بررسی نحوه ارزیابی طرح های توجیهی در سیستم بانکی کشور

امروزه سرمایه گذاری به عنوان یکی از مسائل مطرح در مباحث اقتصادی است که برای تداوم رشد اقتصادی و تشکیل سرمایه در هر کشوری به ویژه کشورهای در حال توسعه از اهمیت بسزائی برخوردار است و از این منظر آن را به موتور محرک اقتصاد تشبیه کرده اند. تأمین منابع مالی مورد نیاز طرحهای عمرانی و سرمایه گذاری، مهمترین عامل در ایجاد بسترهای مناسب اقتصادی برای افزایش اشتغال، تولید و رونق تجارت محسوب میشود. منابع مالی اعم از داخلی و خارجی تأمین کننده وجوه مورد نیاز سرمایه گذاری بنگاههای اقتصادی و جریان تولید به شمار می آیند که معمولاً در هر پروژه سرمایه گذاری از یک منبع و یا ترکیبی از شیوه های تأمین منابع مالی استفاده میشود. تداوم پویایی و تحول به سوی رشد و توسعه اقتصادی، بهبود شرایط موجود در امر سرمایه گذاری ملی، دستیابی به توازن پایدار بین عرضه و تقاضای کالاها و خدمات، نوسازی و شکوفایی اقتصادی برای تسریع در پیشرفت و توسعه اقتصاد ملی و سیر به سمت سطوح بالای تولید ناخالص داخلی، علاوه بر مشارکت بخشهای خصوصی و دولتی، نیازمند تحول در مدیریت تأمین منابع مالی است.
یکی از مهم ترین روش های تأمین منابع لازم برای سرمایه گذاری در پروژه های ملی، پس انداز داخلی است که می تواند از طریق سیستم بانکی یا بازارهای مالی وارد جریان کار و چرخه تولید شود و به صورت فزاینده درآمد ملی را افزایش دهد. در واقع پس انداز ملی بهترین منبع سرمایه گذاری به حساب می آید چرا که بازده آن برای اقتصاد ملی در بالاترین سطح قرار دارد. از آنجا که مدیریت کارآمد تأمین منابع مالی برای طرح های توسعه ای در یک کشور، یکی از مهم ترین عوامل موفقیت در رسیدن به اهداف توسعه ای محسوب می شود، بنابراین لازم است مدیران اجرائی کشور که رسالت و مأموریت کلیدی در اجرای طرح های عمرانی و اقتصادی را بر دوش دارند، به منظور ایجاد یک حرکت پایدار برای آبادانی و توسعه کشور، از دانش کافی پیرامون منابع مالی موجود برخوردار بوده و با ابزار کارشناسی کارآمد در جهت جذب و تأمین این گونه منابع بکوشند و همچنین از شیوه های عملیاتی و برنامه های اجرائی بازار مالی به ویژه بانکها و مؤسسات مالی اعتباری، در زمینه اعطای تسهیلات آگاهی کامل داشته باشند.

مفهوم گزارش توجیهی

گزارش توجیهی مجموعه اطلاعات مورد نیاز برای شروع یک پروژه سرمایه گذاری و کار تجاری (تولیدی یا خدماتی ) را نشان میدهد. اطلاعاتی از قبیل سرمایه لازم، تأسیسات و تجهیزات مورد نیاز، میزان تولید سالیانه، میزان حقوق و دستمزد و … در این طرح ها پیش بینی می شود. داشتن یک طرح توجیهی نه تنها برای افرادی که مایل به استفاده از تسهیلات بانکی هستند مفید است، بلکه برای افراد علاقمند به راه اندازی کسب و کار نیز ضروری است.
یک گزارش توجیهی، همانطور که از نامش پیداست، برای توجیه نمودن سرمایه گذار (اعم از بانک، سازمان، شرکت و یا شخص) تنظیم میشود و هرچه دقیقتر نوشته شود؛ سرمایه گذار، راحتتر میتواند تصمیم بگیرد که آیا این طرح میتواند خواسته های او را برآورده کند یا خیر؟ در تنظیم یک طرح توجیهی باید سعی نمود واقعیتها بیان شود و تمامی داده ها با منبع و مرجع معتبر ارائه گردد و همچنین تا حد امکان از فرضیاتی که درستی آنها کاملاً مشخص نیست، دوری جست.

مراحل تنظیم طرح توجیهی

مراحل تنظیم طرح توجیهی شامل موارد مجزایی به شرح زیر است :
مقدمه
خلاصه ی بررسیهای اولیه (موقعیت یابی طرح)
مشخصات مجری طرح
مشخصات طرح
مشخصات مجوزهای قانونی اخذ شده
خلاصهی برآورد اقتصادی، فنی و مالی طرح
مشخصات محصول، فرآیند و روش تولید محصول
نحوهی سرمایه گذاری
پیشبینی مالی طرح پس از شروع بهرهبرداری
برنامهی زمانبندی اجرای طرح
تجزیه و تحلیل طرح

نحوه ارزیابی گزارش توجیهی طرح ها در سیستم بانکی

سیستم بانکی به عنوان نهاد مالی و متولی سیاست پولی کشور از طریق جذب پس اندازها(تجهیز منابع) و اعطای اعتبار(تخصیص منابع) میتواند رشد اقتصادی و فرآیند توسعه بخش های مختلف اقتصادی از جمله صنعت، کشاورزی و خدمات را میسر سازد. از آن جا که قسمت اعظم دارائیهای بانکها را تسهیلات اعطائی به مشتریان تشکیل میدهد، دقت در نحوه تخصیص بهینه منابع و استفاده از معیارهای مناسب برای بررسی و ارزیابی دقیق طرح های متقاضیان استفاده از تسهیلات، از عواملی است که همواره برای مدیران بانکی از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل کارشناسان و مدیران بانکها برای جلوگیری از مخاطرات ناشی از عدم وصول مطالبات خود از مشتریان و مدیریت بهینه منابع و مصارف بایستی از معیارهای ارزیابی برای بررسی طرحهای توسعه ای استفاده کرده و بتوانند تصویر نسبتاً شفافی از وضعیت مالی آتی پروژه مورد بررسی، در اختیار مدیران و تصمیم گیران قرار دهند. از جمله مدارک مهمی که واحدهای اقتصادی به منظور اخذ تسهیلات بایستی به بانک ارائه نمایند، گزارش توجیهی طرح است. طرح های ارائه شده به بانک از جانب متقاضی تسهیلات، در صورتی که در بررسیهای مقدماتی، هماهنگ با سیاستهای اعتباری بانک تشخیص داده شد، بایستی توجیه پذیری آن از جنبه های اقتصادی، فنی و مالی مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. چنانچه نتیجه این بررسی ها حاکی از بازدهی مناسب طرح و بازگشت به موقع منابع بانک در یک دوره معقولی باشد، میتوان تسهیلات لازم را به این طرح اختصاص داد. در زیر به شرح هر کدام از جنبه های فوق پرداخته شده است :

-۱ بررسی اقتصادی طرح(بازار محصول)
بررسی اقتصادی طرح به عنوان اولین مرحله از بررسیهای بانک به منظور اعطای تسهیلات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مرحله به طور کلی تحلیل اقتصادی طرح و بررسی مواردی از جمله قیمت مواد اولیه و برآورد ارزش افزوده طرح، روند عرضه و تقاضا در آینده و … مورد نظر قرار میگیرد. بدین منظور ابتدا اطلاعات آماری، به خصوص درباره بازار مواد اولیه مورد نیاز جمع آوری شده و سپس از این طریق به بررسی بازار، پیش بینی روند آتی آن و تعیین هدفهای تولیدی طرح پرداخته میشود.
اهم مواردی که در بررسی اقتصادی طرح مورد توجه سیستم بانکی است عبارتند از :
• شناخت محصول و بررسی موارد مصرف آن
• روش تولید محصول
• بررسی بازار محصول از طریق وضعیت عرضه و تقاضای محصول در گذشته، حال و پیش بینی آینده
• مواد اولیه مورد نیاز از جنبه قیمت و چگونگی تأمین آنها
• میزان اشتغال، میزان وابستگی، ارزش افزوده، صرفه جویی ارزی، ایجاد درآمد ارزی و غیره
• محل اجرای طرح از نظر دسترسی به مواد اولیه و همچنین بازار فروش آن محصول
در حال حاضر در تهیه گزارشات اقتصادی توسط کارشناسان بانکی، بیشترین توجه به وضعیت بازار محصول و چگونگی تأمین مواد اولیه مورد نیاز معطوف شده و این مسئله به نحو محسوسی سایر موارد حائز اهمیت را تحت الشعاع قرار داده است. روش بررسی نیز به طور خلاصه به این صورت است که با مراجعه به مراکز آمار و اداره اطلاعات و آمار وزارتخانه های ذیربط، اطلاعات واحدهای فعال و دارای مجوز تأسیس را کسب نموده، سپس با توجه به نوع محصول و پیشرفت فیزیکی واحدهای دارای مجوز، تأمین عرضه آتی محصول برآورد میشود.
برای پیشبینی تقاضا نیز از روشهای مختلفی میتوان استفاده کرد که معمولترین آنها تعمیم روند گذشته به آینده، روش رگرسیون خطی، میانگین متحرک و مصرف سرانه است.
پس از تهیه و تدوین مجموعهای از اطلاعات کمی و کیفی در قالب مطالب و جداول آماری به تجزیه و تحلیل و نهایتاً نتیجه گیری در خصوص وجود و یا عدم توجیه پذیری طرح از نظر بازار محصول پرداخته میشود.

بررسی فنی طرح

هدف اصلی از بررسی فنی طرح، امکان سنجی قابلیت اجراء طرح از لحاظ فنی است. در این بخش مشخصات اجزاء فیزیکی و فنی طرح، توانائیهای فنی مجری پروژه، برنامه زمانبندی طرح و برآورد هزینه های سرمایه گذاری طرح مورد ارزیابی قرار میگیرد.
اهم مواردی که در بررسیهای فنی طرح مورد توجه سیستم بانکی قرار میگیرند عبارتند از :
هدف از اجرای طرح
مطالعه تکنولوژی مورد نظر
محل اجرای طرح از نظر جغرافیایی، راههای ارتباطی و …
امکانات و تأسیسات زیربنائی طرح
ساختمان، تجهیزات و ماشینآلات مورد نیاز و برآورد سرمایه گذاری طرح
نیروی انسانی مورد نیاز طرح
برنامه زمانبندی اجرای طرح
برنامههای آتی طرح
جدول مبانی محاسبات (با توجه به شناخت کامل از نوع محصول)

بررسی مالی طرح

بانکها به عنوان شریک، سرمایه گذار و اعتباردهنده همواره تمایل دارند وضعیت مالی آتی پروژه هایی که برای مشارکت و یا استفاده از تسهیلات به آنها پیشنهاد میشود را مورد ارزیابی قرار دهند.
در مواردی که واحد متقاضی تسهیلات مشغول فعالیت بوده (ویژه اشخاص حقوقی)، از طریق تجزیه و تحلیل صورت های مالی سال های گذشته، میتوان به تصویر روشنی از توان مالی موسسه دست یافت و شناخت قابل قبولی از بافت مالی، سودآوری، کفایت مدیران، توان بازپرداخت کوتاه مدت و بلند مدت و سایر اطلاعات به دست آورده و از این طریق امکان مقایسه و اتخاذ تصمیم مناسب را فراهم کرد. لیکن در اکثر موارد طرح های ارائه شده به بانک برای ایجاد پروژههای جدید بوده، لذا نحوه ارزیابی وضعیت مالی طرح متفاوت و پیچیده تر خواهد بود. معمولاً، اطلاعات اولیه برای برآورد مالی طرح از بررسی های اقتصادی و فنی از جمله مقدار و مبلغ مواد اولیه مصرفی، میزان سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز (زمین، ساختمان، تأسیسات و ماشین آلات و ….) و برنامه زمانبندی اجراء طرح به دست می آید.

مراحل مختلف بررسی مالی طرح به شرح زیر انجام میگیرد:
برآورد هزینه های سرمای هگذاری ثابت طرح به تفکیک هزینه ها
پیش بینی نحوه تأمین مالی پروژه با توجه به برنامه زمانبندی طرح
محاسبه و برآورد هزینه های جاری ناشی از اجرای پروژه، از جمله هزینه های استهلاک،
تعمیر و نگهداری، حقوق و دستمزد، سوخت و انرژی و غیره …
تهیه صور تهای مالی برآوردی برای یک دوره حداقل پنج ساله (صورت سود و زیان، جریانات وجوه نقد و ترازنامه)
تجزیه و تحلیل اطلاعات استخراج شده از صورت های مالی برآوردی
پیش بینی سرمایه در گردش
نحوه تأمین مالی پروژه
پیش بینی هزینه های عملیاتی و غیر عملیاتی
تفکیک هزینه های ثابت و متغیر
تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر و حاشیه ایمنی پروژه
تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی همراه با جدول
تجزیه و تحلیل ریسک پروژه
برآورد میزان تسهیلات مالی مورد نظر برای اجرای پروژه با توجه به حجم سرمایه گذاری و درآمد آتی پروژه مراحل فوق به دو بخش کلی قابل طبقه بندی خواهد بود. بخش اول، مراحل منتهی به تهیه صورت های مالی برآوردی و بخش دوم نیز مرحله تجزیه و تحلیل صورت های مالی برآوردی است.
دقت در تنظیم صور تهای مالی برآوردی، رابط های مستقیم و قوی با صحت و دقت اطلاعات جمع آوری شده در بررسی های اقتصادی و فنی دارد و از طرفی این صورت های مالی تهیه شده،خود به عنوان اساس و پایه تجزیه و تحلیلهای مالی بوده و از اهمیت ویژهای برخوردار است. لیکن روشهای مورد استفاده به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی، نحوه ارزیابی و قبول یا رد پروژه از نظر مالی، به عنوان موضوع اصلی قلمداد میشود.

در حال حاضر مبانی مورد استفاده در گزارشات مالی تهیه شده برای طر حها در سیستم بانکی کشور عبارتند از :
روند سودآوری و میزان سود حاصل از اجرای پروژه که از صورت سود و زیان برآوردی قابل استخراج است.
میزان مازاد نقدی انباشته برآوردی در صورت جریان وجوه نقد
محاسبه نسبت مازاد نقدی انباشته به استهلاک انباشته (حاصل این نسبت می بایست بزرگتر و یا مساوی یک باشد)
مثبت بودن سرمایه در گردش خالص در ترازنامه برآوردی
نسبت ارزش دارائی های قابل ترهین (زمین، ساختمان، تاسیسات و ماشین آلات) به اصل سهیلات (به عنوان پوشش وثیقه ای)

ارزیابی پروژه و تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری از طریق بودجه بندی سرمایه

مفهوم بودجه بندی سرمایه ای
بودجه بندی سرمای های عبارت است از فرآیند تصمیم گیری در خصوص ساخت و یا تسهیل دارائی های غیر جاری. به عبارتی، جهت گیری اصلی در بودجه بندی سرمایه ای، بحث در خصوص پروژه های سرمایه ای و تأثیرگذاری تصمیمات اتخاذ شده در این رابطه، بر عملکرد سازمان بوده و هدف اصلی آن نیز متناسب با اهداف اصلی مؤسسه خواهد بود.
بودجه بندی سرمایه ای به علت هزینه بر بودن اجرای پروژه ه ای سرمایه ای از اهمیت ویژه ای برای مدیریت برخوردار است. از طرفی با توجه به اینکه آثار تصمیمات متخذه برای یک دوره نسبتاً طولانی گریبان گیر مؤسسه است، لذا به منظور کاهش خطاهای ناشی از برآورد، ارزیابی ها به زمان بیشتری نیاز خواهد داشت.

فرآیند بودجه بندی و اجرای پروژه های سرمایه ای

عوامل مؤثر در تصمیم گیری در خصوص پروژه های سرمایه ای عبارتند از :
شناخت استراتژی و اهداف سازمان
انتخاب روش مناسب برای سرمایه گذاری
ریسک سرمایه گذاری
منابع مالی و نرخ بازده مورد انتظار

با توجه به عوامل مذکور، فرآیند بودجه بندی سرمایهای شامل مراحل زیر خواهد بود :
شناسایی پروژه های سرمایه گذاری
برآورد پروژه های پیشنهادی
ارزیابی پروژه های پیشنهادی
تهیه و تنظیم بودجه مخارج سرمایه ای
ارزیابی مجدد پروژه ها پس از تصویب (نظارت بر اجراء)
به منظور روشن شدن نقاط اشتراک بین بودجه بندی سرمای های و اعطای تسهیلات بلندمدت، فرآیند بررسی اعطای تسهیلات بلند مدت در سیستم بانکی در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مراحل بررسی تسهیلات بلند مدت در سیستم بانکی

مرحله اول شامل تشکیل پروند ههای مقدماتی متقاضیان استفاده از تسهیلات برای اجرای پروژه های سرمایه ای، توسط شعب مربوطه است. پرونده های مذکور با توجه به سقف های اعتباری تعیین شده، برای بررسی به مراجع ذیربط ارجاع میشود. بخش مهمی از بررسی ها، شامل بررسی مالی پروژه است. بدین منظور کارشناسان مربوطه با جمع آوری اطلاعات اولیه، به برآورد وضعیت مالی پروژه در سال های آتی پرداخته و جریا نهای نقدی ورودی و خروجی هر پروژه را محاسبه مینمایند.
در مرحله دوم با استفاده از تکنی کهای مالی و به کارگیری نتایج حاصل از مرحله قبل، توجیه پذیری مالی هر یک از طرح ها مورد ارزیابی قرار میگیرد.
در مرحله سوم مراتب موافقت یا عدم موافقت با هر یک از درخواستها با توجه به ارزیابی های به عمل آمده، توسط مراجع ذیصلاح اعلام میشود.
در مرحله چهارم تخصیص تسهیلات تصویبی پس از انعقاد قرارداد با مجری طرح صورت میپذیرد . در نهایت نیز تسهیلات تخصیص یافته به صورت نظارت شده و به تدریج در اختیار مجری طرح قرارداده می شود. مبحث مورد نظر در این گزارش بیشتر حول محور مرحله سوم یعنی نحوه ارزیابی پروژه های پیشنهادی و تکنیک های مربوط است.
معیارها و تکنیکهایی که در سیستم بانکی، برای ارزیابی پروژه های سرمایه ای مورد استفاده قرار میگیرد به شرح زیر است:
الف) دوره بازگشت سرمایه
ب) معکوس دوره بازگشت سرمایه
ج) نرخ بازده حسابداری(ARR)
د) ارزش فعلی خالص(NPV)
ه) نرخ بازده داخلی(IRR)
و) شاخص سودآوری(PI)
ز) نسبتهای مالی
ارزش فعلی خالص، نرخ بازده داخلی و شاخص سودآوری را روشهای مبتنی بر تنزیل گردش وجوه نقد می نامند.

الف) دوره ی بازگشت سرمایه
مدت زمان لازم برای بازیافت سرمایه گذاری اولیه از محل عایدات حاصل از همان سرمایه گذاری را دوره بازگشت سرمایه می نامند. این روش به علت سهولت محاسبه و هم چنین در نظر گرفتن ریسک در تصمیم گیریها، توسط بسیاری از تحلیلگران مالی مورد استفاده قرار میگیرد.
لیکن ایراداتی به این روش وارد است که مهم ترین آن عبارت است از نادیده گرفتن ارزش زمانی پول و عایدات وجوه پس از دوره برگشت سرمایه. زیرا بر اساس این روش پروژه ای که دوره بازگشت کوتاه تری دارد، ارجح خواهد بود. زمانی که جریانات نقدی سالانه با هم برابر باشد میتوان از فرمول زیر برای محاسبه دوره ی بازگشت سرمایه استفاده کرد:

جریانات نقدی سالانه ممکن است در اثر کاهش در هزینه های نقدی و یا افزایش در درآمدها باشد. زمانی که جریانهای نقدی سالانه برابر نباشند، مبالغ مذکور به صورت تجمعی محاسبه و با مبلغ سرمایه گذاری اولیه مقایسه میشود تا دوره بازگشت سرمایه به دست آید.

ب) معکوس دوره بازگشت سرمایه
در این روش، نرخ متوسط برای بازگشت سرمایه اولیه از طریق فرمول زیر محاسبه میشود.

معایب و مزایای این روش مشابه روش دوره بازگشت سرمایه بوده و مبنای تصمیم گیری در این روش بالاتر بودن نرخ به دست آمده است. به عبارتی پروژه ای که دارای نرخ معکوس دوره بازگشت سرمایه بالاتری است، مناسبتر خواهد بود.

ج) نرخ بازده حسابداری
این تکنیک تنها روشی است که در آن از مفهوم سود خالص حسابداری به جای جریانهای نقدی استفاده میشود. برای محاسبه نرخ بازده حسابداری هر پروژه از فرمول ذیل استفاده میشود:

نرخ بازده حسابداری بالاتر، نشان دهنده مناسبتر بودن پروژه است. علاوه بر سهولت محاسبه استفاده از مفهوم سود حسابداری در محاسبات نیز به عنوان مزیت این روش محسوب می شود لیکن در این روش نیز مانند دو روش قبلی، ارزش زمانی پول نادیده گرفته شده است. نقطه ضعف دیگر این روش، احتمال دستکاری سود پروژه از سوی مدیران، برای نشان دادن نرخ بازده طرح به صورت مطلوب است.

د) ارزش فعلی خالص
در این روش جریانهای نقدی ورودی و خروجی، با استفاده از نرخ مشخصی تنزیل میشود. به عبارتی ارزش فعلی وجوه حاصل از سرمایه گذاری محاسبه شده و پس از کسر مبلغ سرمایه گذاری اولیه، به عنوان ارزش فعلی خالص شناسایی میشود. نرخ مورد نظر برای محاسبه ارزش فعلی، نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذار خواهد بود که نباید از نرخ هزینه سرمایه کمتر باشد.

به طور کلی مثبت بودن ارزش فعلی خالص نشان دهنده آن است که نرخ بازده سرمایه گذاری انجام شده بالاتر از نرخ بازده مورد انتظار بوده و پروژه، مطلوب ارزیابی خواهد شد. بدیهی است هرچه ارزش فعلی خالص پروژه بالاتر باشد، سرمایه گذاری مطلوبتر خواهد بود. فرمول محاسبه ارزش فعلی خالص به شرح ذیل است:

که در آن:
عواید نقدی آتی پروژه = CF
نرخ بازده مورد انتظار = K
عمر مفید پروژه = n
سرمایه گذاری اولیه برای اجرای پروژه =I

سرمایه گذاری اولیه برای اجرای پروژه – ارزش فعلی عواید نقدی آتی پروژه = ارزش فعلی خالص

توجه به ارزش زمانی پول و سهولت محاسبه جزء مواردی است که باعث رجحان ارزش فعلی خالص نسبت به سایر روشهای ذکر شده قبلی شده است. لیکن این روش زمانی که هدف، مقایسه چند پروژه با عمر مفید یا سرمایه گذاریهای اولیه متفاوت باشد، کارآیی لازم را نخواهد داشت.

ه) نرخ بازده داخلی
نرخ بازده داخلی، نرخی است که ارزش فعلی خالص پروژه را برابر صفر میسازد. به عبارتی نرخی است که ارزش فعلی عواید نقدی پروژه را با ارزش فعلی سرمایه گذاری اولیه برابر میسازد. بنا به تعریف مذکور، فرمول محاسبه نرخ بازده داخلی به شرح ذیل خواهد بود:

که در آن :
عواید نقدی آتی پروژه = CF
سرمایه گذاری اولیه = I
نرخ بازده داخلی پروژه = r

در این روش، زمانی که نرخ بازده داخلی محاسبه شده (r) از هزینه سرمایه بالایی برخوردار باشد، پروژه مورد بررسی مثبت ارزیابی خواهد شد. همچنین در مقایسه بین چند پروژه، هر کدام نرخ بازده داخلی بالاتری داشته باشد، مطلوبتر خواهد بود.
در روش نرخ بازده داخلی مانند ارزش فعلی خالص، ارزش زمانی پول مورد توجه قرار گرفته و این امر جزء مزیتهای مهم این روش است. در گذشته مشکل محاسبه (به ویژه در مواردی که عواید نقدی آتی پروژه ها یکسان نباشند) را به عنوان نارسایی اساسی این روش میشناختند، لیکن امروزه ماشینهای محاسبه و کامپیوتر این مشکل را رفع نموده و به راحتی میتوان نرخ بازده داخلی پروژه های مختلف را محاسبه کرد. از دیگر نقاط ضعف این روش می توان به ناکارآمدی آن در مقایسه پروژه های دارای سرمایه گذاری های اولیه یا عواید نقدی آتی متفاوت اشاره نمود.

و) شاخص سودآوری
همانگونه که اشاره شد یکی از نارساییهای روشهای ارزش فعلی خالص و نرخ بازده داخلی زمانی است که سرمایه گذاری های اولیه پروژه های پیشنهادی یکسان نباشد. در چنین مواردی معمولاً از روش شاخص سودآوری استفاده میشود. برای محاسبه این شاخص ابتدا ارزش فعلی کلیه عواید نقدی آتی پروژه ها به تفکیک محاسبه شده سپس مبلغ بدست آمده را به سرمایه گذاری اولیه تقسیم میکنند. هرچه شاخص سودآوری یک پروژه بیشتر باشد، مطلوبتر خواهد بود. اگر شاخص سودآوری برابر یک باشد، قبول یا رد پروژه تفاوتی نخواهد داشت. شاخص سودآوری کوچکتر از یک نیز بدین معنی است که ارزش فعلی خالص پروژه منفی بوده و باعث رد پروژه خواهد شد. فرمول محاسبه شاخص سودآوری به شکل زیر است.