طرح احداث جایگاه سوخت

توسعه منطقی و موزون جایگاه های عرضه فرآورده های نفتی در سطح کشور با هدف تامین رفاه و تسهیلات برای مردم و تعریف جایگاه، به عنوان یکی از مولفه های شهر سالم در جهت دسترسی آسان شهروندان، جلوگیری از اتلاف سوخت و ترغیب بخش خصوصی به سرمایه گذاری در کلان شهرها،از اهداف عالی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران می باشد.به طور کلی می‌­توان به هر دستگاهی که توسط یک منبع انرژی حرکت داده می­‌شود و کار انجام می‌­دهد تجهیز مکانیکی گفت. در یک جایگاه سوخت وظیفه اصلی انتقال و پخش فرآورده از منابع ذخیره انبوه سوخت به باک خودروها است. برای انجام این امر یک پمپ هیدرولیکی مورد نیاز است. سیستم هیدرولیکی از مخزن ذخیره سوخت مدفون در جایگاه آغاز شده و تا نازل سوخت ادامه پیدا می­کند. در این مقاله به بررسی فرآیندها و استانداردهای مکانیکی در احداث جایگاه سوخت پرداخته خواهد شد.

مشخصات فنی جایگاه سوخت گازوئیل و بنزین

زمین جایگاه به ابعاد ۴۵ * ۵۸ متر معادل ۲۶۱۰ متر مربع
۶ مخزن سوخت ۴۵۰۰۰ لیتری شامل بنزین ، بنزین سوپر ، گازوئیل ، یورو ۴
۳ سکوی بنزین شامل ۹ عدد دیسپنسر ۴ نازله
۲ سکوی گازوئیل شامل ۴ عدد دیسپنسر ۲ نازله
مساحت کل سایه بان ها ۵۳۵ متر مربع به شرح :
– سایه بان بنزین به ابعاد ۱۵.۸۰ * ۱۹.۶۰
– سایه بان گازوئیل به ابعاد ۱۵.۶۲ * ۱۴.۴۰
سازه این سایه بان ها به صورت خرپای اجرا میشود.
ساختمان اداری به ابعاد ۸.۲ * ۱۱ به مساحت ۹۰ متر مربع
اجرای ۱۴ حلقه چاه ارت
اجرای خاکریزی به حجم ۱۸.۰۰۰ متر مکعب
اجرای لوله کشی با لوله های رده ۴۰ کلاس ۱۵۰
قابلیت نصب و اجرای طرح کهاب
کابل کشی و اجرای کامل ۲۶ دوربین مداربسته با کلیه متعلقات

مراحل صدور مجوز احداث جایگاه سوخت گیری

۱. مراجعه متقاضی به واحد بازرگانی مناطق
۲. دریافت کتابچه راهنمای احداث جایگاه اختصاصی
۳. تکمیل فرم درخواست و ارائه مدارک به واحد بازرگانی
۴. بررسی مدارک توسط واحد بازرگانی مناطق
۵. بازدید از زمین پیشنهادی توسط کارشناسان فنی و ایمنی شرکت
۶. اعلام پذیرش متقاضی و معرفی، جهت اخذ استعلام از شهرداری یا وزارت راه
۷. دریافت پاسخ استعلام و نقشه های طراحی شده، توسط مشاورین بخش خصوصی و تائید نهائی مهندسی منطقه و واحد HSE
۸. صدور مجوز احداث

و: انواع جایگاه و ابعاد زمین مورد نیاز احداث جایگاه
۱. جایگاه تک سکو بنزین با ابعاد (۷ در ۸) (۱۰ در ۶) (۱۶ در ۵/۹) مترمربع، جهت عرضه بنزین در شهرهای بزرگ که مشکل کمبود زمین یا گرانی زمین وجود دارد و همچنین برای احداث در پارکینگها، مجتمع های بزرگ مسکونی، اداری، صنعتی به صورت عرضه در اتاقک
۲. جایگاه تک سکو بنزین، حداقل بر ۲۲ متر و حداقل عمق ۱۱ متر
۳. جایگاه ۲ سکو بنزین، حداقل بر ۲۲ متر و حداقل عمق ۱۶ متر
۴. جایگاه ۳ سکو بنزین، حداقل بر ۳۰ متر و حداقل عمق ۳۰ متر
۵. جایگاه ۲ فرآورده ۲ سکویی، حداقل بر ۴۰ متر و حداقل عمق ۲۵ متر
۶. جایگاه ۲ فرآورده ۳ سکویی، حداقل بر ۴۰ متر و حداقل عمق ۴۰ متر
۷. جایگاه ۲ فرآورده ۴ سکویی، حداقل بر ۴۰ متر و حداقل عمق ۶۰ متر

ز: شرایط و موقعیت زمین پیشنهادی جایگاه
۱. ترجیحا” زمین پیشنهادی از مراکزی که با کار گرم (جوشکاری، نانوائی و …) مرتبط هستند، فاصله مناسب داشته باشد.
۲. خیابان دسترسی به جایگاه قابلیت مانور نفتکش را داشته باشد. حریم برق فشار قوی (دکل – پست) لوله های انتقال گاز و خطوط راه آهن رعایت شده باشد.
۳. زمین نبایستی در حریم رودخانه – مسیل باشد.
۴. طراحی جایگاه بایستی تحت نظارت و مسئولیت مهندسی مشاور مورد تائید سازمان نظام مهندسی و یا سایر دستگاه های ذیربط انجام شود.
۵. لازم است کلیه نقشه های تهیه شده توسط مشاور، به لحاظ مراعات تمامی استانداردهای تاسیسات نفتی، به تائید مهندس منطقه و واحد HSE منطقه رسانیده شود.

ح: خلاصه برخی از الزامات جهت طراحی جایگاه
۱. عرضه بنزین در سکوهای مجاور دفتر و عرضه نفتگاز در سکوهای مجاور خیابان (جاده)، مدنظر قرار گیرد.
۲. به منظور فرار سریع نفتکش در زمان حریق، محل تخلیه در خروجی جایگاه در نظر گرفته شود.
۳. فاصله بین دو سکو، حداقل ۶ متر در نظر گرفته شود.
۴. پیش بینی تلمبه مخصوص عرضه بنزین به موتور سیکلت ها، به صورت مجزا، در صورت امکان
۵. طراحی جایگاه، به ویژه نمای داخلی و خارجی ساختمان، متناسب با شرایط اقلیمی و فرهنگی هر منطقه اجرا شود.
۶. تهیه و نصب ژنراتور برق اضطراری، مجهز به سیستم راه انداز اتوماتیک الزامی است.
۷. اجرای طرح کف پخش کن اتوماتیک با سنسورهای مربوطه، جهت سایبان تلمبه ها، روی حوضچه مخازن و محل تخلیه یا طرح های مناسب جایگزین دیگر برای اعلام و اطفاء حریق
۸. نصب سیستم سطح و دماسنج هوشمند و سیستم جلوگیری از سرریز مخازن الزامی است.
۹. مخازن زیرزمینی جایگاه میبایستی حداقل با ظرفیت ۴۵۰۰۰ لیتر ساخته و نصب شوند.
۱۰. ارتفاع سکوهای بنزین ۱۰ سانتی متر به همراه پیش بینی گارد مناسب جهت تلمبه ها
۱۱. رعایت مقررات آئین نامه ۲۸۰۰ جهت مقاوم سازی در تاسیسات و ابنیه، در برابر زلزله الزامی است و همچنین رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در کلیه ابنیه جایگاه
۱۲. تفکیک و محصور نمودن محوطه مخازن از سایر تاسیسات و قسمت های جایگاه
۱۳. پیش بینی سیستم هوشمند حفاظت الکترونیکی با نصب دوربین های مدار بسته

نکات عمومی طراحی

اولین و مهم­ترین فاکتور در معماری یک جایگاه سوخت در نظر گرفتن مفهوم (کانسپت) است به صورتی که ظاهر سازه در عین جدید و مبتکرانه بودن از استاندارد­های مربوطه نیز پیروی کند. در ادامه به توضیح چند استاندارد کلی جایگاه سوخت می­پردازیم:
طراحی جایگاه می­بایست توسط مشاور ذیصلاح دارای رتبه لازم از سازمان مدیریت و برنامه ریزی و یا پروانه اشتغال از سازمان نظام مهندسی انجام شود.
رعایت کلیه استاندارد­های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران از جمله IPS، API، NFPA، ASME، ANSI، BS، EN الزامی است.
رعایت الزامات کلیه مباحث مقررات ملی ساختمان، استاندارد­های بین المللی معماری و آئین نامه ۲۸۰۰ زلزله در طراحی و احداث جایگاه ضروری است.
کلیه سازه ­ها باید در برابر رانش زمین و حوادث غیر مترقبه مقاوم بوده و محاسبات و نقشه ­های مربوطه به تائید مهندس محاسب ذیصلاح برسد و کلیه محاسبات و طراحی­ها توسط مراجع ذیصلاح در محل بررسی و تائید شود
پیداست که موارد بالا بسیار کلی بوده و برای مفید واقع شدن احتیاج به بسط و توضیح بیشتر دارد که در ادامه مقاله سعی می­شود تا حد امکان اطلاعات بیشتری پیرامون این مطلب ارائه شود.

جانمایی و انتخاب زمین

انتخاب زمین مناسب نیاز به بررسی دقیق، جامع و کامل دارد و فاکتور­های زیادی در پیدا کردن زمین استاندارد که مورد تایید کارشناسان مربوطه باشد دخیل است. ابتدا این موارد را به صورت موردی نام برده و در ادامه به توضیح آن­ها خواهیم پرداخت:
وضعیت توپوگرافی
بافت محل
عرض گذر
حجم ترافیک سواره رو و عرض پیاده رو
راه­های دسترسی به زمین
احداث جایگاه­های سوخت در تقاطع­ها، میادین و مجاور مراکز تجمع عموم مجاز نیست.

همسایگان جایگاه

خیابان­های دوطرفه و یکطرفه که جایگاه­ های کوچک در آن­ها احداث می­گردد، باید به ترتیب دارای حداقل ۶ خط و ۳ خط عبوری باشند. حداقل محدوده مورد نیاز برای استقرار تاسیسات جایگاه ۸ متر عرض در ۲۰ متر طول می­باشد و همچنین مسیر عبور عابرین پیاده می­بایست علاوه بر ابعاد فوق در عرض در نظر گرفته شود.
زمین جایگاه نباید در مجاورت مدارس، مجتمع­های آموزشی، ساختمان پزشکان، بیمارستان­ها، آسایشگاه­ها، مساجد، سینما­ها و همچنین سالن­های ورزشی، هتل­ها، رستوران­ها، ساختمان­های اداری و سایر ابنیه و مراکز تجمع که برای بیش از ۵۰ نفر طراحی شده باشند، قرار داشته باشد.
از دیگر مکان­هایی که نباید در همسایگی جایگاه سوخت باشند می­توان به فروشگاه­های بزرگ( بیش از ۲۰۰۰ متر مربع زیر بنا)، خانه ­های مسکونی، مراکز تلفن اشاره کرد. همچنین مجاورت انبار­هایی که در آن­ها مواد قابل اشتعال به مقدار زیاد نگهداری می ­گردد ( مانند نجاری، انبار­های کاه، کاغذ و مواد منفجره) با جایگاه سوخت می­تواند بسیار خطرناک باشد.
زمین پیشنهادی برای جایگاه نباید در مسیر عبور سیل و آب­های سطحی و در مجاورت چشمه، رودخانه، خطوط لوله و چاه باشد. ضمنا باید بررسی شود که زمین مورد نظر بر روی گسل یا نزدیکی آن و یا خاک دستی و محل انباشت نخاله­ های ساختمانی نباشد. همچنین در زمین جایگاه نبایستی گیاهان و درختان خزان شونده وجود داشته باشد.
زمین در نظر گرفته شده برای جایگاه جهت احداث می­بایستی حداقل ۱۵ متر از طرفین با مغازه­ ها و مراکز خدماتی که دارای شعله بی حفاظ ( مانند آهنگری، جوشکاری، رادیاتور­سازی، ریخته­گری، لحیم­گری، نانوایی و کبابی) فاصله داشته باشد.
همچنین لازم است در خیابان دسترسی جایگاه با هماهنگی مقامات شهری، اقدامات لازم در خصوص نصب تجهیزات ایمنی ( چراغ هشداردهنده، سرعت­گاه و تابلو­های راهنمایی رانندگی هشدار­دهنده) از فاصله ۲۰۰ متری ورودی جایگاه صورت بپذیرد.
حریم لوله­ های انتقال گاز و خطوط راه آهن و … اعم رو زمینی و زیرزمینی رعایت گردد. ضمنا حریم کابل­های برق فشار قوی با توجه به مقدار ولتاژ و رطوبت هوا باید از سازمان برق منطقه ­ای استعلام گردد.

نکات کامل طراحی جایگاه سوخت

در طراحی معماری و عمرانی قسمت­های مختلف یک جایگاه سوخت باید نکات و استاندارد­های مختلفی در نظر گرفته شود که در ادامه آن­ها را به صورت موردی آورده­ایم:
لازم است در طراحی استاندارد­های NFPA30 و NFPA30A در فاصله گذاری­ها و سایر موارد مربوطه رعایت گردد.
طراحی جایگاه با در نظر گرفتن بر قانونی جاده­ها و اصلاحی خیابان­ها انجام گردد.
کف محوطه جایگاه شامل محوطه مخازن، سکوی عرضه فرآورده، محل احداث کیوسک و محل استقرار خودرو و نفتکش در ترازی بالاتر از گذر­های اطراف قرار گیرد.
بکارگیری کیوسک جهت نصب تجهیزات کنترل و راهبری و همچنین استقرار کارکنان جایگاه لازم می­باشد. سایبان با ابعاد مناسب نیز در محل سکوی عرضه فرآورده نیز توصیه می­گردد.
محوطه جایگاه می­بایست دارای شیب بندی مناسب (حداقل یک درصد) جهت هدایت آب­های سطحی به خارج باشد. ضمنا محدوده استقرار خودرو­ها در مجاورت سکوی عرضه سوخت و محل استقرار نفتکش در هنگام تخلیه می­بایست با جدول گذاری مناسب از اطراف مجزا گردیده و فاقد شیب طولی باشد.
با توجه به بند ۶ آئین نامه شعاع چرخش جهت ورود و خروج از محدوده جایگاه می­بایست براساس طول و ظرفیت نفتکش تغذیه کننده مخزن جایگاه تعیین گردد. در این صورت مانور نفتکش به محل تخلیه به سهولت میسر می­باشد.
لازم است مخزن جایگاه در داخل حوضچه بتنی مسلح ایزوله دفن گردد. ضمنا در مناطقی که سطح آب­های زیرزمینی بالا باشد؛ علاوه بر افزایش حجم بتن ریزی در داخل حوضچه مذکور، ف مخازن با میلگردهایی در داخل بتن مهار می­گردد. لازم به ذکر در صورت استفاده از مخازن دوجداره به حوضچه بتنی نیاز نمی­باشد.
سطح روی محوطه مخزن می­بایست با طراحی سازه مناسب در برابر تردد خودرو­ها با بار متمرکز (بار چرخ) حداقل ۱۰ تن مقاوم باشد.
کلیه لوله کشی­ها و کابل­­هایی که در مسیر تردد خودرو­ها واقع می­شوند می­ بایست در کانال­های بتنی قرارگرفته و روی کانال­ها نیز با دال بتنی پوشیده گردد. ضمنا کلیه کانال­های لوله ­های فرآورده و کابل­های برق با ماسه بادی پر گردد.
لازم است کف محوطه سواره رو جایگاه با بتن مسلح به ضخامت حداقل ۲۰ سانتی­متر و با لایه سخت کننده رنگی پوشش داده شود.
در محل احداث جایگاه­های کوچک لازم است کانال بتنی مقاوم در برابر حریق و انفجار ساخته شود تا از انشعابات شهری ( کابل­های مخابرات، برق و لوله­های گاز و آب) که در محدوده جایگاه قرار دارند، محافظت کند.
کلیه مصالح مورد استفاده در ساختمان­ها، سایبان­ها و محوطه جایگاه می­بایست غیر قابل اشتعال بوده و مورد تایید مراجع ذیصلاح برسد.
باید سیستم روشنایی با حداقل روشنایی استاندارد ۳۰۰-۱۵۰ لوکس در محوطه تخلیه و بارگیری جایگاه نصب شود. سیستم روشنایی دفتر کار جایگاه نیز باید ۵۰۰-۲۰۰ لوکس روشنایی داشته باشند.
باید سایبان مناسب در محوطه جایگاه جهت پیشگیری از تابش مستقیم آفتاب بر روی سیستم­های بارگیری فرآورده (به منظور کاهش بخارات و گاز­ها در اثر گرما) و همچنین پیش­گیری از مواجهه کارکنان با تشعشعات خورشیدی، نصب شود. حداقل ارتفاع سایبان از کف محوطه جایگاه باید ۵ متر باشد.
کانال هدایت کننده آب باران و ناودانی برای سایبان در محوطه جایگاه جهت پیشگیری از قندیل در زمستان در نظر گرفته شود.
مجهز بودن سرویس­های بهداشتی به دستشویی و تعداد کافی توالت ( به ازاء هر ۴ دیسپنسر، حداقل ۱ واحد و بیش از ۹ دیسپنسر۳ واحد به ازای هر جنس(زن و مرد))
در نظر گرفتن امکانات رفاهی اعم از حمام، رختکن و غذاخوری مناسب برای کارکنان الزامی است.
شرایط آب و هوایی محل احداث جایگاه (بیشینه و کمینه دما، میزان بارش، سرعت باد و…) بایستی در نظر گرفته شود و تمهیدات الزم در طراحی لحاظ گردد.

کیوسک جایگاه سوخت

طبق استاندارد تعین شده از طرف شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی، هر جایگاه می­ بایستی در فاصله مناسب از سکو­ها کیوسکی برای قرار داردن تجهیزات کنترلی و راهبری و استقرار کارکنان احداث شود. در ادامه به ارائه استاندارد­های ساخت این کیوسک می­ پردازیم:
کیوسک می­بایست در خارج از منطقه خطر جایگاه بوده و حداقل ۴ متری با تجهیزات سوخت­­گیری و محل تخلیه فاصله داشته باشد.
کیوسک باید در ارتفاع بالاتری نسبت به سکوی سوختگیری(حداقل ۱۵ سانتی­متر) قرار گیرد، به نحوی که احتمال ورود و تجمع بخارات قابل اشتعال به درون آن وجود نداشته باشد.
کیوسک حتما باید دارای سیستم تهویه مطبوع، گرمایش و سرمایش مناسب باشد.
کابل کشی و لوله­ های ورودی و خروجی به کیوسک بایستی کاملا استاندارد و فاقد هرگونه منفذ باشد.

محل توقف و سوخت­گیری در جایگاه سوخت

در جایگاه سوخت، محلی برای توقف و سوخت­گیری وسایل نقلیه در نظر گرفته می­شود. این محل باید دارای حداقل شرایط زیر باشد:
سطح آن نسبت به محل قرارگیری دیسپنسر پایین­تر باشد.
شیب سطح محل استقرار خودرو­ها بایستی عرضی باشد به نحوی که در صورت عمل نکردن ترمز خودرو­ها منجر به حرکت آن­ها نشود.
بایستی تمهیدات مناسبی جهت جلوگیری از برخورد وسایل نقلیه با دیسپنسر انجام پذیرد.
محل و نحوه قرارگیری دیسپنسر بر روی سکوی جایگاه با در نظر گرفتن محدوده خطر دیسپنسر در حال فعالیت و با در نظر گرفتن حداکثر طول شلنگ سوخت­گیری مشخص می­شود.
حداقل فاصله دیسپنسر نسبت به ساختمان­هایی با دریچه یا پنجره­ های باز شونده ۵/۵ متر و در صورت عدم وجود دریچه یا درب و پنجره حداقل ۴ متر می­باشد.
تمهیدات الزم جهت جمع آوری و دفع ایمن فراورده ریخت و پاش شده در محوطه جایگاه بایستی حین طراحی لحاظ گردد.
محل نصب تجهیزات سوختگیری در جایگاه بایستی مطابق الزامات استاندارد NFPA30A به شرح ذیل باشد:
حریم ایمنی دیسپنسردر حالتی که شیلنگ آن بر روی محل تعبیه شده (جانازلی) قرار گرفته باشد، کره ای به شعاع حداقل ۳متر(۱۰فوت) می باشد.
فاصله دیسپنسر از مرز جایگاه، هر سازه اطراف آن، دفاتر و خیابانهای مجاور حداقل از طول شیلنگ سوختگیری کمتر نباشد.
فاصله هر ساختمان دارای منفذ باز از تجهیزات سوختگیری بایستی حداقل ۵/۱ متر از کل طول شیلنگ سوختگیری بیشتر باشد.
درصورتیکه بیش از یک دستگاه توزیع سوخت بر روی یک سکو نصب گردد، حداقل فاصله بین هر دو دستگاه بایستی ۶ متر باشد.

محل تخلیه سوخت

در جایگاه سوخت باید محلی برای توقف نفتکش و پر­کردن مخزن مدفون جایگاه در نظر گرفته شود. این محل باید شرایط زیر را داشته باشد:
محل تخلیه جایگاه بایستی از نوع offset fill point with access chamber طراحی شود.
حریم ایمنی نفتکش حین تخلیه بایستی حتما رعایت شود. همچنین جایگاه در زمان تخلیه سوخت، غیر فعال می­شود.
محل تخلیه بایستی مجهز به سیستم دفع الکتریسیته ساکن باشد.
اتصالات محل تخلیه بایستی از نوع سریع باز شونده باشند.
روشنایی محل تخلیه از نوع ضد انفجار (EX) انتخاب و نصب گردد.
فاصله محل تخلیه از ورودی ساختمان­های اداری بایستی حداقل ۵/۱ متر باشد.

اجزای مکانیکی جایگاه سوخت

تلمبه­‌های عرضه سوخت

تلمبه­‌های فروش بطور کلی به دو بخش تلمبه‌­های خود­مکش و تلمبه­‌های غیر خود مکش (که اصطلاحا دیسپنسر نامیده می­شوند) تقسیم‌­بندی می­‌گردند. هر دو تجهیزات بالا با دبی اسمی ۵۴ لیتر در دقیقه جهت عرضه بنزین و دبی ۹۰ لیتر در دقیقه جهت عرضه نفتگاز می‌­باشند.

۱. تلمبه‌­های خود مکش

در این نوع از تلمبه­‌ها فرآیند مکش و عرضه فرآورده توسط الکتروموتور و پمپ انجام می­‌پذیرد. معمولا پمپ خود شامل جدا کننده هوا(سیفون روتوری) و فیلتر نیز می­‌باشد و فراورده توسط سیفون روتوری موجود در تلمبه مکش می­گردد. در این سیستم یک خط لوله مکش اختصاصی جهت هر دستگاه تلمبه از ۱۵ سانتی متری کف مخزن مدفون تا زیر تلمبه انجام شده است. استفاده از این مدل تلمبه­‌ها بدلیل استهلاک بالا و قفل گازی در مسیر مکش ( مخصوصا در مناطق گرمسیر) تقریبا منسوخ گردیده است. این نوع تلمبه ها فقط در پمپ بنزین‌­های کوچک تک سکو و تک تلمبه مورد استفاده قرار می­‌گیرند.

۲. تلمبه­‌های غیر خود مکش یا دیسپنسر

ساختار این نوع تلمبه‌­ها مشابه تلمبه­‌های خود مکش می­‌باشد با این تفاوت که فاقد پمپ و الکتروموتور می‌­باشند. در این سیستم، فرآورده توسط پمپ مرکزی غریق داخل مخزن مکش شده و توسط یک خط لوله به سمت دیسپنسر­ها هدایت می­‌گردد. این نوع سیستم انتقال فرآورده به علت لوله کشی کمتر نسبت به مدل خود مکش برای جایگاه­‌های سوخت با تعداد سکو­های بالا مناسب‌­تر است.

اجزای تشکیل دهنده تلمبه­‌ها و دیسپنسر­ها

در این بخش به منظور آشنایی با ساختار تلمبه‌­ها به تشریح مختصر اجزای تشکیل دهنده­ آن­ها می­‌پردازیم. اطلاعات دقیق و کامل ­تر پیرامون دیسپنسر و اعضای آن را می­‌توانید در مقاله دیسپنسر موجود در بلاگ مشاهده کنید.

سیفون روتوری

این قسمت از دو بخش پمپ دنده­‌ای و واحد جدا­ کننده هوا تشکیل گردیده و در دو نوع ۴۵ و ۹۰ لیتری موجود می‌­باشد. این یونیت وظیفه­ جداسازی ۵ درصد هوای همراه فرآورده را دارد.

شیر ایمنی زیر دیسپنسر( Shut of Valve)

این شیر یکی از شیرآلات جایگاه سوخت می باشد که در زیر دیسپنسر­ها و روی لوله ورودی نصب می­‌گردد. ساختار آن به نحوی طراحی شده است که در هنگام برخورد شدید با دیسپنسر، از محل تعیین شده می­شکند و مسیر عبور فرآورده را به طور کامل قطع می­کند. به این طریق از ریختن فرآورده در محیط جایگاه جلوگیری می­‌کند.

میتر یا پیمانه‌­گر

این تجهیز نسبت به بقیه تجهیزات بیشتر جنبه عملیاتی دارد. عدم عملکرد دقیق این دستگاه فقط با انجام تست­های مخصوص قابل تشخیص است زیرا خللی در کارکرد ظاهری دیسپنسر ایجاد نکرده و فقط در نشان دادن مقدار سوخت عرضه شده خطا ایجاد می‌­کند. بنابراین لازم است تا تست­های دوره­ای بر روی پیمانه ­گر انجام شود. پیمانه ­گرهای مورد استفاده در دسپنسر­ها معمولا از نوع جابجایی مثبت هستند. این پیمانه­‌گرها معمولا چهار پیستون و سیلندر دارند و فضای جاروب شده هر سیلندر معادل ۱۲۵ سی سی می‌­باشد.
لذا عبور یک لیتر فرآورده از داخل آن با توجه به مکانیزم عملکرد آن­ها موجب دو دور چرخش شفت مرکزی پیمانه­‌گر که پالسر متصل است، می­‌شود. تجهیزات ابزار دقیق پیمانه­‌گر با قابلیت پلمپ بر روی یکی از کاور­های سیلندر تعبیه گردیده است. خطای مجاز برای پیمانه‌­گر ۳۰ سی سی در ۲۰ لیتر پیمانه است. پیمانه­‌گر­ها معمولا از ناحیه آب بندی داخلی دچار مشکل می­‌شوند که تداخل فرآورده پیمانه شده و ورودی و اضافه دهی میتر که منجر به کسری جایگاه خواهد شد را در پی خواهد داشت.
شما می توانید محتوای تخصصی در خصوص پیمانه گر را در مقاله لینک شده دنبال کنید.

پالسر

این دستگاه به عنوان تنها تجهیز اندازه گیری دیسپنسر، حرکت چرخشی شفت خروجی پیمانه گر را به پالس الکتریکی تبدیل می­کند و توسط کابل مربوطه به شماره انداز الکترونیکی ارسال می­‌کند. محل نصب این تجهیز بر حسب نوع دیسپنسر مستقیم روی میتر یا توتالایزر مکانیکی می­‌باشد.
شما می توانید محتوای تخصصی در خصوص پالسر را در مقاله لینک شده دنبال کنید.

توتالایزر

توتالایزر در انواع مکانیکی، الکترومکانیکی و دیجیتالی وجود دارد و وظیفه ثبت کارکرد کلی لیتراژ دیسپنسر را دارد. این تجهیز باید قابلیت پلمپ کردن داشته باشد.

شیر برقی یا سلونوئید ولو

دستگاهی است که در مسیر خروجی فرآورده در دیسپنسر نصب می­شود. این دستگاه وظیفه قطع و وصل عبور فرآورده را با توجه به عملکرد نازل و دیسپنر دارد. عملکرد این تجهیز در محتوای مربوط به دیسپنسر به طور کامل توضیح داده شده است.

شیلنگ و نازل

نازل­‌های سوخت نصب شده روی دیسپنسر باید از نوع قطع کن اتوماتیک و برای بنزین در سایز ۳/۴ اینچ و عرضه گازئیل ۱ اینچ باشند. رنگ کاور­های نازل با توجه به نوع فرآورده عرضه شده متفاوت است: سبز جهت بنزین بدون سرب، قرمز جهت بنزین معمولی و زرد جهت گازوئیل. شیلنگ­ها نیز بهتر است در سایز­های مذکور و طول تقریبی حداکثر ۵ متر و همراه با شیر brake away باشند.

پمپ غریق یا پمپ شناور

یک پمپ غریق از دو قسمت الکترو پمپ و کلکتور تشکیل شده است که به وسیله لوله ارتباطی به یکدیگر متصل می­‌شوند. بخش الکترو پمپ بصورت غریق داخل مخزن قرار می­گیرد و بخش کلکتور روی منهول مخزن نصب می­‌گردد. این دستگاه در مبادی عرضه که مجهز به دیسپنسر­های غیر خود مکش می­‌باشند کاربرد دارد و وظیفه آن پمپاژ فرآورده از مخزن مدفون به سمت دیسپنسر می­‌باشد.
پمپ­های غریق معمولا در قدرت­های ۰/۲، ۰/۵، ۰/۷۵ و ۱ اسب بخار موجود می­‌باشند. هر دستگاه پمپ می‌­تواند به چهار دیسپنسر( با توجه به تعداد نازل) سوخت رسانی کند. بخش سیفون تعبیه شده در کلکتور آن­ها قادر است فرآورده موجود در مخازن همجوار را که به وسیله لوله به یکدیگر مرتبط شده‌­اند را هم طراز کند.
از دیگر تجهیزات به کار رفته در این سری پمپ­‌ها دستگاه نشت یاب است که در خروجی پمپ نصب گردیده و وظیفه قطع جریان را در صورت تشخیص نشتی خط لوله را دارد. لازم به ذکر است این پمپ­‌ها باید به صورت مغروق در سوخت کار کنند لذا موجودی مخازن نباید به کمتر از ۵۰۰۰ لیتر برسد. توضیحات کامل در رابطه با معروف­‌ترین مدل این سری پمپ را می­‌توانید در محتوای پمپ red jacket مطالعه کنید.
شما می توانید محتوای تخصصی در خصوص پمپ شناور را در مقاله لینک شده دنبال کنید.

مخازن

مخازن ذخیره فرآورده در جایگاه سوخت معمولا از نوع استوانه ­ای دفنی به ابعاد تقریبی قطر ۲/۸۵ متر و طول ۸ متر و ظرفیت اسمی ۴۶ هزار لیتر می‌­باشند. ضخامت ورق بدنه ۶ میلیمتر و عدسی‌­ها ۸ میلیمتر هستند. قبل از دفن حتما تست نشتی و ایزولاسیون انجام می‌­گیرد. در قسمت فوقانی مخزن، درب منهول و تجهیزات مورد نیاز از قبیل محل دیپ، سطح سنج و سایر ملزومات نصب می­‌گردد.

لوله‌­ها و کابل­‌های ارتباطی و کانال­‌های مربوطه

لوله­‌های ارتباطی از پمپ غریق روی مخازن تا دیسپنسر­ها و در محل تخلیه تا مخازن مورد استفاده قرار می­‌گیرد. این لوله‌­ها معمولا فولادی بدون درز SCH 40 در سایز ۲ اینچ مورد استفاده دیسپنسر­ها و ۴ اینچ جهت تخلیه نفتکش می‌­باشند.
کابل ­های ارتباطی می­‌بایستی مجهز به روکش مقاوم در برابر فرآورده و فشار باشند اما کابل­‌های متداول مورد استفاده از نوع زره­دار با غلاف سربی با مشخصات ۵*۲/۵ جهت دیسپنسر­ها و ۳*۲/۵ جهت پمپ غریق می‌­باشند.
کانال­‌های ارتباطی محل عبور لوله‌­ها­ و کابل­ها دارای عمق ۷۰ سانتی­متر بوده و محل قرار گرفتن کابل و لوله بوسیله تیغه داخلی از هم جدا می­‌شوند.

لوله کشی و کابل کشی های لازم در جایگاه سوخت

استاندارد­های تجهیزات مکانیکی
در این قسمت به بررسی استاندارد­های مربوط به تجهیزات مکانیکی جایگاه سوخت که در بالا آورده شده است می­پردازیم. این استاندارد­های ارائه شده توسط شرکت ملی پخش فرآورده­‌های نفتی را می­‌توان در دو دسته بندی لوله کشی وتجهیزات و نکات طراحی مخازن تقسیم بندی کرد:

لوله کشی و تجهیزات

برای لوله کشی فرآورده کلیه الزامات استاندارد NFPA 30 و NFPA 30A بایستی اعمال گردد.
در سیستم ذخیره سازی و انتقال سوخت در جایگاه های کوچک لازم است یکپارچگی جایگاه از لحاظ نوع متریال مورد استفاده حفظ گردد. درواقع در صورت بکارگیری مخازن فولادی جنس لوله کشی‌ها نیز می بایست فولادی باشد. به همین ترتیب در صورت بکارگیری مخازن غیرفلزی لازم است لوله کشی‌های مربوطه نیز غیرفلزی باشد و لوله های غیرفلزی مورد استفاده در جایگاه می بایست مطابق با الزامات استاندارد EN 14125 (برای لوله­‌های ترمو پلاستیک) و استاندارد UL 971 (برای لوله­‌های GPR) ساخته شده باشند. همچنین بایستی گواهینامه انطباق متریال لوله با این استانداردها توسط مراجع ذیصلاح ارائه گردد و به تائید شرکت ملی پخش فرآورده‌­های غیر نفتی برسد.
دستگاه توزیع کننده سوخت ( دیسپنسر یا تلمبه) مورد استفاده در جایگاه می بایست مطابق استاندارد بوده و دارای تاییدیه شرکت ملی پخش فرآوده های نفتی ایران باشد.
دستگاه توزیع کننده سوخت می تواند از نوع خودمکش باشد.
دستگاه توزیع کننده سوخت بایستی به ادوات لازم برای پیشگیری از سرریز در زمان سوختگیری مجهز باشد.
طول شیلنگ دستگاه توزیع سوخت در جایگاه نبایستی بیشتر از ۵/۵ متر باشد.
شیلنگ دیسپنسر در حالت باز بایستی حداقل ۱/۵ متر از ورودی ساختمان­‌های اداری فاصله داشته باشد.
در صورت بکارگیری دیسپنسر ، حداکثر دو نازل برای سوختگیری از یک طرف و عرضه بنزین با دبی ۴۵ لیتر بر دقیقه برای هر نازل در نظر گرفته شود.
حریم الکتریکال دو دیسپنسر از هم ۰.۵ متر می­باشد لیکن بدلیل ضرورت رفع مشکلات عملیاتی حداقل فاصله دیسپنسر­ها از یکدیگر در هر سکوی سوختگیری ۳ متر تعیین می­‌گردد.
جهت جلوگیری از لهیدگی و پارگی شیلنگ تلمبه ها، استفاده از شیلنگ جمع کن در تلمبه ها ضروری می­باشد.
جهت جلوگیری از نشت فرآورده ، سیستم لوله کشی واتصالات همراه تلمبه ها و مخازن می بایست به موقع ضخامت سنجی شده و در صورت نیاز تعویض یا تعمیر گردند .
در صورت استفاده از سیستم توزیع سوخت تحت فشار ضروری است کلیه اجزای آن از نوع ضد انفجار باشند و سیستم تغذیه الکتریکی آن ترجیجاً تک فاز باشد.
بر روی هر شیلنگ دیسپنسر یک عدد قطع کن در نظر گرفته شود.
در مسیر لوله تخلیه به مخزن از فیلتر مناسب استفاده گردد.
با توجه به مساحت کم جایگاه و شرایط محل تخلیه ، لوله های تخلیه باید همراه نفتکش به محل انتقال یابد.
امکان درین کلیه خطوط فرآورده به سمت مخازن ذخیره بایستی در نظر گرفته شود. شیب لوله کشی ۵/۱ الی ۲ درصد به سمت مخزن در نظر گرفته شود.
فاصله لوله مکش پمپ مغروق تا کف مخزن حداقل ۱۵۰ میلی­متر در نظر گرفته شود.
لوله تهویه مخزن بنزین بایستی به بازدارنده شعله مجهز باشد.
لوله پرکن مخزن سوخت تا فاصله ۴ اینچی کف مخزن امتداد یابد.
در محل اتصال لوله کشی به دیسپنسر و مخزن بایستی اتصال انعطاف پذیر فلزی و استاندارد در نظر گرفته شود.
شیلنگ دستگاه توزیع کننده سوخت باید مطابق با استاندارد BS EN 13617-1 باشد.
طراحی لوله کشی بایستی به نحوی باشد که جهت انجام تعمیرات در صورت بروز نشتی نیازی به کندن زمین نبوده و حوضچه هایی برای بازدید و دسترسی جهت تعمیر و نگهداشت سیستم مد نظر قرار گیرد.
هرگونه اتصالات شامل لوله کشی‌ها، سیستمهای فاضلاب و … حین ورود به ساختمانهای اداری جهت جلوگیری از ورود بخارات فراورده به داخل جایگاه بایستی کاملاً گازبند گردد.
اتصالات بایستی از نوع روزه ای یا جوشی باشد.
کلیه کانال‌ها و فضای خالی سکوها (محل عبور لوله‌های حاوی فرآورده‌های نفتی) بایستی با ماسه بادی پرشود.

نکات طراحی و ساخت مخازن

جنس مخازن زیرزمینی می تواند فلزی یا غیرفلزی انتخاب گردد.
طراحی و ساخت مخازن زیرزمینی فولادی می بایست بر اساس آخرین ویرایش استاندارد BS EN 12285-1 انجام گردد و جهت محاسبه ضخامت نهایی ورق ها حداقل یک میلیمتر اضافه بعنوان خوردگی مجاز لحاظ گردد.
طراحی و ساخت مخازن زیرزمینی غیرفلزی می بایست بر اساس آخرین ویرایش استاندارد UL 1316 انجام گردد.
ظرفیت اسمی مخزن برای این نوع جایگاه حداکثر ۴۵۰۰۰ لیتر باشد.
هر مخزن جایگاهی می بایست دارای یک دریچه آدم رو (منهول) با سایز ۲۴ اینچ یا بزرگتر باشد.
هر مخزن می بایست دارای نازل‌های مورد نیاز با فلنج استاندارد به شرح زیر باشد:
نازل ورودی با سایز ۴ اینچ، نازل خروجی با سایز حداقل ۲ اینچ، نازل نمونه گیری با سایز ۴ اینچ ، نازل ارتفاع سنج با سایز حداکثر ۴ اینچ، نازل جمع آوری بخارات بنزین با سایز ۳ اینچ و نازل تهویه که سایز آن بر اساس ظرفیت مخزن بدست می آید و حداقل برابر ۲ اینچ می بایست در نظر گرفته شود.
انجام عملیات سنجش سطح سیال به صورت دستی مجاز نمی باشد.
در صورت استفاده از سیستم توزیع سوخت تحت فشار رعایت حداقل فاصله مجاز بین لوله های ورودی و خروجی طبق الزامات و دستورالعمل های شرکت سازنده آن ضروری می باشد.
رعایت حداقل فاصله لازم بین نازل ورودی و نازل نصب ارتفاع سنج بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده ارتفاع سنج الزامی است.
پیش بینی و نصب سیم ارت بر روی بدنه مخازن الزامی است.
Rating فلنج نازل­ها ۱۵۰ در نظر گرفته شود و از لوله و اتصالات با رده استاندارد استفاده گردد. همچنین Rating شیر­های با سایز ۲ اینچ و بالاتر می‌­بایست با Rating فلنج­‌های متصل به آن یکسان و برابر ۱۵۰ باشد
پیش از بهره برداری از مخزن لازم است تستهای مخزن و لوله کشی های آن مطابق با استاندارد طراحی مربوطه انجام گردد.
مخزن بایستی بر روی بالشتک بتونی و در داخل محفظه نصب گردد و توسط تسمه‌­های فلزی مناسب به نحوی مهار شود که در برابر زلزله و نیروی ناشی از بالا آمدن آب‌های سطحی پایداری آن حفظ گردد.
دریچه های بازدید بایستی به نحوی طراحی گردد که آب‌های جاری و فرآورده های ریخت و پاش شده از سطح جایگاه به درون مخزن وارد نگردد.
نصب تجهیزات جلوگیری از پر شدن بیش از حد مخازن بر اساس استاندارد NFPA 30 الزامی است.
پیش بینی و اتخاذ تدابیر مؤثر برای پیشگیری از انتشار فرآورده از مخازن به خاک‌های مجاور در صورت نشت احتمالی الزامی می‌باشد مبنای اتخاذ تدابیر استاندارد NFPA 30 می­‌باشد.
کلیه تجهیزات الکتریکی که بر روی مخزن نصب می‌گردند بایستی از نوع ضد انفجار با اندیس مناسب انتخاب و مطابق اصول ایمنی نصب گردند.
فضای داخلی مخازن ذخیره سوخت منطقه خطر صفر محسوب می‌گردد و نصب تجهیزات الکتریکی منصوب در این محل بایستی از نوع ذاتاً ایمن دارای تأییدیه معتبر صورت پذیرد.
کلیه تجهیزات غیر الکتریکی مانند میله اندازه گیری، درپوش و … می بایستی از جنس ضد جرقه انتخاب و نصب گردند.

خروج بخارات از مخزن

در طراحی مخزن می­بایست موضوع خروج بخارات مد نظر قرار گیرد و موارد زیر رعایت گردد:
لوله هواکش مخزن می بایست در محلی ایمن و بدون خطر رو به بالا امتداد یافته و درمجاورت عوامل گرم کننده و آتش‌­زا قرار نگرفته و تا ارتفاع حداقل ۶/۳ متر بالاتر از سطح زمین امتداد یابد.
قطر لوله تهویه و تعداد آن تابع ظرفیت مخزن بوده و براساس استانداردهای مرتبط تعیین می گردد.
لوله هواکش مخزن بایستی مجهز به کلاهک بوده و به نحو موثر مهار گردد.
لوله های تهویه می بایست بالاتر از بیشترین سطح مایع موجود در نفتکش قرار گیرد و همچنین ارتفاع آن از ۴ متری سطح زمین نیز تجاوز نکند.
دهانه لوله هواکش در یک سیستم مجهز به کنترل آلاینده می بایست به اندازه کره ای به شعاع ۳ متر از دریچه های باز ساختمان های مجاور فاصله داشته باشد.
لوله تهویه مخازن بایستی مجهز به کلاهک باشد.
در جایگذاری لوله هواکش بایستی موارد ذیل را به منظور جلوگیری از تخلیه بخارات در اتمسفر که احتمال وجود جرقه و بروز آتش سوزی را دارد در نظر گرفت:
توسعه املاک مجاور جایگاه
جهت وزش باد
احتمال وجود هرگونه جریان هوا ناشی از وجود ساختمان های مرتفع
وجود فواصل و شکاف باریک میان ساختمان ها
مجاورت با دودکش های بخاری، سیستم تهویه، ناودان های ساختمان و درخت ها

میزان سرمایه گذاری طرح احداث جایگاه سوخت

با توجه به بررسی های انجام شده میزان سرمایه مورد نیاز جهت تجهیزات و تاسیسات احداث جایگاه سوخت با دو فرآیند و ۴ سکو ۴ نازله حداقل ۲ میلیارد تومان برآورد میگردد. بدیهی است سایر هزینه های مربوط به ساخت سایبان ها، محوطه و فضاهای اداری به این مبلغ اضافه میشود.