عوامل سرمایه گذاری ثابت در طرح توجیهی – بخش ۳ (Fixed investment elements of projects)

 

بخش چهارم: تاسیسات و تجهیزات

تاسیسات رگ ها و عصب های زنده در فرآیند تولید بوده که محرک راه اندازی ماشین آلات مکانیکال و الکتریکال در کلیه فرآیندهای تولیدی می باشند. عصب هایی که جریان برق و ارتباطات را در خود حفظ می کنند و رگ هایی که جریان سوخت و آب و سیال را به بخش های نیازمند انتقال می دهند.
معمولاً تاسیسات به دو بخش تقسیم می شوند؛ تاسیسات عمومی(زیربنایی) که در هر حرکت تولیدی، خدماتی، رفاهی، مسکونی و… کاربرد داشته و عمومی ترین آن در یک واحد مسکونی قابل مشاهده است. معمولاً شامل برق، آب، سوخت، ارتباطات، گرمایش، سرمایشه، اطفای حریق و فاضلاب می شود.
تاسیسات خاص، مرتبط با نوع صنعت بوده و به نوعی بخشی از خط تولید را تشکیل می دهند. در صورت عدم وجود آن ها خط تولید دچار نقصان گردیده و کارآیی خود را از دست می دهد. این بخش شامل سیستم ایجاد و تولید بخار(دیگ بخار) سیستم ایجاد و تولید باد (Air compressor)، فاضلاب صنعتی ، سیستم داغ، سیستم هواسازی و رطوبت ساز(تهویه) و غیره است.

تاسیسات عمومی(زیربنایی):

تاسیسات عمومی یا زیربنایی به دو بخش الکتریکی و مکانیکی تقسیم می شود. سرفصل مشترک آن ها، کاربردی بودن آن ها در دو عامل ساختمان و ماشین آلات است، که شاخصه اصلی در ایجاد تحرک و تولید و بهره برداری از سرمایه های مذکور می باشد.
بخش مکانیکی تاسیسات شامل، امور تاسیساتی ساختمانی بوده که خود در قالب بخشی از ایجاد ساختمان قرار می گیرد. لوله کشی آب و فاضلاب، ایجاد سیستم آب گرم و سرد، شوفاژ، تهویه، رادیاتورها، کانال کشی کولر، نصب دستگاه های حرارت مرکزی، لوله کشی گاز، سیستم اطفای حریق و حتی لوازم بهداشتی و آشپزخانه در این گروه قرار دارند.
گروه دوم تأسیسات الکتریکی که به صورت جریانی فعال در تمام بخش ساختمان و ماشین آلات تقسیم می شوند. آن ها، دو وظیفه اصلی، تحرک ماشین آلات و لوازم و هم چنین ایجاد روشنایی و توزیع نور را بر عهده دارند. بعلاوه، در این گروه باید به سیستم ارتباطات، رایانه ها، کنترل مرکزی، اتاق فرمان و… نیز اشاره کرد.

برق

اساسی ترین و عمده ترین بخش تأسیسات و حتی سرمایه گذاری ثابت در کنار زمین، وجود برق در محل انتخاب زمین است. محرک اصلی تولید با استفاده از ماشین آلات، برق می باشد که تامین آن بر دو بخش اصلی و فرعی قرار گرفته است. رکن اصلی، وجود برق در منطقه و انشعاب آن بر اساس نیاز پروژه می باشد که از سوی نهاد ذی ربط(سازمان برق منطقه ای) در قبال اخذ هزینه مصوب تامین می گردد.
انشعاب برق موردنیاز تابعی است از برق مصرفی ماشین آلات، تاسیسات برقی، مصارف عمومی(روشنایی لازم برای ساختمان ها و محوطه، لوازم صوتی و تصویری و اخباری، لوازم تامین نیازهای پرسنلی مانند تامین غذا) که معمولاً جمع نیازها در یک ساعت را میزان انشعاب برق موردنیاز می گویند. واحد انشعاب برق، کیلو وات می باشد که حسب نیاز کم تر از هزار کیلووات در ساعت را با کیلووات و بیش از هزار کیلو وات را با مگاوات اندازه گیری و انشعاب می کنند.
واحد اندازه گیری نور نیز که از یک لامپ پخش می شود، متر شمع بوده و آن مقدار نوری است که یک شمع از فاصله ۳۰ سانتیمتر بر روی یک سطح به سماحت ۰۹/۰ مترمربع می اندازد. این مورد در مورد یک لامپ ۷۵ وات، نور ۳۰ شمع جمع شده در ۹۰ سانتیمتر را تداعی می کند.
در پاره ای از واحدهای تولیدی علاوه بر بخش های موردنیاز ذکر شده در زمان اخذ انشعاب برق، مقادیر مازادی نیز برای اجرای طرح توجیهی توسعه در آینده برای پروژه در نظر گرفته می شود که نتیجه آن انشعاب برق بیش از حد نیاز فعلی خواهد بود.
ارکان فرعی سیستم برق رسانی یک واحد صنعتی تجهیزاتی است که در ارتباط با برق موردنیاز در طرح توجیهی ارزیابی و توسط سرمایه گذار نسبت به تامین آن ها پس از انشعاب برق اقدام می شود تا پس از وصل برق سرتاسری به کارخانه به وسیله این تجهیزات توزیع داخلی برق فراهم گردد. مهم ترین این زوام و تجهیزات عبارتند از:
-تابلو اصلی ، ترانسفورماتور ، خازن ها و کابل های فشار قوی :
ترانسفورماتور تحویل گیرنده برق از شبکه خارج از کارخانه و توزیع کننده برق در داخل کارخانه که به صورت ایستگاهی در پست زمینی و یا در تیرهای هوایی دوقلو یا چهارقلو در حاشیه مرزی واحد تولیدی و خارج از آن نصب می گردند. در واحدهای بزرگ صنعتی که برق موردنیاز در حد مگاوات است عمل تبدیل برق با ولتاژهای بالا(فشارقوی) به ولتاژ پایین (فشار قوی) به ۶۳ کیلووات (برق فشار ضعیف) می باشد.
-تابلوها، خازن ها و کابل های فشار ضعیف
شبکه توزیع و ارتباط داخلی که از پست اصلی آغاز و به صورت سیم ها در داکت های عمودی و کانال های زیرزمینی با رنگ های مشخص برای هر دستگاه یا سیستم قرار می گیرد تا بخش مصرفی برق در هر مورد از ماشین آلات و تاسیسات و مصارف غیرصنعتی ادامه داشته و در نقطه مصرف نهایی در یک تابلوی فرعی که منحصر به ماشین خاص یا تاسیسات خاص می باشد، متمرکز می گردد. معمولاً در صنایع با مصارف بالای برق، تابلوها و خازن ها و کابل های فرعی در یک پست فرعی متمرکز می شوند و از آن نقطه به دستگاه یا خط موردنیاز انتقال می یابند.
به عنوان نمونه در صنعت پتروشیمی و سیمان که در هر بخش تولید، مثل سنگ شکن یا کوره و یا آسیاب دارای یک پست برق اختصاصی(فرعی) است، انتقال کابل ها از پست اصلی به پست فرعی از طریق کانال های آدم رو زیرزمینی و با استفاده از بسری فلزی به نام سینی انجام می گیرد.

سیستم برق اضطراری (emergency electrical system)

برق اضطراری یا دیزل ژنراتور دستگاهی است مولد که با استفاده از سوخت حرارتی (گازوئیل، مازوت، گاز) امکان تولید برق خارج از شبکه را برای واحد صنعتی در مواقع قطع برق فراهم می کند. ظرفیت نیروی برق تولیدی این دستگاه دقیقاً بر اساس نیازهای ضروری خط در صنایع مختلف متفاوت بوده و صرفاً در حداقل نیاز طراحی و سفارش داده می شود. ظرفیت آن نیز کم تر از ظرفیت انشعاب برق است. به طور مثال، در صنایع کوره ای پیوسته(ذوب آهن، شیشه) که قطع برق، خطر سرد شدن کوره و وقوع خسارت را برای کوره در پیش دارد، میزان برق اضطراری دقیقاً بر اساس برق موردنیاز کوره تعیین و تامین می گردد.

برخی از اصطلاحات متداول در صنعت برق

ولت: فشار(پتانسیل) الکتریکی که به وسیله تولید برق(ژنراتور) ایجاد می گردد.
آمپر: واحدی که جریان برق در سیستم را اندازه می گیرد.
وات: واحدی که توان برق لازم را برای به کار انداختن لوازم الکتریکی تامین می کند. مقدار وات = ولت × آمپر
کیلووات ساعت: یک کیلو وات برابر هزار ولت و معمولاً واحد اندازه گیری مصرف برق در ساعت می باشد.
مدار: شبکه الکتریکی که سیم های برق را از منبع برق به لوازم الکتریکی هدایت می کند.
غلاف هادی : لوله ای که سیم های مدار برق در آن قرار می گیرد و قطر آن بستگی به تعداد سیم یا ضخامت حساب شده دارد. جنس آن یا سخت مانند لوله های فولادی و یا قابل انحناء مانند خرطومی می باشد.
جریان الکتریکی : جریان الکتریسیته جاری که از طریق سیم یا کابل منتقل می شود. واحد اندازه گیری آن آمپر است. اگر جریان الکتریسیته بیش از حد در سیم ها باشد بار سیم را سنگین کرده و موجب گرم شدن سیم ها و در نهایت منجر به آتش سوزی می گردد.
مقاومت (resistance): استحکام الکتریکی که از عبور جریان الکتریکی در سیم ها جلوگیری می کند. معمولاً مواد هادی یا رسانای آن از جنس مس بوده و مواد غیرهادی یا نارسانای آن از جنس شیشه و لاستیک است.
منبع: نیروی الکتریکی است که از نیروی برق فشارقوی سراسری برای توزیع در اماکن مسکونی، تولیدی و موسسه ها استفاده می شود. برای هر یک، بسته به مقدار برق موردنیاز به وسیله کابل ها و سیم های مخصوص از شبکه به مرکز کنترل اماکن موردنظر اتصال می یابد. سپس، از کنترل به شبکه تقسیم یا تخته توزیع این سیم هدایت شده و برق را به قسمت های مختلف نیازمند منتقل می کند.

آب

آب از ضروری ترین نیازهای ایجاد و بهره برداری از یک واحد مسکونی، خدماتی، کشاورزی، تولیدی و صنعتی می باشد. زمینه های اصلی مصرف آن، مصارف انسانی و فضای سبز و محیطی است. حداکثر نیاز آن با توجه به نوع فعالیت و میزان مصرف در کشاورزی و صنایع حیاتی، تعیین می گردد. به طور مثال، نیاز صنایع الکترونیک به آب در حد صفر است. ولی در بخش کشت و صنعت در حداکثر و در صنعت نوشابه سازی صد درصد می باشد.
منابع تامین آب عبارتند از: انشعاب آب شهری، آب رسانی مشترک در شهرکهای صنعتی، منابع تجمیعی واحدهای صنعتی و حفر چاه ها که در همه موارد مستندات آن همراه با واگذاری زمین به متقاضی تحویل می گردد.
از رایج ترین راه های تامین آب، حفر چاه در زمین محل اجرای طرح توجیهی است که، به استثناء زمین های واگذار شده، از سوی شهرک های صنعتی با اخذ مجوز از ارگان های مربوطه انجام می شود. ولی در سایر زمین های واگذاری با مالکیت خصوصی و دولتی، مجاز می باشد.
با توجه به دسترسی به سفره های آب زمینی، چاه ها به دو دسته عمیق و نیمه عمیق تقسیم می شوند. از یک متر عمق تا چهل متر را چاه نیمه عمیق و عمق بیش از چهل متر را چاه عمیق می گویند.
همراه با حفر چاه، لوله گذاری و نصب موتور پمپ فشار نیز در چاه انجام می شود. واحد ظرفیت آب دهی لوله گذاری اینچ (۵/۲ سانتیمتر) و واحد(آب دهی) لیتر در ثانیه بوده که تابعی است از آب مصرفی در تولید محصول، آب تاسیساتی به عنوان خنک کننده خط تولید، آب به عنوان مواد اولیه در تولید محصولات رقیق مانند نوشابه و آب میوه و برای مصرف عمومی کارکنان و فضای سبز کارخانه.
تجهیزات مرتبط با سیستم آب رسانی که پیش بینی و ایجاد آن ها در واحدهای صنعتی الزامی است، عبارتند از:

منابع ذخیره آب

منابع ذخیره آب: منابع مذکور نسبت به نیاز واحد تولیدی و امکانات تامین آن ها شامل منبع فلزی زمینی و هوایی و منابع ساختمانی زمینی سرپوشیده و استخر می باشند. منابع فلزی از ورق سفید گالوانیزه با عایق بندی و دوجداره بوده که روی فونداسیون بتنی و در ارتفاع های ۸ و ۱۲ و ۱۶ و ۲۰ متری نصب می شوند. منبع هوایی از دو بخش پایه و تاج تشکیل می شود. که تاج همان منبع ذخیره آب است. معمولاً منابع زمینی، بتنی با عایق ایزولاسیون، پوشش سیمانی یا کاشی کاری شده و با درپوش بتنی ساخته می شوند. با ایجاد یک واحد موتورخانه در کنار آن ها، آب با فشار الکتروپمپ به مراکز مصرف توزیع می گردد.
حجم منابع هوایی و زمینی تابعی است از امکانات تهیه آب در ساعات کم مصرف برای ساعات پیک و پرمصرف که موجب کاهش فشار و یا حتی قطع آب می گردد. واحد ظرفیت منابع در حجم های کوچک، لیتر و در حجم های بالاتر مکعب می باشد.

تصفیه آب و سختی گیر (water refiner, hardness obviator)

دستگاه های سختی گیر و تصفیه آب با توجه به کاربری آب در تولید محصولات و خنک کردن خط تولید در دو گروه خودکار و کنترل دستی قرار دارند. سیستم کنترل دستی شامل تجهیزاتی از قبیل منبع، شیر هیدرولیک و شیر افشانک، و سختی گیر بوده که قادر به تصفیه شیمیایی و فیزیکی آب به ظرفیت ۳۵ الی ۱۲۰ گالن در دقیقه(۶۲۵۰ تا۱۰۰۰۰۰ کربن در ساعت) می باشد.
سیستم سختی گیر خودکار با تجهیزاتی شامل منبع و شیر هیدرولیک با قابلیت کنترل شستشو و ساعت خودکار برای تنظیم شستشو و شیرهای افشانک با قدرت تصفیه معادل ۴۸۰ تا ۱۲۵۰۰ گالن در ساعت و ظرفیت حدود ۵ تا ۸۰ گالن در دقیقه می باشد.
اما نکته مهم تصفیه ترکیبات شیمیایی موجود در آب است که باید در کنترل کیفیت آب و در نهایت در محصول تولیدی مدنظر قرار گیرد.

فاضلاب صنعتی و انسانی (human(e) and industrial sewage)

سیستم فاضلاب صنعتی با توجه به نوع صنعت، طراحی، ایجاد و مورد بهره برداری قرار می گیرد. در حال حاضر، با توجه به مشکلات محیط زیستی ایجاد فاضلاب صنعتی به صورت یک ضرورت از سوی ارگان های ذیربط به واحدهای صنعتی تکلیف می شود. از فواید دیگر ایجاد فاضلاب صنعتی و تصفیه آب، بازگردان بخشی از آب بوده که صرفه جویی مناسبی را در هزینه های جاری به وجود می آورد.
فاضلاب صنعتی به صورت استخرهای زمینی چندگانه(۳، ۵، ۷ استخر) در ابعاد و عمق متفاوت در کنار هم و با یک شیب محاسبه شده ایجاد می شوند. با استفاده از نصب استراکچر فلزی بر روی آن ها و استفاده از سیستم هم زن از ابتدای خط تصفیه که فاضلاب به آن وارد شده، آب از املاح اضافی پالایش شده و مواد زاید آن به صورت لایه های لجن و فشرده در عمق استخرها جای گرفته و آب پالایش شده در هر مرحله به استخر بعدی سرازیر شده و در نهایت در آخرین استخر آب تمیز و تصفیه شده مجدداً به خط تولید انتقال می یابد.
بیشترین مصرف فاضلاب صنعتی در صنایع شیمیایی، چرم و سالامبور می باشد.
طریقه دیگر جمع آوری فاضلاب، سیستم فاضلاب شهری(اگو) است. در این روش آب های فاضلابی و مواد زاید و آب باران از قسمت های مختلف توسط لوله کشی فاضلاب جمع آوری شده و به خارج از محیط مسکونی یا فعالیت هدایت گردیده و در فاضلاب شهری قرار می گیرد. سپس، به استخرهای تعیین شده شهری هدایت می شود. در این استخرها عملیات پالایش و تصفیه فاضلاب به روش فوق انجام شده و آب تصفیه شده به مصارف گوناگون به ویژه به کشاورزی اختصاص می یابد.

لوله ها در شبکه آب و فاضلاب

-لوله های پی. وی. سی (P.V.C PIPE): لوله هایی با جنس مقاوم و سخت و کلیه اتصالات با تحمل فشار ۱۶ اتمسفر، تحمل ۲۰ درجه سانتیگراد حرارت به قطرهای ۲۰ الی ۱۲۵ میلیمتر جهت آب رسانی و تحمل فشار ۴ تا ۶ اتمسفر به قطر ۵۰ الی ۲۰۰ میلیمتر جهت مصرف در فاضلاب.
-لوله های آزبست سیمانی (AZBEST Cement pipe): از نوع سیمان پرتلند و ضدسولفات، قیر اندود شده با اتصالات چدنی و حلقه های لاستیکی و صابون مایع و… طبق استاندارد I.S.O برای فشارهای ۶، ۹ و ۱۲ اتمسفر با قطر ۶۰ الی ۶۰۰ میلیمتر برای آب رسانی و فاضلاب شبکه ای.
-لوله های گالوانیزه درزدار (seamy galvanized pipe): با وزن های سبک و متوسط برای نصب توکار داخل ساختمان با لوازم و اتصالات از قطر ۵/۰ تا ۶ اینچ برای آب رسانی.
-لوله های چدنی (cast iron pipe): تحت فشار جهت آب رسانی با هر استاندارد قابل قبول با کلیه لوازم و اتصالات و مصالح برای استفاده از قطر ۳ الی ۱۲ اینچ و لوله های چدنی جهت هدایت فاضلاب با اتصالات U,S شکل همراه با لاستیک و بست های فولادی ضدزنگ با قطعات همراه شامل سیفون، تبدیل، سه راهی و دریچه بازدید و قطر داخلی ۵۰ الی ۲۰۰ میلیمتر.
-لوله های داکتیل: با گلندو، پکیج، واشر، مهره و سایر مصالح لازم جهت اتصال و نصب با تحمل فشار ۱۶ اتمسفر و قطر ۸۰ تا ۷۰۰ میلیمتر.

سوخت و انرژی

سوخت در واحدهای صنعتی در دو بخش، مصرف عام(گرمایشی، خودروها، پخت و پز) و مصرف خاص با توجه به نوع صنعت، کاربری داشته و تامین می گردد.
انواع سوخت رایج در کشور عبارتند از: انشعاب گاز و گازوییل، مازوت، نفت و بنزین.
معمولاً انشعاب گاز مایع از طریق ارگان ذی ربط(شرکت گاز) با توجه به نیاز واحد تولیدی در بخش ماشین آلات، تاسیسات و ساختمان ها حسب مترمکعب در ساعت تامین و در محل ایستگاهی به نام فشارشکن گاز به کارخانه وصل می گردد. در ایستگاه فشارشکن حسب نیاز بخش های مختلف، توزیع می شود.
در مناطقی که شبکه لوله کشی گاز وجود نداشته باشد، تامین گاز از طریق حمل بونکر انجام می شود. معمولاً در مخازن ۱۲ و ۱۸ و ۲۴ و ۳۰ هزار گالنی(هر گالن = 5/۴ لیتر) که بر روی فونداسیون بتنی به ارتفاع یک و نیم متر تعبیه شده، تخلیه و ذخیره می گردد.
مازوت نیز از سوخت های مهم صنعتی است که جاشین گاز در صنایع کوره ای بوده و در مخازن فلزی از ورق های سیاه که در زمین و جایگاه های بتنی جاسازی شده، ذخیره می شود. واحد گنجایش مخازن مذکور لیتر می باشد.
گازوییل سوخت مصرفی سیستم های گرمایشی، پخت و پز و خودروهای سنگین بوده که در واحدهای صنعتی در مخازن فلزی از ورق سیاه با واحد گنجایش لیتر ذخیره می شوند.

سیستم ارتباطات

مخابرات شامل؛ تلفن، فاکس، تلکس و تلفن همراه بوده که تامین نیاز آن ها از طریق انشعابات می باشد. ارتباطات داخلی از طریق ورودی های خطوط تلفنی و خروج آن ها به نسبت نیاز تامین می شود و دارای سیستم مرکزی (central) است.
در سیستم ارتباطات به ویژه تلفن در واحدهای بزرگ صنعتی از انواع کابل تلفن زمینی با روکش مخصوص به قطرهای ۶/۰ الی ۸/۰ میلیمتر به صورت یک زوجی الی پانصد زوجی در یک جعبه انشعاب استفاده می کنند.
یکی از مهم ترین موارد ارتباطی، سیستم دوربین های مداربسته برای کنترل بخش های مختلف یک واحد با کاربری های مختلف مانند اداری، رفاهی، خدماتی و تولیدی است.
انواع آنتن ها با حداقل یازده رفلکتور و قدرت اداری، رفاهی، خدماتی و تولیدی است. انواع آنتن ها با حداقل یازده رفلکتور و قدرت دریافت حداقل شش دسی بل و دستگاه های پلیکس برای جدا کردن امواج تلویزیونی مدارباز و مدار بسته و تقویت کننده کانال ها و مونیتورهای مستقر در جایگاه کنترل از لوازم و تجهیزات حفاظتی و حراستی می باشد.
سیستم پانچ اتوماتیک برای کنترل ورود و خروج کارکنان به صورت کارتکس، رمزی و لمسی نیز از تجهیزات ارتباطی واحدهای تولیدی، خدماتی و… می باشد. از دیگر لوازم ارتباطی که حسب نیاز در واحدها با کاربری گوناگون استفاده می شود می توان به لوازم صوتی، تصویری، زنگ اخبار و… اشاره کرد.

سیستم گرمایشی و سرمایشی

یکی از عوامل اصلی راحتی و رفاه در ساختمان با کاربری مختلف ایجاد حرارتی مناسب و رطوبت کافی و داشتن هوای تازه و بی بو می باشد. برای رسیدن به این هدف، استفاده از یک سیستم سرمایشی و گرمایشی مناسب ضروری می باشد.
برای گرم کردن و سرد کردن یک ساختمان می توان از روش های بسیاری مانند عایق بندی، تهویه، درزگیری، نحوه استقرار ساختمان نسبت به نور آفتاب در مناطق اقلیمی استفاده کرد.

سیستم گرمایشی (hcating system)

انتخاب سیستم گرمایشی برای یک واحد با کاربری های متفاوت (مسکونی، خدماتی، صنعتی و…) دقیقاً بستگی به محل استقرار کارخانه از نظر آب و هوایی و رطوبت دارد. علاوه، نوع صنعت و استفاده از ماشین آلات خاص نیز در تعیین سیستم گرمایشی موثر است.
به طور نمونه یک واحد صنعتی تولید کننده ظروف شیشه ای که دارای کوره با درجه حرارت بالا می باشد به فرض استقرار در مناطق سردسیر هم سیستم گرمایشی فعالی ندارد. زیرا، از امتیاز گرمابخشی کوره یا کوره ها استفاده می کند.
برای انتقال حرارت از نقطه گرم به نقطه سرد سه طریقه وجود دارد.
1-به وسیله تابش: تابش حرارت امواج نور به طرف سطح سرد فضا جریان پیدا می کند. مانند فن های حرارتی و بخاری.
2-مایعات: انتقال مایعات پس از گرم شدن، سطح اطراف خود را گرم می کند و باعث جا به جایی هوای گرم و سرد می شود. مانند شوفاژ
3-هدایت: در این نوع انتقال، گرما به وسیله جسم جامد حرکت می کند. مقدار انتقال گرما بستگی به جنس و وزن مخصوص جسم جامد دارد. مانند عایق های گرمایشی.

سیستم های گرم کن

وسایل ایجاد حرارت که وظیفه گرم کردن محیط را بر عهده دارند عبارتند از:
1-دستگاه های هوای گرم: این دستگاه ها با سیستم کوره ای هوا را گرم کرده و به وسیله کانال های فلزی و یا داکت های مخصوص و بعضاً تحت فشار، هوای گرم را به بخش های مختلف محیط پخش می کنند.
2-دستگاه های آب گرم: این دستگاه ها از یک دیگ بخار و پمپ برای فرستادن آب گرم به داخل رادیاتورها که در جابه جایی ساختمان نصب شده، استفاده می کند. برای حفظ گرما لوله های آب گرم را در کف ساختمان جاسازی می کنند.
3-دستگاه گرمکن با بخار: این دستگاه با استفاده از مشعل و دیگ، آب را تبدیل به بخار کرده و بخار گرم را به وسیله لوله به رادیاتورها انتقال می دهد. پس از تبدیل بخار به آب، مجدداً آب به دیگ بر می گردد.
4-دستگاه گرم کن الکتریکی: در این سیستم از جریان برای گرم کردن سیم های مقاومت دار استفاده شده که می توان به صورت ثابت و یا پنکه ای از گرمای آن استفاده کرد.

سیستم سرمایشی (cooling system)

سرمایش موردنیاز واحدهای صنعتی نیز همانند گرمایش ارتباط کامل با محل استقرار واحد صنعتی، و نوع صنعت دارد. اصل بر آن است که در مناطق سرد سیر سیستم سرمایشی به حداقل و بعضاً در حد صفر می باشد، ولی، در مناطق گرمسیر نقطه مقابل مورد فوق می باشد.
تجهیزات سرمایشی عبارتند از چیلر ، فن های برودتی و کولر آبی و گازی که با توجه به نیاز واحد تولیدی در سالن ها و ساختمان های اداری و رفاهی و غیره تعبیه می گردند.
دستگاه های تهویه هوا: این دستگاه ها برای جریان دادن به هوای تازه در فصول مختلف موردنیاز می باشد. تهویه با دو مجرای ورودی و خروجی در تابستان هوای گرم و مرطوب را به خارج جریان داده و تهویه مناسب را از مجرای ورودی با هوای خنک و مرطوب دوباره وارد می کند. به طوری که همواره درجه حرارت و میزان رطوبت کنترل می شود.

سیستم اطفاء حریق (Firefighting system)

واحدهای تولیدی با توجه به گروه صنعتی خاص خود و پیش بینی احتمال وقوع خطر آتش سوزی از سیستم های متفاوت اطفاء حریق در صنایع خود استفاده می کنند.
اولین اقدامی که در جهت اطفاء حریق و جلوگیری از انتشار آتش سوزی در کارخانه ها باید رعایت کرد و امروزه یکی از استانداردهای لازم ایجاد سالن های تولیدی و انبارها می باشد، ایجاد یک رینگ آسفالت به عرض حداقل ۴ متر اطراف آن ها می باشد. به طوری که در هر زمان دسترسی به چهار طرف سالن ها و انبارها جهت اطفاء حریق ممکن باشد.
سیستم اطفاء حریق در واحدهای صنعتی و تولید کلان، ایجاد یک ایستگاه آتش نشانی با خودروها و تجهیزات لازم می باشد که به محض اعلام خطر وارد عمل شود.
سیستم لوله کشی سرتاسری با لوله های شلینگی برزنت ضد آب، نصب شیرهای هیدرانت ایستگاهی زمینی و مرتفع نیز از تجهیزات سیستم اطفاء حریق در صنایع شیمیایی، نساجی و سلولزی می باشد.
سیستم استفاده از کپسول ها ۵، ۱۰، ۱۵، ۵۰ کیلویی ثابت و سیار حاوی پودر اکسیژن و CO2 و کف نیز برای صنایع مواد غذایی و الکترونیکی کارایی دارد.

برخی از لوازم و تجهیزات اطفاء حریق عبارتند از:

-انواع لوله آتش نشانی از کنف تابیده قابل انحنا و نخ پرلون نولاستیکی و برزنت از قطر یک تا دو نیم اینچ
-انواع سرلوله های آتش نشانی ساده از جنس آلومینیوم به طول ۵۰ سانتی متر با شیر و بدون شیر به قطر یک تا دو نیم اینچ
-کوپلینگ آتش نشانی و شیرفلکه برنجی مخصوص برای فشار اتمسفر قابل انحناء به قطر یک تا دو و نیم اینچ
-شیرهای آتش نشانی (هیدراتت) به قطرهای ۷۵ تا ۱۰۰ میلیمتر

تأسیسات خاص

در بخش صنعت و تولید، صنایع با هم متفاوت می باشند. صنایع غذایی، صنایع دارویی، صنایع نساجی، صنایع فلزی، صنایع کانی غیرفلزی و… هر یک در امر تولید محصول و کالای خاصی کارایی دارند. بخش عمده فن آوری و ماشین آلات این خطوط با هم متفاوت و برای تولید خود اختصاصی می باشند. تأسیسات اختصاصی نیز برای خط تولید و ماشین آلات اختصاصی و حتی ساختمان های اختصاصی لازم است. همان طوری که برای یک ساختمان بیش از چهار طبقه، تامین بالابر(آسانسور) از تاسیسات الزامی می باشد.
تاسیسات و تجهیزات خاص می توانند در گروه ماشین آلات نیز قرار گرفته و به عنوان بخشی از خط تولید(ماشین یا سیستم کمک کننده) در خط تولید فعال باشد.
مهم ترین این تأسیسات عبارتند از:

-دیگ بخار: (steam boiler)

دیگ بخار دستگاه تولید کننده آب داغ و بخار است که در خطوطی که نیاز به پخت و آب گرم داشته باشند قرار می گیرد. سوخت این دستگاه را گاز یا گازوئیل تشکیل می دهد. جنس دیگر از پوسته فولادی و سیستم سوخت آن با استفاده از مشعل است. لوازم دیگ مذکور عبارتند از شیر اطمینان برای قطع بخار، فشار سنج، پمپ تغذیه و سری کامل فیوزها، رله ها و با فشار گاز ۱۵۰ P.S.I با ظرفیت ۱۰۰۰ پوند الی ۳۰۰۰۰ پوند بخار در ساعت(واحد ظرفیت دیگ بخار پوند معادل ۴۵۳ گرم) می باشد. گاهی ظرفیت دیگ بخار را حسب تن نیز عنوان می کنند.

-کمپرسور (Air compressor)

کمپرسور، تولید کننده هوای فشرده موردنیاز گروهی از خطوط تولید است که سیستم ایجاد فشار باد، در آن محرک دستگاه می باشد، مانند خطوط اکسترودر، در صنایع تزریقی، که بر اساس نیاز طرح توجیهی، ظرفیت پیش بینی می شود. واحد فشار باد در کمپرسور اتمسفر است. ظرفیت مخزن باد را نیز با لیتر بیان می کنند.

-هواساز (Air conditioner)

تهویه هوا در صنایع خاص به سیستم هواساز و رطوبت ساز معروف می باشد. وظیفه اصلی این سیستم ایجاد تعادل بین درجه حرارت و درجه رطوبت در سالن تولید و حفظ این تعادل در درجه ثابتی است. مهم ترین خط تولید که به این سیستم نیاز دارد، خط تولید صنعت نساجی، به ویژه ریسندگی است که با ایجاد کانال های زمینی در کف سالن و کانال هوای هوایی در سقف سالن عملاً جریان هوا و رطوبت به طور مداوم از یک سو وارد و از سوی دیگر خارج می شود. با توجه به این که در کنار سالن چند ایستگاه هواساز از نوع بتن آرمه ساخته شده که در آن ها با استفاده از سانتریفوژ برای تصفه هوا خروجی از سالن و برگشت هوای تصفیه شده به سالن عمل می کنند. این امر علاوه بر تهویه هوای سالن بر کیفیت محصول تولیدی نیز تاثیر مستقیم دارد.

-توزین(باسکول) (Bascule)

باسکول در ظرفیت های مختلف از تجهیزات موردنیاز طرح هایی است که مواد اولیه و محصول تولیدی آن ها در حجم های کلان وارد و خارج می شوند. مانند مواد اولیه در صنایع کانی غیرفلزی و پنبه در نساجی و محصول تولیدی فولاد و سیمان، حداکثر ظرفیت باسکول ۶۰ تن می باشد.

-دیگ روغن داغ

سیستم تولید کننده روغن داغ برای خط کمکی صنایع شیمیایی، تولید تایر و تیوپ جهت روغن کاری مستمر ماشین های پخت و پرس ها بوده که بستر تولید و قالب ها را روان و آماده می کند.

هزینه یابی بخش تأسیسات و تجهیزات

در بخش تاسیسات اکثر پیش بینی های انجام شده مرتبط با هزینه های رسمی همراه با مدارک مستند مانند استعلام قراردادها، برگ فروش ها و پروفرماها می باشند.
هزینه های انشعاب برق، آب، گاز و ارتباطات دولتی بوده و باید از طریق سازمان های مربوطه مانند اداره های برق منطقه ای، آب منطقه ای، سازمان گاز و شرکت مخابرات استعلام هزینه گردد.
معمولاً در مورد ساخت تجهیزات برق، آب و …سازندگان مشخص در کشور وجود دارند که با دریافت افرهای مقایسه ای و قراردادهای ساخت می توان قیمت نهایی را تعیین کرد. مانند سازندگان ترانسفورماتور، تابلوهای برق، کابل، لوله آب و گاز، تجهیزات آتش نشانی، فاضلاب صنعتی و غیره که با درخواست استعلام، فوراً اعلام قیمت می کنند.
در مورد تجهیزات ماشین گونه مانند دیگ بخار، دیزل ژنراتور، کمپرسور و باسکول نیز می توان با استفاده از شبکه های اطلاع رسانی داخلی و خارجی و اخذ پروفرما و افر مقایسه ای و هم چنین مراجعه به سایر طرح های در دست بررسی به قیمت واقعی دسترسی پیدا کرد.
فنی ترین روش برای هزینه یابی بخش تاسیسات به ویژه تاسیسات عمومی مانند لوله کشی، سیم کشی و… استفاده از روش متره کردن و برآورد وزنی و ریالی مصالح، امور اجرایی در حمل و نصب می باشند. این عمل مشابه هزینه یابی بخش ساختمان است. ضمن این که با در نظر گرفتن قیمت پایه در هر سال و با استفاده از ضرایب فنی نسبت به قیمت پایه می توان هزینه هر عمل را در مراکز استان ها و سایر شهرستان ها محاسبه کرد.

مثال: تهیه و نصب لوله های فولادی قطر خارجی ۶ اینچ برای آب رسانی
لوله فولادی یک متر(وزن: ۵/۱۹ کیلوگرم) ۰۰۰، ۱۸۶ ریال
186000 ریال ۱۰،۴۰۰ ریال
نوار قیراندود ۲/۲ متر ۴،۴۰۰ ریال
ماسه ۲/۰ مترمکعب ۴،۰۰۰ ریال
لوله کش ۳/۰ ساعت(هر ساعت ۴۰،۰۰۰۰ریال) ۲۴،۰۰۰ ریال
کمک لوله کش ۳/۰ ساعت(هر ساعت ۱۵،۰۰۰۰ریال) ۹،۰۰۰ ریال
هزینه های پیمانکار و حمل و نقل ۱۵ درصد کل هزینه ها ۳۵،۶۷۰ ریال
قیمت تمام شده ۲۷۳،۴۷۰ ریال
-قیمت پایه در سال ۱۳۸۷ در شهرستان تهران ۲۷۳،۴۷۰ ریال
-ضریب منطقه ای تأسیسات در شهرستان بندرعباس ۲۵/۱ درصد
-قیمت یک متر لوله گذاری فولادی
به قطر ۶ اینچ برای آب رسانی در شهرستان بندرعباس ۵/۳۴۱،۸۳۷=۲۵/۱× ۲۷۳

تدوین و ارایه جدول تأسیسات

جدول پیش بینی تأسیسات به شرح زیر طراحی و تدوین و در گزارش توجیهی ارایه می گردد:
عوامل سرمایه گذاری ثابت در طرح توجیهی

امتیاز