فولاد

طرح تولید فولاد

صنعت فولاد یکی از بخشهای مهم در اقتصاد جهان محسوب می شود و بدلیل دارا بودن کثرت حلقه های ارتباط پیشین و پسین با دیگر بخشهای اقتصادی به عنوان صنعتی پیشرو و کلیدی ، از اهمیت خاصی برخوردار است بطوری که میزان تولید و مصرف آن نشان دهنده پیشرفت کشورها و تحرک دیگر بخشهای اقتصادی است . میزان مصرف سرانه فولاد در کشورهای پیشرفته صنعتی بین ۳۵۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم در نوسان است ، درحالیکه این نسبت در کشورهای فقیر و توسعه نیافته آفریقایی بین ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم و در ایران بیش از ۲۰۰ کیلوگرم اسـت که حـدود ۱۴۰ کیلـوگـرم آن در داخـل کشـور تـولید و مابقی از خارج وارد می گردد .در میان ۲۰ کشور بزرگ تولید کننده فولاد ، فقط کشورهای آمریکا ، روسیه ، مکزیک ، آفریقای جنوبی و ایران دارای عناصر اصلی تولید فولاد یعنی سنگ آهن ، انرژی و آب هستند . بنابراین تولید فولاد در ایران می تواند از مزیت نسبی بالایی برخوردار باشد . این صنعت با سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلار و تولید بیش از یک میلیارد تن درجهان از رشد متوسط ۲ تا ۳ درصدی در زمینه تولید و رشد ۵/۲ درصدی در زمینه تقاضا در دهه گذشته برخوردار بوده و بطور کلی انتظار این است که دردهه های آتی ، کشورهای درحال توسعه و دارای پتانسیل تولید فولاد ، به دلیل افزایش رشد اقتصادی ، از رشد تولید و مصرف بالاتری در مقایسه با کشورهای صنعتی و پیشرفته برخوردار شوند .

وضعیت موجود

در حال حاضر براساس اطلاعات موجود ۸ واحد دولتی و دولتی _ خصوصی با ظرفیت اسمی حدود ۱۲ میلیون تن در سال در زمینه تولید فولاد خام فعال می باشند و تعداد ۲۹ طرح با ظرفیت ۲/۶ میلیون تن با پیشرفت فیزیکی بالای ۲۰ درصد درحال اجرا می باشند . علاوه بر این براساس طرح جامع فولاد ، ظرفیت تولید فولاد خام کشور به میزان ۱۰ میلیون تن تا پایـان سـال ۱۳۸۸ افـزایش خـواهـد یـافـت کـه شـامل افزایش ظرفیت واحدهای دولتی درحال بهره برداری بـه میـزان ۵/۳ میلیون تن و طرح های استانی با ظرفیت ۵/۶ میلیون تن با سرمایه گذاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایـران و بخش خصوصی می باشد . در زمینه محصولات فولادی ظرفیت اسمی در واحدهای دولتی و دولتی _ خصوصی حدود ۵/۱۳ میلیون تن می باشد . همچنین براساس اطلاعات انجمن تولید کنندگان فولاد در بخش خصوصی ۲۸واحد با ظرفیت اسمی حدود ۶ میلیون تن در بخش نورد به بهره برداری رسیده و ۷/۱۸ میلیون تن دیگر در مراحل اجرا و مراحل اولیه احداث می باشند .

مشکلات و محدودیت ها

_ یکی از مشکلات این صنعت ، صدور بی رویه مجوز در بخش نورد فولاد می باشد ، در طول سالیان گذشته بخش خصوصی با اخذ بیش از ۴۵ میلیون تن مجوز احداث واحدهای نوردی که هم اکنون بیش از ۲۴ میلیون تن از این ظرفیت ها یا به بهره برداری رسیده و یا در حال اجرا می باشند موجب گردیده بیش از ۷۰ درصد از ظرفیت های ایجاد شده در زمینه تولید فولاد کشور به تولید محصولات فولادی اختصاص یابند . توجه به این امر از یک سو و دولتی بودن واحد های تولید کننده شمش از سوی دیگر ، بخش خصوصی را با دو مشکل بزرگ تامین شمش به عنوان مواد اولیه و صادرات محصولات فولادی ( بعلت افزایش قیمت تمام شده ) مواجه نموده است .
_ تبعیت و تائید قیمت در کشور همراه با روند تغییرات قیمت این محصولات در بازارهای جهانی است . بدین ترتیب بخشی از افزایش قیمت محصولات فلزی در داخل کشور ناشی از افزایش قیمت فولاد در بازار جهانی است .
_ افـزایش قیمـت شمش وارداتی در داخل کشور بدلیل پرداخت ده درصد حقوق ورودی ، انبارداری و هزینه حمل و نقل که موجب کاهش رقابت پذیری محصولات فولادی شده است .

طرح تولید فولاد

تکنولوژی پر هزینه

امروزه تکنولوژی های مورد استفاده در تولید محصولات فولادی در مراحل بعد از به دست آوردن فولاد مذاب کم و بیش یکسان است . اما برای به دست آوردن فولاد مذاب ، از تکنولوژی های مختلفی می توان استفاده کرد که براساس عوامل تولید به دو روش اصلی ذوب در کوره الکتریکی و احیای سنگ آهن تقسیم می گردند . بدین ترتیب بیشترین تفاوت در بهای تمام شده انواع محصولات فولادی میان کشورها و حتی شرکت ها ، ناشی از مخارج به دست آوردن فولاد مذاب است . تولید فولاد مذاب حدود ۸۰ درصد بهای تمام شده محصولات فولادی را شامل می شود و برعکس ، نورد فولاد سهم بسیار کمتری را در چرخه تولید به خود اختصاص می دهد . بنابراین یکی از مهمترین شاخص ها برای سنجش رقابتی بودن تولید کنندگان فولاد ، قیمت تمام شده یک تن فولاد مذاب می باشد و بخش اعظم مزیت نسبی در صنعت فولاد ناشی از این شاخص است . روش ذوب قراضه به لحاظ دلایل اقتصادی و محیط زیستـی از مطلوبیـت بالایی برخوردار است و درصورت وجود آهن قراضه کافی ، نسبت به روش های احیاء همواره برتری کامل دارد . به همین دلیل امروزه نزدیک به نیمی از فولاد مذاب جهان از طریق ذوب آهن قراضه به دست می آید که درمقایسه با سایر روش های احیای سنگ آهن ، هزینه کمتری دارد . لذا کشورهایی نظیر ژاپن ، روسیه ، کشورهای CIS و همچنین کشورهای اروپای شرقی به خاطر وجود منابع زیاد آهن قراضه این امکان را به تولید کنندگان فولاد می دهند که هزینه تولید خود را به نحو چشمگیری کاهش دهند . اما کشور ما به دلیل مصرف پایین محصولات فولادی در سال های گذشته ، توان عرضه قابل توجهی از آهن قراضه را ندارد . بنابراین حداقل در میان مدت به دلیل کمبود منابع قراضه داخلی ، ناچار است از روش نسبتاً پرخرج تر احیای سنگ آهن استفاده کند .

مزیت انرژی گاز کشور

بـرق ، گـاز طبیعـی و ذغـال سنـگ ، حامل های انرژی مورد استفاده در صنعت فولاد می باشند . بهای حامل های انرژی هیدروکربنی در ایران از پایین ترین نرخ ها در دنیا برخوردار است . بنابراین حداقل گاز طبیعی ایران از مزیت بالایی نسبت به سایر کشورهای جهان برخوردار است . اما گاز طبیعی تنها در روش احیای مستقیم نقش کلیدی دارد و به همین دلیل ایران در زمره معدود کشورهای جهان است که از این روش به ظرفیت سازی در فولاد روی آورده است . از سوی دیگر ، روش غالب احیای سنگ آهن در دنیا کوره بلند می باشد که متکی به استفاده از کک متالورژی است . ایران با وجود داشتن منابع غنی ذغال سنگ به دلیل نامناسب بودن کیفیت بیشتر این ذخایر جهت کک سازی ، توان محدودی در استفاده از این معادن و گسترش تولید به روش کوره بلند را حداقل با استفاده از ذغالسنگ داخلی دارد . بنابراین مزیت کشور انرژی بیشتر معطوف به گاز ارزان قیمت داخلی خواهد بود که درصورت استفاده صحیح خود امتیاز بزرگی برای فولاد داخلی به شمار می رود .
لازم به ذکر است کشور ایران با حدود ۲ میلیارد تن ذخیره سنگ آهن ، در این زمینه رتبه نسبتاً قابل قبولی در میان کشورهای جهان دارا می باشد لیکن این رقم در مقایسه با کشورهای صاحب ذخایر اصلی جهان چندان چشمگیر نیست . برای مثال درکشور روسیه معدن میخایلوفسکی به تنهایی بیش از ۱۱ میلیارد تن سنگ آهن مرغوب با عیار ۵۲ درصد را درخود جای داده است . همچنین هزینه استخراج و فرآوری سنگ آهن در ایران به دلیل خصوصیات ذخایر کشور ، در مقایسه با کشورهایی مانند برزیل ، روسیه و برخی کشورها GIS و حتی نقاطی از چین قدری بالاتر می باشد . بنابراین مزیت صنعت فولاد کشور ما از لحاظ برخورداری از ماده اولیه آهنی ، تنها پس از کشورهای دارای منابع فراوان قراضه مانند آمریکا ، روسیه ، ژاپن و دیگر کشورهای توسعه یافته و در ادامه کشورهایی که دارای منابع غنی و مرغوب سنگ آهـن هستنـد قرار دارد . معهذا هنوز جزو ۲۰ کشور دنیا از لحاظ ذخایر سنگ آهن محسوب می شویم .
با توجه به موارد ذکر شده برای واحدهای نورد بخش خصوصی که می بایست شمش مورد نیاز خود را از خارج وارد نماید و باتوجه به هزینه های مربوط به نرخ libor و نرخ معاملات با ایران و حق ورودی ، حمل و نقل و …. قیمت محصولات فولادی افزایش یافته و رقابت پذیری آن کاهش می یابد . درحال حاضر درکشور اختلاف قیمت بین شمش و انواع محصولات فولادی حدود ۱۰ دلار می باشد .

طرح تولید فولاد

سیاستهای اجرایی پیشنهادی

_ حمایت از طرحهای موجود تولید فولاد خام و دراولویت قراردادن آنها .
_ تشویق و حمایت واحدهای بخش خصوصی جهت توسعه واحدهای خود از طریق احداث خطوط ذوب و تولید فولاد خام .
_ باتوجه به ظرفیت خالی موجود در واحدهای نوردی بخش خصوصی و دولتی و عدم توانایی خرید و وارد نمودن مواد اولیه ( شمش فولاد ) توسط این واحدها به دلایل مختلف از جمله نوسانات قیمت بازارهای جهانی ، هزینه حمل و نقل سنگین ، مشکلات نقدینگی و … ضروری است دولت در زمینه واردات شمش فولادی حمایت های لازم را از این واحدها بنماید . ( حذف حقوق ورودی و عوارض ۳ درصدی فروش ) .
_ تدوین استراتژی مشخص در صنعت فولاد ( باتوجه به طرح مطالعاتی انجام شده جامع فولاد کشور )
_ تشکیل کارگروه بررسی مشکلات و پیگیری با حضور واحدهای نوردی بخش خصوصی بالای ۱۰۰ هزارتن ظرفیت به منظور یافتن راهکار مناسب در زمینه رفع مشکلات و پیگیری تا حصول نتیجه .
_ تشویق واحدهای نوردی به تولید فولادهای زنگ نزن و آلیاژی با توجه به وجود دو عنصر کرومیت و مولیبدن در کشور .
_ تخصیص امتیاز برای واردات آهن قراضه مورد نیاز تولید کنندگان کشور و جلوگیری از صادرات آهن قراضه با اصلاح قوانین گمرکی ، زیرا استفاده از قراضه به جای سنگ آهن در تولید فولاد بیش از ۶۰ درصد صرفه جویی انرژی دربردارد و همچنین مدت ذوب قراضه کمتر است .
_ باتوجه به مشکلات نقدینگی در برخی از واحدهای تولیدکننده محصولات فولادی استمهال بدهی و بخشودگی جرایم دیرکرد توصیه می گردد .
_ با توجه به نیاز مبرم واحدهای نوردی به مواد اولیه ( شمش فولادی ) حتی الامکان از صادرات آن خودداری شود .
_ بـا توجه به سرمایه بری بالای تولید فولاد تا مرحله ذوب با حمایت و تشویق دولت ، سرمایه گذاری مشترک با مشارکت واحدهای نوردی موجود که مشکل تامین شمش فولاد دارند صورت پذیرد .

۵/۵ - (۱ امتیاز)