طرح کشت کنگر فرنگی

کنگر فرنگی یا انگینار (نام علمی: Cynara scolymus) که در منابع طب سنتی ایرانی ارده شاهی نامیده می‌شود، نوعی گیاه یکساله و بومی جنوب اروپا و کنارهٔ مدیترانه‌ است. غنچهٔ این گیاه خوراکی است و بیشتر به صورت آب‌پز پخته می‌شود. همچنین، در ایتالیا، این گیاه سبزیِ اصلی پیتزای چهارفصل در فصل بهار است. در زبان فرانسوی به آن آرتیشو و در انگلیسی به آن آرتیچوک می‌گویند.(طرح کشت کنگر فرنگی)
کنگر فرنگی یا آرتیشو گیاهی است علفی که در ایران نیز پرورش داده می‌شود و در طب جدید عصارهٔ آن به صورت آمپول یا قطره به نام کوفیتول تجویز می‌شود.این گیاه محصولی تجاری با گسترش جهانی است و در شرایط محیطی مختلف، و در محدوده شرایط دیم تا آبیاری کامل قادر به رشد است.

ترکیب شیمیایی کنگر فرنگی

اینولین، سینا روپکتین، سینارین، قندها، آنزیمها، کافئیک اسید، اوژنول…

ویژگی های گیاه کنگر فرنگی

گیاه مذکور قابلیت رشد در طیف گستردهای از شرایط آب و هوایی را در تمام فصول سال دارد، اگرچه بهره وری زراعی آن در مناطق مختلف تا حد زیادی متفاوت است.
از ویژگی های جالب این گیاه تولید غده، دایٔمی بودن (به دلیل رویش مجدد هرساله از غده)، رشدزیاد (تا ارتفاع بیش از ۳متر)، ترکیب شیمیایی مناسب و عملکرد تولید زیاد بیوماس رویشی (توده هوایی) و غده است.

از دیگر ویژگی های مهم آن می توان به مقاومت به خشکی و شوری (قادر به رشد در مناطق خشک و مناطق حاشیهای و ساحلی)، مقاومت در برابر سرما و سازگاری خوب با روزهای طولانی خنک، رشد در خاک های ضعیف و قلیایی، مقاومت در مقابل بیماری ها و علف های هرز اشاره کرد.

آماده کردن زمین برای کشت کنگر فرنگی

آرتیچوک در اغلب خاک ها قادر به رشد است و به دلیل مقاوم بودن غده آرتیچوک و قدرت بالای رشد آن در زمان کاشت، آماده کردن زمین در موقع کاشت برای رشد آن کافی است و نیازی به تهیه بستر در فصول قبل از کاشت نیست.

بااین حال بهتر است زمین مدنظر در اواخر پاییز سال قبل از کاشت، با عمق (۳۰سانتیمتر) شخم عمیق زده شود و در زمان کاشت، یعنی فروردین سال بعد، دیسک زده شده و در صورت نیاز با ادوات مناسب تسطیح شود. پس از تسطیح، زمین به صورت جوی و پشته برای کاشت غده آماده می شود و در صورت استفاده از ردیف کار نیازی به جوی و پشته کردن نیست.

روش و زمان کاشت کنگر فرنگی

روش کاشت غده ای کنگر فرنگی همانند سیب زمینی انجام میشود .برای این منظور درمزارع کوچک می توان با دست غده ها را کاشت ، ولی در مزارع بزرگ از ادوات کاشت مکانیزه سیب زمینی مثل ردیف کار استفاده می شود.
زمان کاشت غده های آرتیچوک در اکثر مناطق کشور باتوجه به شرایط آبوهوایی هر منطقه، از نیمه دوم اسفند تا پایان نیمه اول اردیبهشت ماه متفاوت است. برای مثال در کرج نیمه اول فروردین مناسبترین زمان برای کاشت غده های این علوفه است.

خاک و نیاز کودی کنگر فرنگی

آرتیچوک در اغلب خاک ها قادر به رشد بوده و نیاز کودی آن حداقل ممکن است و درخاک های نسبتا نامرغوب بهتر از سایر محصولات رشد می کند . بنابراین، آرتیچوک محصول مناسبی در زمینهای حاشیه ای، به ویژه مناطق خشک با خاک های فقیر است.

علاوه بر آن، سیستم ریشه فیبری آن کمک میکند تا خاک های شخم نخورده را بشکند (شکل ۱۵). با این حال برای تولید حداکثر محصول تجاری، خاک مناسب و سطوح بهتری از کود مورد نیاز است.

مناسبترین خاک برای حداکثر رشد همه ارقام،خاک های لومی شنی،لومی سبک وخاکهایی که در مسیر انتهایی رودخانه قراردارندیا خاکهای آبرفتی است و بیش ترین محصول غده در خاک های سبک شنی حاصلخیز به دست می آید. این گیاه به خاک های با pH های متفاوت سازگار است و pH ۴/۵ تا ۸/۲ برای آن مناسب است.

نیاز آبی کنگر فرنگی

آرتیچوک در برابر خشکی و تنش آبی نسبتا مقاوم است. و در مقایسه با سایر گیاهان در برابر خشکسالی مقاوم تر است. هرچند زیستگاه بومی آرتیچوک نواحی خشک نیست، اما مقاومت آن به تنش آبی از این حقیقت منشأ گرفته که قادر است در نواحی نیمه خشک، بدون آبیاری، به آسانی رشدکند.
مدت و مقدار آبیاری به میزان بارندگی، تراکم کاشت غده، حاصلخیزی خاک، نوع خاک و عوامل دیگر بستگی دارد. در آلمان در طول یک فصل، در مجموع هشت بار آبیاری مقدار ۱۴۷/۵ لیتر آب در یک مترمربع مصرف شد. در کرج، با روش آبیاری غرقابی با فاصله هر دو هفته یکبار، برای تولید هر کیلوگرم ماده خشک ۷۰۰ لیتر آب مصرف شد .
از دیگر ویژگی های آرتیچوک مقاومت در برابر شوری است.مقاومت در برابر شوری آن در حد متوسط است و تنوع ژنتیکی در مقاومت به شوری وجود دارد. بنابراین، می تواند با اطمینان در زمین های تحت اثر شوری با ۲۵ تا ۵۰ درصد آبیاری با آب دریا رشد یابد.

دمای مورد نیاز برای کشت کنگر فرنگی

بیش تر ارقام آرتیچوک در طول فصل رشد حداقل ۱۲۵ روزه، به طور متوسط به دمای سالیانه بین ۶ تا ۱۶ درجه سانتی گراد نیازدارند. تحمل آرتیچوک در مقابل سرما نسبت به ذرت و محصولات دیگر بیش تر است.

حرارت مورد نیاز برای شروع جوانه زدن و توسعه غده های کاشته شده در خاک حداقل ۶/۷ درجه سانتی گراد است، ولی در عین حال غده ها در دمای پایین تر از ۵ درجه سانتی گراد نیز می توانند جوانه بزنند و ریشه تولید کنند.

مقاومت برگ و ساقه آرتیچوک در مقابل سرمازدگی کم تر از غده هاست، بنابراین لازم است قبل از شروع فصل سرما، بخش هوایی برای استفاده غذایی دام یا موارد دیگر برداشت شود.

تراکم غده ها در کنگر فرنگی

باتوجه به هدف تولید (علوفه یا غده) تراکم کاشت متفاوت است. برای تولید علوفه توصیه می شود غده ها با تراکم بیش تری کاشته شوند. برای این منظور باتوجه به ادوات کشاورزی موجود، فاصله غده ها در روی پشته ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر وفاصله ردیف ها از هم (فاصله بین دو پشته) ۵۰ تا ۷۵ سانتی متر در نظر گرفته می شود. بنابراین در هر هکتار زمین حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار غده مورد نیاز است.

برداشت گیاه کنگر فرنگی

مناسبترین زمان برداشت علوفه زمانی است که ساقه ها سبز و آبدار باشند و ارتفاع گیاه در حد یک متر باشد

بنابراین، چنانچه غده ها در نیمه اول فروردین کاشته شوند، اولین برداشت با فاصله دو ماه بعد یعنی اواسط خردادماه انجام میشود و چین های بعدی به همین ترتیب با فاصله هر دو ماه یک بار، برداشت خواهد شد که در مجموع در مناطق سردسیر تعداد سه چین و در مناطق گرم تر تعداد چهار چین علوفه قابل برداشت است.
مناسب ترین زمان برداشت بخش هوایی آرتیچوک برای تولید پروتئین در مینوسیا ماه سپتامبر (شهریور) است. با این حال عملکرد غده ها در ابتدای این فصل نسبتاً ضعیف است.
در زمان مناسب برداشت بخش هوایی، درست قبل از گلدهی، غده ها فقط حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد عملکرد خود را تولید می کنند. چنانچه هر دو بخش گیاه به عنوان خوراک دام استفاده شود، پیشنهاد می شود محصول در انتهای فصل درو شود.
در این زمان، بخشی از ماده خشک شاخو برگها کاهش می یابد و غده ها راحت تر قابل برداشت هستند. بعد از گل دهی، درصد پروتیٔین علوفه کاهش یافته، درصورتی که مقدار لیگنین افزایش می یابد.

روش برداشت کنگر فرنگی

برداشت علوفه با روشهای دستی (با استفاده از داس) و مکانیزه (با استفاده از ماشین آلات و ادوات کشاورزی مثل موور و چاپر) انجام میگیرد.

در روش دستی برداشت مشابه محصولات علوفه ای مثل یونجه و شبدر است (شکل۱۸) و در روش مکانیزه هم قابلیت چاپرکردن برای تهیه سیلاژ وجود دارد و هم قابلیت دروکردن با موور برای تهیه علوفه خشک میسر است.

تولید علوفه از کنگر فرنگی

آرتیچوک گیاهی است که علوفه زیادی در واحد سطح تولید میکند و باتوجه به اینکه در هر شرایط آب وهوایی و خاک های مختلف رشد می کند، اهمیت زیادی در تولید علوفه دارد

در کل، رقم هایی که علوفه سبز زیادی تولید می کنند، بیش تر به عنوان خوراک دام مورد توجه هستند. باتوجه به شرایط، تولید توده هوایی در فصل تابستان ۱۵ تا ۵۰ تن و در فصل پاییز ۲۰ تا ۵۰ تن در هکتار گزارش شده است.

طبق مطالعات صورت گرفته، تولید علوفه سبز آن تا ۱۰۰ تن در هکتار نیز گزارش شده است. در روسیه عملکرد هیبرید آرتیچوک-آفتابگردان برای علوفه تر و ماده خشک به ترتیب ۸۰/۵ و ۲۳/۲ تن در هکتار بوده است که این مقدار رقم بالایی را نشان می دهد.

خواص درمانی کنگر فرنگی

طبع آرتیشو گرم و کمی خشک است.
آرتیشو ترشح صفرا از کبد را افزایش می‌دهد.

آرتیشو تقویت کننده ی اعمال کبد است.
آرتیشو از تجمع چربی در سلولهای کبدی، تحریک کلیه در دفع اوره و کلسترول جلوگیری می کند.

آرتیشو پایین آوردنده ی کلسترول وتری گلیسیرید خون است.
آرتیشو در درمان یرقان ،قولنج کبدی، سنگ کیسهٔ صفرا، آب آوردن شکم موثر است.

آرتیشو دردرمان سنگ کلیه، قولنج کلیه و ازدیاد اورهٔ خون موثر است.
آرتیشو دردرمان بیماریهای پوستی خارشدار موثر است.

آرتیشو تب ‌بر است. و نیزدر درمان رماتیسم و یبوست موثر است.
خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند نیز بیشتر آرتیشو مصرف کنند.

آفات و بیماری ها کشت کنگر فرنگی

این گیاه در برابر بیماری ها و آفات و علف های هرز مقاوم است و تنش آبی را به خوبی تحمل میکند. شته و دیگر جوندگان برگ حداقل خسارت را بر آن دارند و به دلیل قدرتمندی گیاه اثری بر تولید محصول ندارند.
این مقاومت در مقابل آفات باعث شده است که آرتیچوک محصولی مطلوب به عنوان جایگزین تناوبی برای چغندر قند در مزارع آلوده به نماتدها باشد. پژمردگی قارچ اسکلورتینیا شایع ترین بیماری این گیاه است، که البته در برخی گیاهان به صورت انفرادی یا در بخش هایی از یک گیاه مشاهده می شود و حالت اپیدمی ندارد.
سایر بیماریهایی که ممکن است در این گیاه مشاهده شود، زنگ، لکه برگی، کپک پرزدار و عفونت قارچ است.

کنگر فرنگی برای چه بیماری هایی مضر است

افرادی که دچار سنگ کیسه‌ی صفرا هستند نباید آرتیشو مصرف کنند به خاطر این که این ماده غذایی باعث مسدود شدن مجاری صفرایی می‌شود. علاوه بر این، افرادی که روده‌ی حساسی دارند نیز نباید در مصرف آرتیشو زیاده‌روی کنند به خاطر این که باعث نفخ و گاز معده می‌شود.

بررسی عملکرد کنگر فرنگی

در بررسی عملکرد محصول آرتیچوک در جنوب غربی اسکاتلند که مناطق سردسیر است . تولید ماده خشک حاصل از بخش هوایی این گیاه تحت شرایط ضعیف مدیریتی زراعت، بیش از ۳۰ تن در هکتار گزارش شده است.

در ایران (کرج) تولید علوفه تر در زمان شروع گل دهی (یک بار برداشت در طول رشد) ۶۴ تن بوده که از این مقدار ۱۹ تن ماده خشک به دست آمده است . چنانچه سه چین در سال از آن برداشت شود، مقدار علوفه تولیدی ۱۲۰ تا ۱۵۰ تن در هکتار است.

استفاده از کود و افزایش تراکم کاشت سبب تولید بیشتر میشود. گیاه توانایی رشد مجدد خوبی دارد و در صورت تأمین آب کافی میتوان ۳ تا ۴ چین از آن در هر سال برداشت کرد. مزیت این گیاه نسبت به سایر علوفه ها این است که در خاکهایی که گیاهان علوفه ای مشکل رشد دارند، راحت تر رشد و نمو می کند.

نتیجه گیری

بخش هوایی کنگر فرنگی از نظر عملکرد تولید علوفه درخور توجه بوده و این گیاه استعداد تولید محصول علوفه ای را داراست و می تواند به عنوان نوعی علوفه با کیفیت خوب در تغذیه دام استفاده شود.

میزان پروتیٔین قابلت وجه، غنی بودن از عناصر معدنی به ویژه کلسیم، پایین بودن میزان نسبی الیاف و گوارش پذیری نسبتاً بالا نشانه هایی از کیفیت خوب این علوفه است.

علوفه مزبور حاوی کربوهیدرات نسبتاً زیاد است که طی زمان های مختلف برداشت افزایش می یابد. افزودن علوفه خشک آرتیچوک حداقل تا سطح ۵۰ درصد جایگزینی با یونجه در جیره گوسفند، بدون تأثیر بر مصرف خوراک و تولید پروتیٔین میکروبی، تأثیر نامطلوبی بر گوارش پذیری ماده آلی خوراک و اجزای آن ندارد؛ بنابراین علوفه آرتیچوک می تواند تا ۵۰ درصد به جای یونجه در جیره گوسفند استفاده شود.

سیلوکردن بخش هوایی این گیاه نشان داد که میزان کربوهیدرات محلول در آن برای تخمیر سیلویی کافی است و بدون مواد افزودنی حاوی مواد قندی، قابلیت سیلوشدن را دارد. مصرف سیلاژ علوفه آرتیچوک تا سطح ۲۰۰ گرم در کیلوگرم ماده خشک، در جیره بره های پرواری و تا ۵۰۰ گرم در کیلوگرم ماده خشک در جیره نگهداری گوسفندان بالغ، تأثیر نامطلوبی بر مصرف خوراک، عملکرد دام، قابلیت هضم، غلظت متابولیت های خون و فراسنجه های شکمبه ندارد.

بنابراین می توان سیلاژ بخش هوایی این گیاه را در جیره گوسفند، به طور کامل جایگزین سیلاژ ذرت کرد. بنابراین، قراردادن این گیاه در برنامه های تحقیق و توسعه کشاورزی به منظور تولید علوفه برای برنامه توسعه کمی و کیفی علوفه های مورد نیاز دام کشور، می تواند مورد توجه قرار گیرد.

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح کشت کنگر فرنگی

ظرفیت تولید سالیانه : ۷۰ تن
نرخ برابری دلار : ۱۶۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۱ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۷ درصد
تعداد دفعات مورد نیاز آبیاری : ۱۲
قابل قبول ( ec ) : 5000
کود شیمیایی مورد نیاز : ۴۰۰کیلو گرم
کود دامی پوسیده :۳۰ تن
زمان کاشت: بهار
میزان بذر/نشاء/قلمه /پیاز در هکتار :۲۰ کیلو
عملکرد: ۷۰ تن برگ تر
قسمت مصرفی : سر شاخه ( برگ)
قیمت تقریبی فروش هر کیلو : ۱۵۰ هزار تومان (خشک شده)

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: