طرح احداث پالایشگاه میعانات گازی

پالایشگاه میعانات گازی یکی از زنجیره های اصلی عرضه انرژی در سیستم انرژی محسوب شده و جزء صنایع استراتژیک در هر کشوری محسوب می شود این پالایشگاه یک تاسیسات تخصصی است که برای پردازش میعانات گاز طبیعی طراحی شده است.  مخلوطی از هیدروکربن‌ها که اغلب در ارتباط با ذخایر گاز طبیعی یافت می‌شود پالایشگاه های میعانات گازی طیف وسیعی از محصولات از جمله گازهای نفتی مایع (LPG)، نفتا، نفت سفید، گازوئیل و سایر تقطیرهای سبک و متوسط را تولید می کنند. این محصولات برای کاربردهای مختلف صنعتی، تجاری و مسکونی ضروری هستند. به طور معمول گازهای تولیدی در میادین گازی (غنی و یا سبک) و همچنین گازهای همراه میادین نفتی دارای اجزاء مختلفی از  هیدروکربن ­های سبک تا سنگین و البته گازهایی از خانواده­ های دیگر همچون H۲S ، CO۲ و COS هستند که سبب ترشی گاز می ­شوند.

بسته به تر (Rich)  ) و یا خشک  (Lean)  بودن گاز تولیدی در مخزن و همچنین میزان ترکیبات سمی در آن، فرایندهای مختلفی در پالایشگاه­ های گاز جهت تولید محصولات نهایی طراحی و احداث می ­شوند. به طور معمول جهت بازیابی برش ­های مختلف گازی از گازهای همراه استحصال از میادین نفتی از تاسیسات NGL استفاده می­ شود. در این واحدها به طور معمول بعد از جداسازی ترکیبات مایع (میعانات گازی و گاز مایع)، گاز سبک آن جهت تزریق به میادین مرتبط بازگردانده می شود و بعضا نیز گاز سبک تولیدی جهت توزیع در شبکه ی انتقال گاز سراسری تحویل شرکت ملی گاز می شود. بخش عمده ای از واحدهای NGL کشور در منطقه  ی جنوب کشور (شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و همچنین شرکت نفت فلات قاره) واقع هستند و برش های مایع تولیدی در این تاسیسات نیز به پتروشیمی‌های خوراک مایع از جمله پتروشیمی بندر امام در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی (ماهشهر) تحویل داده می شود. به طور معمول میزان تولید محصولات در واحدهای NGL وابسته به میزان تولید نفت خام از میدان است لذا با کاهش میزان برداشت نفت خام میزان تولید گاز همراه نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

هدف از ایجاد پالایشگاه میعانات گازی

ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی چندین هدف مهم را انجام می دهد که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد میعانات گاز طبیعی و تقاضای بازار است.

از جمله اهداف ایجاد پالایشگاه میعانات گازی میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• استفاده از میعانات گاز طبیعی:میعانات گازی اغلب به صورت مشترک با گاز طبیعی از مخازن تولید می شود. ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی امکان استفاده موثر از این منبع ارزشمند را فراهم می کند. پالایش میعانات، استخراج محصولات با ارزش مختلف از جمله گازهای نفتی مایع (LPG)، نفتا، نفت سفید، گازوئیل و سایر محصولات تصفیه شده را امکان پذیر می کند.
• تولید محصولات تصفیه شده: پالایشگاه های میعانات گازی برای تولید طیف وسیعی از محصولات تصفیه شده طراحی شده اند که برای کاربردهای مختلف صنعتی، تجاری و مسکونی حیاتی هستند. این محصولات شامل سوخت هایی مانند بنزین، گازوئیل و سوخت جت و همچنین مواد اولیه پتروشیمی مانند اتیلن و پروپیلن است.
• پاسخگویی به تقاضای بازار:ساخت پالایشگاه‌های میعانات گازی به دلیل تقاضای بازار برای محصولات پالایش شده خاص انجام می‌شود. این محصولات برای حمل و نقل، گرمایش و فرآیندهای مختلف صنعتی ضروری هستند. پالایش میعانات گازی به تولیدکنندگان اجازه می دهد تا به نیازهای بازار پاسخ دهند و تولید محصولات مورد تقاضا را بهینه کنند.
• بهینه سازی ارزش منابع:میعانات گازی اغلب حاوی هیدروکربن های با ارزش در غلظت های مختلف است. ساخت یک پالایشگاه امکان جداسازی و پردازش این اجزا را فراهم می کند و ارزش اقتصادی این منبع را به حداکثر می رساند. با پالایش میعانات گازی، اپراتورها می توانند محصولات با ارزش بالاتر را استخراج و به فروش برسانند، که باعث افزایش توان اقتصادی کلی پروژه می شود.
• رعایت مقررات زیست محیطی :پالایشگاه های میعانات گازی به گونه ای طراحی شده اند که با مقررات زیست محیطی و ایمنی مطابقت داشته باشند. فرآیند پالایش شامل فناوری‌ها و سیستم‌هایی برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای، به حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی و اطمینان از حمل و نقل ایمن هیدروکربن‌ها و محصولات جانبی است.
• ادغام پایین دستی:پالایشگاه های میعانات گازی ممکن است بخشی از یک استراتژی ادغام پایین دستی بزرگتر باشند. شرکت‌های درگیر در تولید گاز طبیعی ممکن است تصمیم بگیرند که عملیات‌های پالایشی را برای به دست آوردن ارزش اضافی از هیدروکربن‌هایی که استخراج می‌کنند، ادغام کنند. این ادغام می تواند کارایی و سودآوری کلی عملیاتی را افزایش دهد.
• امنیت تامین انرژی :ساخت پالایشگاه های میعانات گازی با تنوع بخشیدن به منابع و انواع محصولات تصفیه شده موجود در بازار به امنیت تامین انرژی کمک می کند. این تنوع می تواند در پرداختن به نوسانات در دسترس بودن نفت خام و عدم قطعیت های ژئوپلیتیکی ضروری باشد.
• سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی:ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی نشان دهنده سرمایه گذاری قابل توجهی است و می تواند به توسعه اقتصادی در منطقه کمک کند. فرصت های شغلی ایجاد می کند، اقتصاد محلی را تحریک می کند و سرمایه گذاری در زیرساخت ها و صنایع مرتبط را جذب می کند.

به طور خلاصه، ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی به دلیل نیاز به استفاده بهینه از منابع میعانات گاز طبیعی، تولید محصولات با ارزش پالایش شده، برآورده کردن تقاضاهای بازار، مطابقت با مقررات و کمک به توسعه اقتصادی است. با تبدیل منابع طبیعی خام به محصولات قابل استفاده و قابل فروش، نقش حیاتی در زنجیره ارزش کلی انرژی ایفا می کند.همچنین میتوان گفت که  هدف فرآیندهای پالایش میعانات گازی، رعایت مقررات زیست محیطی سختگیرانه با ترکیب فناوری‌هایی برای کنترل انتشار و مدیریت پسماند است.

مزایای احداث پالایشگاه میعانات گازی

ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی چندین مزیت دارد:

• استفاده از منابع: میعانات گازی که مخلوطی از هیدروکربن های مشابه نفت خام است، اغلب با تولید گاز طبیعی همراه است. ساخت یک پالایشگاه امکان استخراج و فرآوری اجزای ارزشمند از این محصول جانبی را فراهم می‌کند و بهره‌وری از منابع گاز طبیعی را به حداکثر می‌رساند.
• تنوع محصول: پالایشگاه های میعانات گازی می توانند طیف وسیعی از محصولات با ارزش بالا مانند بنزین، گازوئیل، سوخت جت، گاز مایع (LPG) و مواد اولیه پتروشیمی را تولید کنند. این تنوع تولید می تواند به کاهش ریسک های مرتبط با نوسانات تقاضا یا قیمت گذاری محصولات خاص کمک کند. محصولات با ارزش بالاتر: میعانات گازی معمولاً حاوی نسبت های بالاتری از هیدروکربن های سبک در مقایسه با نفت خام هستند که می تواند منجر به تولید محصولات با ارزش بالاتر مانند بنزین و سوخت های هواپیمایی با کیفیت و خواص بهتر شود.
• امنیت انرژی منطقه ای: با پردازش میعانات گازی موجود در محل، یک پالایشگاه با کاهش وابستگی به محصولات پالایش شده وارداتی به امنیت انرژی منطقه کمک می کند. این می تواند خودکفایی انرژی و انعطاف پذیری کشور را در برابر اختلالات عرضه افزایش دهد.
• توسعه اقتصادی: ساخت و بهره برداری از یک پالایشگاه میعانات گازی می تواند با ایجاد شغل، تقویت صنایع محلی، جذب سرمایه گذاری و ایجاد درآمدهای دولتی از طریق مالیات و حق امتیاز، رشد اقتصادی را تحریک کند.
• توسعه زیرساخت: پروژه های پالایشگاهی اغلب به توسعه زیرساخت های پشتیبانی مانند خطوط لوله، تاسیسات ذخیره سازی و شبکه های حمل و نقل نیاز دارند. این زیرساخت می تواند با بهبود اتصال و دسترسی به سایر صنایع و مناطق سود برساند.
• مزایای زیست‌محیطی: فناوری‌های پیشرفته پالایش می‌توانند پالایشگاه‌های میعانات گازی را قادر به رعایت مقررات زیست‌محیطی سخت‌گیرانه و تولید سوخت‌های پاک‌تر با انتشار کمتر آلاینده‌هایی مانند گوگرد و ذرات معلق کنند.
• نوآوری تکنولوژیکی: سرمایه گذاری در پالایش میعانات گازی می تواند منجر به نوآوری و تحقیق در فن آوری در زمینه هایی مانند بهینه سازی فرآیند، توسعه کاتالیزور و حفاظت از محیط زیست شود که منجر به بهبود کارایی و کاهش هزینه ها در طول زمان می شود.
• تنوع بخشیدن به مخلوط انرژی: یک پالایشگاه میعانات گازی با ارائه منابع جایگزین سوخت مایع در کنار پالایش سنتی نفت خام، تنوعی را به ترکیب انرژی اضافه می کند. این می تواند انعطاف پذیری انرژی و انعطاف پذیری را در پاسخگویی به الگوهای مختلف تقاضا و اختلالات عرضه افزایش دهد.
• پتانسیل صادرات: مازاد محصولات پالایش شده از یک پالایشگاه میعانات گازی را می توان به بازارهای بین المللی صادر کرد که به درآمد ارزی و بهبود تراز تجاری کمک می کند.

به طور کلی، ساخت یک پالایشگاه میعانات گازی مزایای اقتصادی، استراتژیک و زیست محیطی متعددی را به همراه دارد و آن را به یک گزینه سرمایه گذاری جذاب برای کشورها یا مناطقی با منابع فراوان میعانات گازی تبدیل می کند.

وضعیت عرضه و تقاضای میعانات گازی در جهان

• تامین: میعانات گازی معمولاً به عنوان محصول جانبی استخراج گاز طبیعی تولید می شود. کشورهای عمده تولید کننده میعانات گازی شامل ایالات متحده، روسیه، ایران، قطر و استرالیا و غیره می باشند. سطوح تولید تحت تأثیر عواملی مانند سرمایه گذاری در اکتشاف و تولید بالادستی، پیشرفت های تکنولوژیکی و تحولات ژئوپلیتیکی است.
• تقاضا: میعانات گازی خوراک با ارزشی برای صنایع مختلف از جمله پالایشگاه ها، پتروشیمی ها و تولید برق است. تقاضا برای محصولات مشتق شده از میعانات گازی مانند بنزین، گازوئیل، سوخت جت و گاز مایع (LPG) تحت تأثیر عواملی مانند رشد اقتصادی، فعالیت صنعتی، تقاضای حمل و نقل و رفتار مصرف کننده است. بازارهای نوظهور، به ویژه در آسیا و اقیانوسیه، به دلیل صنعتی شدن و شهرنشینی سریع، باعث رشد مصرف میعانات گازی می شوند.
• ظرفیت پالایش: میعانات گازی برای جداسازی و تبدیل اجزای آن به محصولات با ارزش نیاز به فرآیندهای تصفیه تخصصی دارد. پالایشگاه های مجهز به پردازش میعانات گازی عمدتاً در مناطقی با حجم تولید یا واردات قابل توجهی مانند آمریکای شمالی، اروپا، خاورمیانه و آسیا و اقیانوسیه قرار دارند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پالایش، ارتقای فناوری، و افزایش ظرفیت بر در دسترس بودن و رقابت‌پذیری محصولات مشتق شده از میعانات گازی در بازار تأثیر می‌گذارد.
• جریان های تجاری : میعانات گازی در سطح جهانی از طریق مسیرهای دریایی، خطوط لوله و سایر روش های حمل و نقل معامله می شود. کشورهای عمده صادرکننده شامل ایالات متحده، قطر، استرالیا و روسیه هستند، در حالی که کشورهای واردکننده بسته به پویایی تقاضای منطقه ای متفاوت هستند. جریان های تجاری تحت تأثیر عواملی مانند قیمت های بازار، عدم تعادل عرضه و تقاضا، در دسترس بودن زیرساخت ها و ملاحظات ژئوپلیتیکی قرار دارند.
• پویایی قیمت: قیمت میعانات گازی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله قیمت نفت خام، مبانی عرضه و تقاضا، تنش های ژئوپلیتیکی، حاشیه های پالایشی و نرخ مبادله ارز قرار دارد. میعانات گازی به دلیل محصولات با ارزش بالاتر و ترکیب سبک تر، معمولاً در مقایسه با نفت خام از قیمت بالایی برخوردار است. نوسانات قیمت می تواند بر تصمیمات سرمایه گذاری، اقتصاد پروژه و سودآوری در سراسر زنجیره ارزش میعانات گازی تأثیر بگذارد.
• محیط نظارتی: چارچوب های نظارتی حاکم بر بازارهای انرژی، استانداردهای زیست محیطی، سیاست های تجاری و رژیم های تحریم بر بازار جهانی میعانات گازی تأثیر می گذارد. رعایت مقررات مربوط به انتشار، ایمنی و مشخصات محصول بر فرآیندهای پالایش، پذیرش فناوری و دسترسی به بازار تأثیر می گذارد.
• چشم انداز آینده: چشم انداز بازار جهانی میعانات گازی در معرض ابهامات مختلفی از جمله تحولات ژئوپلیتیکی، پویایی انتقال انرژی، اختلالات تکنولوژیکی و تغییرات نظارتی است. عواملی مانند سرعت بهبود اقتصادی، روند تقاضای انرژی، الگوهای سرمایه گذاری و تصمیمات سیاستی مسیر آینده تعادل عرضه و تقاضای میعانات گازی را شکل خواهند داد.

همانطور که چشم انداز انرژی جهانی در حال تکامل است، سهامداران صنعت میعانات گازی باید روندهای بازار را نظارت کنند، خطرات را ارزیابی کنند و استراتژی ها را برای عبور از چالش ها و استفاده از فرصت ها در بازار جهانی پویا و بهم پیوسته تطبیق دهند.

وضعیت بازار میعانات گازی در ایران

در آخرین به روز رسانی در ژانویه ۲۰۲۲، بازار میعانات گازی در ایران با چندین پویایی مواجه شد:

• تولید: ایران دارای ذخایر قابل توجهی از گاز طبیعی و میعانات گازی مرتبط است. تولید میعانات گازی این کشور عمدتاً از میدان گازی پارس جنوبی، یکی از بزرگترین میادین گازی جهان تامین می‌شود.
• تأثیر تحریم‌ها: ایران با تحریم‌های بین‌المللی گسترده‌ای مواجه شده است که بر توانایی آن در صادرات میعانات گازی و سایر محصولات انرژی تأثیر گذاشته است. این تحریم‌ها، به‌ویژه تحریم‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده، توانایی ایران برای دسترسی به بازارهای جهانی و تجارت آزادانه منابع خود را به‌طور چشمگیری محدود کرده است.
• بازارهای صادراتی: قبل از تحریم ها، ایران با مقاصدی از جمله آسیا، اروپا و آفریقا صادرکننده عمده میعانات گازی بود. با این حال، تحریم ها دسترسی ایران به بازارهای بین المللی را به شدت محدود کرده و منجر به کاهش قابل توجه صادرات شده است.
• مصرف داخلی: ایران با وجود چالش های صادراتی، میعانات گازی را در داخل مصرف می کند. این کشور از میعانات گازی برای اهداف مختلف از جمله به عنوان خوراک پالایشگاه ها، سوخت برای تولید برق و تولید پتروشیمی استفاده می کند.
• ظرفیت پالایشی: ایران در زیرساخت های پالایشی برای فرآوری میعانات گازی در داخل سرمایه گذاری کرده است. این کشور دارای پالایشگاه های متعددی است که می توانند میعانات گازی را به محصولاتی مانند بنزین، گازوئیل و خوراک پتروشیمی تبدیل کنند.
• دینامیک منطقه ای: بازار میعانات گازی ایران تحت تأثیر پویایی های ژئوپلیتیک منطقه ای از جمله تنش با کشورهای همسایه و درگیری های منطقه ای است. این عوامل می توانند بر سیاست های انرژی، سطح تولید و فرصت های صادراتی ایران تأثیر بگذارند.
• چالش‌های سرمایه‌گذاری: تحریم‌ها، بی‌ثباتی سیاسی و عدم قطعیت‌های نظارتی مانع از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران از جمله زیرساخت‌های تولید میعانات گازی و پالایش شده است. دسترسی محدود به فناوری، سرمایه و تخصص، تلاش‌ها برای توسعه و گسترش صنعت را با مشکل مواجه کرده است.
• چشم انداز آینده: چشم انداز بازار میعانات گازی ایران به شدت به تحولات ژئوپلیتیکی از جمله وضعیت تحریم های بین المللی و روابط ایران با سایر کشورها وابسته است. کاهش احتمالی تحریم ها یا تغییر در پویایی انرژی جهانی می تواند فرصت هایی را برای ایران ایجاد کند تا صنعت میعانات گازی خود را احیا کند و دوباره به بازارهای بین المللی دسترسی پیدا کند.

با توجه به تغییر سریع ماهیت رویدادهای ژئوپلیتیکی و روابط بین‌الملل، وضعیت بازار میعانات گازی ایران ممکن است از آخرین به‌روزرسانی من تغییر کرده باشد. مشورت با آخرین منابع و اخبار برای به دست آوردن دقیق ترین و به روزترین اطلاعات در مورد بخش انرژی ایران ضروری است.

پیش بینی بازار مصرف میعانات گازی

پیش‌بینی بازار مصرف میعانات گازی شامل در نظر گرفتن عوامل مختلفی است که بر عرضه، تقاضا و پویایی بازار تأثیر می‌گذارند. از جمله ی این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• عوامل اقتصاد کلان: شاخص های اقتصادی مانند رشد تولید ناخالص داخلی، تولید صنعتی و هزینه های مصرف کننده بر تقاضای انرژی، از جمله مصرف میعانات گازی تأثیر می گذارد. تحلیل پیش بینی های اقتصادی برای مناطق و کشورهای کلیدی برای درک تغییرات بالقوه در الگوهای مصرف انرژی.
• سیاست ها و مقررات انرژی: سیاست ها، مقررات و مشوق های دولتی مربوط به استفاده از انرژی، حفاظت از محیط زیست و کاهش تغییرات آب و هوایی می تواند بر مصرف میعانات گازی تأثیر بگذارد.
• پیشرفت‌های تکنولوژیکی: پیشرفت‌ها در فن‌آوری‌های استخراج، پالایش و بهره‌برداری بر در دسترس بودن، هزینه و رقابت محصولات مشتق شده از میعانات گازی تأثیر می‌گذارد.
• روندهای انتقال انرژی: روندهای مربوط به گذار انرژی از جمله اتخاذ انرژی های تجدیدپذیر، برق رسانی، و تلاش های کربن زدایی
• عوامل ژئوپلیتیکی: رویدادهای ژئوپلیتیکی مانند درگیری ها، اختلافات تجاری و تحریم ها می توانند بازارهای انرژی و زنجیره تامین را مختل کنند و بر مصرف میعانات گازی تأثیر بگذارند.
• تقاضای صنعتی و حمل و نقل: روند فعالیت های صنعتی، تقاضای حمل و نقل و تولید پتروشیمی نقش بسزایی در بازار مصرف میعانات گازی دارند زیرا این بخش ها مصرف کنندگان عمده محصولات مشتق شده از میعانات گازی هستند.
• زیرساخت و دسترسی به بازار: ارزیابی پیشرفت‌های زیرساختی، از جمله خطوط لوله، پایانه‌ها و تسهیلات صادراتی که امکان حمل و نقل و توزیع میعانات گازی و محصولات آن را فراهم می‌کند.
• ملاحظات زیست محیطی: افزایش آگاهی از پایداری زیست محیطی و کاهش تغییرات آب و هوایی ممکن است باعث تغییر در الگوها و ترجیحات مصرف انرژی شود.
• پویایی بازار و رقابت: پویایی بازار، از جمله روند قیمت گذاری، تعادل عرضه و تقاضا، و نیروهای رقابتی در بازار انرژی را میتوان در نظر گرفت .
• رفتار و ترجیحات مصرف کننده: ترجیحات در حال تحول مصرف کننده، ترجیحات تکنولوژیکی و تغییرات سبک زندگی را که ممکن است بر الگوهای مصرف انرژی، از جمله تقاضا برای محصولات مشتق شده از میعانات گازی، تأثیر بگذارد.

ارزیابی وضعیت پالایش  میعانات گازی در کشور

ظرفیت بالفعل پالایش نفت خام کشور روزانه ۱ میلیون و ۲۰۸ هزار بشکه میباشد. طی سالهای گذشته برنامه ریزیهایی جهت افزایش ظرفیت پالایشی کشور به ۳ میلیون ۲۴۰ هزار بشکه در روز صورت گرفته است. بعد از استحصال و تولید نفت خام نیاز است؛ این منبع هیدروکربوری جهت تبدیل به محصوالت مورد تقاضا از سمت بازارِ مصرف، مورد فراورش قرار گیرد. به همین منظور، طراحی و احداث پاالیشگاهها جهت تبدیل نفت خام به محصولات اصلی از جمله گاز مایع، بنزین، نفت گاز، نفت سفید و نفت کوره در دستور کار قرار میگیرد. ظرفیت پالایش نفت ایران در سال ۱۳۵۷، همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران روزانه یک میلیون و ۱۷۵ هزار بشکه بود که اکنون به ۲.۲ میلیون بشکه در روز رسیده است.

• افزایش ۷ برابری تولید بنزین کشور : در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی روزانه به طور میانگین ۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور تولید می شد که اکنون به ظرفیت تولید ۱۰۵ میلیون لیتر رسیده است. البته رکورد تولید روزانه ۱۰۵ میلیون لیتر به تازگی و پس از راه اندازی فازهای جدید پالایشگاه ستاره خلیج فارس راه اندازی شده است.

• افزایش چهار برابری تولید گازوئیل و توقف واردات : در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، روزانه حدود ۲۴ میلیون لیتر گازوئیل در کشور تولید می‌شد که در طول سال‌های ۹۶ تا ۹۷ (۹ ماهه ابتدای سال) با افزایش چهار برابری به روزانه ۹۸ میلیون لیتر رسید. با افزایش تولید گازوییل، ایران نه تنها در تولید این فراورده خودکفا شده بلکه به صادرکننده نیز تبدیل شده است بطوری که در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۷ (۹ ماه ابتدایی) روزانه ۴.۱ میلیون لیتر گازوییل از کشور صادر شده است.

• رشد ۴۰ برابری صادرات فرآورده‌های اصلی :  صادرات فرآورده‌های اصلی کشور در فاصله سال‌های ۵۷ تا ۶۸، صفر بود، اما به تدریج جهش در صادرات فراورده ها آغاز شد.  بر اساس آمار، میزان صادرات فرآورده‌های اصلی در کشور در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۷ (۹ ماه ابتدایی سال) با رشد ۴۰ برابری در مقایسه با سال ۵۷ به روزانه ۴۰ میلیون لیتر رسیده است.

• جایگزینی ۲۰ میلیون مترمکعب سی.‌ان.‌جی با بنزین : مصرف سی.‌ان.‌جی (گاز طبیعی فشرده) در کشور از روزانه ۲.۳ میلیون مترمکعب در روز در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۸۷ اکنون به روزانه ۲۰.۴ میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است. با مصرف این میزان از سی.ان.جی از سوزانده شدن روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین در کشور جلوگیری می شود.

• افزایش تولید سوخت های یورو۴ : تولید سوخت با کیفیت و متناسب با استانداردهای روز نیز در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است بطوری که میزان تولید بنزین یورو ۴ از روزانه ۳.۳ میلیون لیتر در سال ۹۲ به روزانه ۲۵ میلیون لیتر در نیمه نخست سال ۹۷ رسید. همچنین در این مدت میزان تولید گازوییل یورو ۴ در کشور از پنج میلیون لیتر در روز در سال ۹۲ به ۲۵.۱ میلیون لیتر در روز در نیمه نخست امسال رسید که نشان دهنده رشد پنج برابری تولید این فرآورده است.

مواد اولیه پالایشگاه میعانات گازی

پالایشگاه‌های میعانات گازی میعانات گازی را پردازش می‌کنند، نوعی مخلوط هیدروکربنی که معمولاً در ارتباط با تولید گاز طبیعی یافت می‌شود.

مواد خام برای یک پالایشگاه میعانات گازی در درجه اول عبارتند از:

میعانات گازی: خوراک اولیه پالایشگاه های میعانات گازی، البته خود میعانات گازی است. میعانات گازی مخلوطی از هیدروکربن‌های سبک شامل اتان، پروپان، بوتان، پنتان و هیدروکربن‌های سنگین‌تر مانند نفتا، بنزین و مواد دیزلی است.

گاز طبیعی: در حالی که همیشه مستقیماً در پالایشگاه پردازش نمی شود، گاز طبیعی اغلب در کنار ذخایر میعانات گازی وجود دارد و معمولاً در بالادست جدا و پردازش می شود. برخی از پالایشگاه ها ممکن است امکاناتی برای پردازش گاز طبیعی مرتبط برای استخراج اجزای ارزشمند مانند متان، اتان و پروپان داشته باشند.

آب: آب در فرآیندهای مختلف پالایشگاهی مانند سیستم های خنک کننده، تولید بخار و تصفیه فاضلاب استفاده می شود. این یک ابزار ضروری در فرآیند پالایش است.

آب و برق: ابزارهایی مانند برق، بخار و گازهای سوخت (مانند هیدروژن) برای تامین انرژی و تسهیل عملیات مختلف پالایشگاه مورد نیاز هستند.

مواد شیمیایی و کاتالیزورها: مواد شیمیایی و کاتالیزورهای مختلفی در فرآیندهای پالایش برای کمک به تبدیل، جداسازی و خالص سازی هیدروکربن ها استفاده می شود. اینها ممکن است شامل ترکیبات گوگردی، هیدروژن، کاتالیزورهای ترک خوردگی یا اصلاح کاتالیستی و سایر مواد شیمیایی تخصصی باشد.

افزودنی ها: افزودنی ها ممکن است در فرآیند پالایش گنجانده شوند تا خواص محصولات نهایی را افزایش دهند. این افزودنی ها می توانند شامل عوامل ضد ضربه برای بنزین، بهبود دهنده های ستان برای گازوئیل و آنتی اکسیدان ها برای بهبود پایداری محصول باشند.

منابع انرژی: پالایشگاه ها برای عملیات های مختلف از جمله گرمایش، تقطیر و پمپاژ به انرژی نیاز دارند. این انرژی می تواند از منابع مختلفی مانند گاز طبیعی، برق، یا منابع تجدیدپذیر مانند خورشیدی یا باد تامین شود.

هیدروژن: هیدروژن در فرآیندهای مختلف پالایش، از جمله تصفیه هیدرولیکی، هیدروکراکینگ و گوگردزدایی ضروری است، جایی که به حذف گوگرد و سایر ناخالصی ها از جریان های هیدروکربنی کمک می کند.

این مواد خام از طریق واحدهای پالایشی و فرآیندهای مختلف در پالایشگاه میعانات گازی برای تولید طیف وسیعی از محصولات ارزشمند مانند بنزین، گازوئیل، سوخت جت، گاز مایع (LPG)  و مواد اولیه پتروشیمی فرآوری می‌شوند.

ضرورت پالایش و تولید فرآورده‌های نفتی استراتژیک

بر اساس اسناد بالادستی کشور از جمله سیاست‌های کلی نظام در بخش نفت و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، تکمیل زنجیره ارزش و جایگزینی صادرات فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی به جای صدور نفت خام و گاز طبیعی ضروری است.صنعت پالایشگاهی و صنایع پایین‌دستی آن از جمله صنعت پتروشیمی، نقش اساسی در تحقق این هدف دارند؛ لکن تحلیل‌های ارائه شده در این گزارش نشان می‌دهد که عملکرد واحدهای پالایشگاهی کشور به لحاظ تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا، ضعیف بوده که عمده دلایل آن به شرح زیر است:

نامناسب بودن الگوی پالایشی کشور از عمده دلایل پایین بودن میزان تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا در واحدهای پالایشگاهی کشور است. عدم استفاده از فرآیندهای تبدیل ثانویه در پالایشگاه‌های کشور و پایین بودن ضریب پیچیدگی آنها، موجب افزایش سهم فرآورده‌های سنگین نسبت به فرآورده‌های سبک شده است. تولید بیشتر از ظرفیت اسمی واحدهای پالایشگاهی کشور از دیگر دلایل ضعف عملکرد پالایشگاه‌های کشور است، به طوری که برای مثال در سال ۱۳۹۰ متوسط نسبت ظرفیت عملی به ظرفیت اسمی پالایشگاه‌های کشور ۸/۱۲۹ درصد بوده است. بالا بودن این نسبت منجر به خروج الگوی پالایشی کشور از استانداردهای معمول و تولید بیشتر فرآورده‌های سنگین در مقایسه با فرآورده‌های سبک (که ارزش افزوده بالاتری دارند) شده است. بر اساس نتایج بررسی به عمل آمده ارزش افزوده فرآورده‌های نفتی تصفیه شده در سال ۱۳۹۰ با استفاده از قیمت‌های فوب خلیج فارس، معادل ۴۶/۲۳۴۹ میلیون دلار برآورد شده است. تحلیل آمار موجود نشان می‌دهد با ارتقای کارآیی فنی پالایشگاه‌ها و تطابق الگوی پالایشی کشور حداقل با الگوی پالایشی جهان، می‌توان انتظار داشت که ارزش افزوده پالایشگاه‌های کشور دو برابر شود. در حال حاضر خوراک و سوخت تعدادی از مجتمع‌های پتروشیمی کشور از طریق پالایشگاه‌های داخلی تأمین می‌شود که از این طریق انواع محصولات پتروشیمی از جمله آروماتیک‌ها، اتیلن، پروپیلن و سایر محصولات در کشور تولید می شود نتایج این گزارش نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۰ مجموع ارزش افزوده محصولات شیمیایی از جمله مواد شیمیایی اساسی، کودها، پلیمرها و ساخت لاستیک مصنوعی به قیمت ثابت سال ۱۳۷۵ حدود ۱۹۴۳۳ میلیارد ریال بوده است. بنابراین تکمیل زنجیره ارزش فرآورده‌های نفتی در صنعت پتروشیمی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده بالا، اشتغال‌زایی، عدم نیاز به واردات و صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه دارد.

بر اساس این گزارش، در پایان پیشنهادهایی مطرح شده که بدین شرح است:

1.  تسریع در تکمیل و ساخت واحدهای پالایشی در حال احداث به منظور افزایش ظرفیت اسمی پالایشی مورد نیاز کشور.
2. اصلاح الگوی پالایشی کشور و بهبود ضریب پچیدگی پالایشگاه های ۹ گانه موجود کشور با استفاده از فرآیندهای تولید ثانویه و بکارگیری تکنولوژی پیشرفته.
3.  احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک.
4.   رشد و توسعه صنایع پتروشیمی همزمان با کاهش تولید فرآورده‌های سنگین از طریق ایجاد واحدهای شکست کاتالیستی (FCC) در پالایشگاه‌ها و اجرای طرح‌های یکپارچه‌سازی پالایشگاه و پتروشیمی.

به دلیل ضرورت تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور و اهمیت برداشت گاز از میادین مشترک، ناگزیر به‌همراه گاز طبیعی میعانات گازی هم برداشت برداشت می‌شود. در شرایط فعلی، حدود ۶۰۰ هزار بشکه میعانات گازی در کشور تولید می شود. پیش‌بینی شده‌است که با تکمیل دیگر فازهای پارس جنوبی در سال‌های نزدیک، به میزان تولید میعانات گازی کشور تا ۲۰۰ هزار بشکه دیگر اضافه شود.  بخشی از میعانات گازی در کشور به عنوان خوراک پتروشیمی، خوراک پالایشگاه نفت، خوراک پالایشگاه میعانات گازی و تزریق به نفت خام صادراتی استفاده می‌شود. اما بخش بیشتر میعانات گازی ایران صادر می‌شود که طبق آمار سال ۹۶، حدود ۴۳۰ هزار بشکه، صادرات میعانات ایران بوده‌است. تحریم میعانات گازی مشکلات زیادی را برای فروش آن‌ها بوجود می‌آورد زیرا این مواد مشتری‌های محدود و بازار کوچکی دارند. به‌عنوان مثال میعانات گازی در دنیا بازار ۳ میلیون بشکه‌ای دارد در حالیکه نفت خام مشتری‌های بیشتری داشته و بازار ۹۰ میلیون بشکه‌ای دارد. با اعمال تحریم‌های نفتی سال ۹۷ تا حد زیادی صادرات میعانات گازی کشور کم شده و از آنجایی که برخلاف نفت خام امکان توقف تولید میعانات گازی نیست؛ در حال حاضر مسئله نگهداری و ذخیره این مواد، بروز بیشتری کرده‌است. در حال حاضر ایران در مواجه با تحریم‌های نفتی، میعانات خود را در مخازن خشکی و روی دریا ذخیره می‌کند که نگهداری این حجم از ماده‌ای که به شدت اشتعال‌زا نیز هست، هزینه‌های هنگفتی در پی دارد. علاوه بر این با تکیمل فازهای نیمه‌تمام پارس جنوبی و افزایش تولید میعانات گازی، ذخیره‌سازی دیگر جوابگو نخواهدبود و باید مازاد آن‌ها را سوزاند. در یک نگاه کلی توسعه صنایع پالایشی به دلایلی از جمله تکمیل زنجیره ارزش، دوری از خام فروشی و رفع وابستگی اقتصاد، رشد توان ساخت داخل و امنیت انرژی نقشی اساسی در اقتصاد و صنعت کشور دارد. تجربه تحریم‌های نفتی سال ۹۱ و انبار میعانات گازی بر روی سکوها، درس عبرت مدیران نفتی نشد و دوباره دچار یک معضل تکراری شدند. ساخت پالایشگاه‌های میعانات گازی موجب تبدیل میعانات به فراورده‌هایی همچون نفتا، LPG، بنزین، گازوئیل، سوخت جت و نفت سفید می‌شود که در این بین، یکی از دو فراورده نفتا یا بنزین (با توجه به طراحی پالایشگاه)، بیش از ۵۰% درصد فراورده‌ها را تشکیل می‌دهند. در ادامه مزیت تولید این دو فراورده بیان می‌شود.

به‌عنوان نمونه ساخت پالایشگاه میعانات گازی خلیج فارس در سال‌های اخیر با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه، دو مزیت اساسی داشت: اولاً تا حد زیادی از معضل انبار میعانات گازی جلوگیری کرد و ثانیاً باعث افزایش تولید محصول استراتژیک بنزین در کشور شد. اما با توجه به تحریم‌های اخیر و افزایش تولید میعانات با تکمیل فازهای پارس جنوبی، نیاز جدی به طرح‌های مشابه دیگری احساس می‌شود.  بررسی روند تکمیل یا معطل ماندن ساخت پالایشگاه‌های کشور در سال‌های اخیر، نشان می‌دهد گلوگاه اصلی این طرح‌ها محدودیت تامین سرمایه ‌است. به‌عنوان مثال سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس تاکنون در زمان تحریم‌ها با منابع دولتی تکمیل شده‌اند اما طرح بزرگ پالایشگاه میعانات گازی سیراف، از سال ۹۳ تاکنون پیشرفت فیزیکی کمی داشته‌است. علی‌رغم انجام طراحی مفهومی و مطالعات امکانسنجی این طرح، همچنان در مرحله انتخاب سرمایه‌گذار و در گیر و دار تامین سرمایه به سر می‌برد.

فرآیند تولید میعانات گازی 

میعانات گازی  Condensateمایعات با ارزش همراه گاز طبیعی است پس از ذخیره سازی به بازارهای جهانی عرضه می گردد. از میعانات گازی میتوان حدود %۴۲.۵بنزین گرفت و هیچ مازوت و اسفالتی ندارد. لذا تمیز و بدون مشکلات گرم کردن برای انتقال می باشد و در بورس عرضه می گردد.برش های ۵ و ۶ کربنه و سنگین تر عمده ترکیب درصد میعانات گازی را تشکیل می دهد. پالایشگاه های گاز و کارخانه جات گاز مایع (NGL) منبع اصلی عرضه ی برش های فوق الذکر هستند. در واقع در میادین گازی در اولین مرحله، ترکیبات سنگین از سبک جدا می شود که ترکیبات سنگین که در فاز مایع نیز می باشند، به عنوان میعانات گازی (Plant Condensate) به بازار مصرف عرضه می شوند. در قیاس با نفت خام تنوع و مقدار ترکیبات آلاینده در میعانات گازی کمتر است (فلزات و ترکیبات نیتراته و گوگردی)، لذا همین موضوع سبب شده است که هزینه ی فراورش میعانات گازی در قیاس با نفت خام کمتر باشد.

فاز های تولید میعانات گاز

فاز اول : تولید- بنزین/نفت سفید/نفت گاز

پالایشگاه میعانات گازی واحدی پروسسی است که برای تبدیل و بهینه کردن خوراک برای تبدیل به محصولات با ارزش افزوده بالاتر بکار می رود. فرآورده های میعانات گازی در گستره وسیعی از کاربردها ، سوخت دیزل ، سوخت جت ، بنزین و بسیاری موارد دیگر استفاده می شود . هر کدام از موارد فوق الذکر دارای نقطه جوشی متفاوت می باشند از این رو می توان آنها را توسط تقطیر از همدیگر جدا نمود. از آنجائیکه تقاضای زیادی برای اجزای مایع سبک تر وجود دارد از این رو در یک پالایشگاه مدرن میعانات گازی هیدروکربن های سنگین و اجزای گازی سبک در طی فرآیندهای پیچیده و انرژی بری به مواد با ارزش تری تبدیل می شوند. میعانات گازی به خاطر دارا بودن هیدروکربن هایی با وزن و طول های مختلف مانند پارافین ، آروماتیک ها ، نفتا، آلکن ها ، بنزن ها و آلکالین ها می تواند در موارد متعددی مفید واقع گردد. هیدروکربن ها مولکول هایی با طول های متفاوت هستند که تنها از هیدروژن و کربن تشکیل شده اند، ساختارهای مختلف به آنها خواص متفاوتی می دهد. فن پالایش میعانات گازی در واقع عبارت از جدا کردن و بالابردن درجه خلوص اجزا تشکیل دهنده میعانات از هم می باشد.

فاز دوم : تولید- سولفوز زدائی کامل بنزین

مشتقات غیر هیدروکربنی نفت خام معمولا شامل ترکیبات گوگرددار ، اکسیژن دار وازت دار می باشد. درصد این ترکیبات در نفت زیاد نیست .ترکیبات اکسیژن دار و گوگرددار تقریبا ۲ درصد نفت خام را شامل می شوند که البته این درصد قابل تغییر است. مقدار گوگرد و  API دو خاصیتی هستند که بیشترین اثر را در ارزش گذاری بر روی نفت خام دارند. مقدار گوگرد بر حسب درصد وزنی گوگرد بیان می شود و بین ۰.۱ تا ۵ درصد تغییرمی کند ( در نفت خام ) . نفت هایی که بیش از ۰.۵ درصد گوگرد دارند معمولا نیازمند فرآورش گسترده و گوگردزدایی هستند.

ترکیبات گوگردی موجود در نفت خام عبارتند از: مرکاپتان ها ، انواع سولفیدها ، پلی سولفیدها ، تیوفن ها و ترکیبات تیوفنی که در قسمت های سنگین نفت خام متمرکز هستند. در قسمتهای سبک نفت خام هیدروژن سولفید نیز یافت میشود. در بعضی از نفت ها ، گوگرد به صورت عنصری نیز وجود دارد گوگرد سبب خورندگی در قسمت های مختلف موتور و باعث آلودگی محیط زیست وایجاد باران های اسیدی می شوند

فاز سوم : تولید- اطلاح پروسسی اکتان تولید بنزین

همچنین درجه اکتان بنزین را می توان طی فرآیند بهسازی توسط کاتالیزور بهبود بخشید که طی آن هیدروژن از هیدروکربن جدا شده و هیدروکربن آروماتیکی تشکیل می گردد که درجه اکتان بسیار بیشتری دارد. با توجه به اینکه در یک پالایشگاه میعانات گازی ، تمام محصولات ، قابل استفاده و دارای ارزش اقتصادی نسبتا بالایی هستند ، واضح است که ساخت پالایشگاه هایی با خوراک میعانات گازی بسیار اقتصادی و مقرون به صرفه است

فاز چهارم : تولید- بازیافت گاز فلر واستفاده ازآن

زباله های گازی در مقطع خروجی فلر می سوزند و به علت کامل انجام نشدن احتراق ، آلودگی زیست محیطی را به همراه دارند.گازهای ارزشمند پروسسی بدون استفاده سوزانده می شوند و حتی از انرژی حرارتی آن ها نیز استفاده نمی شود.

تحلیل  swot صنعت میعانات گازی

تجزیه و تحلیل SWOT از صنعت میعانات گازی بینش هایی را در مورد نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات آن ارائه می دهد:

نقاط قوت:

• منابع فراوان: ذخایر میعانات گازی در سطح جهانی گسترده است و منبع قابل توجه و قابل دسترس هیدروکربن ها را فراهم می کند.
• محصولات با ارزش بالا: میعانات گازی محصولات با ارزشی مانند بنزین، گازوئیل و مواد اولیه پتروشیمی تولید می کند که به جریان های درآمدی سودآور کمک می کند.
• انعطاف‌پذیری: پالایشگاه‌های میعانات گازی می‌توانند با تنظیم تولید برای بهینه‌سازی بازده محصولات با ارزش، با تقاضاهای متغیر بازار سازگار شوند.
• پیشرفت های تکنولوژیکی: پیشرفت های مداوم در فن آوری های پالایش کارایی، کیفیت محصول و عملکرد زیست محیطی را افزایش می دهد.
• تنوع: پالایش میعانات گازی ترکیب انرژی را متنوع می کند، وابستگی به نفت خام را کاهش می دهد و منابع جایگزین سوخت مایع را ارائه می دهد.

نقاط ضعف:

• نوسان قیمت: قیمت میعانات گازی تحت تأثیر عواملی مانند قیمت نفت خام، نوسانات تقاضا و تنش های ژئوپلیتیکی تحت تأثیر نوسانات است.
• الزامات زیرساختی: ایجاد پالایشگاه های میعانات گازی مستلزم سرمایه گذاری قابل توجهی در زیرساخت ها از جمله تأسیسات پردازش، خطوط لوله و پایانه های ذخیره سازی است.
• نگرانی‌های زیست‌محیطی: فرآیندهای تولید و پالایش میعانات گازی باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای و اثرات زیست‌محیطی می‌شوند که نیاز به رعایت مقررات سختگیرانه و اقدامات پایداری دارد.
• رقابت در بازار: میعانات گازی با رقابت منابع انرژی جایگزین مانند نفت خام، گاز طبیعی، انرژی های تجدیدپذیر و فناوری های نوظهور مواجه است.
• خطرات زنجیره تامین: تولید میعانات گازی ممکن است با چالش های لجستیکی، از جمله محدودیت های حمل و نقل، خطرات ژئوپلیتیکی و کاهش منابع مواجه شود.

فرصت ها:

• رشد تقاضا: افزایش مصرف جهانی انرژی، صنعتی شدن و شهرنشینی باعث افزایش تقاضا برای محصولات مشتق شده از میعانات گازی می شود.
• بازارهای نوظهور: بازارهای در حال گسترش در آسیا-اقیانوسیه، آفریقا و آمریکای لاتین فرصت هایی را برای تولیدکنندگان و پالایشگاه های میعانات گازی فراهم می کند.
• نوآوری فناورانه: سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه می تواند کارایی را افزایش دهد، هزینه ها را کاهش دهد و عملکرد زیست محیطی در تولید و پالایش میعانات گازی را بهبود بخشد.
• انتقال انرژی: میعانات گازی می تواند به عنوان سوخت انتقالی عمل کند و از تغییر به سمت منابع انرژی پاک تر و در عین حال تامین تقاضای رو به رشد انرژی حمایت کند.
• مشارکت های استراتژیک: همکاری با دولت ها، بازیگران صنعت و سهامداران می تواند دسترسی به بازار، توسعه زیرساخت ها و فرصت های سرمایه گذاری را تسهیل کند.

تهدیدات:

• خطرات نظارتی: مقررات زیست محیطی سختگیرانه، مکانیسم‌های قیمت‌گذاری کربن و سیاست‌های انرژی ممکن است هزینه‌های انطباق و محدودیت‌های عملیاتی را بر صنعت میعانات گازی تحمیل کند.
• عدم اطمینان ژئوپلیتیک: بی ثباتی سیاسی، تنش های تجاری و درگیری های منطقه ای خطراتی را برای تولید میعانات گازی، مسیرهای عرضه و دسترسی به بازار ایجاد می کند.
• انتقال انرژی: پذیرش سریع انرژی های تجدیدپذیر و ابتکارات کربن زدایی می تواند تقاضا برای سوخت های فسیلی از جمله میعانات گازی را در دراز مدت کاهش دهد.
• رکود اقتصادی: رکود اقتصادی جهانی، رکود و رکود بازار می تواند تقاضای انرژی را کاهش دهد و بر قیمت میعانات گازی و سودآوری تأثیر بگذارد.
• اختلال در فناوری: فناوری‌های مخرب مانند وسایل نقلیه الکتریکی، انرژی‌های تجدیدپذیر و ذخیره انرژی، ممکن است چشم‌انداز انرژی را تغییر دهند و چالش‌های رقابتی را برای محصولات مبتنی بر میعانات گازی ایجاد کنند.

تجزیه و تحلیل SWOT به ذینفعان صنعت میعانات گازی کمک می کند تا اولویت های استراتژیک را شناسایی کنند، خطرات را کاهش دهند و از فرصت ها برای افزایش رقابت و رشد پایدار استفاده کنند.

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح  احداث پالایشگاه میعانات گازی

ظرفیت تولید سالیانه : ۴۰۰,۰۰۰  متر مکعب
مساحت زمین موردنیاز : ۱۵۰,۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۸۵,۰۰۰مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱۶۰ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۵۰ میلیون دلار
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۱۰ میلیون دلار
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۲۴ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید