درباره طرح توجیهی و سوالات متداول

 

اهمیت تهیه و ارزیابی طرح توجیهی فنی اقتصادی براساس استانداردهای سیستم بانکی

طرح توجیهی فنی – اقتصادی یا گزارش امکان سنجی feasibility study مطالعات اولیه و پایه ای برای هر پروژه سرمایه گذاری محسوب می شود. بنابراین همه پروژه های سرمایه گذاری به نوعی براساس اهداف ذینفعان، به این مطالعات نیاز دارند. طرح توجیهی فنی – اقتصادی گزارشی است که از سه وجه بازار ، فنی و مالی طرح را بررسی می کند و از هر منظر انجام طرح را رد یا توصیه می کند و در جمع بندی به این نتیجه می رسد که طرح توجیه پذیری اقتصادی ، فنی یا مالی، دارد یا خیر؟

طرح توجیهی و سوالات متداول

طرح های توجیهی در نظام اعتباری بانکی با دید متفاوتی ارزیابی و بررسی می شوند. بانکها با توجه به کمبود منابع از بین پروژه ها براساس اهلیت متقاضی و شاخص های مالی، اقتصادی و فنی مشخص و استاندارد ، پروژه هایی باسود مناسب و ریسک کم را با توجه به اولویت های سرمایه گذاری بانک و یا صندوق توسعه انتخاب می کنند. این شاخص ها براساس دستورالعملها و تجارب قبلی بانک در نظر گرفته می شوند و سعی دارند از ریسک های آتی پروژه جلوگیری کنند.
این استاندارد ها به نکاتی توجه می کنند که در صورت بررسی طرح ها با توجه به این نکات، بسیاری از پروژه ها توجیه پذیری لازم برای سرمایه گذاری را ندارند، نکاتی که سرمایه گذاران متوجه آنها نیستند. از طرفی بررسی طرح قبل از ارسال آن به بانک به نوعی خریدن زمان و کاهش هزینه هاست .
اما در فرایند تامین مالی پروژه ها در سیستم بانکی، استانداردها و رویه های بررسی متفاوت از یکدیگر است. به طوری که گاهی متقاضی تسهیلات را سردر گم می کنند و متقاضی در این فرایند گاهی با موارد و قوانینی روبرو می شود که مجبور به چند باره کاری و تهیه طرح توجیهی های مختلف و متعدد می شود . از اینرو به سرمایه گذاران و متقاضیان توصیه می شود با اطلاع از این رویکردها و انجام دقیق مطالعات ، براساس نیاز و استانداردهای سیستم بانکی ، زمان مراحل بررسی را ، برای خود و سیستم بانکی تسهیل نمایند .
طرح های توجیهی در نظام اعتباری بانکی با دید متفاوتی ارزیابی و بررسی می شوند. بانکها با توجه به کمبود منابع از بین پروژه ها براساس شاخص های مشخص و استاندارد ، پروژه هایی باسود مناسب و ریسک کم را انتخاب می کنند. این شاخص ها براساس دستورالعملها و تجارب قبلی بانک در نظر گرفته می شوند و سعی دارند از ریسک های آتی پروژه جلوگیری کنند.
این استاندارد ها به نکاتی توجه می کنند که در صورت بررسی طرح ها با توجه به این نکات ، بسیاری از پروژه ها توجیه پذیری لازم برای سرمایه گذاری را ندارند، نکاتی که سرمایه گذاران متوجه آنها نیستند. از طرفی بررسی طرح قبل از ارسال آن به بانک به نوعی خریدن زمان است .

تفاوت طرح توجیهی (Feasibility Study ) و طرح کسب و کار چیست ؟

همانطور که دیوید گامپرت می­گوید: اگرچه یک طرح توجیهی (مطالعه امکان سنجی) ناموفق ممکن است در ظاهر شکست تلقی شود اما در واقع اینگونه نیست. شکست واقعی زمانی است که شما، پول خود و دیگران را سرمایه گذاری کرده و به خاطر برخی موانع از تحقیق پیش از انجام پروژه، باز می ماندید و کل آن پول را از دست می دادید.
واقعا چگونه می توان یک برنامه کسب و کار موفق تدوین کرد؟
طرح توجیهی (مطالعه امکان سنجی) و طرح کسب و کار دو گام اساسی برای شروع یک کسب و کار به شمار می­روند. در این بخش تفاوت طرح توجیهی و طرح کسب و کار مختصرا توضیح داده می­شود.

درباره طرح توجیهی و سوالات متداول

طرح توجیهی چیست؟

یک طرح توجیهی طرحی کلی از مهم ترین مسایل مرتبط با یک ایده کسب و کار است و هدف آن شناسایی عواملی است که مانع موفقیت شما در بازار کار می شود. به عبارت دیگر، طرح توجیهی است که تعیین می کند آیا یک ایده کسب و کار ایده ای معقول است یا نه.
یک طرح توجیهی جامع، اطلاعات ضروری بسیاری برای طرح کسب و کار به دست می دهد. برای مثال، به منظور تعیین امکان سنجی یک پروژه، تحلیل خوبی از بازار ضروری است. این اطلاعات مبنای بخش بازار یک طرح کسب و کار قرار می گیرند.
از آنجا که تدوین یک طرح کسب و کار، سرمایه گذاری ارزشمندی از پول و زمان محسوب می شود، شما می خواهید پیش از انجام این سرمایه گذاری اطمینان حاصل کنید که هیچ مانع بزرگی بر سر راه ایده کسب و کارتان وجود ندارد. شناسایی موانع این هدف تدوین یک طرح توجیهی است.
یک طرح توجیهی به سه حوزه اصلی نظر دارد:
الف: مسایل بازار
ب: مسایل فنی/سازمانی
ج: مسایل مالی

به علاوه، این مطالعه به معنای نگاهی دقیق در این سه حوزه است. برای مثال، یک طرح توجیهی نباید شامل تخمین­های بلند مدت و جزئی نگرانه باشد بلکه باید تحلیلی بنیادی از متوازن نمودن درآمدها و هزینه ها باشد تا ببیند برای تامین هزینه عملیات شما چه میزان درآمدی ضروری است.
هدف برنامه کسب و کار به حداقل رساندن خطرات مرتبط با یک کسب و کار جدید و به حداکثر رساندن شانس موفقیت از طریق برنامه ریزی و تحقیق است.

طرح کسب و کار چیست؟

چنانچه طرح توجیهی بیانگر این است که ایده کسب و کار شما محکم و مستدل است، گام بعدی تهیه یک طرح کسب و کار است. طرح کسب و کار این تحلیل را در سطحی پیچیده تر و عمیق تر ادامه داده و بر پایه ای که طرح توجیهی ایجاد کرده، استوار است. برای مثال، بخش مالی طرح شامل برآورد صورت وضعیت های مالی و تخمین های مالی خواهد بود.
یک طرح کسب و کار به شما این فرصت را می دهد که نقاط ضعف را یافته و از مشکلات پنهان پیشاپیش پرده بردارید. این طرح در خدمت دو هدف قرار می گیرد: نخست، تحلیلی است از اینکه کسب و کار شما تا چه میزان به خوبی کار خواهد کرد؛ و دوم، سند مکتوب و مستنداتی است که می­تواند پشتوانه ای برای تامین مالی پروژه به حساب آید.
اگرچه طرح های کسب و کار و طرح های توجیهی اغلب به عنوان بخشی از فرایند تقاضای وام به بانک ارائه می شوند، اما این مهمترین ویژگی آنها نیست. مهمترین ویژگی در این روند این است که آنها شما را به فکر وا می دارند.
یک طرح کسب و کار گاهی به عنوان سندی از فرایند ذهنی شما توصیف می­شود، آنگاه که شما به تحلیل نیاز های پرسنل و مدیریت، هزینه عملیاتتان، بازار، رقبایتان و غیره می پردازید. این طرح به شما کمک می­کند مقصودتان را روشن و مشخص کنید. بنابراین، اهمیت طرح توجیهی و طرح کسب و کار برای صاحبان شرکت بسیار بیشتر از هر کس دیگری خواهد بود، حتی اگر آنها متصدیان پرداخت وام در بانک ها باشند.
با این حال، برنامه ریزی به تنهایی ضامن موفقیت در کسب و کار نیست. طرح شما باید واقع گرایانه و بر مبنای فرضیه های معتبر استوار باشد. اغلب افراد، در صورتیکه خودشان طرح توجیهی و یا طرح کسب کار را تنظیم کنند باید تلاش کنند تا جنبه عینی آنرا حفظ کنند. اگر شما شدیدا مشغول سازماندهی این کسب و کار هستید، پس شما از عواطفتان در آن سرمایه گذاری کرده اید. افراد به راحتی در این موقعیت مشکلات و خطرات احتمالی را نادیده انگاشته یا آنها را کوچک می شمارند. به خاطر داشته باشید که برنامه ریزی، هرچند صحیح باشد، هرگز یک ایده غلط کسب و کار را معقول و امکان­پذیر نمی­سازد.

من یک طرح نیاز دارم که میخواهم ظرف دو روز انجام شود . ایا شما می توانید این کار را انجام بدهید ؟

ما برای انجام پروژه ها گاه کیلومترها سفر می کنیم اما بیشتر اوقات نمیتوانیم در چنین زمانی یک پروژه را تکمیل کنیم . بصورت معمول انجام یک پروژه طرح توجیهی(امکان سنجی) معمولی از ۱ تا ۸ هفته طول میکشد ، به شرطی که مستندات مورد نیاز تهیه طرح آماده باشد ضمناً اگر ابعاد فنی پروژه پیچیدگی داشته باشد به این زمان اضافه می شود بطوری که یک پروژه ممکن است چند ماه بطول بینجامد . با این همه ، معمولا جمع آوری مستندات مورد نیاز برای یک طرح توجیهی ( امکان سنجی) خود، یک پروسه زمانبر است . با همه اینها ، بعضی اوقات اطلاعات خود متقاضی ، یا اطلاعات موجود در مجموعه می تواند کمک کند تا پروژه زودتر انجام شود .

آیا شما می توانید برای ما تسهیلات بگیرید؟

کار اصلی ما تهیه طرح های توجیهی ( امکان سنجی) و … است اما انجام بیش از صد پروژه طرح توجیهی و دفاع از این پروژه ها در بانکهای عامل و تصویب آنها ، احاطه به قوانین ، مقررات و آیین نامه ها و … باعث شده است تا ما این توانایی را پیدا کنیم که بتوانیم به شما مشاوره بدهیم تا بتوانید از تسهیلات استفاده کنید . اینکه کدام بانک در لحظه کنونی اعتبار دارد ، اینکه اعتبارش ریالی است یا ارزی ، اینکه پروژه های مصوب آن بانک با چه فاصله ای از تصویب تسهیلات را دریافت می کنند و …. نیازمند رصد روزانه وضعیت و داشتن تجربه زیاد در این زمینه هاست . اگر بخواهیم پاسخ خود را خلاصه کنیم باید بگوییم ما برای شما تسهیلات نمی گیریم ، ما به شما مشورت می دهیم تا شما تسهیلات بگیرید .

بنظر شما کدام ایده برای سرمایه گذاری مناسب است ؟ ایده سرمایه گذاری خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد ؟

اینکه کدام ایده برای سرمایه گذاری خوب است به دو عامل باز می گردد . اول شرایط و دوم سرمایه گذار . منظور از شرایط در واقع به همان سه بخش گزارش امکان سنجی برمی گردد . آیا این ایده اگر به مرحله اجرا درآید پروژه موفقی خواهد بود ؟ بسیاری از ایده ها زمانی ایده های جذابی بودند . چرا که بازار خالی از رقیب بود و محصول می توانست با حجم بالا بفروش برسد . اما الان آن ایده ها به مرحله اجرا درآمده اند و محصولاتشان در بازار جا افتاده اند و اکنون اگر شما بخواهید وارد این بازار بشوید باید با آنها رقابت کنید . در برخی از محصولات ما با بازار اشباع روبرو هستیم یعنی در بازار داخلی عرضه، یا با تقاضا برابر است یا بسیار نزدیک است . از این منظر آن ایدۀ خوب دیروز ، امروز دیگر ایده خوبی نیست . اینکه پروژه ″ الف ″ که چهارسال پیش اجرا شده و موفق بوده است ، دلیل ندارد که امروز هم اجرا شود حتماً موفق بشود . چون مسئله بازار خیلی مهم است . اینکه این بازار چقدر بزرگ هست که تولید کننده جدید وارد بشود یا نه ؟

از منظر بازار ، ایده خوب ایده ایست که آن محصول یا آن خدمات، تولیدکنندۀ دیگری نداشته باشد بعبارتی ایده نو باشد که در نتیجه تولید کننده ی به نوعی یک بازار بدون رقیب خواهد داشت اما در اینجا منظر دوم باز می شود ؛ اینکه پروژه از نظر فنی در چه وضعیتی است . هر چه ایده نوتر باشد از منظر بازار ایده بهتری است اما از منظر فنی ریسک بالاتری پیدا می کند . یکی از مهمترین مشکلات ″طرح های دانش بنیان ″ بحث ریسک فنی است . در واقع چون طرح تا کنون در کشور اجرا نشده نیاز به دانش فنی و متخصصان ویژه ای دارد که برای تامین آنها باید فکر کرد . از دیدگاه فنی ، مسائل دیگری که باید به آن توجه کرد نوع تکنولوژی است . در برخی صنایع با آمدن تکنولوژیهای جدید ، تکنولوژیهای قبلی از توجیه خارج می شوند . مثلاً نوار کاست زمانی در ایران تولید شد که از منظر چرخه عمر lifecycle به آخر دوره خودش رسیده بود و  بجای آن سی دی و دی وی دی وارد بازار شده بود . از این منظر پروژه تولید نوار کاست از اول اشتباه بود . یا مثلا در تولید آجر تکنولوژیهایی به بازار آمده که مصرف انرژی را بطور قابل توجهی کم میکند . طبیعی است که تکنولوژیهای قبلی بعد از مدتی دیگر توان رقابت را از دست می دهند . با توجه به افزایش سرعت رشد و تغییر تکنولوژی ، تکنولوژی طرح باید حتماً تکنولوژی به روز و جدیدی باشد ضمن اینکه برای ریسک فنی هم فکر شده باشد.
از نظر مالی ، ایده خوب ایده ایست که سودآوری بیشتری داشته باشد نرخ IRR نرخ بازگشت سرمایه ، و NPV ارزش فعلی ملاک های خوبی هستند . اما باید دقت کرد که محاسبات درست انجام شده باشد . گاهی فروشندگان ماشین آلات برای فروش خودشان ، عدد و رقم ها را دست کاری می کنند که در اینجا چک کردن محاسبات بوسیله یک مشاور مورد وثوق توصیه می شود . اینکه مثلاً ضایعات محاسبه نشود ، یا قیمت مواد اولیه یا قیمت فروش محصول کمی بالا و پایین محاسبه شود ، بر نرخ بازگشت اثر می گذارد . از دیدگاه مالی ، نرخ بازگشت بالاتر از سود بانکی طرح را توجیه پذیر می کند اما طبیعتاً هر چه نرخ بازگشت بیشتر باشد ، طرح از منظر مالی مناسب تر است . اما علاوه بر همۀ اینها مساله اینست که ایده سرمایه گذاری باید با توان اجرایی ، توان مالی و علایق سرمایه گذار مطابقت داشته باشد. ایده سرمایه گذاری مثل یک لباس خیاط دوز باید برای تن سرمایه گذار برازنده باشد . اینست که شخصیت ، سوابق گذشته ، ارتباطات ، تجربیات سرمایه گذار هم بسیار مهم اند که باید به آنها توجه شود .

چگونه میتوانم بفهمم که پارس رابین برای کسب و کار من مناسب است ؟

ما بعنوان یک مشاور سرمایه گذاری می توانیم به همه کسب و کارهای قانونی و مشروع در مقیاس صنایع متوسط و بزرگ کمک کنیم . ارائه ایده سرمایه گذاری ، اخذ مجوزهای مرتبط ، مطالعه بازار ، طرح توجیهی ، اخذ زمین ، خرید ماشین آلات و نهایتاً اجرای کامل پروژه از جمله کارهایی است که ما انجام می دهیم . با این همه ، در برخی از صنایع خاص ممکن است ما بهترین انتخاب نباشیم . ما خوشحال می شویم مشخصات پروژه شما را بدانیم در صورت عدم تناسب بصورت محرمانه به شما اعلام می کنیم و یا در صورت نیاز مشاور متناسب را به شما معرفی می کنیم .

هدف از نوشتن طرح توجیهی چیست ؟

معمولا طرح توجیهی(امکان سنجی) با اهداف مختلفی نوشته می شود که بسته به هدف ، عمق طرح و جزئیات آن متفاوت خواهد بود . برخی از این انواع طرح ها عبارتند از :

نوع اول – طرح توجیهی برای خود متقاضی : در واقع هدف از تدوین طرح اینست که سرمایه گذار خودش بفهمد که پروژه از ابعاد مختلف فنی ، مالی و بازار در چه وضعیتی است . در واقع متقاضی می خواهد بفهمد که سرمایه گذاری  در آن طرح چقدر بازده مالی دارد ؟
ابعاد فنی آن چگونه است ؟ آیا محصول یا خدمات تولید شده بازار دارد ؟ پروژه با چه ریسک هایی روبروست ؟کمترین سرمایه گذاری ممکن برای پروژه چقدر است ؟ در این حالت در واقع متقاضی می خواهد تصمیم بگیرد که آیا این پروژه را انجام دهد یا خیر ؟

در چنین وضعیتی تجزیه و تحلیل اطلاعات واقعی بازار با روش درست و با جزئیات دقیق بسیار مهم است . چرا که سرمایه گذار پیش از آنکه با ضرر و زیان های بزرگ در ابعاد واقعی پروژه روبرو شود ، انتظار دارد با درصد ناچیزی از هزینه ( هزینه طرح توجیهی )ابعاد مختلف موضوع سرمایه گذاری را تجزیه و تحلیل کند . در چنین مواقعی گاه لازم است برخی ابعاد پروژه بصورت دقیق تر و با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار گیرد . مثلاً شاید لازم باشد برای مطالعه بازار از روشهای میدانی هم استفاده شود . یا برای کم کردن از ریسک فنی از کارخانه تولید کننده ماشین آلات و یا کارخانجات تولید کننده محصول طرح بازدیدهایی صورت گیرد . در هر حال این نوع از طرح توجیهی با توجه به خواست متقاضی باید با دقت و جزئیات لازم تدوین شود ، چرا که در نهایت متقاضی بدنبال آنست که تصمیم بگیرد تا پروژه را انجام دهد یا خیر .

نوع دوم : طرح امکان سنجی برای اخذ تسهیلات یا جذب سرمایه گذار : گاهی طرح امکان سنجی برای تامین مالی طرح از طریق تسهیلات یا جذب سرمایه گذار خارجی ، یا جلب مشارکت سرمایه گذار داخلی نوشته می شود . در چنین حالتی متقاضی یا سفارش دهنده طرح نه تنها در انجام پروژه تردید ندارد بلکه به ابعاد مختلف پروژه مسلط است اما برای اینکه مرجع تامین مالی ( بانک یا سرمایه گذار ) نسبت به پروژه اشراف پیدا کند ، اقدام به نوشتن طرح امکان سنجی می کند . بدیهی است در چنین حالتی طرح امکان سنجی باید بوسیله یک مشاور معتبر نوشته شود . علاوه بر این ، باید فرمت مورد نظر بانک یا تامین کننده مالی نیز رعایت گردد . در شرایط فعلی بعضی از بانک ها فرمت های خاص خودشان را دارند و طرح توجیهی را فقط در همان فرمت بررسی می کنند اما برخی دیگر فرمت خاص ندارند و طرح را درفرمت های مختلف جهت بررسی مورد پذیرش قرار می دهند .

نوع سوم : طرح توجیهی برای گرفتن زمین از منابع طبیعی جهت پروژه های کشاورزی ، اخذ زمین از مناطق ویژه اقتصادی یا مناطق آزاد جهت پروژه های صنعتی ، گرفتن زمین از سازمان بنادرجهت ارائه خدمات بندری یا انجام فعالیت های صنعتی از جمله مواردی هستند که نیاز به طرح توجیهی(امکان سنجی) دارند. اینگونه طرح های توجیهی بسته به مرجع ذیربط از کیفیت متفاوتی برخوردارند . برخی از این سازمانها بسیار سختگیر بوده و طرح توجیهی که برای این سازمانها نوشته می شود باید در حد طرح توجیهی بانکی bankable باشد . دربرخی از این سازمانها نیز با یک طرح توجیهی(امکان سنجی) در حد پیش طرح per-fs می توان نسبت به اجاره یا کمک زمین اقدام کرد .

نوع چهارم : طرح توجیهی به منظور اخذ مجوز. وزارت صنعت ، معدن تجارت و وزارت جهاد کشاورزی از جمله وزارتخانه هایی هستند که گرفتن جواز تاسیس ( یا موافقت اصولی ) از آنها منوط به ارائه یک طرح است . البته این طرح در حد یک پیش طرح توجیهی pre-fs بوده و جزئیات زیادی ندارد . البته آن هم اگر با کیفیت لازم نوشته نشود ممکن است موجب هزینه های اضافی گردد. مثلا اگر میزان ظرفیت برق در طرح بیش از حد لازم باشد ، ممکن است سازمان صنعت ، معدن تجارت متقاضی را مجبور کند که هزینه ترانس برق را بپردازد و یا بالعکس اگر میزان برق مصرفی کمتر از حد نیاز ارزیابی شود ممکن است در زمان اجرا موجب دوباره کاری ، اصلاح جواز و اتلاف زمان گردد .

ما نمی خواهیم اطلاعات فنی شرکت ما نشت پیدا کند .آیا حاضرید با ما قرارداد عدم افشای اطلاعات ببیندید ؟

بله ، بی تردید رازداری و عدم افشای اطلاعات مشتریان یکی از ویژگی های اولیه یک مشاور خوب است . این مسئله بقدری مهم است که جزء ارزشهای سازمانی پارس رابین هم آمده است . در کلیه قراردادهای ما بندی هست که عدم افشای اطلاعات مشتریان را از جمله تکالیف مشاور می داند و می تواند هر گونه نگرانی را برطرف کند با این همه اگر لازم باشد می توان قرارداد جداگانه ای هم در این مورد منعقد کرد.

تفاوت طرح توجیهی فنی – اقتصادی با طرح امکان سنجی چیست ؟

طرح امکان سنجی و طرح توجیهی فنی – اقتصادی هر دو بعنوان معادل Feasibility study بکار می روند و منظور طرحی است که یک ایده سرمایه گذاری را از سه زاویه بازار( market study) ، فنی ( technical study) و مالی ( financial study ) مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهد . در ادبیات سرمایه گذاری معمولاً طرح توجیهی طوری معنی می شود که شاید سرمایه گذار یا مشاور تدوین کننده طرح بدنبال توجیه طرح به هر قیمت است حتی اگر طرح واقعا توجیه نداشته باشد. در حالیکه طرح امکان سنجی نسبت به مثبت یا منفی شدن لحن مساوی دارد . به همین دلیل از نظر معنایی طرح امکان سنجی ترجمه دقیق تری برای FS است با این همه امروزه از هر دو اصطلاح استفاده می شود .

error: محتوا محافظت شده است