پرورش قارچ شیتاکه

رنگ کلاهک قارچ شیتاکه زرد کم رنگ تا قهوه ای مایل به تیره محدب که به مرور زمان کمی صاف می شود لبه کلاهک بر حسب نوع در موقع جوانی به داخل پیچ خورده است سطح کلاهک مخصوصاً در حاشیه لبه با بقایای سفیدرنگ پرده ای پوشیده شده است . بافت گوشتی قارچ؛ سفت، انعطاف پذیر و سهولت خشک و باز به حالت اول (تازه) بر می گردد، تیغه ها سفید خیلی نزدیک به هم و غالباً با حاشیه نامنظم که در صورت صدمه دیدن تیغه ها رنگ قهوه ای کبود پیدا می کنند.ساقه کوتاه و فیبری آن از مرکز کلاهک به آن متصل شده و روی آن را نقاط فیبری پراکنده ای باقی مانده از پرده غشائی اولیه پوشانده است توده هاگ های آن سفید رنگ است.

زیستگاه طبیعی قارچ شیتاکه

این گونه تجزیه کننده چوب بوده و گندروی می باشد. گونه های lentinus را می توان عمدتاً در بافت چوبی درختان برگ ریز و عمدتاً خانواده بلوط پیدا کرده که در طبیعت این قارچ ها درختان بلوط را بر دیگران درختان ترجیح می دهند در پائیز اوایل زمستان و بهار محصول داده ،بومی، ژاپن،چین و دیگر کشورهای موجود در نواحی معتدله ناحیه هند و چین می باشد.بستر کاشت و روش تهیه در سال ۱۹۷۸ صنعت تولید قارچ شیتاکه در ژاپن ۱۸۸۰۰۰ نفر را به استخدام خود درآورد . در آن سالها قارچ شیتاکه ی خشک شده جزء اقلام صادراتی معروف کشور ژاپن به شمار می رفت. در آن زمان چوب های درخت بلوط با قطر کم برای کشت این قارچ مورد استفاده قرار می گرفت.

ضوابط فنی تولید قارچ شیتاکه

پرورش روی بسترکشت به شیوه طبقاتی و پرورش قارچ روی کنده.
به دلیل عدم توجیه اقتصادی، تولید روی کنده مگر در نواحی روستایی و شمالی کشور، در مقیاس بزرگ توصیه نمی شود.
کل دوره تولید قارچ شیتاکه بسته به استرین بین ۹۰ تا ۱۲۰ روز طول می کشد که شامل مراحل مختلفی چون:
ریسه دوانی
بلوغ ریسه
تشکیل پاپ کرن
قهوه ای شدن
تشکیل پوست
شوک دهی
و میوه دهی می باشد.
خلاصه مراحل پرورش قارچ شیتاکه روی طبقات به شرح زیر می باشد:
– استقرار بستر کشت و پر کردن سالن
– مراحل قبل از میوه دهی

شرایط محیطی پرورش قارچ شیتاکه

دما
برای تولید این قارچ نوسانات دمایی، به خصوص دمای کم مورد نیاز است زیرا علاوه بر تشکیل اندام بارده، تمام واکنش­های شیمیایی و فیزیکی به وسیله دما و آنزیم ­هایی که خود تحت تاثیر دما هستند کنترل می­شوند. دمای مناسب برای رشد میسلیوم شیتاکه ۲۷-۲۴ درجه سانتی گراد می ­باشد. لازم به ذکر است که این قارچ توانایی تحمل دماهای بالاتر از ۳۴ درجه سانتی گراد را ندارد. بهترین دما برای باردهی ۲-۱±۱۵ درجه سانتی گراد می­ باشد.
رطوبت
آب عنصر ضروری رشد و باردهی قارچ شیتاکه است. مواد غذایی باید به صورت محلول در آب به بستر این قارچ اضافه شود. در مراحل مختلف رشد رطوبت متفاوتی مورد نیاز است. برای مثال در دوران رشد میسلیوم میزان رطوبت محیط کشت %۵۵ و رطوبت هوا کمتر از %۷۵ و در دوران باردهی رطوبت محیط کشت %۵۵ – %۵۰ و رطوبت نسبی هوا برابر با %۹۵ – %۸۵ مورد نیاز می­ باشد.
تهویه
با توجه به هوازی بودن این قارچ، اکسیژن جزء موارد ضروری رشد آن محسوب می­ شود. در دوران باردهی و رشد میسلیوم میزان متفاوتی از اکسیژن مورد نیاز است. تهویه مناسب برای باردهی قارچ بسیار مهم است بطوریکه جریان هوای ورودی نباید بیشتر از %۰۳/۰ باشد. زیرا منجر به باز شدن زودرس کلاهک های قارچ می­ شود.
نور
میسلیوم قادر به رشد در محیطی با نور کم می ­باشد، بطوری­که در تاریکی میسلیوم ۳ تا ۴ برابر سریع تر از زمانی رشد می­کند که نور شدید است (نور معادل ۵۰۰ لوکس). ولی برای رشد اندام بارده وجود نور امری ضروری است. میزان نور مناسب در این زمان ۵۰ تا ۱۰۰ لوکس می باشد.
PH یا اسیدیته محیط
بهترین محیط رشد برای شیتاکه محیطی با پی اچ اسیدی می باشد، بطوریکه PH 5/4 تا ۵/۵ برای رشد میسلیوم و PH ای حدود ۵/۳ تا ۵/۴ برای تشکیل اندام بارده لازم می باشد.

قارچ شیتاکه و مراحل کاشت آن

کشت سنتی قارچ شیتاکه
در روش سنتی کاشت شیتاکه ابتدا باید چوب های لازم برای کاشت را فراهم نمایید. تنه درخت را به قطعاتی برابر با طول ۹۰ سانتی متر برش دهید. قطر تنه درختان برای پرورش و رشد قارچ شیتاکه باید در حدود ۱۰ الی ۱۵ سانتی متر باشد. قطعات بریده شده از تنه درخت قبل از مورد استفاده قرار گرفتن، از گلسنگ، خزه و عوامل مزاحم و اضافی تخلیه می شوند. بعد از این پاکسازی، برای تنه درخت زمان استراحت قائل شوید. درخت باید در حدود یک ماه در مکانی سایه استراحت داده شود و در معرض هوای آزاد قرار بگیرد.بعد از طی شدن زمان استراحت حالا نوبت عمل تلقیح قارچ شیتاکه بر روی چوب های انتخاب شده است. چوب بلوط از نظر داشتن شرایط پرورش قارچ شیتاکه بهترین می باشد. زمان انتظار برای به ثمر رسیدن و رویت قارچ ها در این روش در حد یک یا ۲ سال می باشد. بعد از طی شدن این مدت تولید قارچ ۴ تا ۶ سال به شکل دوره ای ادامه خواهد داشت. رسیدن به سال ششم تولید بستگی به نحوه مراقبت و شرایط دارد.
کشت صنعتی شیتاکه
در کشت صنعتی شیتاکه از خاک اره برای بستر کشت کمک گرفته می شود. خاک اره را می توان با سایر مکمل ها مانند سبوس برنج، کلش گندم و … به کار برد. البته میزان دخالت و به کارگیری این مکمل ها در مناطق مختلف متفاوت می باشد اما بستر اصلی کشت در خاک اره نمایان خواهد شد.
بسترسازی
مهم ترین گام در پرورش قارچ شیتاکه, بسترسازی می باشد. ابتدا مکمل در نظر گرفته شده را با خاک اره میکس نمایید و سپس این ترکیب را در کیسه ای پلاستیکی بریزید. این کیسه پلاستیکی باید از جنس پروپیلین باشد تا مقاومت خوبی نسبت به حرارت از خود نشان دهد. بستر کشت باید استریل شود. به همین خاطر باید کیسه پلاستیکی را در اتوکلاو با دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد قرار دهید. مدت نگه داری کیسه در اتوکلاو حدود ۳۰ دقیقه می باشد.
کاشت قارچ
باید منتظر سرد شدن کیسه های استریل باشید. بعد از سرد شدن، محتویات داخل کیسه را با بذر قارچ تلقیح کنید. کیسه ها باید به مدت ۲۵ تا ۳۰ روز در یک محیط به دور از نور با دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد نگه داری شوند. این مدت برای ریشه دوانی بستر کشت در نظر گرفته می شود. حدود یک تا ۴ ماه برای فراگیر شدن میسلیوم در کل بستر نیاز دارید. این زمان با توجه به شرایط حاکم محیطی متفاوت خواهد بود.
بسترسازی قارچ شیتاکه
رشد میسلیوم ها باید در محیطی به دور از نور و تاریک باشد. این موضوع سبب رشد سریع آن ها خواهد شد اما به محض اینکه کلاهک ها را مشاهده کردید، باید نوردهی را برای پرورش قارچ شیتاکه در نظر بگیرید. رویت گره های کوچک در کیسه خبر از ثمردهی قارچ شیتاکه می دهد. با رویت این گره ها مانند پرورش قارچ دکمه ای عمل کنید. یعنی درب کیسه را باز یا چند شکاف بر روی بدنه کیسه پلاستیکی ایجاد کنید. با این کار هوای تازه به داخل کیسه پلاستیکی وارد و از میزان دی اکسید کربن داخل آن کم می شود. در نتیجه پین دهی رخ می دهد. با ورود اکسیژن به داخل کیسه، رنگ قارچ کم کم به قهوه ای متمایل می گردد.
شوک دهی برای پرورش قارچ شیتاکه
کیسه ها را روی آب شناور نمایید.کیسه پلاستیکی را واژگون کنید.دما را به ۱۶ تا ۱۸ یا ۱۰ درجه سانتی گراد برسانید. این تغییر دما برای قارچ شیتاکه یک شوک فوق العاده است.
برداشت قارچ شیتاکه
ساقه قارچ شیتاکه را تا فلش آخر نگه دارید و قطع نکنید. فلش اول یک هفته زمان می برد و بعد ازاتمام باید تا ۲ هفته و روزی ۲ بار بر روی کیسه قارچ آب پاشی به شکل سبک انجام دهید. این کارها مقدمه فلش دوم است.

مزیت کشت خاک اره نسبت به کشت روی چوب

دوره رشد و ثمردهی در خاک اره کم می شود و این موضوع سوددهی و بازدهی بهتری را برای قارچ داران رقم می زند. برداشت ۸ ماهه خواهد بود.در این روش می توان به همراه خاک اره از مواد مکملی چون سبوس برنج، کلش گندم و … استفاده کرد. این مواد به قدر کافی در محیط فراهم هستند. کار در این روش آسان بوده و هزینه کمتری نیز برای تولید برجای خواهد گذاشت. ضمن اینکه احتمال عدم ثمردهی کمتر خواهد شد.

معرفی کد آیسیک مرتبط با صنعت تولید قارچ شیتاکه

کد آیسیک بذر انواع قارچ خوراکی : ۰۱۱۱۴۱۲۳۷۴

شرایط اخذ مجوز پرورش قارچ شیتاکه

حداقل ظرفیت اقتصادی تولید برای صدور پروانه تاسیس واحد پرورش قارچ شیتاکه، ۵۰ تن در سال می باشد.
تبصره: برای متقاضیان تولید کمتر از ظرفیت فوق صدور پروانه به شرط داشتن توجیه مالی و اقتصادی مورد تایید مشاور ذیصلاح امکان پذیر می باشد.
به طور کلی حداقل زمین موردنیاز برای احداث واحد پرورش قارچ شیتاکه متناسب با طرح توجیهی تایید شده مهندسین مشاور و ابعاد زمین، ابنیه و محوطه سازی پیش بینی شده در طرح می باشد.
رعایت حداقل فضای سبز مطابق ضوابط محیط زیست ضروری است و به مقدار زمین موردنیاز افزوده می شود.

خلاصه بررسی اقتصادی طرح تولید قارچ شیتاکه

ظرفیت تولید سالیانه : ۵۰ تن
نرخ برابری دلار : ۲۸۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۲۰۰۰ مترمربع
زیربنای ساختمان ها : ۶۵۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۶ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲.۸ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۳۵۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۴۴ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: