نرم افزار کامفار، نرم افزار محاسباتی طرح‌های توجیهی است. نرم افزاری کاربردی که توسط سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد یونیدو برای محاسبات طرح تهیه شده و تا سه نسخه آپدیت شده است. آخرین ورژن این برنامه به شماره ۳.۳ هم اکنون در اختیار شرکت پارس رابین میباشد.

کلمه COMFAR اختصار عبارت انگلیسی Computer Model for Feasibility Analysis and Reporting «مدل کامپیوتری برای آنالیز امکان سنجی و گزارش گیری» می‎باشد. این برنامه توسط واحد ارزیابی اقتصادی بخش عملیات یونیدو در سال ۱۹۷۹ در نیویورک تهیه و تدوین شده است. مدل اصلی این برنامه با استفاده از زبانهای برنامه نویسی پاسکال و C که قریب به ۵۰.۰۰۰ خط (معدل یک کتاب ۲۵۰۰ صفحه‎ ای) می‎شود توسط یک تیم ۷ نفره در مدت یک سال و نیم طراحی شده است.
در تهیه این برنامه کامپیوتری از تجربیات بیش از ۳۰ کمیته ازریابی اقتصادی کشورهای مختلف بهره گرفته شده است و پس از طی ۳ سال دوران آزمایشی؛ و رفع اشکالات؛ برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ به بازار عرضه گردیده است. هزینه تهیه این برنامه بالغ بر یک و نیم میلیون دلار بوده و هم اکنون بیش از نیم میلیون نسخه از آن در سراسر جهان و به ۱۵ زبان (از جمله انگلیسی؛ فرانسوی؛ آلمانی؛ چینی؛ هلندی؛ ایتالیایی؛ عربی؛ روسی؛ پرتغالی؛ اسپانیایی و …) در حال بهره ‎برداری می‎باشد.

نسخه اول COMFAR سال ۱۹۸۳ و نسخه ۱.۱ آن در نوامبر ۱۹۸۴ به بازار عرضه شد و به دلیل استقبال از آن؛ نسخه ۲ و ۲،۱ آن در سال‎های ۱۹۸۶ و ۱۹۸۹ ارائه گردید. رم افزار کامفار در طی سالهای مختلف برحسب نیاز تغییراتی یافته و رفته رفته تکمیل تر شده و براساس آن Version های گوناگونی از این نرم افزار ارائه شده که نسخه نهایی آن در سال ۲۰۰۸ میلادی Version 3.1 می باشد. بعنوان مثال در نسخه های ابتدایی نرم افزار مسائل مربوط به هزینه های اجتماعی آلاینده ها (Carbon Credits) که از نقطه نظر زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است در این نرم افزار لحاظ نشده بود. همچنین زبان محاوره ای (Visual Interface) نسخه های ابتدایی تعداد زبان های محدودی را پشتیبانی می نمود ولی در حال حاضر تعداد زبان هایی که توسط این نرم افزار پشتیبانی می گردد افزایش یافته که از آن جمله می توان به زبان فارسی اشاره نمود. در حال حاضر Version 3.1 نرم افزار کامفار دارای زبان محاوره ای فارسی نیز می باشد این در حالی است که Version 2.2b این نرم افزار فاقد زبان محاوره ای فارسی بوده است.
سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد نرم افزار کامفار را در سه نوع مختلف به بازار ارائه نموده تا کاربران بسته به نیاز خود از نوع مورد نظر بهره ببرند. این سه نوع عبارتند از:

نوع اول: COMFAR III Expert
نوع اول کلیه مدول ها و محاسبات مالی و اقتصادی را شامل می شود و به نحوی می توان گفت که نوع کامل نرم افزار است. کلیه کاربران برای تهیه گزارشات مالی و اقتصادی خود در کلیه صنایع و زمینه ها می توانند از این نوع کامفار بهره ببرند. کامل بودن این نوع کامفار به حدی است که هیچگونه محدودیتی برای کاربر از لحاظ وارد نمودن اطلاعات و گزارش گیری بوجود نخواهد آمد.

نوع دوم: COMFAR III Business Planner
نوع دوم نرم افزار کامفار کلیه مدول ها و محاسبات مالی را که در نوع اول می باشد شامل می گردد اما فاقد محاسبات اقتصادی است. بنابراین استفاده از آن برای کاربرانی توصیه می گردد که صرفا به مباحث مالی علاقه دارند و بررسی ابعاد مختلف طرح از لحاظ اقتصادی برای آنان اهمیت چندانی ندارد. مباحث مالی برای شرکت های خصوصی در درجه اول اهمیت قرار دارد و این درحالی است که شرکت های دولتی و در حالت کلی دولت مباحث اقتصادی نظیر صرفه جویی ارزی، ارزش افزوده، شاخص اشتغالزایی و غیره را که هدف از آن صرفا نفع شخصی نیست و نفع جامعه و کشور لحاظ شده، مد نظر قرار می دهد.

نوع سوم: COMFAR III Mini Expert
این نوع نرم افزار کامفار مشابه نوع دوم است اما با این تفاوت که امکانات آن محدود تر از نوع دوم می باشد. در نوع اول و دوم کامفار امکان ایجاد تغییراتی در گره ها و بخش های مختلف نرم افزار مانند ایجاد و تغییر نام برخی گره ها وجود دارد، اما این امکان در COMFAR III Mini Expert وجود ندارد.
در بحث تهیه گزارشات توجیهی مواردی مطرح می شود که در آن سهامدار و یا همان صاحب سرمایه در خصوص یک طرحی نیاز به یک گزارش اولیه و مختصر و یا باصطلاح Business Plan دارد که در مراحل اولیه بررسی یک طرح بزرگ مشخص نماید که آیا طرح توجیه مالی دارد و یا خیر، و آیا انجام ادامه مطالعات و تکمیل نمودن آن توصیه می شود و یا خیر.
در اینگونه موارد استفاده از این نوع کامفار که اطلاعات محدودتری را نسبت به نوع اول و دوم از کاربر طلب می نماید، توصیه می گردد. لازم به ذکر است که فایل تهیه شده در این نوع کامفار قابل انتقال به نوع اول و دوم می باشد. این بدان معنی است که می توان از فایل ایجاد شده در COMFAR III Mini Expert بعنوان اطلاعات اولیه جهت تهیه فایل کامل در دو نوع دیگر کامفار بهره برد.
در کشور ما ایران در طی سالهای گذشته بسیاری از بانک ها، شرکت های دولتی و خصوصی، سازمان ها، کارخانجات در کلیه صنایع و سایر ارگان ها، جهت ارزیابی و تجزیه و تحلیل مالی و اقتصادی طرح های پیشنهادی خود از فرمول ها، روش های اقتصاد مهندسی و جداول مربوطه استفاده می نمودند که این روش دارای دو عیب بزرگ بوده است.

مشکل نخست از دیدگاه تهیه کنندگان گزارشات مالی و اقتصادی
عمده روش ها و فرمول های اقتصاد مهندسی مبتنی براستفاده از روش حدس و خطا و بهره گیری از جداول گوناگون می باشد که این امر به نوبه خود بسیار وقت گیر بوده و اعمال هرنوع تغییری در اطلاعات اولیه، باعث می گردد تا فرایند طولانی محاسبات دوباره تکرار گردد. این امر بر کاهش انعطاف پذیری تجزیه و تحلیل مالی و اقتصادی تأثیر گذار بوده و تصمیم گیری را مشکل می نماید. همچنین به علت حجم بالای محاسبات، امکان بروز خطا در تهیه و تدوین جداول و گزارشات بسیار محتمل می باشد.

مشکل دوم- از دیدگاه کارشناسان و متخصصان بررسی گزارشات مالی و اقتصادی
باتوجه به حجم بالای محاسبات و استفاده از فرمول ها و جداول گوناگون، تهیه کننده گزارش توجیهی مالی و اقتصادی توانایی دارد تا با اعمال برخی تغییرات جزئی در محاسبات، نتایج را به نفع خود تغییر دهد. لذا کارشناسان و متخصصان بررسی طرح های صنعتی که مسئولیت تصمیم گیری در خصوص اجرا و یا عدم اجرای طرح ها را برعهده دارند بایستی بادقت و وسواس زیاد هرکدام از فرمول ها و روش ها را بطور جداگانه بررسی و صحت و سقم آنرا تأیید نمایند که این امر باعث می گردد تا کلیه محاسبات از نو تکرار گردد.
برای حل این دو مشکل سازمان توسعه صنعت ملل متحد نرم افزار تخصصی کامفار را طراحی نمود. کلیه فرمول ها و روش های محاسبات شاخص ها و نحوه تهیه جداول مالی و اقتصادی در این نرم افزار تعبیه شده که این امر باعث افزایش سرعت و دقت محاسبات شده است. مبانی و مفروضات مالی و اقتصادی طرح وارد نرم افزار کامفار شده و این نرم افزار با استفاده از فرمول های موجود اقدام به محاسبه شاخص هاو تهیه جداول مالی و اقتصادی می نماید. لذا از دیدگاه تهیه کنندگان گزارشات توجیهی مالی و اقتصادی سرعت و دقت محاسبات چندین صد برابر شده است. اعمال تغییرات در مبانی و مفروضات و مشاهده نتایج آن نیز از توانایی های این نرم افزار می باشد که بدین ترتیب انعطاف پذیری و سرعت بررسی طرح در حالت های گوناگون را به طرز قابل توجهی افزایش می دهد. براین اساس این نرم افزار اولین مشکل بزرگ تهیه گزارشات توجیهی را حل نموده است.

در خصوص مشکل دوم، این نرم افزار با ایجاد محدودیت در خصوص دسترسی به فرمول ها و تغییر و تحول در آنها از جانب کاربر (تهیه کننده گزارش توجیهی)، باعث گردیده تا مسئولان و کارشناسان بررسی گزارشات مالی و اقتصادی طرح ها از صحت و سقم نتایج و اطلاعات اطمینان حاصل نموده و دیگر نیازی به بررسی نحوه انجام محاسبات نباشد و صرفا مبانی و مفروضات ورودی کامفار تحت بررسی و چالش قرار گیرد. براین اساس تعداد زیادی از بانک ها، سازمان ها، شرکت های خصوصی و سایر ارگان های ذیربط داخلی کشور بمنظور بررسی طرح های توجیهی مالی و اقتصادی، صرفا گزارشاتی را قبول می نمایند که بخش مالی و اقتصادی آنها از طریق نرم افزار کامفار ارائه شده باشد.
کشور ما جزء کشورهای در حال توسعه می باشد و مطابق سند چشم انداز ۲۰ ساله که توسط مسئولان دلسوز کشور پیش بینی و تدوین شده قرار است ایران در ۲۰ سال آینده به قدرت اول منطقه در کلیه زمینه ها تبدیل گردد که این امر دوراز انتظار نمی باشد. براین اساس سیاست کشور تشویق سرمایه گذاران خصوصی جهت حضور در عرصه ملی و مشارکت در افزایش تولید ناخالص ملی Gross Domestic Production)GDP) می باشد. در طی سالهای اخیر وزارت صنایع و معادن و سایر وزارت خانه ها اقدام به بررسی انواع طرح های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و غیره نموده و با تصویب انواع و اقسام تسهیلات ریالی و ارزی در رشد و شکوفایی و دستیابی به سند چشم انداز ۲۰ ساله گام های مؤثری را برداشته اند. بانک ها نیز که جزء تصمیم گیرندگان اصلی این طرح ها می باشند، با استفاده از کارشناسان مجرب خود به بررسی طرح های توجیهی از جنبه های مختلف بازار، فنی، مالی و اقتصادی نموده و تسهیلات مورد نیاز طرح ها را تصویب و یا رد نموده اند.

اهداف برنامه کامفار

زمانی که ایده‎های متفاوت جهت سرمایه‎گذاری و انتخاب مطرح گردید؛ سرمایه گذاران به دنبال راه حل‎های مختلفی بودند تا بتوانند بهترین تصمیم را بگیرند. اما وجود پارامترهای فراوان (بیش از ۴۰۰۰ متغیر) محاسبات را گاهاً آنقدر پیچیده می‎کرد که تصمیم گیرندگان از نتایج آنها اطمینان لازم را نداشتند. از طرف دیگر نگرش‎های متفاوت به یک موضوع خاص؛ باعث می‎شد تا نتایج یکسان حاصل نشود. به عبارت دیگر در مورد یک طرح؛ برخی از محاسبات طرح را اقتصادی جلوه می‎داد و بعضی دیگر کلاً آن را رد می‎کرد. این موضوع سبب شد تا دست‎اندکاران به فکر استاندارد نمودن تعاریف و محاسبات افتادند. اما مشکل اصلی یعنی پیچیدگی عملیات محاسباتی هنوز باقیمانده بود. برای حل این مشکل؛ کمیته‎ای در UNIDO برای استاندارد و کامپیوتری کردن همزمان ارزیابی اقتصادی طرح‎ها تشکیل شد و نهایتاً برنامه COMFAR تهیه و به بازار عرضه گردید.

الف – نرم افزار کامفار :
طرح تجاری و پیش بینی درآمد و برآورد هزینه پروژه های صنعتی، معدنی، کشاورزی، زیربنایی، دریانوردی و … با استفاده از نرم افزار کامفار انجام می پذیرد.
نرم افزار تخصصی کامفار یک برنامه کامپیوتری است که از طرح تحقیقات قبل از بهره برداری حمایت می کند و استفاده از آن سازماندهی و محاسبه گزارشات مالی و اقتصادی را آسان میسازد.
این نرم افزار بر اساس مطالعات امکان سنجی و یا به عبارتی توجیه¬پذیری و یا قابل اجراء بودن و یا نبودن طرح و مطالعات فرصت یابی برای هر طرح صنعتی و معدنی طراحی گردیده است. نتایج این نرم افزار بیانگر جذابیت اقتصادی طرح بر اساس محدود و یا نامحدود بودن بودجه اقتصادی سازمان مجری می باشد.

ب- ورودیهایی نرم افزار کامفار :
– تعریف پروژه
– برنامه ریزی زمانی (فاز ساخت، فاز بهره برداری)
– محصولات
– واحدهای پولی (واحد پول داخلی، واحد پول خارجی)
– تورم (داخلی، خارجی)
– مشارکتها (داخلی، خارجی)
– تنزیل (نرخ تنزیل کل سرمایه گذاری، نرخ تنزیل سهام دار)
– هزینه های ثابت سرمایه گذاری شامل: ( خرید زمین، محوطه سازی و بهبود زمین، کارهای عمرانی و ساختمانها، ماشین آلات و تجهیزات کارخانه، تجهیزات خدماتی و جانبی کارخانه، حفاظتهای زیست محیطی، هزینه های سربار، هزینه های قبل از بهره برداری و هزینه های پیش بینی نشده)
– هزینه های تولید شامل: (مواد خام، ملزومات کارخانه، یوتیلیتی، انرژی، قطعات یدکی مصرف شده، تعمیرات و نگهداری، حق امتیاز، دستمزد، مالیات، هزینه سربار کارخانه، هزینه های اداری، هزینه های اجاره بلند مدت، هزینه های بازار یابی)
– برنامه فروش (فروش داخلی ، فروش خارجی)
– سرمایه در گردش (موجودی کالا، مطالبات، تنخواه)
– منابع تامین مالی (یارانه، آورده سهام دار، وام کوتاه مدت و دراز مدت)
– مالیات، یارانه

ج- خروجیهای نرم افزار کامفار :
– بررسی های مالی
– برآورد سرمایه گذاری ثابت
– برآورد سرمایه در گردش
– برآورد هزینه سالیانه تولید
– برآورد استهلاک سالیانه سرمایه گذاری
– برآورد کل سرمایه مورد نیاز طرح
– برآورد قیمت تمام شده به تفکیک هزینه ها
– تعیین منابع تأمین مالی طرح و هزینه های مالی آن
– تحلیل درآمدها و هزینه های طرح
– تعیین عملکرد سود و زیان طرح برای کل سرمایه گذاری و آورده سهام
– بررسی های اقتصادی
– تعیین جریان خالص نقدی کل سرمایه‌گذاری
– تحلیل جریان نقدینگی تنزیل شده DCF
– نرخ بازده داخلی IRR
– تعیین ارزش فعلی خالص(npv)
– تعیین نرخ و دوره بازگشت داخلی(pbp) کل سرمایه
– تعیین نرخ و دوره بازگشت داخلی برای آورده سهامداران
– تعیین دوره بازگشت سرمایه
– تحلیل نقطه سربسر
– شاخص سود آوری PI
– تحلیل حساسیت طرح به هزینه¬های پیش¬بینی نشده
– انجام آنالیز حساسیت پروژه و تحلیل ریسک
– تحلیل نسبتهای مالی
– تحلیل اثرات متقابل طرحها (آنالیز تلفیقی)
– تهیه صورت حسابهای مالی
از خصوصیات مهم این نرم افزار در طرح‌های‌توجیهی فنی اقتصادی و صنعتی وجود فرم‌ها و جداولی است که اطلاعات آن باید تکمیل شود. محاسبات و جداول به صورت ریز و دقیق با فرمول‌های اقتصادی و مهندسی تعریف شده است؛ گفتنی است وجود این فرم‌ها بدین معنا نیست که با تکمیل فرم‌ها خروجی نرم‌افزار تحلیل درستی از پروژه است. چرا که مثل هر طرح‌توجیهی فنی – اقتصادی باید اطلاعات درست و دقیق به نرم‌افزار داده شود. پیش فرض‌ها باید بر اساس واقعیات روز انتخاب و برنامه زمان‌بندی هزینه‌ها در زمان واقعی لحاظ شود، مدل‌های مالی کسب و کار بررسی شده باشد و قطعاً پس از محاسبات خطا ندهد.
یعنی اگر بعد از محاسبات کامفار خطا دهد با توجه به شماره‌ی خطا اطلاعات وارد شده احتیاج به تصحیح دارد. در پایان گفتنی است وجود گزارش کامفار به معنای درستی و یا محاسبات دقیق نیست کامفار تنها وسیله‌ای است برای تسریع محاسبات.
اطلاعات ورودی درست، مدل‌سازی مالی واقعی، توانایی تحلیل خروجی‌ها، از پیش شرط‌های یک طرح‌توجیهی قابل قبول است.
نکته مثبت کامفار انجام سریع محاسبات، تحلیل حساسیت و تحلیل‌های حسابداری به صورت پیش فرض و تعریف شده است.

تحلیل حساسیت در کامفار
به مطالعه تاثیرپذیری متغیرهای خروجی از متغیرهای ورودی، یک مدل آماری گفته می‌شود. به عبارت دیگر روشی برای تغییر دادن در ورودی‌های یک مدل آماری به صورت سازمان‌یافته (سیستماتیک) است که بتوان تاثیرات این تغییرها را در خروجی مدل پیش‌بینی کرد.
نرم افزار کامفار بصورت یکپارچه و لحظه ای محاسبات پیچیده تحلیل حساسیت را انجام می دهد.