بررسی بازار صنعت کلر آلکالی

کاربردهای فراوانی که کلر و پودر کلر در صنایع مختلف چه به صورت مستقیم و چه بعنوان مواد اولیه محصولات شیمیایی و غیر شیمیایی دارند، موجب شده است که تولید این محصول، بسیار با اهمیت باشد. صنایع بزرگی در ایران از این ماده به عنوان خوراک اولیه محصولات مختلف استفاده می‌کنند و کشورهای زیادی این محصول را از کشور ما خرید می‌کنند. علاوه بر تولید این دو محصول در این فرآیند، محصول جانبی دیگری به نام سودسوز آور نیز تولید می‌شود که کاربردهای فراوانی دارد. مجتمع های کلر آلکالی کارنجاتی هستند که در آن‌ها سودسوز آور و کلر با استفاده از الکترولیز نمک طعام تولید می‌شود. در این کارخانجات معمولا محصولاتی مانند اسید کلریدریک، هیپوکلریت کلسیم، هیپوکلریت سدیم(آب ژاول) که از مشتقات سود سوز آور و کلر هستند به دلیل دسترس بودن مواد اولیه‌ی موردنیاز برای تولید این محصولات و فرآیند تولید ساده‌ی آن‌ها در صورت پیدا کردن بازار مصرف مناسب تولید می‌شوند.

با توجه به سهم بالای هزینه انرژی در فرآیند کلرآلکالی، روش تولیدی که انرژی کمتری مصرف کند، از نظر اقتصادی بهینه‌تر خواهد بود. همانطورکه در نمودار زیر مشاهده می‌شود، روش غشایی در مقایسه با دو روش دیگر، هزینه کمتری دارد. در حال حاضر، بیش از ۸۳ درصد تولید دنیا به روش غشایی انجام می‌شود. روش جیوه‌ای که در سال‌های گذشته سهم زیادی در تولید داشت، به‌دلیل مشکلات زیست‌محیطی، به‌تدریج کنار گذاشته شد و هم‌اکنون سهم اندکی در فرآیند کلرآلکالی دارد.

طی سال‌های اخیر، تولید سود کاستیک در محدوده ۸۰ میلیون تن بوده و تولید در دنیا با ظرفیت عملیاتی ۸۱ درصد انجام شده است. در نمودار زیر ظرفیت اسمی، میزان تولید و مقدار تقاضای نهایی سود کاستیک نشان داده شده است.

همانطورکه در نمودار بالا مشاهده می‌شود، تعادل نسبی بین عرضه و تقاضا برقرار بوده است. چین با سهم ۵۰ درصدی، بزرگترین تولیدکننده سود کاستیک در دنیا می‌باشد. بین ۸ تا ۹ میلیون تن از مجموع تولید سود کاستیک در دنیا، وارد چرخه تجارت می‌شود. چین به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده دنیا، کمتر از ۵ درصد از تولید خود را صادر می‌کند تا جایگاه بزرگترین مصرف‌کننده دنیا را نیز از آن خود کرده باشد. و در نمودار زیر، حجم تجارت جهانی این محصول در سال‌های اخیر قابل‌مشاهده است.

از کلر در تولید محصولات شیمیایی آلی و معدنی، مواد ضدعفونی و تصفیه‌کننده، در صنایع کاغذسازی و بیشتر از همه، در تولید PVC استفاده می‌شود. سود کاستیک نیز در صنایع مختلفی کاربرد دارد. حدود ۲۰ درصد از مجموع مصرف سود کاستیک در دنیا برای تولید آلومینا مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمودار زیر، درصد و مقدار مصرف سود کاستیک در صنایع مختلف را در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد.

یکی از چالش‌هایی که برای تولیدکنندگان در این صنعت وجود دارد، متعادل کردن میزان تقاضا برای دو محصول کلر و سود کاستیک است. تقاضاهای متمایزِ بازارهای پایین‌دستیِ این دو محصول که واکنش‌‌های متفاوتی را به شرایط اقتصادیِ در‌حال‌تغییر نشان می‌دهند، می‌توانند نقاط خاصی را در بازار آنها ایجاد کنند. در واقع در بازه‌هایی، نوسانات قیمت این جفت محصول در جهت مخالف حرکت می‌کند و نتیجه این است که در شرایط طبیعی، صنعت در یک چرخه‌ی قیمتی ۳ تا ۵ ساله عمل می‌کند.

اگر ابتدای چرخه را پایان یک رکود در نظر بگیریم، به این دلیل که صنعت ساخت‌و‌ساز اولین صنعتی است که بعد از رکود رونق می‌گیرد، تقاضا برای PVC بالا می‌رود و این موضوع موجب می‌شود قیمت کلر به‌عنوان محصول بالادستی، افزایش پیدا کند. در ادامه، به‌تدریج سایر صنایع نیز رونق می‌گیرد و افزایش تقاضا برای سود کاستیک موجب رشد قیمت آن می‌شود و تقاضا برای کلر نیز در شرایط مناسبی قرار می‌گیرد. در بازه بعدی، به‌تدریج موجودی PVC بالا رفته و مازاد عرضه‌ی آن در بازار موجب می‌شود قیمت کلر کاهش یابد و تولیدکنندگان ظرفیت عملیاتی خود را کاهش دهند. در نتیجه‌ی این امر، تولید سود کاستیک نیز کاهش یافته و قیمت آن افزایش می‌یابد. در بازه چهارم این چرخه، مازاد عرضه‌ی کلر بالاتر رفته و قیمت این محصول همچنان کاهش پیدا می‌کند، اما در آن سو، تقاضا برای سود کاستیک و قیمت آن، اوج می‌گیرد. در بازه نهایی نیز رکود در صنایع پایین‌دستیِ سود کاستیک، موجب افت قیمت این محصول می‌شود. از اوایل سال ۲۰۲۱، قیمت سود کاستیک جهش‌های شدیدی را تجربه کرد و از حدود ۲۰۰ دلار به محدوده ۹۰۰ دلار رسید. نوسان‌های شدید قیمت انرژی طی دو سال گذشته، موجب شد قیمت این محصول تغییرات زیادی را شاهد باشد. در نمودار زیر تغییرات قیمتی سود کاستیک در چند سال اخیر به همراه دلایل عمده‌ی این تغییرات، نشان داده‌ شده است.

بررسی بازار داخلی صنعت کلر آلکالی

در ایران، این صنعت قدمت ۴۵ ساله دارد. وجود معادن کافی نمک مرغوب و همچنین دسترسی شرکت‌ها به برق و سوخت نسبتاً ارزان، شرایط ایده‌آلی را برای واحدهای تولیدی این صنعت در کشور ایجاد کرده است. ادامه خشکسالی و کاهش نزولات جوی به‌خصوص در فلات مرکزی، نیاز به تصفیه آب را افزایش می‌دهد که از پتانسیل‌های خوب برای این صنعت می‌باشد. ۹۵ درصد از تولیدات کلر و مشتقات آن به مصرف داخلی می‌رسد. در حال حاضر، حدود ۱۳ واحد تولیدی در کشور فعال هستند. نمودار ۷، میزان تولید محصولات مختلف این صنعت را در کشور نمایش می‌دهد.

در نمودار زیر، روند تغییرات نسبت قیمت به درآمد برای نماد شکلر به‌عنوان نماینده صنعت و میانگین این نسبت برای بازار سهام در سال‌های اخیر، طی سال‌های مختلف نشان داده‌ شده است. همانطورکه مشاهده می‌شود، نسبت قیمت به درآمد صنعت در سال‌های اخیر همواره بالاتر از بازار بوده است.

پیشنهاد مطالعه: طرح تولید کلر و پودر کلر

جمع بندی بررسی بازار صنعت کلرآلکالی

محصول کلر در دنیا اهمیت زیادی دارد.به علت اینکه این ماده، ماده‌ی اولیه‌ی تولید مواد زیادی از قبیل پی وی سی، اسید کلریدریک و … است و نیز در صنایع تصفیه آب که امروزه بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، کاربردهای وسیعی دارد، به این نتیجه می‌رسیم که هم در صنعت پتروشیمی به عنوان یک محصول واسطه برای تولید مواد انواع لوله ها و مواد پلاستیکی می‌باشد و هم به صورت مستقیم کاربردهای زیادی دارد. یعنی می‌توان گفت که نمی‌توان گفت که نمی‌توان نقش کلر را در صنایع کشورها نادیده گرفت. البته موادی مانند ازن هم می‌توانند در گندزدایی و تصفیه آب به جای کلر استفاده شود ولی نقش کلر در صنایع پتروشیمی و تولید مواد مختلف غیر قابل انکار است. پس در حالت کلان می‌توان گفت که این محصول نقش به سزایی در دنیای امروز دارد.

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: