تولید و کاشت چای ترش

چای ترش از خانواده مالواسه، گیاهی است یک ساله یا چندساله و می تواند به صورت درختچه ای و در حدود ۲/۵ –۲ متر ارتفاع رشد داشته باشد. برگ های ۳-۵ وجهی سبز مایل به زرد گل های زرد با کاسبرگ های سبز که بعد از رسیدن میوه، کاسبرگ ها به رنگ قرمز در می آیند. برگها متناوب، رگبرگ ها پنجره ای، حاشیه برگ ها دندانه ای، بدون کرک، دمبرگ بلند یا کوتاه دارند .گل دهی در اواخر شهریور یا اوایل مهر بوده و کاسبرگها در آبان و آذر آماده قابل برداشت هستند.
گل ها بزرگ و دارای دمگل کوتاه، رنگ آن قرمز متمایل به زرد با مرکزیت تیره می باشند. گل ها به قطر ۸ تا ۱۰ سانتیمتر، به رنگ سفید تا زرد کمرنگ و با نقاطی به رنگ قرمز تیره روی هر گلبرگ هستند. کاسه گل گوشتی بوده که حدود ۲-۱ سانتی متر پهنا و ۳/۵-۳ سانتی متر نیز طول دارد. این کاسه گل گوشتی به رنگ سبز بوده که پس از رسیدن و بلوغ میوه ها به رنگ قرمز تبدیل می شود. میوه ها ۲/۵ سانتیمتر طول داشته است.
کاسبرگ های گوشتی مانند که محتوی ۳۴-۲۲ دانه در هر کپسول می باشد احاطه شده اند، دانه ها به رنگ قهوه ای تیره می باشد. دارای یک ریشه راست و عمیق و قابل نفوذ می باشد.
برداشت میوه به روش چینی باعث می شود جوانه های خفته فعال شده و دوره گل دهی گیاه تا اواخر بهمن ماه طول بکشد در صورتی که به روش سودانی برداشت شود گیاه در دی ماه از بین می رود. هرس اولیه شاخه زایی و نمو بیشتر شاخه های گل دهنده را افزایش می دهد.
عملکرد محصول بر اساس اظهار نظر مدیر جهاد کشاورزی خاش ۷۵۰ کیلوگرم در هکتار میباشد. این میزان عملکرد مطلوبی در مقایسه با سایر نقاط جهان محسوب میشود.

ترکیبات چای ترش

در بذر چای ترش اسیدآمینه های اسیداسپارتیک، اسیدهای آمینه، ایزولوسین، تریپتوفان، والین و اسیدآمینه های سولفوری که ازکمیاب ترین اسیدهای آمینه هستند، در این گیاه یافت میشود. بذرها دارای فراوان ترین اسید آمینه های ضروری لوسین، لیزین و فنیلآلانین میباشند. دانه های چای ترش به عنوان یک منبع جدید از پروتئین و لیپید هستند دانه های چای مکی ۲۵-۱۸ درصد پروتئین دارا میباشند.
میزان موسیلاژ کاسبرگ ۳۵-۲۲ روز بعد از گلدهی در گونه های آمریکای مرکزی و مصری ۲۸-۲۴ درصد و گونه هندی ۱۵ درصد گزارش شده است. کاسبرگ خشک شده چای ترش دارای گوسی پتین فلانوئید، هیبیستین، سابدارتین میباشد. ماده اصلی رنگی هبیسین است که به عنوان یک دافنی فیلین شناخته شده است. ماکزیمم میزان پکتین کاسبرگ ها ی این گیاه ۴-۲ درصد می باشد.
مقدار آنتوسیانین کاسبرگ ها بین ۲/۵ – ۱/۷ درصد وزن خشک می باشد.

خواص کاربردی چای ترش

برگهای جوان و ساقه های نازک چای ترش بیشتر در سالاد استفاده می شود .برگهای سبز پخته شده یا به تنهایی و یا ترکیب با سبزیجات، در گوشت و ماهی مصرف میشود. برگ سبز میتواند به عنوان سبزی خوراکی کاربرد داشته باشد. دم کرده برگ این گیاه منبعی غنی از آهن و مس میباشد. کاسبرگهای خشک شده محتوای هیبستین، سابدارتین و فلونوئید گوسی پتلینت است.
چای تُرش یا چای قرمز از کاسبرگ گیاه چای ترش تهیه می شود و در بسیاری از مناطق دنیا به صورت نوشیدنی گرم و یا سرد مصرف دارد. چایترش خاصیت خنک کننده قوی برای بدن دارد، از این رو در فصل تابستان می تواند مورد توجه قرار گیرد، به طوری که میزان تعرق را افزایش داده و دمای داخلی بدن را کاهش می دهد. فشار خون و کنترل آن توسط چای ترش یکی دیگر از خواص این چای است. برای بیمارانی که فشار خون بالایی دارند این چای همیشه توصیه شده است. از بین بردن کلسترول خون است از بین بردن اختلالات کبد و تصفیه کننده خون است.
در بسیاری از کشورها، کاسبرگ چای ترش به خاطر خواص دارویی و کاربرد در صنایع غذایی استفاده می شود. نوشیدنی های این گیاه
کاهش دهنده فشار خون، خنک کننده بدن، رقیق و تصفیه کننده خون، کنترل کننده کلسترول خون، اختلالات کبدی، صفرایی و همچنین آرا م بخش می باشد و برعکس چای که باعث دفع آهن می شود چای ترش خود یکی از منابع غنی آهن به شمار می آید. رنگ قرمز در چای ترش به عنوان مکمل و به عنوان منبع جایگزین قهوه استفاده می گردد. کاسبرگ تازه پس از جوشاندن با شکر برای درست کردن شیرینی استفاده می شود. کاسبرگ تازه چای ترش در تهیه سالاد، پخت کیک، سوپ، سس، پودرهای خوراکی استفاده می شود .
کاسبرگهای یاد شده دارای مقدار زیادی اسید سیتریک و پکتین می باشد که برای درست کردن مربا، ژله، مفید میباشد. در سوپ های روغنی و سوسیس پودر دانه های چای استفاده می شود. همچنین دانه ها به عنوان جایگزین قهوه به علت وجود خواص محرک جنسی استفاده می شود. دانه های این گیاه ادرارآور بوده و روغن قهوه ای حاصل از دانه های این گیاه در التیام زخم ها و بیماری ها مؤثر است. دانه آن حاوی چربی و پروتئین بوده و در هند از دانه های این گیاه به عنوان یک دارو برای سستی بدن، گیجی و سوء هاضمه استفاده می شود .
دانه و کنجاله بذر چای ترش نیز در تغذیه طیور کاربرد دارد. چای ترش به دلیل دارا بودن فیبر و میزان سلولز بالا درصنعت کاغذسازی اهمیت زیادی دارد.
بر اساس نتایج تحقیقات صورت گرفته در سیستان و بلوچستان افزودن در جوجه های گوشتی، اثر سمB1 چای ترش به جیره های آلوده به آفلاتوکسین افلاتوکسین را بر پاسخ ایمنی و عملکرد تولیدی کاهش میدهد.

روش کاشت

معمولاً بوسیله بذر تکثیر می شود، اما گا هی به آسانی از طریق قلمه رشد می کند. این روش گیاهان کوتاه تری ایجاد می کند که به صورت کشت مخلوط در بین درختان و گیاهان دیگر کاشته می شود است که در این صورت عملکرد کاسبرگها نسبتاً پایین است. چون گیاهی با ریشههای عمیق است در تهیه بستر بذر شخم عمیق تا عمق ۲۰ سانتی متر توصیه می شود. اگر این گیاه فقط برای تولید کاسبرگ کشت شود، زمان مناسب کشت در اردیبهشت می باشد.
اگر کشت برای شاخ و برگ باشد بذر را می توان در اسفند و بدون تنک کردن کاشت. بذرها بیشتر در ابتدای بهار در گلخانه های گرم کشت می شود و به سرعت رشد می کند. اگر رشد آن ها سالانه در نظر شود در ابتدای تابستان قسمت های اصلی آن شکل می گیرد و باید توسط چارچوب از آن ها باید محافظت شود تا رشد آن ها به طور کامل شکل گیرد. اگر به عنوان یک گیاه چند ساله کشت شود باید سال اول رشد را در گلخانه و در اوایل تابستان از گلخانه خارج تا مورد پرورش قرار گیرد. قلمه چوبی نشده باید در ماه های تیر و مرداد در چارچوب باشد. در طول مدت زمستان این گیاه باید در گلخانه های گرم مورد پرورش قرار گیرد و پس از آخرین سرما از گلخانه خارج شود. برای تولید کاسبرگ، بذرها باید در یک بستر مناسب کشت شوند زمانی که گیاهچه ها به ارتفاع ۱۰-۷/۵ سانتی متر رسیدند، به فواصل روی ردیف ۶/۱-۳/۱ متر و فواصل بین ردیف ۳/۲- ۲ متر نشاء می شوند، کپه ها به فاصله ۱/۸- ۰/۹ متر روی ردیف و ۳-۱/۵ متر بین دو ردیف می باشد، در مرحله ۳-۲ برگی گیاهچه ها به میزان ۵۰ درصد تنک می شوند.

محدویتهای کشت و کار چای ترش

۱. محدودیت کشت در مناطق با دمای حداقل ۱۵ درجه و حساس بودن گیاه به سرما؛
2. دارای قابلیت توسعه در مناطق گرمسیری؛
3. عدم شناخت عموم از خواص گیاه با توجه به فرهنگ سازی نشدن مصرف آن در کشور؛
4. محدود بودن منطقه تولید در بخشی از استان سیستان و بلوچستان و عدم ترویج و توسعه به دلیل دوری استان از مناطق مرکزی کشور؛
5. عدم وجود صنایع فراوری در منطقه تولیدی و سوءاستفاده دلالان از دانش محدود بازاریابی و بازاررسانی کشاورزان؛
6. کاهش انگیزه تولیدکنندگان برای توسعه تولید به دلیل کمی درآمد.

میزان سرمایه مورد نیاز جهت احداث تولید چای ترش

بودجه: بیشتر از ۲ میلیارد تومان
نام محصول: چای ترش
سطح زیر کشت : ۱۵۰۰۰۰ متر مربع
نرخ برابری دلار: ۱۴۰۰۰۰ ریال
طول دوره ساخت: ۱ سال
سرمایه ثابت: ۱۸۹۰۰ میلیون ریال
سرمایه در گردش: ۱۴۰۰ میلیون ریال
سرمایه کل: ۲۰۳۰۰ میلیون ریال