طرح بازیافت پسماندهای الکترونیکی

هر ساله مقدار زیادی پسماند های الکترونیک در دنیا تولید می شود که این باعث شده است افراد بسیار زیادی به امر بازیافت پسماند های الکترونیک مشغول شوند. این ضایعات مجموعه ای از کامپیوترهای مستعمل، قطعات الکترونیکی، دستگاه های چاپ نظیر پرینتر و فتوکپی، گوشی های موبایل، تلفن ها، دوربین های عکسبرداری و فیلم برداری، تلویزیون ها و مانیتورها، بردهای لوازم خانگی مثل یخچال و مشاین لباسشویی، تجهیزات و بردهای مخابراتی و بسیاری از لوازم الکترونیکی می باشد و حجم بسیار گسترده ای دارد.
عمر کم لوازم الکترونیکی از یک طرف و مصرف گرایی از طرف دیگر باعث شده است که ضایعات الکترونیک به یک معضل جدی در دنیا تبدیل شود. معضلی که کشورهای توسعه یافته برای آن راه حلی یافته اند و با تصویب قوانین خاص تا حدودی این معضل را حل کرده اند. البته این کشورها بیشتر، صادر کردن ضایعات الکترونیک به کشورهای دیگر را به عنوان راهکار برگزیده اند .
در کشورهای توسعه یافته هزینه دستمزد و انرژی بسیار زیاد است و مقرارت محیط زیستی زیادی وجود دارد و این باعث می شود بازیافت ضایعات الکترونیک در این کشورها، توجیه اقتصادی نداشته باشد.
در حال حاضر امریکا و کشورهای اروپایی بزرگترین تولیدکنندگان و صادر کنندگان ضایعات الکترونیکی می باشند و هر ساله مقدار انبوهی از ضایعات خود را به کشورهایی نظیر چین، هند، نیجریه و پاکستان صادر می کنند تا توسط کارگاه ها و کارخانه های موجود در این کشورها بازیافت شوند.
طبق یکی از گزارش های سازمان ملل، بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تن ضایعات الکترونیک در سال دفع می شود و کشور آمریکا نیز بزرگترین تولید کننده زباله های الکترونیکی در جهان به حساب می آید. البته همان طور که گفته شد بیشتر این زباله های تولید شده به چین و هند صادر می شود.

زباله الکترونیکی (E-waste)

به دستگاه‌ها و قطعات الکترونیکی مصرف شده مانند تلفن‌ها و کامپیوترها، لوح فشرده، کیت های الکترونیکی و… که حاوی فلزات خطرناکی مانند کادمیوم ، مس ، نیکل ، روی ، باریم ، برلیوم ، انواع پالستیکها ، آلومینیوم ، نقره ، پالتین هستند گفته می‌شود که اگر در طبیعت رها شوند پس از پایان عمر مفید و عدم بازیافت صحیح آلوده کننده خطرناک محیط زیست به شمار می‌روند.
یکی از دلایلی که زباله های الکترونیکی به مرور زمان تبدیل به یک معضل بزرگ میگردد کوتاه بودن عمر تجهیزات الکترونیکی و متنوع بودن سلیقه مردم و همچنین تغییرات ایجاد شده در صنایع میباشد .
تغییرات موجود در صنایع خودرو که باعث تغییر در سیستم های مختلف و متنوع الکترونیکی خودرو میشود در همین راستا در جهان در حال حاضر کشور های آمریکا و چین بزگترین تولید کنندگان زباله الکترونیکی هستند .
این امر پیشترفت این کشور ها در عرصه الکترونیک را نشان میدهد که باعث افزایش تولید زباله های الکترونیکی در سطح بالا شده است.

انواع پسماندهای الکترونیکی در رایانه

– تجهیزات فناوری اطلاعات
– سرگرم کننده
– وسایل ارتباط از راه دور
– سمعی و بصری مانند دیسک فشرده
– انواع مختلف پرینتر ها و تجهیزات آنها مانند کاتریج
– مدارهای الکترونیکی پرینتر ها
– باتری ها

درآمد زایی مناسب در بازیافت پسماندهای الکترونیکی

اگر پسماندهای رایانه ای و الکترونیکی به درستی و با سیستم مناسب و روش صحیح بازیافت شود می توان طوری فلزات را از آن استخراج کرد از یک تن زباله موبایل ۱۵۰ تا ۳۰۰ گرم طلا به دست آورد.همین وزن گوشی تلفن همراه علاوه بر طلا حدود ۱۰۰ کیلوگرم مس و سه کیلوگرم نقره را در کنار فلزهای دیگر در خود جای داده است. این در حالی است که در معادن طلایی که اقتصادی به حساب می آید .
در هر تن سنگ معدن بین ۲۰ تا ۳۰ گرم طلا یافت می شود. ضمن آن که در این زباله ها پلاتین نیزوجود دارد که عنصری ارزشمند می باشد. بهمین منظور میتوان بازیافت زباله های الکترونیکی را بازیافت طلای شهری خواند.

متد ها جدید بازیافت پسماندهای الکترونیکی

یکی از فناوری های جدیدی که به عنوان روشی مناسب در بازیافت زباله های الکترونیکی مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از روش تجزیه بیولوژیکی است. در این روش از میکروارگانیسم ها برای بازیافت فلزات سنگین استفاده می شود که در مقایسه با روش های دیگر هزینه کمتری دارد و آلودگی های شیمیایی حاصل از بازیافت زباله های الکترونیکی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.
بسیاری از محققان ژاپنی استفاده از موادی که از قابلیت تجزیه زیستی برخوردارند را در ساخت تراشه های الکترونیکی که در ابعادبزرگ طراحی می شوند، بررسی کرده اند. این مواد که بر پایه ترکیبات گیاهی تولید می شوند از موادی مانند اسید پلی لاکتیک مشتق می شوند که از ذرت به دست آمده و از نظر زیستی براحتی قابل تجزیه است.
علاوه بر این، سوختن چنین موادی سبب تولید گازهای سمی نخواهد شد همچنین دانشمندان ژاپنی ادعا می کنند که کاغذ روزنامه یکی از مهمترین اجزای فرآیندی است که طی آن طلا و سایر فلزات زباله های صنعتی، بازیافت می شوند.
آنها ابتدا روزنامه های قدیمی را خرد کردند و از آن خمیری ساختند. سپس با اضافه کردن چند نوع ماده شیمیایی از جمله کلر و فرمالدئید، ژل کاغذ ساختند و با خشک کردن ژل، آن را به صورت پودر در آوردند.برای آزمایش، مقدار زیادی از زباله های صنعتی که شامل فلزات ارزشمندی مانند طلا، مس، آهن و روی بود را ذوب کردند. غلظت طلا در این مایع حدود ۲۵۰ در یک میلیون، غلظت پلاتین و پالادیم حدود ۱۱ تا۱۶ در یک میلیون و سایر فلزات بین ۱۹۰ تا۸۴۰ در یک میلیون بوده است.
با افزودن ژل به این مایع، مشاهده شد که ژل توانایی جذب و تفکیک ۹۰ درصد طلا، پلاتین و پالادیم ومقادیر کمی از مس، روی و آهن را از سایر ترکیبات دارد. این خصوصیات قابل توجه ژل کاغذ به خاطر وجود سلولز است. سلولز به طور ذاتی شکل منظم و خاصی ندارد به همین علت مواد شیمیایی به راحتی در قالب آن نفوذ می کنند و همین مسئله موجب قدرت جذب بالای آن می شود.
هر چند هنوز مشخص نشده است که به چه علت ژل کاغذ فقط فلزات ارزشمند را جذب می کند. یک کیلوگرم ژل توانایی جذب ۹۰۶ گرم طلا را دارد.

خطرات پسماندهای الکترونیکی

بازیافت ضایعات الکترونیک به روش غیر اصولی می تواند آلودگی های زیست محیطی زیادی تولید کند. یک باطری موبایل، کادمیوم – که یک فلز سمی و سرطان زا است – به کار می رود و میزان آن به قدری است که می تواند ۶۰۰ متر مکعب آب را آلوده سازد. در بعضی از قطعات الکترونیک مثل بعضی از خازن ها و مقاومت ها، فزلات سنگین و سمی به کار می رود.
بعضی از قطعات الکترونیکی مخصوصا قطعات قدیمی، جیوه به کار رفته است که آزاد سازی آن می تواند خطرات جدی را متوجه انسان و محیط زیست کند. لحیم های موجود در بردهای الکترونیک، سرب به کار می رود. بسیاری از قطعات کامپیوتری، الکترومگنتیک هستند و اگر به صورت اصولی دفع نشوند، با تشعشعاتی که از خود ساطع می کنند، باعث می شوند به سلامتی انسان آسیب وارد شود.
مثل کاری که دستگاههای مایکروویو انجام می دهند و با تولید تشعشعاتی که برای سلامتی انسان خطرناک هستند، غذا را گرم می کنند.

پسماندهای الکترونیکی در ایران

در ایران، طبق تخمین ها و به صورت میانگین، هر ساله یک میلیون و ۲۰۰هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار کامپیوتر در ایران مونتاژ شده است که بعد از مدتی این کامپیوتر ها مستعمل می شوند و باید بازیافت گردند. طبق یک گزارش تخمین زده شده است که هم اکنون در ایران، بیش از ۴ میلیون رایانه از دور خارج شده وجود دارد.
خوشبختانه در کشور، کارگاه ها و کارخانجاتی هستند که قادر به بازیافت این ضایعات می باشند و در حال حاضر نیز مشغول به کار هستند ولی متاسفانه نه سازمان بازیافت، نه شهرداری ها و نه سازمان محیط زیست هیچ برنامه جامع و مدونی برای جمع آوری زباله های الکترونیک تدوین نکرده اند. در واقع این خود تولید کنندگان و افراد فعال در این حرفه هستند که به جمع آوری ضایعات الکترونیک و سپس بازیافت آنها می پردازند.

مزایای بازیافت پسماندهای الکترونیکی

بازیافت ضایعات الکترونیک بهترین و موثرترین راه برای حل معضل زباله های الکترونیک محسوب می شود. متاسفانه بعضی از کشورها اقدام دفن یا سوزاندن این ضایعات می کنند که علاوه بر این که حجم زیادی از آلودگی و فلزات سنگین به هوا، آب و خاک نفوذ می کند، باعث می شود فلزات و مواد ارزشمندی نیز از بین بروند.
برای مثال بخشی زیادی از یک کامپیوتر، از پلاستیک ها و فلزاتی نظیر آهن، مس و آلومینیوم ساخته شده است که تقریبا همه این ها می توانند بازیافت شوند، از پلاستیک قطعات جانبی و بدنه کامپیوتر گرفته تا مس موجود در بردها و سیم ها، از طلا و نقره موجود در قطعات و چیپ های کامیپوتری گرفته تا حتی لحیم های به کار رفته در بردها. در اکثر بوردهای الکترونیکی به خصوص بردهای موبایل و بردهای مخابراتی و کامپیوتری، از طلا و نقره استفاده شده است که به همین دلیل منبع مناسبی برای بازیافت طلا و نقره به حساب می آیند.
همچنین به دلیل به کار رفتن حجم قابل توجهی فلزات رنگی نظیر مس در زباله های الکترونیکی، گزینه ایده آلی برای بازیافت فلزات رنگی نیز به حساب می آیند. برای مثال از یک تن ضایعات گوشی های موبایل، ۱۵۰ تا ۳۰۰ گرم طلا، حدود ۱۰۰ کیلوگرم مس و سه کیلوگرم نقره به دست می آید و این در حالی است که در هر تن سنگ معدن طلا، بین ۲۰ تا ۳۰ گرم طلا یافت می شود.

خلاصه بررسی اقتصادی طرح بازیافت پسماندهای الکترونیکی

ظرفیت بازیافت سالیانه : ۲۰۰۰۰ تن
نرخ برابری دلار : ۱۴۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۳۰۰۰ مترمربع
زیربنای ساختمان ها : ۲۰۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۲۸ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۶ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۲.۴ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۰درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: