طرح احداث ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل

ملکه زنبور عسل، حشره‌ای است بسیار تخصص یافته که با تخمگذاری و پخش موادی به نام «فرمون» از بدن خود به فضای داخل کندو سبب بقای نظم اجتماعی در کلنی می‌شود.
اخیراً تغذیه و رشد و نمو لاروهایی که تبدیل به ملکه می‌شوند، توجه زیست شناسان را جلب کرده است. ملکه زنبور عسل نمونه‌ای است که به وضوح نقش غذا را در چگونگی ایجاد تفاوت‌های فردی به نمایش می‌گذارد.
محققان به درک تازه‌ای از ایجاد طبقات بین زنبورها رسیدند. به نقل از ساینس دیلی، محققان دانشگاه آریزونا نشان دادند یک پروتئین مهم در مسیر ارسال علایم انسولین نقش مهمی در ایجاد طبقات (کاست) میان زنبورها ایفا می‌کند. یک زنبور ماده یا به ملکه تبدیل می‌شود یا یک زنبور کارگر. ملکه‌ها بزرگتر هستند و بیشتر از کارگرها عمر می‌کنند. زنبورهای ملکه، بارور و کارگرها اساساً عقیم هستند. ملکه تنها یک نقش دارد (تخمگذاری)، اما کارگرها به مراقبت از کندو، ملکه، لاروها و تهیه غذا می‌پردازند. فلورین والشین ، استادیار پژوهش دانشکده علوم زیستی دانشگاه آریزونا گفت: نکته شگفت‌انگیز این است که زنبورهای عسل ماده (چه کارگر چه ملکه) از ژنوم یکسانی پدید می‌آیند. کارگرها با غذایی که به لاروها می‌دهند، سرنوشت آنها را تعیین می‌کنند. میزان و ترکیب غذایی که لاروها دریافت می‌کنند، معین می‌سازد آنها ملکه می‌شوند یا کارگر. البته این نکته ای است که سالها همه آن را می‌دانستند. اما این که درون سلول دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد، کاملاً مشخص نبود.محققان متوجه شدند مسیر ارسال علایم انسولین، نقش مهمی در این قضیه ایفا می‌کند.
انسولین هورمونی است که در انسانها و بسیاری از حیوانات وجود دارد و پپتیدهای انسولین مانند در زنبورها نیز کشف شده اند. انسولین، گلوکز (قند) را از جریان خون به درون سلول‌ها می‌راند تا در آنجا مورد استفاده قرار گیرد. محققان مانع ترشح یک پروتئین مهم در این مسیر ارسال علایم در لارو زنبور شدند. این پروتئین، گوهرمایه دریافت‌کننده انسولین (insulin receptor substrate) نام دارد و با رشد، تکامل و تولید مثل در موش‌ها مرتبط است.
محققان به لارو تغییر یافته، غذای ملکه را دادند، اما لاروها به زنبور کارگر تبدیل شدند نه ملکه. این ماده واسط (IRS) فقط یکی از اجزای فرآیندی است که سرنوشت نهایی یک زنبور را رقم می‌زند. چندین مولکول دیگر مانند DNA متیل ترانسفراز، جاونیل هورمون و یک پروتئین دیگر به نام TOR نیز در این قضیه نقش دارند. محققان در حال حاضر در صدد بررسی تعامل درونی چند عامل فوق هستند.
زنبورهای عسل به ویژه از نظر گرده‌افشانی محصولات کشاورزی، تولید عسل، موم و ژل رویال بسیار در اقتصاد نقش دارند. شناخت زیست‌شناسی زنبور در حفظ این صنعت و مقابله با معضلاتی مانند اختلال متلاشی شدن کندو (CCD) مهم است.
محققان می‌گویند زنبورها یک سیستم الگویی مهم که می تواند به درک ما از زیست شناسی خودمان بیفزاید، فراهم کرده اند که به دانشمندان کمک می‌کند در مطالعات مربوط به سالخوردگی از آن بهره بگیرند. ظاهراً غیر از زنبور، الگویی مناسبتر برای این نوع پژوهشها وجود ندارد.

تاریخچه پرورش ملکه زنبورعسل در جهان

درباره ملکه زنبورعسل و نقش آن در کندو مطالب علمی بسیاری در کتاب ها و مقاله های علمی وجود دارد که شامل نظام اجتماعی زندگی زنبورعسل، عملکرد و وظایف ملکه در کلنی و نیز روش تکثیر کلنی ها و تولید ملکه در شرایط طبیعی است.
برای نخستین بار سه قرن پیش از میلاد مسیح، ارسطو فیلسوف یونانی، زندگی اجتماعی زنبورعسل و روابط پیچیده داخلی کلنی را به رشته تحریر در آورد. او در نوشتار علمی خود با عنوان داستان طبیعی زنبورعسل ضمن اشاره به زندگی اجتماعی زنبورها در کلنی زنبورعسل، به وجود تنها ملکه این مجموعه که صاحب اختیار و فرمانروای کلنی است اشاره کرده است.
تا قرن های متمادی ملکه زنبورعسل را پادشاه کندو می‌شناختند و دانشمندان از چگونگی تولیدمثل کلنی اطلاعی نداشتند، به طوری که برای جلوگیری از مهاجرت و بچه دادن کلنی بال های ملکه را می چیدند. تا اینکه در سال ۱۶۰۹ میلادی برای نخستین بار باتلر انگلیسی فرضیه مادر سالاری در دلخل کندو را ارائه کرد.
رئومور در فاصله سال های ۴۴-۱۷۲۳ میلادی با بررسی رفتار جفت گیری در کلنی به این نتیجه رسید که ملکه در داخل کندو با نرها جفت گیری می کند که این اشتباهی بزرگ بود. در سال ۱۷۴۰ میلادی بونت نظریه پدیده بکرزایی را در رده حشرات به ویژه شته ها مطرح کرد بر اساس این تئوری، شته ها بدون جفتگیری و لقاح می توانند تولید مثل کنند.
شیراچ برای نخستین بار متوجه شد که از لاروهای داخل کندو می توان ملکه تولید کرد. او از کندوهای کوچک با تکه شانی حاوی زنبورهای کارگر استفاده کرد و متوجه شد که ملکه در سلول های کارگران به وجود می آید.
هوبر برای نخستین بار به جفت گیری ملکه در حال پرواز اشاره کرد. او متوجه شد که ملکه هایی که محبوس هستند و امکان پرواز نددارند فقط تخم های نر می گذارند. هوبر در جهت تکمیل کارهای شیراچ با جانشین کردن شان های حاوی نوزادان جوان با نوزادان مسن ثابت کرد که ملکه از لاروهای کوچک سه تا چهار روزه زنبورهای کارگر تولید می کند.
کشف هوبر و شیراچ زمانی انجام گرفت که کندو با کادر متحرک وجود نداشت و با جا به جایی تکه شان ها این کار صورت گرفت. در سال ۱۸۴۵ میلادی حدود صد سال پس از ارائه نظریه بونت درباره بکرزایی شته ها دزیرزون نظریه به وجودآمدن زنبورهای نر از تخم های لقاح نشده را منتشر کرد.

تاریخچه پرورش ملکه زنبورعسل در ایران

تکنیک پرورش ملکه تا قبل از انقلاب اسلامی و حتی تا پیش از ده ۱۳۶۰ در میان زنبورداران ایران رایج نبود و آنان با تکنیک های جدید پرورش ملکه آشنایی چندانی نداشتند.در آن زمان بخشی از ملکه های مورد نیاز از خارج کشور وارد می شد و احتمالا بعضی زنبورداران با روش های ابتدایی و پر هزینه تعداد محدودی ملکه تولید می کردند.
با توجه به اهمیت پرورش ملکه برای زنبورداران پس از انقلاب اسلامی و طی دهه شصت تلاش های وزارت جهاد سازندگی، وزارت کشاورزی و استادان دانشگاه ها در جهت توسعه تکنیک پرورش ملکه در میان زنبورداران باعث رشد و شکوفایی این صنعت گردید، زیرا با توسعه تکنیک پرورش ملکه و حمایت وزارت جهاد سازندگی از بخش خصوصی و نیز گسترش این فن از سوی ایستگاه های پرورش ملکه، شمار کلنی های کشور به میزان صد در صد افزایش یافت و از لحاظ کیفی نیز به وضعیت برتر نسبت به گذشته دست پیدا کرد، به طوری که میانگین تولید کلنی های ایران که کنار از ده کیلوگرم در هر کلنی بود به دوازده کیلوگرم افزایش یافت.
طی این دهه، ایستگاه های پرورش ملکه دولتی با هدف های حفظ و حراست از منابع ژنی زنبورعسل بومی ایرن و تهیه مقدمات لازم برای اصلاح نژاد زنبورعسل ایرانی، توسعه و ترویج تکنیک پرورش ملکه در میان کارشناسان، تکنسین ها، زنبورداران و نهایتا افزایش کیفیت تولیدات صنعت زنبورداری در نُه منطقه نجف آباد، خوی، لنگرود، اراک، نیشابور، شیراز، دزفول و جیرفت احداث شدند.
در این مدت بعضی از این ایستگاه ها از عملکردی قابل قبول برخوردار بودند و در بعضی ایستگاه های نیز دستیابی به هدف های تعیین شده یه طور کامل صورت نگرفت. ولی در مجموع این حرکت در توسعه صنعت زنبورداری در زمان یاد شده تاثیری به سزا داشت.
پس از احداث ایستگاه های پرورش ملکه قدم بعدی حمایت از زنبورداران بخش خصوصی برای پرورش ملکه با اختصاص یارانه های مناسب و قیمت تضمینی ملکه بود که باعث شد در بخش خصوصی تعداد ملکه های تولیدی افزایش یابد. به طوری که شمار ملکه تولیدی بخش خصوصی که در ابتدای دهه ۱۳۶۰ در حدود سه هزار عدد بود، در ابتدای دهه ۱۳۷۰ به بیش از سی هزار عدد افزایش یافت و از تعداد ملکه های تولید شده در ایستگاه های دولتی پیشی گرفت. پس از آن تا به حال نیز این روند ادامه داشته و تولید ملکه در بخش خصوص در دهه هشتاد به بیش از شصت هزار عدد در سال رسیده و بیشتر از ایستگاه های دولتی است.

اهمیت پرورش ملکه زنبور عسل

با توجه به اینکه طی سال ها پس از انقلاب اسلامی صنعت زنبورداری از رشد کمی مطلوب برخوردار بوده وشمار کلنی های زنبورعسل از پانصد هزار به بیش از دو میلیون و هشت صد هزار افزایش یافته است و زنبورداری صنعتی در ایران رشد نموده لذا نیاز به فراهم آوردن امکانات توسعه کیفی این صنعت ضروری به نظر می رسد.
برای توسعه کیفی در شاخه های گوناگون زنبورداری از قبیل مدیریت پرورش، اصلاح نژاد، تولیدات زنبورعسل، فرآوری، بسته بندی و بازاریابی محصولات باید تلاش جدی صورت گیرد. در این راستا پرورش ملکه زنبورعسل به عنوان تکنیکی در خدمت اصلاح نژاد این موجود و نیز مدیریت بهینه پرورش زنبورعسل نقش اساسی ایفا می کند.
با توجه به اینکه ملکه زنبورعسل مادر کلنی و تامین کننده کارگران کلنی است و بخش مهم از ویژگی های کارگران از نظر قدرت چرا، جمع آوری شهد و گرده و مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی از طریق ملکه به آنها منتقل می شود. بنابراین داشتن کلنی های مناسب و پر تولید با رفتار مطلوب، وابسته به ویژگی های ملکه کلنی هاست.
در نتیجه داشتن ملکه های مناسب در کلنی ها از رموز موفقیت زنبورداران است. بنابراین آشنایی با پرورش ملکه و تامین ملکه های مناسب از کلنی های برتر هر زنبورستان می تواند زنبورداران را در رسیدن به این هدف ها یاری نماید.
بخش عمده ای از ویژگی های مهم مانند باروری، جمعیت، جمع آوری شهد و گرده، مقاومت در برابر آفات و بیماری ها، رفتار دفاعی، قابلیت بچه دهی، تولید موم و زمستان گذرانی را ملکه به کلنی منتقل می کند. از سوی دیگر ملکه های جوان نیز نسبت به ملکه های پیر جمعیت بیشتری تولید و عملکرد کلنی را افزایش می دهند.
بنابراین گذشته از خصوصیات ژنتیکی مطلوب کلنی که بخش مهمی از آنها وابسته به ملکه زنبورعسل است نیاز کلنی ها به ملکه جوان و تعویض ملکه کلنی ها هر دو سال یک بار از دلایل دیگر اهمیت پرورش ملکه زنبورعسل و نیاز به فراگیری این تکنیک می باشد.
ملکه در پرواز زفاف با تعدادی از زنبورهای نر جفت گیری می کند و اسپرم لازم برای پر شدن کیسه ذخیره اسپرم و تولیدمثل را برای سال های بعد دریافت می کند. در سال اول معمولا ۵۰% و در سال دوم ۲۵% از اسپرم های موجود را برای تولید تخم های دیپلوئید یا تولید زنبوهای ماده استفاده می کند.
بنابراین ۲۵% اسپرم باقیمانده را طی سال های بعد به مصرف می رساند. از این رو با توجه به کاهش تخم ریزی ملکه در سال های سوم و پس از آن معمولا زنبورداران ملکه ها را پس از دو سال تعویض یا با کاهش تخم ریزی کارگران کلنی اقدام به جایگزینی و تعویض ملکه می نمایند.

چند ملکه زنبور عسل در هر کندو وجود دارند؟

به استثنای دوره‌های کوتاه در زمان آمادگی یا به تعویق انداختن حرکت گله‌ای اعضای کلونی (عمل جایگزینی یک ملکه ضعیف)، در هر کلونی تنها یک ملکه زنبور عسل وجود دارد.
زمانی که یک ملکه جدید به دنیا می‌آید، محل زنبورهای ملکه جدید دیگر را تعیین نموده و آن‌ها را به نوبت از کندو بیرون می‌کند. در صورتی که به هر طریقی، دو ملکه جدید در یک کندو به‌طور همزمان ظاهر شوند، تا زمان مرگ یکی از آن‌ها، با یکدیگر مبارزه می‌کنند.

مرحله رشد ملکه زنبورها چگونه است؟

زمانی که زنبورها یک ملکه جدید پرورش می‌دهند، ابتدا یک سلول ویژه فنجانی شکل را آماده می‌کنند که دهانه آن به سمت پایین است. آن‌ها ملکه قبلی را وادار می‌کنند تا درون این سلول‌ها تخم گذاری کند
و زنبورهای پرستار اطمینان حاصل می‌کنند که مقدار زیادی ژل رویال، حتی به مقدار اضافی دارند. ژل رویال تا زمان پوشاندن سلول‌ها، برای تغذیه لارو ملکه بکار برده می‌شود.
این سلول‌ها شبیه به بلوط‌های بزرگ و کشیده هستند. زنبورهای ملکه تنها تا ۵/۵ روز بصورت لارو باقی خواهند ماند.
یک زنبور ملکه در صورتی که به‌اندازه کافی قوی و مورد قبول زنبورهای کارگر باشد، به محض بیرون آمدن ملکه‌های جدید دیگر، برای شکست دادن آن‌ها مبارزه کرده و همه آن‌ها را از بین خواهد برد.
سپس به مدت حدود یک هفته در کندو خواهد ماند تا بال‌هایش تقویت شوند و سپس برای جفت‌گیری با زنبورهای نر در حالت پرواز، از کندو خارج خواهد شد.

زنبور ملکه چه زمانی جابجا می‌شود؟

گاهی اوقات زنبورهای کارگر تشخیص می‌دهند که کلونی آن‌ها چه زمانی به یک ملکه جدید نیاز دارد. این اتفاق در مواقع زیر رخ می‌دهد:
محدودیت فضا
به دلیل اینکه یک ملکه هر روز تخم‌های زیادی می‌گذارد، فضای درون کندو ممکن است محدود شود. در این حالت ازدحام رخ می‌دهد و ملکه بالغ به همراه نیمی از زنبورهای کارگر خود کلونی را ترک می‌کند تا کلونی دیدی تشکیل دهد. تیم دیگر زنبورهای کارگر با ملکه جدیدی می‌مانند و انجام وظایف خود درون کلونی قدیمی ادامه می‌دهند.
عملکرد ضعیف مرتبط با سن
با افزایش سن، توانایی ملکه برای تخم گذاری کاهش می‌یابد و تخم‌های کمتری را با الگوهای کمتر سازماندهی شده می‌گذارد. زمانی که یک ملکه پیر در انجام این مسئولیت‌ها دچار تزلزل می‌شود، زنبورهای کارگر او را وادار به جایگزینی کرده یا او را از دور خارج خواهند کرد. ملکه پیر پس از جایگزینی، کشته می‌شود.
مرگ غیرمنتظره ملکه
زمانی که یک زنبور ملکه بطور ناگهانی می‌میرد، یک جانشینی اضطراری و برنامه‌ریزی نشده رخ می‌دهد. زنبورهای عسل کارگر چندین لارو را در یک محدوده سنی مناسب شناسایی کرده و این لاروها را برای تبدیل به ملکه، آماده می‌کنند، بدین معنی که این لاروها را تنها بوسیله ژل رویال تغذیه می‌کنند. چند ملکه جدید به دنیا آمده و قوی‌ترین آن‌ها به عنوان ملکه جدید کلونی انتخاب خواهد شد.

ملکه زنبور عسل چه خصوصیات ویژه‌ای دارد؟

ملکه دو وظیفه اصلی دارد:
۱) به دلیل اینکه او تنها زنبور ماده دارای رشد جنسی در یک کندو است، وظیفه اولیه او تولیدمثل است. او هم تخم‌های بارور و هم تخم‌های غیر بارور تولید می‌کند. از تخم‌های بارور، زنبورهای کارگر ماده و از تخم‌های غیر بارور، زنبورهای نر به دنیا خواهند آمد.
ملکه‌ها بیشترین تعداد تخم‌ها را در بهار و اوایل تابستان می‌گذارند و در زمان اوج تخمگذاری، تعداد ۲۰۰۰ تخم در روز تولید می‌کنند. آن‌ها به تدریج میزان تخمگذاری را در اواسط پاییز کاهش می‌دهند و تا اوایل بهار که افزایش دسترسی به گرده و شهد گل نشانه‌ای برای افزایش تولید تخم است، کمتر تخم گذاری می‌کنند یا هیچ تخمی تولید نمی‌کنند.
۲) دومین وظیفه اصلی ملکه، تولید فرومون است که به عنوان نوعی «جذبه» اجتماع عمل می‌کند که باعث متحد شدن زنبورها و کمک به اعطای هویت منحصر به فرد به کلونی می‌شود. مهم‌ترین فرومون (جوهر ملکه) بوسیله غده‌های آرواره پایین او تولید می‌شود. این جوهر ملکه، در زمان تیمار ملکه توسط زنبورهای کارگر، از ملکه به این زنبورها و سپس از این زنبورها به زنبورهای کارگر دیگر منتقل می‌شود. اعضای کلونی، در نتیجه این بوی فرومون منحصربفرد، یکدیگر را تشخیص داده و تأیید خواهند نمود.
مشخصات یک کولونی تا حد زیادی به قابلیت‌های تخم گذاری و تولید مواد شیمیایی ملکه بستگی دارند. آرایش ژنتیکی او، به همراه آرایش ژنتیکی زنبورهای نری که با او جفت‌گیری می‌کنند، بطور قابل توجهی با کیفیت، اندازه، دما و کارایی کولونی مرتبط است.

شرایط طبیعی پرورش ملکه در کندوی زنبورعسل

در داخل کندوی زنبورعسل و به طور طبیعی زنبورها در سه حالت اقدام به ساخت سلول ملکه (شاخون) و پرورش آن میکنند:

حالت اول: وقتی کندو می‌خواهد بچه تولید کند.

یکی از زمان‌های طبیعی پرورش ملکه در کندو، زمانی است که کلنی خود را برای دادن بچه کندو آماده می‌کند.
در این حالت دو اتفاق می‌تواند رخ دهد:
ممکن است ابتدا چند حجره ملکه توسط کارگرها در قسمت‌های مختلف شانهای محوطه پرورش نوزاد ساخته شود و سپس ملکه در هر یک از آن‌ها یک تخم بارورشده بگذارد و لاروهای حاصله با ژله رویال تغذیه و به ملکه تبدیل شوند.
سلول‌های کارگر حاوی لارو یک‌روزه با ژله رویال تغذیه و تبدیل به ملکه می‌شوند زیرا تمام لاروهای باروری که بین ۵/ ۱ تا ۳ روز عمر دارند، با جایگزینی تغذیه‌شان با ژله رویال، پتانسیل ملکه شدن را دارند.

حالت دوم: وقتی ملکه کندو پیر باشد

یکی دیگر از مواقع پرورش طبیعی ملکه زمانی است که ملکه کلنی پیر شده و یا به دلایل مختلف بازده و عملکرد خوبی نداشته باشد. در این زمان ملکه جوان باید جایگزین ملکه پیر شود.
زمان تعویض ملکه زمانی است که بیشتر تخمهای ملکه بارور نیستند و به زنبورهای نر تبدیل میشوند و نرهای حاصله نیز از نظر جثه کوچک هستند.

حالت سوم: وقتی کندویتیم شده و یا ملکه کشته شده است

یکی دیگر از زمان‌هایی که کلنی به طور طبیعی به پرورش ملکه میپردازد، زمانی است که ملکه کندو از بین رفته و کلنی مجبور است به طور اضطراری ملکه جدیدی برای خود پرورش دهد.
در چنین شرایطی معمولاً زنبورهای کارگر از موم‌های قدیمی استفاده می‌کنند و آن‌ها را در کنار هم قرار می‌دهند و با تغییر کاربری، شاخون ملکه جایگزین را می‌سازند.
محل شاخونهای ملکه‌های جایگزین برخلاف شرایط عادی پرورش ملکه، در مرکزشان و از طریق گسترش دیوارهای سلول‌های عادی با حداکثر سرعتی که ممکن باشد، ساخته می‌شود.

برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در پرورش ملکه

وجود ملکه‌های مادری ممتاز
انتخاب صحیح سن لاروی برای ملکه شدن
حضور تعداد زیادی زنبورهای کارگر جوان
وجود جریان شهد یا شربت سه روز قبل از شروع پرورش ملکه و حداقل ۱۰ کیلوگرم ذخیره عسل

آماده‌سازی کندو مادر و کندو پرستار

قبل ازهر اقدامی به‌منظور تولید ملکه به‌صورت انبوه، آماده سازی کلنی مادری و کلنی پرستارازاهمیت خاصی برخوردارمیباشد.

آماده سازی کندوی مادر

دررابطه بامنبع تولید ملکه‌های آینده باید گفت که استفاده سالانه از یک ملکه اصلاح شده که قابلیت‌های خود را درسالهای گذشته نشان داده و از ارزش ژنتیکی بالایی برخوردار بوده، مورد توجه قرارگیرد.
نخست، پنج روز قبل از روز پیوند زدن، با آویزان کردن یک شانه بافته شده تیره رنگ با سلولهای کارگرکه اصطلاحاً به آن پوکه هم گفته می‌شود، درداخل کندوی اصلاح شده مادری، شرایط تخمگذاری ملکه وبعدها برداشت لارو ازداخل این قاب وانتقال این لاروها به داخل ته فنجانک‌ها را آماده می‌سازیم. ما نیازمندِ لاروهایی هستیم که از اوّل دوره لاروی آن‌ها ۱۸ ساعت گذشته باشد. که با آویزان کردن به‌موقع شانه بافته شده و مهار کردن ملکه بر روی این شانه به‌وسیله یک قاب مهارکننده ملکه و یا درکندوهای قوی، بدون قاب مهار کننده ملکه، این نیاز را ممکن خواهیم ساخت. فراموش نکنید که باکمی شربت تحریکی ملکه راتشویق به تخمگذاری منظم وگسترده کنید تادرهنگام برداشت لاروهای هم سن دچار مشکل نگردید

آماده سازی کندوی پرستار

کندوی پرستارهمان کلنی می‌باشد که فنجانک‌های دارای لارو ۱۸ ساعت را دریافت کرده وبه شاخونهای قوی و درشت‌بافت تبدیل کرده، باید دارای شرایط خاصی بوده که از قبل به این منظور آماده شده باشد. ما می‌توانیم از یک کلنی با ملکه در این مورد استفاده کنیم. امّا باید حداقل از ۲۰ شان پر زنبور تشکیل شده باشد. ناگفته نماند که شرایط محیطی کاملاً”مناسب باعث تولید ملکه‌های درشت و قوی خواهد شد. برای مثال دراواخراسفند ماه در منطقه دزفول ودر اواخراردیبهشت ماه درشرایط استان همدان پیشنهاد می‌شود که این هم ارتباط زیادی به پیش و پس بودن سال دارد.
آماده سازی کلنی پرستار باید چهار روزقبل از آویزان کردن قاب حاوی فنجانکها صورت پذیرد. اوّل یک کندوی قوی را بی ملکه و یتیم کرده. بعد تمامی شانه‌هایی که دارای لارو سر بازمیباشد از کندو پرستار خارج کرده و با شانه‌های کارگرتخمگذاری شده نزدیک به تولد کندوهای مجاور تعویض کنید.

جدول مراحل رشد ملکه و موعد تلقیح مصنوعی آن

عمل پیوند زدن (انتقال لارو به داخل فنجانک)

انتقال یک لارو جوان از سلول کارگر به فنجانک ملکه -با ژله رویال یا بدون آن- را اصطلاحاً پیوند زدن میگویند.
برای پیوند زدن لارو زنبور کارگر به فنجانک‌های مصنوعی ملکه، می‌توان روش دولتیل را انتخاب کرد.
روش دولتیل، متداول‌ترین روش برای پرورش مصنوعی ملکه است. در این روش با ریختن ژله رویال در فنجانک‌های ملکه و تغذیه جمعیت‌های شروع کننده، زنبورها مجبور به پرورش ملکه‌های سالم و خوب می‌شوند.
معمولاً فنجانک‌های ملکه از موم‌های تازه و تصفیه‌شده(عاری از هر گونه ناخالصی و مخصوصاً بقایای سموم حشره کش) ساخته می‌شوند. قبل از پیوند زدن، ۱۰ تا ۱۲ فنجانک با موم مذاب روی نوار تخت‌های مخصوص سلول ملکه نصب می‌شود. این نوار تخت‌های طوری ساخته شده است که پس از پیوند می‌توان آن را در داخل کادر معمولی نصب کرد. قبل از پیوند زدن مقدار کمی ژله رویال رقیق شده در ته فنجانک‌ها ریخته می‌شود. این مایع سبب می‌شود که لارو پس از انتقال به داخل فنجانک ملکه خشک نشود و به آسانی از سوزن پیوند جدا شود. لارو باید به همان حالت قبل که در سلول قرار داشته به داخل فنجانک منتقل شود و روی ژله رویال قرار گیرد و به داخل ژله فرو نرود.

چه نکاتی را در پیوند زدن باید در نظر گرفت:

آماده سازی کندوی پرستار از اهیمت خاصی برخوردار است. انتخاب فصل پیوند زدن وانتخاب لارومناسب و برنامه ریزی دقیق باعث نتیجه گیری مطلوب وموفقیت خواهد شد.
بارها مشاهده می‌شود که توصیه شده اتاق پیوند باید گرم و مرطوب باشد. دردمایی حدود ۲۲ درجه سانتیگراد و یا دروضعیت چادر صحرایی و بدون رطوبت خاص به راحتی پیوند میتوان زد وحتی تا دو ساعت قرار دادن لاروها در دمای ۲۵ درجه در داخل اتاق درصورتی که درمعرض وزش باد قرار نگیرد، هیچ گونه مشکلی نخواهد داشت.

مراقبتهای بعد از پیوند زدن

همیشه به یاد داشته باشید که انتقال شانه حاوی لارو از زنبورستان تا محل پیوند زدن وهمینطوربر گشت تیرک پیوند زده شده به داخل کندوی پرستاردریک فضای بسته مثل کندوچه(البته بدونه زنبور) یا حتی داخل یک پلاستک بزگ یا جایخی فومی انجام شود تا این قاب در حال حمل در مجاور با د قرارنگیرد!
قبلا گفته شده بود که قبل از آویزان کردن تیرک پیوند زده شده درداخل کندوی پرستار باید ازعاری بودن هرگونه شاخون زده شده اطمینان حاصل شود. بعد اقدام به پیوند زدن و آویزان نمودن تیرک در داخل کندوی پرستار کنید.
این به گونه ای است که بعد از سر بست شدن شاه خونها ، آنها رابا محافظ شاه خون درطبق بالای یک کندوی پرجمعیت قرارداده و یا داخل دستگاه آنکوباتورقرار دهید. چون از این به بعد شاه خونها فقط به دما ورطوبت احتیاج دارند. بعد می توانید مجددا” به کندوی پرستار تیرک پیوند جدید بدهید .پس بنابراین بعد از دوره دوم با تقسیم کندوی پرستار به دو یا سه کندوی جدید و دادن ملکه های بارور به این کندوها، وتقویت جمعیت با شانه های حاوی تخم زنبور کارگر سر بست و درحال تولد، باعث بازسازی جمعیت کندوی پرستار شوید

ضوابط فنی و بهداشتی پرورش ملکه زنبور عسل

با توجه به نقش ملکه در موفقیت مدیریت زنبورداری‌ها، تکثیر و پرورش ملکه مطـابق اصـول بهداشـتی در مراکـز مجـاز دارای تاسیسات و تجهیزات مناسب از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
بدین منظـور ضـوابط فنـی بهداشـتی شـامل:
محل و موقعیت استقرار، تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز و مقررات صدور پروانه مراکز تکثیر و پرروش ملکه به شـرح زیـرتعیین می‌شود.

محل و موقعیت ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل:

انتخاب صحیح محل استقرار زنبورستان یکی از مهمترین نکات مدیریتی مهم در تولید و تکثیر ملکه زنبور عسل است.
این مراکز باید در محلی استقرار یابند که:
از نظر ضوابط نظام دامداری مشکلی نداشته باشند.
حوادث طبیعی مانند سیل آن‌ها را تهدید ننموده و در مسیر رودخانه نباشد.
امکان دسترسی به آب کافی، سالم و بهداشتی و تأمین برق وجود داشته باشد.
تحت تأثیر آلاینده‌های محیطی و صنعتی قرار نگیرند.
شرایط آب و هوایی منطقه برای پرورش زنبور عسل مناسب باشد.
منطقه دارای پوشش گیاهی مطلوب باشد (فلور گیاهی منطقه از نظر تأمین شهد و گرده مناسب باشد).

ظرفیت ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل:

حداقل ظرفیت تولیدی سالیانه؛ ۱۰۰۰ ملکه قابل عرضه به بازار تعیین می‌شود (که برای این منظورداشتن حداقل ۲۰۰ کلنی زنبور عسل الزامی است).
حداکثر ظرفیت تولیدی سالیانه؛ ۵۰۰۰ ملکه قابل عرضه به بازار تعیین می‌شود.
– ظرفیت حداقل ظرفیت هزار (۱۰۰۰) ملکه قابل عرضه به بازار تعیین میگردد بمنظور تولید این مقدار ملکه تعداد دویست و پنجاه (۲۵۰) کلنی زنبور عسل مورد نیاز می باشد. صدور مجوز برای ظرفیتهای ،بیشتر با اخذ نظر معاونت امور تولیدات دامی وزارت متبوع امکان پذیر باشد. می ب زمین حداقل زمین مورد نیاز چهارهزار (۴۰۰۰ متر مربع به ازای هر کلنی زنبور عسل ۱۵ مترمربع) و حداقل زیربنای مسقف برای ساختمان و تاسیسات یکصد (۱۰۰ متر مربع خواهد بود.
تبصره: بجای ساختمان میتوان از یک کانتینر سازه های قابل (حمل به میزان بیست (۲۰) متر مربع جهت فعالیتهای فنی تولید (ملکه استفاده نمود و الباقی فضای مورد نیاز مسقف به صور مختلف قابل اجراست.

زمین ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل:

مساحت زمین به نحوی تعیین می‌شود که علاوه بر استقرار تاسیسات اصلی شامل: اتاق پیوند/ اتاق تلقیح، اتاق ضدعفونی (گاز دادن) کندوها و پوکه‌ها و اتاق استحصال عسل و موم، فضای کافی جهت استقرار کندوها و احداث تاسیسات جانبی
شامل: انبارها و ساختمان اداری، محوطه سازی برای تردد پرسنل و وسایل نقلیه و… فراهم باشد.

طرح و نقشه ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل:

طرح و نقشه تاسیسات باید توسط متقاضی متناسب با ظرفیت و با رعایت اصول GMP و امنیت زیستی (بیوسـکیور یتی) به نحوی تنظیم و ارائه گردد که شامل تاسیسات اصلی و جنبی با مشخصات ذیل نیز باشد:
تاسیسات اصلی:
۱. بخش پیوند لارو (اتاق پیوند)
این اتاق در روش تولید و تکثیر ملکه از طریق انتقال لاروهای جوان از سلول‌های کارگر به سلول‌های مصنوعی ملکه کاربرد دارد. در این اتاق انتقال لاروهای جوان از سلول‌های کارگر به سلول‌های مصنوعی ملکه از پیش ساخته شده (فنجانک‌های ملکه) صورت می‌گیرد.این اتاق باید به صورتی طراحی شود که:
ایجاد و حفظ رطوبت و دمایی شبیه به دما و رطوبت کندو (دما ۳۰ درجه سانتی گراد و رطوبت ۶۰%) طی عمل پیوند، به سهولت امکان پذیر باشد.
فضای مورد نیاز به صورتی در نظر گرفته شود که پس از استقرار تجهیزات، انجام عملیات پیوند در شرایط بهداشتی قابل انجام باشد.
کف و دیوارها قابل شستشو و ضدعفونی و کف دارای زهکشی و سیستم فاضلاب مناسب و پوشیده بوده و بـا شـیب مناسب به سمت چاه فاضلاب یا سپتیک هدایت گردد.
۲. بخش تلقیح (اتاق تلقیح مصنوعی)
این اتاق در روش تولید و تکثیر ملکه به شیوه تلقیح مصنوعی کاربرد دارد. در این اتاق عملیات تلقیح مصنوعی انجام می‌پذیرد.
این اتاق باید به صورتی طراحی شود که:
ضمن فراهم بودن فضای مورد نیاز برای استقرار تجهیزات، انجام عملیات تلقیح مصنوعی در شرایط بهداشتی امکان پذیر باشد.
کف و دیوارها قابل شستشو و ضدعفونی و کف دارای زهکشی و سیستم فاضلاب مناسـب و پوشـیده بـوده و با شیب مناسب به سمت چاه فاضلاب یا سپتیک هدایت گردد.
تاسیسات جانبی:
۱. اتاق استحصال عسل
از این اتاق جهت استقرار دستگاه اکستراکتور و سایر تجهیزات مربوط به استخراج عسل و موم عسل استفاده می‌شود.
۲. انبار نگهداری عسل و برگ موم
باید مجهز به امکانات لازم به منظور تأمین دما و تهویه مناسب برای نگهداری عسل وبرگ موم باشد.
۳. انبار ملزومات
در نظرگرفتن مکان مناسب و دارای امکانات لازم برای نگهداری کندو، موم‌های استحصالی و سایر ملزومات، متناسب با ظرفیت واحد الزامی است.
۴. اتاق ضدعفونی / گاز
از این اتاق جهت گاز دادن و ضدعفونی کردن کلیه لوازم و تجهیزات از قبیل کندو و قاب و … استفاده می‌شود.
۵. رختکن و سرویس بهداشتی
احداث رختکن و سرویس بهداشتی به تعداد کافی در مبادی ورودی به مجموعه ضروری است.
جایگاه تعوض لباس/ رختکن باید مجهز به روشویی برای شستن دست‌ها و حوضچه ضدعفونی برای ضدعفونی چکمه‌ها (در قسمت درب خروجی) باشد.
سرویس بهداشتی باید مجهز به آب سرد و گرم، روشویی، حوله یک‌بارمصرف، سطل درب دار و مواد پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده مناسب باشد.
۶. ساختمان اداری و کارگری  ساختمان اداری وکارگری باید در مبادی ورودی به محوطه به صورتی احداث شوند که از تاسیسات اصلی مجزا باشند.
۷. اتاق مسئول فنی بهداشتی
در مجموعه مکان مناسب و مجهز به امکانات مورد نیاز جهت مسئول فنی بهداشتی باید در نظر گرفته شود.
۸. محل دفع بهداشتی کندوها و شان های آلوده و مستعمل
در نظر گرفتن محل مناسب برای از بین بردن کندوها و شان های آلوده و مستعمل در محوطه مجموعه بـا مو قعیـت مناسب که با در نظر گرفتن جهت وزش باد غالب در دورترین نقطه مجموعه قرار می‌گیرد، ضروری می‌باشد.
۹. حوضچه‌های ضدعفونی
وجود حوضچه‌های ضد عفونی در مبادی ورودی مجموعه (جهت خودرو) و نیز جهت پرسنل (اتاق پیونـد و تلقـیح) الزامی است.
۱۰. حصارکشی و محوطه سازی
محصور بودن مجموعه به منظور جلوگیری از ورود حیوانات و افراد متفرقه الزامی است.
علاوه بر ایجاد فضای سبز مناسب، کلیه مسیر تردد جهت دسترسی خودروها به منظور بارگیری کندوها و دسترسی کارکنان به کندوهای عسل و تاسیسات، باید به شکل مناسب خیابان کشی شود.
تجهیزات
۱. کندو / کلنی پرستار
کلنی پرستار به کلنی اطلاق می‌گردد که قاب پیوندی همـراه بـا فنجانک‌ها را بـه ایـن کلنـی انتقـال می‌دهند. از مشخصه‌های بارز این کلنی‌ها وجود جمعیت زیاد کارگر جوان همچنین وجود قاب‌های حـاوی گـرده و عسـل اسـت.
معمولاً قاب‌های پیوندی را بین قاب‌های حاوی عسل گرده و نوزاد قرار می‌دهند.
تعداد این کلنی‌ها باید متناسب با ظرفیت تولید ملکه زنبور عسل باشد.
۲. انکوبا تور
از این وسیله که می‌تواند در اتاق پیوند مستقر گردد، برای نگهداری شاهخون ها و یا فنجانک‌های دارای لارو ملکـه (پس از بسته شدن درب شاهخون ها و یا فنجانک‌های دارای لارو ملکه تا زمان تولد) درشرایط مناسب استفاده می‌شود.
۳. کندو/ کلنی پدری
برای تأمین شرایط مناسب جفتگیری ملکه تولید زنبورهای نر از نژاد خـوب و بـه تعـداد مـورد نیـاز اهمیـت زیـادی دارد. همان طور که عسل برای زنبوردار اهمیت دارد وجود زنبور نر برای پرورش دهنده ملکه ضروری و مهـم اسـت. از ایـن رو برنامه ریزی دقیق برای تولید (کلنی پدری) مناسب امر مهمی به شمار می‌رود.
۴. کندوی جفتگیری ملکه زنبورعسل
در واحدهای پرورش ملکه که اغلب صدها یا هزاران ملکه پرورش داده می‌شود، باید کنـدوهای جفتگیـری مخصوصـی پیش بینی شود. کندوهای جفتگیـری کنـدوهای کوچـک بـدون ملکـه، تخـم و لارو هسـتند کـه دارای مقـداری پوکـه خالی، گرده گل، عسل و یا شربت شکر و مقداری زنبورجوان همراه با شفیره کارگران نزدیک تولد می‌باشند.
۵. فنجانک‌های ملکه
سلول‌های مصنوعی ملکه از پیش ساخته شده می‌باشند که لاروهای جوان از سلولهای کارگر به آنها منتقل می‌شوند.
۶. سوزن پیوند لارو
از این وسیله برای انتقال لاروهای جوان ۱ الی ۲ روزه به درون فنجانک‌ها استفاده می‌نمایند.
۷. تجهیزات تلقیح مصنوعی
در صورتی که متقاضی، درخواست تکثیر و تولید ملکه به روش تلقیح مصنوعی را داشـته باشـد بایـد وسـایلی کـه بـرای انجام تلقیح مصنوعی ملکه لازم است فراهم و نسبت به ایجاد اتاق تلقیح مصنوعی نیز اقدام نماید.
وسایل تلقیح مصنوعی مورد نیاز عبارتند از:
دستگاه تلقیح مصنوعی (که به آن قید ملکه/ Queen Holder می گوینـد)، قلاب شکمی، قلاب نیش، سرنگ، میل (برای باز کردن چین مهبلی که به صورت متحرک به دستگاه نصب شده اسـت)، سیلندر گاز کربنیک (برای بیهوش کردن ملکه)، میکروسکوپ مخصوص، کندانسور، ظـرف شیشه‌ای (کـه در آن بـه ملکه گاز کربنیک بیشتری می‌رسانند)، قفس زنبور نر
۸- سایر لوازم و تجهیزات
لباس زنبورداری و کلاه توری، دستکش (چرمی، کتانی و..) و کفش، دودی، چنگال، اکستراکتور، سطل‌های عسل، اهرم (برای جابه‌جا کردن قاب‌هایی که در کندو به هم چسبیده‌اند و..، صافی دوبل (برای جدا کردن ذرات معلق در عسل بعد از استراکتور کردن)، کاردک، هم زن عسل، برس نرم (برای جدا کردن و یا راندن زنبورها از روی قـاب)، دستگاه بسته بندی عسل، ظرف غذا خوری (برای تغذیه زنبور عسل)، ظروف نگهداری عسل، ترازو (برای وزن کـردن کندوها و یا عسل برداشتی)، قرقره سیم گالوانیزه (برای سیم کشی قاب‌ها که به هنگام استراکتور کـردن مـوم از قـاب جدا نگردد)، تخته موم دوز (تکیه گاهی برای موم به هنگام موم دوزی)، جعبه بـزرگ یـا کنـدوی خـالی (بـرای حمـل قابهای عسل و..)، موم دوز (وسیله‌ای برای موم دوزی)، موم بر، فرم چوبی، قفسه ملکه (برای حمل ملکه از جایی به جای دیگر و جلو گیری از صدمه دیدن ملکه)، قفسه بزرگ ملکه، دستگاه گرفتن ملکه، پنجره ملکه (به هنگام طبق دادن به کندو بین طبق و کندو قرار می‌گیرد و مانع وارد شدن ملکه به طبق می‌گردد)، قاب پیوندی (برای تکثیر ملکه)، قاب پرورش ملکه (برای تکثیر مصنوعی ملکه)، بر چسب یا رنگ ملکه و قاشق پیوند.

دانلود ضوابط فنی بهداشتی و مقررات صدور پروانه بهداشتی مراکز تکثیر و پرورش ملکه زنبور عسل

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح احداث ایستگاه پرورش ملکه زنبورعسل

ظرفیت : ۱۰۰۰ فروند
نرخ برابری دلار : ۳۲۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۳۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۱۵۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۴ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۵۰۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۳۳ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: