه دومین کشور و انگلستان سومین کشور مصرف کننده گیاهان دارویی هستند.(طرح بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی)
– آلمان ۴/۱ میلیارد یورو
– فرانسه ۱۱۶ میلیون یورو
– انگلستان ۸۸ میلیون یورو
در میان وارد کننده های داروهای گیاهی، هنگ کنگ بالاترین سپس ژاپن، آلمان و سپس امریکا می باشند. از مهمترین صادر کنندگان گیاهان دارویی می توان چین، هند ، امریکا ، آلمان و کره را نام برد.
در حال حاضر ۷۱ درصد از داروهای مصرفی آلمان را داروهای گیاهی تشکیل می دهد. میزان مصرف دارو های گیاهی در سوییس ۳۵ درصد، در آمریکا و انگلیس ۲۵ درصد، در ژاپن ۴۰ درصد، در چین و هند بیش از ۵۰ درصد می باشد.. تعداد مصرف کنندگان گیاهان دارویی در جهان رو به افزایش است و در امریکا درصد مصرف کنندگان از ۵% در سال ۱۹۹۴ به ۴۶% در سال ۲۰۰۲ رسیده است. حدود ۱۰۰ شرکت بزرگ و برتر در دنیا در صنعت داروسازی فعالیت دارند فروش صنایع دارویی جهان در سال ۲۰۰۴ حدود ۵۵۰ میلیارد دلار بوده است. شرکت فایزر بزرگترین شرکت پر فروش در دنیا می باشد. کل دارائی این شرکت ۷/۱۲۳ میلیارد دلار می باشد. میزان فروش این شرکت در سال گذشته ۵/۵۲ میلیارد دلار و میزان سود خالص این شرکت ۳۶/۱۱ میلیارد دلار بوده است.(طرح بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی)

وضعیت ایران در تولید گیاهان دارویی

کشور ایران جایگاه ویژه ای در مورد گیاهان دارویی دارد. علاوه بر سابق طولانی و ریشه تاریخی و فرهنگی مصرف گیاهان دارویی در ایرا ن تنوع اقلیمی موجود در کشور ایران جایگاه گیاهان دارویی را در کشور ممتاز کرده است.
تعداد گونه های گیاهی شناخته شده در ایران بین ۸۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ برآورد می شود تعدا گونه ای گیاهان دارویی تا ۲۳۰۰ گونه برآور می شود که رقم بسیار بالا و در خورتوجهی است.
آمار سطح ریر کشت و یا برداشت گیاهاد داروییی در جدول ۱ تا ۵ آمده است. نکته قابل تذکر در مورد تفاوتهای اطلاعات و آمارهای گوناگون گیاهی وجود دارد. دستگاههای مختلف تعاریف متفاونی از گیاهان دارویی داشته و به همین دلیل آمارهای متفاوتی ارائه می شود.
بر اساس آمار و اطلاعات منتشره توسط معاونت تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۸۵ ۶۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور در استان های مختلف، به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد. از مجموع مزارع اختصاص یافته به گیاهان دارویی، حدود ۶۵ هزار تن محصول تولید می شود. همانگونه که ملاحظه می شود به ترنیب زیره سبز ، گل محمدی و حنا و گشنیز ، وسمه و گل گاوزبا ن اقلام بالای یک میلیون هکتار کشت گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده اند.
همچنین براساس آمار سازمان جنگلها و مراتع کشور اگر چه عرصه طبیعی رویشگاههای گیاهان مرتعی بسیار وسیع است اما به منظور حفظ این رویشگاهای طبیهی و با توجه به شرایط آب و هوایی سطح رویشگاههای مجاز به بهره برداری در سالهای مختلف تغییر یافته و بنابر این میزان استحصال  گیاهان دارویی نیز تغییر می کند.

دامنه کاربرد گیاهان دارویی

گیاهان دارویی طیف گسترده ای از از کاربرد ها و ویژگی های منحصر به فرد را در بر می گیرد که در اینجا به تعدادی از مهمترین آنه اشاره می شود.
استفاده از گیاهان دارویی در صنایع داروسازی
استفاده از گیاهان دارویی در صنایع آرایش و بهداشتی
استفاده از گیاهان دارویی در رنگهای طبیعی
استفاده از گیاهان دارویی در صنایع غذایی
استفاده از گیاهان دارویی در سموم آلی گیاهی
استفاده از گیاهان دارویی در تهیه داروهای دام و طیور
استفاده از گیاهان دارویی در بهداشت و پرورش آبزیان
استفاده از گیاهان دارویی در پرورش زنبور عسل
نقش گیاهان دارویی در در تهیه علوفه
نقش گیاهان دارویی در کنترل فرسایش خاک
نقش گیاهان دارویی تناوب زراعی و اصلاح نباتات

چشم انداز صنعت گیاهان دارویی کشور در افق ۱۴۰۴

با توجه به ظرفیت و توان ایران در سطح زیر کشت و تولید محصولات گیاهان دارویی، برنامه­ ها و طرح ­هایی برای بهره­ مندی از فرصت­ ها و مزیت­ های رقابتی صنعت گیاهان دارویی در نظر گرفته شده است که از جمله آنها طرح توسعه کشت دیم گیاهان دارویی در اراضی شیب دار و کم بازده به عنوان یکی از پروژه­ های پیش­ بینی شده در راستای اقتصاد مقاومتی و همچنین سند ملی صنعت گیاهان دارویی در افق ۱۴۰۴ می­ باشد که انتظار است اهداف زیر را برای کشور محقق سازد:
– کسب سهم ۲۰ درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأیید شده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی؛
– کسب سهم ۲۰ درصد از ارزش بازار داروی حوزه دامپزشکی کشور توسط محصولات تأیید شده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی؛
– افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده­ های دارویی گیاهی و فرآورده های گیاهی برای حضور در بین ۱۰ کشور اول جهان؛
– کسب ۳ درصد سهم تولید علم حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های دارویی گیاهی در عرصه جهانی؛
– کسب ۱ درصد سهم ثبت اختراع جهانی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های بومی آن و یا در حال انقراض گیاهان دارویی کشور در سازمان های حفاظت ملی
– کاهش سطح برداشت رسمی و غیررسمی از عرصه های طبیعی به ۲۰۰ هزار هکتار در افق ۱۴۰۴؛
– افزایش سطح زیر کشت گیاهان داوریی و اسانس ­دار به ۵۰۰ هزار هکتار در افق ۱۴۰۴
– افزایش تولید و صادرات گیاهان دارویی و احیاء اراضی شیب دار و کم بازده دیم و مراتع تخریب یافته با کشت گیاهان دارویی سازگار و باارزش، به حدود ۲۸۳۹۶۷ هزار هکتار در افق ۱۴۰۴
– سطح توسعه دیم در اراضی شیب دار و کم بازده به ۴۵۵۰۰ هکتار در افق ۱۴۰۴
همچنین، در برنامه ششم توسعه، افزایش سطح زیرکشت گیاهان دارویی دیم به ۱۱۷۳۷ هکتار و گل محمدی به ۱۱۰۱۳ هکتار پیش­ بینی شده است.

چالش ­ها و فرصت­ های پیش روی صنعت گیاهان دارویی

مهم ­ترین چالش ­های و فرصت ­های پیش­روی صنعت گیاهان دارویی در کشور که در برگیرندۀ فرصت­ ها، تهدیدها، نقاط قوت و نقاط ضعف می ­باشد، به شرح زیر قابل بیان است:
– مزیت رقابتی کاشت گیاهان دارویی از نظر تنوع در ایران؛
– افزایش اقبال عمومی جهانی به استفاده از گیاهان دارویی؛
– سهم بازار پایین محصولات تولیدی صنعت گیاهان دارویی به نسبت رقبای مصنوعی و صنعتی در سبد مصرف ایرانی؛
– سهم بازار بسیار کم در بازارهای جهانی، علی­رغم وجود مزیت­ رقابتی و گرایش مصرف ­کنندگان به استفاده از این محصولات؛
– توجه نکردن به استانداردهای ملی و بین ­المللی در فرایند تامین بذر، کاشت، داشت، برداشت و تبدیل گیاهان دارویی در صنعت گیاهان دارویی؛
– توجه نکردن به صنعت گیاهان دارویی به عنوان بخشی تولیدی و با ارزش افزوده بسیار زیاد، در صنعت کشاورزی کشور.
اگرچه تاکنون به دلیل نداشتن ساختار نظام یافته و مدون و همچنین نبود سیاست گذاری هماهنگ و یکپارچه به منظور رشد و توسعه صنعت گیاهان دارویی اقدام جدی و موثری برای بهره مندی از ظرفیت و پتانسیل های خدادادی تولید گیاهان دارویی در کشور صورت نگرفته است، اما به دلیل استقبال روزافزون جهانی در استفاده از داروهای گیاهی و همچنین توجه و تلاش کشورهای پیشرفته برای سرمایه گذاری و تولید انبوه گیاهان دارویی، ضروری است با توجه به توان و ظرفیت تولید گیاهان دارویی در کشور و همچنین مزیت رقابتی این صنعت در اقتصاد، برای ورود در عرصۀ چنین اقتصاد بزرگی از هم اکنون سرمایه گذاری های لازم را در زنجیرۀ ارزش، جهت تولید حداکثری ارزش افزودۀ گیاهان دارویی، پایه گذاری کرد و از مزیت ها و فرصت های آن برای توسعه صادرات غیرنفتی، رشد اشتغالزایی، درآمدزایی و … کشور بهره جست.

میزان سرمایه گذاری طرح بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی

ظرفیت تولیدی پیشنهادی ۲۰۰ تن در سال میباشد. پیش بینی میشود میزان سرمای گذاری لازم جهت احداث واحد بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی ۱.۵ میلیارد تومان باشد. هزینه تجهیزات فرآوری گیاهان دارویی برای این ظرفیت ۶۰۰ میلیون تومان خاهد بود.
پیش بینی میگردد حداقل نرخ بازده داخلی طرح ۳۸ درصد باشد.

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: