طرح تولید سرب و روی

روی فلزی است که از نظر مصرف پس از فولاد ، آلومینیوم و مس چهارمین فلز پرمصرف صنعتی به شمار می رود و در طبیعت به صورت سولفور یافت می شود . آسفالریت با ۶۷ درصد روی و ورتزیت با ۶۳ درصد روی از مهمترین کانیهای سولفور روی و منبع اصلی تولید جهانی روی محسوب می شوند .
موارد مصرف عمده فلز روی عبارتند از : صنعت گالوانیزاسیون ، تولید باطریهای خشک ، تولید آلیاژهای مختلف ( برنج ، زاماک و … ) و تولید مواد شیمیائی . این فلز به صورتهای شمش ، پودر ، ورق ، کلوخه ای ، گلوله ای ، میله ای ، دانه ای و پولکی ارائه می شود .
فلز روی به دو روش پیرومتالورژی و هیدرومتالورژی تهیه می شود . روش هیدرومتالورژی دارای قـدمتی در حدود ۸۰ سال می باشد ، اما آهنگ رشد آن از روشهای پیرومتالورژی سریعتـراسـت . امـروزه بیش از ۷۵ درصـد روی دنیـا بـا استفاده از روش هیدرومتالورژی تولید می شود .
سرب یکی از مهمترین فلزات غیرآهنی است و معادن آن اکثراً همراه با فلز روی بوده و از یک نقطه نظر سرب محصول جنبی معادن روی بشمار می آید . باتوجه به حلالیت کم ترکیبات سرب در حلالهای مختلف ، برای تولید سرب بیشتر از روش پیرومتالورژی ( حرارتی ) استفاده می شود . سرب به دو روش سنتی و جدید استخراج می گردد . در روش سنتی یا کوره بلند که درحال حاضر بیش از ۷۵ درصد سرب جهان به این روش تولید می شود ، تهیه سرب در سه مرحله اساسی زینتر و تشویه ، ذوب و احیاء و تصفیه انجام می گیرد . سرب بصورت فلز ، آلیاژ یا اکسید در ساخت باطری های انواع خودرو و موتورسیکلت ، صنایع نفت ، نظامی ، گالوانیزاسیون ، لحیم کاری ، چاپ ، آندهای الکترولیز روی ، یاتاقان سازی ، صنایع رنگ ، دیواره راکتورهای اتمی و اتاق های تولید کننده اشعه ایکس بعنوان جذب کننده اشعه های مضر مورد استفاده قرار می گیرد .

وضعیت بازار :

فلز روی یکی از ملزومات جامعه مدرن امروزی می باشد . این فلز به عنوان مناسبترین عایق در برابر خوردگی فولاد ( هم از نظر هزینه و هم از نظر حفظ محیط زیست ) شناخته شده که با افزایش طول عمر فولاد نقش مهمی در زمینه حفظ منابع فلز آهن و دوام مصنوعات فولادی ایفا می کند . براساس برآوردها فلز روی و محصولات محتوی این فلز ،  هرساله در حدود ۴۰ میلیارد دلار از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص می دهند . درحال حاضر تولید فلز روی درجهان حدود ۳/۱۰ میلیون تن می باشد . سه کشور چین ، استرالیا و پرو به ترتیب بزرگترین تولیدکنندگان ماده معدنی روی درجهان می باشند . مصرف جهانی روی درحدود ۷/۱۰ میلیون تن است که کشورهای چین ، آمریکا و آلمان بیشترین مقدار مصرف را به خود اختصاص داده اند .

صنعت سرب و روی در کشور :

اولین کارخانه تغلیظ سرب و روی به روش مدرن در سال ۱۳۴۰ با کمک یک شرکت فرانسوی در استان مرکزی مورد بهره برداری قرار گرفت . از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۷۲ محصول معادن روی ایران بعد از فرآوری به صورت کنسانتره به خارج از کشور صادر می گردید . بعد از جنگ تحمیلی با توجه به وجود معدن انگوران ، دیدگاه متخصصین داخلی به کسب تکنولوژی روی معطوف گردید و در این رابطه تحقیقات گسترده ای در سطح ملی برای کسب تکنولوژی تولید شمش روی از کنسانتره و سنگ معدن انگوران انجام و منجر به تولید اولین شمش روی در مقیاس پایلوت در سال ۱۳۷۱ گردید و از سال ۱۳۷۲نیز تولید شمش روی درکشور توسط شرکت فرآوری مواد معدنی ایران ( واحد ذوب و روی زنجان ) شروع و از آن تاریخ به بعد با احداث و راه اندازی واحدهای جدید ، حدود ۴۰ کارخانه با تولید حدود ۱۵۰ هزار تن در سال مشغول فعالیت می باشند که بیش از ۸۰ درصد از این ظرفیت متعلق به شرکت توسعه معادن روی ایران است و این واحدها عمدتاً با استفاده از تکنولوژی اکتسابی داخلی به تولید شمش روی مشغول می باشند .
در ارتباط با تولید شمش سرب ، شرکت ملی سرب و روی ایران تنها تولیدکننده شمش سرب اولیه در ایران محسوب می گردد . این شرکت به منظور ایجاد یک واحد تولیدی شمش سرب به ظرفیت ۴۰ هزار تن و یک واحد تولید شمش روی به ظرفیت ۶۰ هزارتن در سال ۱۳۶۰ تاسیس گردیده و کارخانه سرب در سال ۱۳۷۱ با ظرفیت عملی ۳/۱۸ هزارتن و کارخانه روی در سال ۱۳۷۸ با ظرفیت اسمی ۱۵ هزارتن راه اندازی گردید . تولید شمش سرب در کشور در سال ۱۳۸۳ حدود ۱۸ هزارتن بوده که برای سال ۱۳۸۴ تولید بیش از ۲۰ هزارتن شمش سرب برآورد شده است .

سیاستهای اجرایی پیشنهادی :

۱ _ منحصربودن معدن انگوران درجهان باعث گردیده که واحدهای بزرگ و کوچک احداث شده طی سالهای اخیر تنها تکیه بر کنسانتره تولید شده از خاک این معدن داشته باشند و باتوجه به محدودیت دربرداشت از این معدن بعضاً تولید کننده و مصرف کننده با مشکلاتی مواجه می گردد که لازم است تا اکتشاف معادن جدید و راه اندازی معدن مهدی آباد یزد از صدور مجوز تاسیس و توسعه ظرفیت واحدها ممانعت بعمل آید .

۲ _ تکمیل فعالیتهای اکتشافی در معادن فعلی و جلوگیری از توقف تولید درکارخانجات تغلیظ و برنامه ریزی جهت اکتشافات در سایر نواحی کشور .

۳ _ تسریع در تجهیز و راه اندازی معدن مهدی آباد با توجه باینکه بزرگترین کارخانه سرب و روی خاورمیانه با آخرین تکنولوژی در بافق تاسیس گردیده و قراربود مواد اولیه آن از معدن مهدی آباد تهیه شود که بدلیل عدم تجهیز برای عملیات استخراج و بهره برداری ، کارخانه با حداقل ظرفیت به فعالیت پرداخت که درحال حاضر تعطیل می باشد .

۴ _ تهیه و تدوین استراتژی صنعت سرب و روی و تهیه حداقل یک برنامه پنجساله برای این صنعت با توجه به معادن موجود و تغییرات قابل توجه این صنعت در جهان .

۵ _ توجه به بازسازی و نوسازی کارخانه های کانه آرایی مستقر درجوار معادن و ایجاد تسهیلات متناسب در این زمینه .

۶ _ جلوگیری از صدور مواد اولیه معادن سرب و روی بمنظور استفاده از ارزش افزوده ناشی از فرآوری و تولید شمش و عرضه آن به بازارهای جهانی .

۷ _ بـا تـوجه به اینکه وزارت صنایع و معادن متولی سیاست گذاری در صنعت سرب و روی کشور می باشد و وظیفه اصلی شرکت تهیه و توزیع مواد معدنی ایران تامین خاک روی مورد نیاز کارخانجات سرب و روی می باشد بنابراین مداخله در امور سیاستگذاری توسط شرکت مذکور موجب اختلال در انجام وظایف اصلی می گردد .

۸ _ اصلاح و به روز نمودن اطلاعات موجود در بانک اطلاعاتی وزارت صنایع و معادن درخصوص مجوزها و پروانه های صادر شده و اصلاح ظرفیت آنها .

۹ _ از ابتدای سال ۱۳۸۵ بهره برداری از معدن سرب و روی انگوران مستقیماً توسط شرکت دولتی تهیه و تولید مواد معدنی ایران صورت می گیرد و بهره برداری از ظرفیت معدن انگوران از ۸۰۰ هزار تن در سال ۱۳۸۴ به حدود یک میلیون تن افزایش خواهد یافت . لذا امکان اصلاح سهمیه های قبلی تعیین شده خاک معدن برای تحویل به واحدهای تولید فلز و کنسانتره سرب و روی وجود خواهد داشت . همچنین نرخهای فروش ماده معدنی انگوران به دلیل رشد نرخ های جهانی و داخلی سرب و روی ، افزایش خواهد یافت . مسئولین محترم در تصمیم گیری در این خصوص موارد ذیل را مورد توجه قرار دهند .
_ در تعیین سهمیه خاک ، به ظرفیت واقعی و عملی تولید شرکتها و کارخانجات طبق مستندات قـانـونی مـانند پـروانه بهـره بـرداری ، آمار رسمی تولید و فروش که در دفاتر قانونی شرکتها ثبت می باشد ، توجه گردد تا حقی از کسی تضییع نگردیده و سهمیه ای مازاد بر نیاز که سر از بازار فروش خاک سردربیآورد داده نشود .
_ استخراج و بهره برداری از معادن روی درحالت شبه انحصار قرار دارد که ضروریست درجهت افزایش بهره وری و رونق صنعت ، فضای کسب و کار برای بخش غیردولتی فراهم گردد .