طرح تولید چرم ماهی

امروزه بهره‌برداری روزافزون از ذخایر آبزیان در نقاط مختلف جهان و استفاده بهینه و فراگیر از آنها جهت کاهش ضایعات و تولید فرآورده‌های جانبی از اهمیت خاصی برخوردار است. برای مثال، تولید چرم از آبزیان یکی از فعالیت‌های مهم و در حال پیشرفت در دنیا است. پوست ماهی یک نوع نادر از چرم است. سطح پوست اغلب بسیار نازک است و لذا چرم ماهی جزو چرم‌های سبک محسوب می‌شود. این پوست در عین نازکی از قدرت کشش بالایی برخوردار است بطوریکه قدرت کشش چرم ماهی تا ۹۰ نیوتن می‌رسد. اصل تولید چرم ماهی توسط افراد نانایی از سیبری شرقی بوده و امروزه به طور سنتی لباس چرم ماهی را تولید می‌کنند. چرم آبزیان به دلیل داشتن طرح و رنگ های فوق العاده محبوبیت زیادی دارد عمدتاً برای ساخت کیف و کفش استفاده می شود چرم آبزیان یکی از چرم هایی است که در قیمت های مختلف وجود دارد و مانند پوست سایر حیوانات در باغی می شوند.
شاید یکی از عجیب ترین انواع چرم هایی شنیده باشید، چرم پوست ماهی باشد! اما وجود دارد و برای تولید یک سری محصولات هم از آنها بهره گرفته می شود. تا چند سال پیش این نوع چرم طبیعی وارداتی بود و البته واردات آن هم به دلیل خاص بودنش با مسائل و مشکلات زیادی روبرو بود؛ اما هم اکنون تولیدکنندگانی در داخل کشور شروع به دباغی و تولید چرم آن کرده اند که مژده ای برای خاص پسندان به شمار می رود و می توانند با قیمت های بسیار بهتر و مناسبتری خریدشان را انجام دهند.
استفاده از خاویار به عنوان بهترین و مرغوب ترین کالای صادراتی، استفاده از پوست ماهیان خاویاری درساخت چرم و مصرف آن در صنایع دستی،استفاده ازاستخوان و باله های ماهی در تهیه غذای مرغداری ها و استفاده از گوشت آن در جهت تامین پروتئین سفید از موارد استفاده ماهیان خاویاری است.

انواع ماهی هایی که از آنها چرم تولید می شود

ماهی سالامون،ماهی لوتی،گرگ ماهی،روغن ماهی،ماهی خاویار،مارماهی،ماهی تیلاپیا،ماهی ساغری،لقمه ماهی و چرم کوسه

مزایای چرم ماهی

مقاوم در برابر آب زیرا چرم ماهی غنی از روغن است.
محصول جانبی بخش کشاورزی است و از نظر زیست محیطی مورد تایید می‌باشد.
برای تولید این چرم، حیوان را از بین نمی‌بریم.
هیجان انگیزترین چرم در ۲۰ سال گذشته است که در دنیای صنعت مد ظاهر شده است.
چرم ماهی بسیار محکم و بادوام است.
پوست ماهی می‌تواند بخشی از راه حل برای کمبود مواد اولیه برای چرم باشد.
پوست ماهی به عنوان یک محصول جانبی اقتصادی و ارزشمند از صنعت ماهی شناخته می‌شود،
استفاده از زباله‌های دور ریز ماهی و افزودن ارزش اقتصادی اهمیت زیادی برای پایداری صنعت شیلات دارد.
این چرم در برابر سرما بسیار مقاوم بوده و برای مناطق و کشورهای سردسیری مناسب است به طوری که دمای ۱۰ تا ۲۰ درجه زیر صفر را نیز تحمل می‌کند.
معمولاً چرم‌هایی از جنس گاو و گوسفند شکننده‌اند و در اثر سرما شکسته می‌شوند. اما چرم از جنس ماهی مقاومتی ۴ تا ۵ برابر چرم گاو و گوسفند را دارد.
از دیگر ویژگی‌های چرم ماهی می‌توان به جلا و زیبایی آن و قابلیت رنگ‌آمیزی بالای آن اشاره کرد.
صنعت تولید چرم از پوست ماهی در سال‌های اخیر در دنیا به دلیل تقاضای مصرف‌کنندگان در حال توسعه است. رنگ‌های زیبا و درخشان پوست ماهی و سطح لایه لایه آن، موجب شده چرم تولید شده از پوست ماهی جای خود را در صنعت ۵۰ تا ۹۰ میلیارد دلاری چرم جهان باز کند.
امروزه چندین کارخانه اختصاصی تولیدکننده چرم ماهی در دنیا راه اندازی شده است. برای مثال شرکت تولیدی چرم شادی در جمهوری اینگوش روسیه از پوست ماهی‌های مختلف برای تولید چرم استفاده می‌کند.
بسیاری از کارآفرینان و خریداران چرم ماهی، برای بررسی و خرید این محصول پر تقاضا به جمهوری اینگوش سفر می‌کنند.
شرکت شادی یک کمربند ساخته شده با پوست ماهی را به بهای حدود ۳۰ دلار، و یک جفت کفش را به بهای بیش از ۱۰۰ دلار عرضه می‌کند.
جالب است بدانیم صنعت مد در دهه‌های اخیر به دلیل آسیب‌های جدی که به محیط زیست وارد کرده است در رده بدنام‌ترین صنایع جهان قرار گرفته ‌است به طوری که این صنعت از نظر آلوده‌کنندگی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل در سال‌های اخیر مد پایدار بیش از هر زمان دیگری مورد توجه دانشمندان، طراحان و مصرف‌کنندگان قرار گرفته ‌است. در این میان طراحان نقش مهم‌تری را ایفا می‌کنند. هیلی‌هارمون Hailey Harmon طراح و کارآفرین شناخته شده در حال تدوین استانداردها و ایده‌های جدیدی برای کمک به مد پایدار است که از طریق منابعی جدید و غیرمنتظره تامین می‌شود یعنی ماهی‌ها!
در میانه همین تحقیقات و بررسی‌هایی که هارمون برای دستیابی به پایداری از نوع شیک انجام می‌داد، ایده پوست ماهی به ذهن او رسید. همان طور که می‌دانید چرم‌های رایج مثل چرم مار و سوسمار بسیار گران هستند و منابع آن‌ها به شدت در معرض خطر نابودی قرار دارند. اما پوست ماهی چنین شرایطی را ندارد، کاملا در دسترس است و منابع آن پایداری بالایی دارد در حالی که می‌تواند همان زیبایی و لاکچری ظاهری را هم داشته باشد. در حال حاضر پوستی که هارمون برای تولید محصولات خود به کار می‌برد، تولیدات جانبی صنایع غذایی هستند که تا قبل از این دور ریخته می‌شدند اما حالا این پوست‌های ماهی به کارگاه چرم سازی می‌روند و بازیافت می‌شوند و به محصولات چرم زیبایی مثل کیف و کفش و … تبدیل می‌شود. جالب است بدانید که در فرآوری این چرم‌ها نیز از مواد شیمیایی و سمی استفاده نمی‌شود. هارمون می‌گوید: « این ایده که بتوانید زباله‌های دورریختنی و بدبو را به چیزی تبدیل کنید که مردم خواهان آن هستند و برای آن پول می‌پردازند فوق‌العاده است، شما در واقع زباله را به گنجی تبدیل می‌کنید که تا چند نسل قابل استفاده است.» حالا هارمون معتقد است با این گام بزرگ صنعت مد بیشتر به سمت پایداری و استفاده از منابع جدید می‌رود و مد پایدار اکنون دیگر تنها یک ترند نیست بلکه یک نهضت و تغییر بزرگ است که می‌تواند آینده را شکل دهد.
در ایران نیز در طی سال‌های اخیر بطور موردی و آزمایشی، اقدام به تولید چرم از پوست ماهی از جمله ماهی خاویاری؛ کپور و قزل آلا کرده‌اند. موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور بطور رسمی و در غالب چند پروژه تحقیقاتی نیز این کار را انجام داده است.
اقدام اخیر این موسسه و تولید چرم از پوست ماهی تیلاپیا من را به فکر انداخت که به صورت تجاری به این موضوع بپردازم. دکتر حافظیه عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با کمک استاد گرانقدر عبادالله یوسف زاده (کارشناس رسمی استاندارد چرم کشور) اقدام به تولید چند نمونه از چرم ماهی تیلاپیا کردند.
اینجانب با توجه به برنامه اولیه توسعه ماهی تیلاپیا در کشور (تا ۲۰ هزار تن) و در دسترس بودن پوست این ماهی؛ تصمیم به تولید چرم از پوست ماهی تیلاپیا به صورت تجاری گرفته و لذا با کمک استاد ارجمند جناب عبادالله یوسف‌زاده تکه‌های نسبتا بیشتری چرم از پوست ماهی تیلاپیا را تولید کردیم. در مرحله بعد به منظور بازاریابی و بازارسازی این کالا و ناشناخته بودن آن برای صنعتگران چرم کشور و تولیدکنندگان مصنوعات چرمی و با کمک صنعتگران خانگی مصنوعات چرمی، نمونه‌های زیادی اعم از کفش؛ کیف، زیورآلات؛ دکمه و بند ساعت را تولید کرده که مورد تایید غریب به اتفاق ایشان گردید. تصاویر تعدادی از این نمونه‌ها در ذیل آورده شده است. با توجه به تولیدات بالای آبزیان (بالای یک میلیون تن) و دور ریز حاصل از مصرف این آبزیان در کشور؛ رونق صنعت چرم ماهی نه تنها در جلوگیری از آلودگی محیط زیست کشور کارساز است بلکه می‌تواند در آینده نزدیک موجب افزایش اشتغال بسیاری از جوانان و نیز رونق صادرات تولیدات از چرم ماهی باشد.

چرا چرم ماهی را انتخاب کنیم

چرم ماهی به خاطر آبزی بودن آن ضد آب و رطوبت است و تولید آن برای افرادی که ارزش آن را می دانند بیش از پیش سود آور است. چرا که قیمتی ندارد و اغلب افراد ان را به عنوان زباله دور می ریزند، از طرف دیگر مدت زمانی است که برای دباغی ان استفاده می شود. معمولا دباغی پوست ماهی بیشتر از دو روز وقت نمی برد بسیار ساده و راحت است و میزان مواد شیمیایی استفاده شده برای دباغی ان بسیار کمتر از پوست های دیگر است.

روند اجرا و بدست آوردن چرم از پوست ماهی چگونه است؟

پس از صید، پوست ماهی را جدا می کنند و بعد از آن به جهت زنده کردن پوست آبرسانی مجدد به پوست انجام می دهند. اینکار همچنین شستشوی پوست هم حساب می شود. سپس با اسید معدنی قسمت های استخوانی و ضخامت دار پوست را نرم می کنند که به انعطاف بدهد. در مرحله بعد با استفاده از آهک اضافات غیر پوستی را جدا کرده و با آنزیم دهی به آن باعث کیفیت و نرمی بهتر پوست می شوند و پوست پس از آن وارد مرحله دباغی می شود

کد آیسیک مرتبط با صنعت تولید چرم ماهی

کد آیسیک مخفف International Standard Industrial Classification (سیستم بین المللی طبقه بندی استاندارد صنایع) است. کد گذاری به عنوان روش ساده و دقیق برای تعیین هویت کالا، قطعات، مدارک و اموال، سالها است که در سطح شرکت هاو زنجیره های تأمین مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به بررسی های انجام شده کد آیسیک چرم ماهی به شرح جدول ذیل می باشد

کد تعرفه گمرکی مرتبط با صنعت تولید چرم ماهی

تعرفه یا به عبارت دیگری (TARIFF) یک نوع معیار رقمی و یا عددی می باشد برای شناسی و تعیین جایگاه کالا در ترخیص کالا .
تعرفه گمرکی میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود کالا می باشد.تعرفه گمرکی در بستر تاریخ مبتنی بر سیستم و روش های خاصی از قبیل اداره گمرک،آمار،حمل و نقل،بیمه و غیره طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به بررسی های انجام شده کد تعرفه گمرکی چرم ماهی به شرح جدول ذیل می باشد

روش ساخت چرم از پوست ماهی

در ساخت چرم از پوست ماهیان خاویاری می توان از هر یک از روش های زیر استفاده کرد. هرکدام از این روش ها دارای محاسن و معایب مخصوص به خود هستند. در ساخت نمونه های ارائه شده از تک تک روش های زیر استفاده شده است. بهترین نتیجه وقتی به دست می آید که بتوان بهترین محاسن هر یک از روش ها را در فرمولاسیون واحد بکار گرفت.

دباغی با کروم

در دباغی کرومی مراحل ساخت چرم از پوست ماهیان خاویاری تقریباً مثل مراحل ساخت چرم های دامی است. در این روش کروم به قسمت های مختلف پوست ماهی به خصوص به قسمت هایی که دارای بافت سفید رنگ هستند، خیلی خوب نفوذ کرده و سر تا سر آن را به طور یکنواخت دباغی می کند.
نقطه چروک شدگی چنین چرم ها به ۷۵ درجه سانتی گراد می رسد که در مقایسه با سایر روش ها بالاترین نقطه چروک شدگی است.
عیب بیشتر این روش ها آن است که اولا رنگ کروم، رنگ طبیعی پوست را می پوشاند و در ثانی اگر در مرحله خنثی سازی دقت لازم صورت نگیرد، کروم در لابلای بافت های حصیری شکل رسوب می کند.
باوجود این دو عیب بزرگ، پوست فیل ماهی را می توان به راحتی با این روش دباغی کرد. چون اولا رنگ طبیعی پوست فیل ماهی چندان جالب نیست؛ و در ثانی در مرحله تکمیل با استفاده از روش های فینش می توان رنگ چرم دلخواه را تولید کرد.

دباغی با آلوم

قدرت نفوذ آلومینیم در پوست ماهی نسبت به کروم کم است. موقع استفاده از آلوم در قسمت هایی از پوست ماهی که پر است، مشکل دباغی زیاد می شود. سولفات آلومینیوم مصرفی چرم دباغی شده را خشک می کند. ازاین رو در این روش، مرحله روغن دهی و انواع روغن های مصرفی خیلی مهم است. اگر در مراحل چربی گیری و روغن دهی دقت لازم صورت نگیرد، چرم تولیدی بعداً مثل تخته خشک خواهد بود. آلوم خاصیت جذب آب دارد و امکان دارد چرم های دباغی شده، بعد از مدتی در اثر جذب رطوبت، پف کرده و سطح ناهمواری پیدا کنند. با تمام این معایب، بزرگ ترین حسن استفاده از آلوم آن است که رنگ طبیعی چرم محفوظ می ماند.
بعضی از انواع پوست ماهیان خاویاری با این روش دباغی نمی شوند. این روش بیشتر برای پوست فیل ماهی مناسب است. پوست اوزون برون و تاس ماهی و شیپ با این روش جواب نمی دهد. اگر از سولفات آلومینیم با خلوص بالا و یا از انواع اصلاح شده آن مثل Lutan B به همراه مواد دباغی آلدئیدی استفاده شود و در مرحله روغن دهی هم از روغن های مناسب استفاده شود، نتیجه بهتری به دست می آید. نقطه چروک شدگی چرم های فوق ۶۲ – ۷۰ درجه سانتی گراد است.

دباغی گیاهی

در دباغی گیاهی معمولاً از پودر میموزا استفاده می کنند. نتیجه این کار در پوست تاس ماهی و اوزون برون خیلی خوب است. اگر در مراحل قبل از دباغی (سوکینگ – لایمینگ) مشکلی پیش نیاید، چرم دباغی شده گیاهی کامل نرم می شود. طوری که این چرم با چرم های دامی تقریبا فرقی نخواهد داشت. در پوست فیل ماهی به دلیل اینکه ضخامت قسمت های سفید زیر شکم و قسمت رنگی پشت با همدیگر اختلاف زیاد دارند، بدان جهت سرعت نفوذ مواد دباغی در این دو قسمت باهم فرق می کند.
این امر سبب می شود تا قسمت رنگی مواد بیشتری را جذب کند و درنتیجه یک طرف پوست ماهی پر و سنگین شود. درحالی که طرف دیگر به خصوص قسمت های بناگوش (قسمت های پوشاننده آبشش) دباغی نشده و خام باقی بماند. چرم های دباغی شده گیاهی شبیه چرم های زیره گاوی هست. به علت جذب بیش از اندازه میموزا و غلبه رنگ آن بر رنگ طبیعی پوست ظاهر چرم های تولیدی خوش آیند نیست و در مراحل تکمیلی هم نمی توان این ایراد را برطرف کرد. با توجه به ملاحظات بالا استفاده از مواد دباغی گیاهی در ساخت چرم از پوست ماهیان خاویاری پیشنهاد نمی شود.

دباغی با انواع سینتن

در این روش از انواع مختلف Replacment tanning agents استفاده می شود. موادی چون Irgatan Lv از شرکت CIBA و Cotritan IN از شرکت CHROMOS ZAGREB و باسینتان DLE از شرکت BASF برای این کار خیلی مناسب هستند. در استفاده از مواد فوق به عنوان مواد دباغی، استفاده از عواملی دباغی آلدئیدی در مرحله پرتاناژ ضروری است. مواد فوق اغلب دارای مشتقات فنا هستند. این مواد، وقتی مرحله آنزیم دهی خوب جواب نداده باشد به عوض نفوذ در چرم، در رخ آن رسوب می کنند و سبب ترک برداشتن رخ چرم در حین عمل دباغی می شوند. بهترین روش جلوگیری از ترک خوردگی رخ چرم استفاده از مواد آلدئیدی چون Relugan GT50 در مرحله پرتاناژ هست. استفاده از عوامل دباغی نرم مثل Relugan RE قبل از افزایش عوامل دباغی فنل دار به حمام دباغی هم از ترک برداشتن رخ چرم جلوگیری می کند. در این روش رنگ محلول آلدئیدی با رنگ سینتن تا که در مقابل نور به زردی می گرایند ترکیب شده و رنگ طبیعی پوست را تغییر می دهد. در بسیاری از موارد این تغییر رنگ باعث زیبایی ظاهر پوست ماهی می شود.
در مراحل فینش در اثر اکسید شدن چربی خام موجود در کناره های ردیف های استخوانی، رنگ خرمایی تندی در اطراف این استخوان ها به وجود می آید. حضور این رنگ به همراه رنگ زمینه قبلی ظاهر پوست ماهی را بسیار زیبا می کند. استفاده از انواع سینتن مای پلیمری و ملامینی سبب پری چرم شده و رخ چرم را لطیف می کند. نقطه چروک شدگی این چرم ها بین ۶۲-۶۵ ºC است.

دباغی آلدئیدی

دباغی آلدئیدی یکی از روش های بسیار مناسب برای انواع پوست ماهیان از جمله ماهیان خاویاری است. در این روش در عین اینکه پوست رنگ ظاهر خود را حفظ می کند معایب روش های قبلی مثل ترک خوردگی رخ در روش دباغی با سینتن ها، احتمال رسوب کروم، دباغی کرومی، سختی و جاذب الرطوبی بودن روش آلومینیمی و حذف رنگ طبیعی در روش دباغی گیاهی را هم ندارد. با این حال استفاده از گلوتار آلدئیدها رنگ چرم را زرد می کند. بهتر آن است که برای دباغی از فرمالدئید استفاده شود و در مرحله ریتانینگ ازسینتن های فاقد رنگ جهت پر کردن چرم استفاده شود. نقطه چروک شدگی چرم ها دباغی شده آلدئیدی C70 است. تنها عیب عمده این روش آن است که استفاده از فورمالین مسائل زیست محیطی بسیاری به همراه دارد؛ و در بعضی از کشورها استفاده از این ماده ممنوع شده است.

دباغی با روغن

در این روش از مواد روغنی که هم خاصیت دباغی دارند و هم در مرحله روغن دهی به کار می روند استفاده می شود. در ریتانینگ چرم هایی که با روغن دباغی می شوند از سینتن های نرم و فاقد رنگ استفاده می شود.
عیب عمده این روش آن است که چرم حتی بعد از اتمام مرحله تکمیل در اثر کش دادن و یا تاکردن در محل تا خوردگی و یا کش داده شدن بیرنگ یا کم رنگ می شوند.(حالت Pull up) این حالت در چرم های گوسفندی یک مزیت است؛ اما در چرم های رویه کفش و پوست ماهیان خاویاری از ارزش کار کم می کند. موادی چون امرگان A برای این کار خیلی مناسب است.

مراحل ساخت چرم از پوست ماهی

سوکینگ

این عمل به چند منظور صورت می گیرد. اول اینکه سطح خارجی پوست ماهیان خاویاری پوشیده از لایه ظریف چربی است که باعث لغزنده بودن آن هست. برای حذف این چربی سوکینگ و استفاده از مواد چربی گیر در آن ضروری است. دوم اینکه به هنگام صید، مقدار زیادی ماسه ریز به بدن حیوان می چسبد. در مرحله سوکینگ ماسه شسته و حذف می شود. پوست های خشک نمکی برای ادامه فرایند باید به طور کامل خیسانده شوند. مدت زمان لازم برای این کار به طور متوسط ۲ شبانه روز است که بسته به مدت انبارداری و نوع پوست می تواند دو برابر هم شود. استفاده از عوامل ضد باکتریایی در مرحله سوکینگ بسیار ضروری است. برخلاف پوست های دامی سوکینگ پوست ماهیان خاویاری درمحلول آب نمک بهتر صورت می گیرد. شاید سبب این امر سازگاری محلول آب نمک با محیط زندگی ماهی باشد. اگر بومه آب نمک بالاتر از ۷ باشد و با افزایش کربنات سدیم pH محیط به ۱۰ – ۵/ ۹ برسد. شرایط مناسب برای سوکینگ ایجاد می شود. بهتر آن است که پوست یک شبانه روز درمحلول آب نمک با ۱۰=pH و یک شبانه روز در غیاب نمک وصرفا در محلولی که دارای ۱۰=pH است قرار گیرد. اگر سوکینگ درپدل صورت گیرد به خاطر به هم زدن های متوالی، کار بهتر صورت می گیرد. سوکینگ خوب مقدمه دباغی درست هست. اگر سوکینگ در خمره انجام شود، باید مدت زمان آن را به چند برابر افزایش داد.

سیلیس گیری

تجربیات و آزمایش ها نشان می دهد که اگر سیلیس گیری (نرم کردن استخوان ها) بعد از سوکینگ صورت گیرد، به دو علت مفید خواهد بود:
اول اینکه بعد از نرم شدن استخوان لش زنی به راحتی صورت می گیرد و حرکات مکانیکی وارده به پوست، به ردیف استخوان های آن آسیب نمی رساند و دوم اینکه در مرحله سیلیس گیری می توان پوست را مدت زمان زیادی نگهداری کرد. مرحله سیلیس گیر بیشتر در تهیه چرم از پوست کورکودیل ها که دارای مواد غضروفی سخت هستند، بکار می رود. این مرحله تقریباً مثل مرحله پیکلینگ است. با این تفاوت که در این مرحله حتما باید از اسیدکلریدریک استفاده شود. اسیدکلریدریک نمک های کلسیم موجود در غضروف و استخوان را حل و حذف می کند و باعث نرمی آن می شود.
هر قدر غلظت اسید بالا باشد، زمان تأثیر آن کمتر خواهد بود. برای دوری از پیش آمدن تورم اسیدی، پوست ها باید درمحلول آب نمک که دارای بومه ۲۰ هست، حداقل مدت یک ساعت قرار گیرند و اسید به تدریج و در مدت ۴- ۳ ساعت به محلول افزوده شود.
بعد از هر مرحله افزایش اسید ضمن به هم زدن محلول pH باید کنترل شود. تا اینکه ۰=pH شود. در اثر جذب اسید توسط الیاف پوست، pH محیط افزایش پیدا می کند. ازاین رو روز و یا روزهای بعد هم ضمن کنترل pH بایستی با افزایش اسید آن را به صفر رساند.
مقدار اسید مصرفی به غلظت اسید و به نوع و تعداد پوست بستگی خواهد داشت. عمل سیلیس گیری از ۳ تا ۱۰ روز طول می کشد. بعد از اتمام سیلیس گیری پوست به محلول آب نمک با بومه ۱۰ ، منتقل می شود تا pH آن به تدریج افزایش یابد.
انتقال پوست سیلیس گیری شده به محلول آب نمک سبب می شود تا pH محلول حداکثر تا ۴- ۵/ ۳ افزایش یابد. افزایش pH اگردرمدت زمان حداقل دو روز صورت گیرد، از تورم احتمالی اسیدی جلوگیری خواهد شد. بعد از دو روز پوست به محلول آب نمک دیگری که دارای درجه بومه ۷ هست، منتقل شده و با افزایش تدریجی کربنات سدیم pH محیط به ۷- ۶ رسانده می شود. در این مرحله باید دقت شود تا pH محیط و مقطع پوست یکسان شود.

لایمینگ

پوست های خنثی شده مرحله قبل در غیاب نمک وارد مرحله لایمینگ شده، با افزایش کربنات سدیم pH محیط به ۱۰ می رسد. اگر پوست مدت ۳ شبانه روز در این حال باقی بماند، جواب مطلوب حاصل می شود.
شاید بتوان لایمینگ را با استفاده از قلیاهای قوی دیگر مثل سولفید سدیم، آهک، کاستیک سودا و یا مخلوطی از آن ها انجام داد؛ اما آزمایش ها نشان می دهد که بنا به دلایل زیر استفاده از کربنات سدیم بهترین نتیجه را می دهد:
وقتی از سولفید سدیم برای لایمینگ استفاده می شود، به موازات ردیف استخوان ها خوردگی شدید در پوست به وجود می آید، طوری که با کوچ کترین کشش پوست تکه تکه می شود. این حالت در حمام لایمینگ محتوی مخلوطی از سولفید سدیم و آهک نیز دیده می شود؛ اما شدت آن کمتر از حالت اول است. اگر از کاستیک سودا در لایمینگ استفاده شود، غیر از استخوان ها بقیه قسمت های پوست از بین می رود. اگر غلظت سود مصرفی کم باشد، بافت سطحی پوست از بین می رود و پوست تبدیل به یک تکه پوست کاملاً سفید عاری از هرگونه نقش و نگار م یشود. استفاده تنها از آهک، پوست را بسیار نرم و لطیف می کند و هیچ صدمه ای به بافت آن وارد نمی کند.
اما وقتی پوست دباغی شده و روغن داده می شود. به علت عدم جذب روغن ویل سایر مسائل ناشناخته بعد از اتمام فرایند تولید، چرم حاصله کاملاً خشک می شود. با توجه به مطالب بالا بهترین و ساده ترین راه لایمینگ استفاده از کربنات سدیم است.

لش زنی

لش زنی پوست های که به روش الف یا ب پوست کنی شده اند، خیلی راحت صورت می گیرد. البته باید پوست از طرف طول آن لش زنی شود. در این حالت هم آسیبی به استخوان ها نمی رسد و هم کارگر بدون احساس خطر، از ماشین استفاده می کند.
مهارت کارگر و تنظیم دستگاه از عوامل مهم یک لش زنی صحیح هست. بعد از اتمام لش زنی پوست با آب ۲۵ درجه دو بار شستشو داده می شود.

دیلایمینگ-بیتینگ

وقتی از کربنات سدیم در مرحله لایمینگ به مقدار کافی مصرف می شود. pH مقطع و محلول حدودا به ۱۰ می رسد. در مرحله دیلایمینگ مثل روش دیلایمینگ پوست های دامی سعی می شود تا ضمن حذف مواد قلیائی pH محیط و مقطع پوست به حدود ۵/ ۸- ۸ رسانده شود. بهترین وسیله دیلایمینگ شستشوی پوست با آب هست.
اگر دو یا سه مرتبه این عمل تکرار شود نتیجه بهتری به دست می آید. با این حال استفاده از سولفات آمونیوم خیلی رضایت بخش است.مقدار آنزیم مصرفی به قدرت بیتینگ آن بستگی دارد. از این رو مصرف آن از ۱ الی ۳ گرم در لیتر محلول فرق می کند.
اگر دمای حمام بیتینگ ۲۸ – ۳۰ درجه و مدت عمل آن ۳-۲۴ ساعت باشد. نتیجه خوبی حاصل می شود. وقتی دما زیاد می شود و یا مدت عمل بیش از یک شبانه روز طول می کشد، پوست بو می گیرد. نتیجه تأثیر آنزیم را باید تنها با لمس کردن پوست با دست تشخیص داد. آزمایش حباب در مورد پوست ماهیان نمی تواند عملی باشد.

چربی گیری

به دو روش می توان چرب یگیری را انجام داد:

چربی گیری شیمیائی

چربی گیری خوب با استفاده از آمولیسیون آب، حلال نفتا نیک امولیسیون کننده مناسب می تواند صورت گیرد، به شرط اینکه نسبت حلال نفتا، عامل امولیسیون کننده و آب به ترتیب ۱:۱:۶۰ در نظر گرفته شود.
چربی موجود در ظاهر پوست کامل حذف می شود. نتیجه لش زنی خوب را می توان در این مرحله دید.
چربی گیری در درام و در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نسبت به چربی گیری در بدل نتیجه بهتری می دهد.

چربی گیری فیزیکی

این روش فقط برای حذف چربی های موجود و محبوس شده در طاقدیس های استخوانی بکار می رود. به خاطر اینکه پوست فیل ماهی، استخوان های زیادی ندارد از این رو می توان بدون استفاده از روش فیزیکی فقط با استفاده از روش معمولی شیمیائی چربی گیری آن را به نحو دلخواه انجام داد. در روش فیزیکی بعد از مرحله بیتینگ با آب گیری پوست، آن را برای چربی گیری با پرس آماده می کنند. بهتر است برای اجتناب از صدمه دیدگی پوست و آلوده نشدن دستگاه به روغن پوست ماهی از دوتکه نمد پهن به عنوان بالش های بالایی و پائینی پوست در دستگاه پرس استفاده شود. ورقه ای نمدی ضمن جلوگیری از صدمه دیدگی پوست، با جذب روغن مترشحه پوست، از آلوده شدن دستگاه به روغن پوست ماهی جلوگیری می کند. در این روش با اعمال فشار ۱۰۰ بار در مدت ۳۰ ثانیه تقریباً تمام چربی های محبوس شده در طاقدیس های استخوانی، به سطح چرم آمده و جذب نمد می شود. ماشین موستاردینی برای این کار بسیار مناسب است.
شاید بتوان از نیروی هیدرولیکی جک و دو صفحه پهن هم برای این منظور استفاده کرد. بعد از پرس، برای حذف چربی های مترشحه پوست، باید از روش اول چربی گیری استفاده کرد. بدین ترتیب در حقیقت برای چربی گیری خوب باید از هر دو روش فوق استفاده شود. البته باید این نکته را هم در نظر داشت که پوستهایی که دارای استخوان های بزرگ هستند، ضمن پرس شدن این استخوان ها می شکنند و با شکسته شدن استخوان، چربی به سطح پوست راه می یابد.
این حالت بیشتر در مورد پوست های که به روش الف پوست کنی می شود، دیده می شود و درنتیجه چرم به دست آمده بد شکل می شود.

پیکلینگ

عمل سالامبور سازی پوست ماهیان در ساخت آن ها چندان ضرورتی ندارد اما این عمل یکی از بهترین روش های نگهداری پوست به مدت طولانی است. به خصوص اگر به جای اسید فورمیکا یا اسیدسولفوریک از اسید کلریدریک استفاده شود، به نرم شدن استخوان ها و غضروف ها هم کمک می کند. موقع دباغی پوست با کروم یا آلومینیم وکلا موقع دباغی پوست با مواد دباغی معدنی پیکل کردن پوست الزامی است و در سایر روش های ساخت که قبلاً توضیح داده شد احتیاجی به سالامبور کردن آن نیست.
اگر پیکلاژ جهت نگهداری پوست ماهی باشد، در این صورت باید بومه آب نمک حداقل ۲۰ و pH پوست در ۲- ۱ تنظیم شود؛ اما اگر پیکلاژ صرفا جهت آماده سازی محیط برای دباغی با مواد معدنی باشد. در این حالت اگر بومه ۱۰ – ۱۲ و ۲/ ۸- ۳/ pH =2 باشد، کافی است. و نتیجه دلخواه به دست می آید.

دباغی

در بخش مربوط به روش های ساخت، رو شهای گوناگون برای ساخت چرم از پوست ماهیان خاویاری بیان شد. آنچه باید درهمه روش ها در نظر گرفته شود این است که روغن دهی مناسب و به موقع باشد.
مثلاً در دباغی با مواد معدنی حتما از روغن هایی که در برابر اسیدها مقاومت خوبی دارند حداقل به مقدار ۲ گرم در لیتر محلول استفاده شود. در روش هایی هم که احتیاج به پیکلاژ پوست ماهی نیست، اگر از مواد Oil tanning به عنوان مواد پرتاناژ استفاده شود.
نتیجه بهتری عاید می شود. بعد از اتمام دباغی اگر پوست ماهی حداقل ۲ شبانه روز به صورت خرک چینی شده باقی بماند و بعد به مرحله ریتانینگ برود نتیجه بهتری حاصل می شود.

ریتانینگ

این مرحله با مرحله ریتانینگ چرم های سبک فرقی ندارد و چون رنگ طبیعی پوست ماهیان خاویاری دلخواه است، لذا به رنگرزی خاصی هم احتیاجی نیست. البته اگر به مقدار خیلی کم از رنگ های اسیدی آبی و یا سبز در رنگرزی استفاده شود به واسطه ترکیب رنگ طبیعی پوست ماهی با رنگ افزوده شده به درام، رنگ دلپذیر خاصی به دست می آید که ارزش چرم را خیلی بالا می برد. در ریتانینگ بهتر است از سینتنهای نرم استفاده شود.
استفاده از مواد دباغی آلدئیدی قبل از سینتن ها خصوصا در مرحله پرتانینگ خیلی مناسب است. طوری که اگر در غیاب یا همزمان با مواد دباغی آلدئیدی مثل Relugan GT50 از سینتن هایی که دارای مشتقات نفتالینی یا فنلی هستند، استفاده شود رخ چرم ماهیان خاویاری مثل زمین های کویری ترک برمی دارد و چرم کاملاً از بین می رود. روغن دهی در دمای ۵۰ – ۶۰ درجه سانتی گراد صورت می گیرد و فیکس آن با اسید فورمیکا امکان پذیر است.

تکمیل

عملیات قبل از فینیش

اگر در تمام مراحل مربوط به تهیه، نگهداری وساخت پوست ماهیان خاویاری دقت کافی صورت گرفته باشد،کراست تولید شده احتیاج زیادی به عملیات فینیش نخواهد داشت. پوست ماهی هایی که ردیف استخوان های زیاد و یا درشت دارند موقع نرم کردن بادستگاه شدل معمولا معیوب می شوند. بهتر آن است که به مدت طولانی این نوع چرم ها، میلینگ شوند. چرم میلینگ شده بعد از نرم شدن، گیره می شود. چون این نوع پوست ماهی ها لش زنی می شوند و امکان شیوینگ ندارند، بدان خاطر معمولا طرف لش، دارای ضایعات است. این مواد اضافی باید از طریق بافینگ حذف شوند. برای یکنواختی بافینگ، چرم گیره شده باید پرس شود. فشار واردهی ۲۵۰ بار و دمای ۱۰۰ درجه برای این کار مناسب است.
در نتیجه پرس شدن طرف لش چرم کامل هموار شده و بدین ترتیب برای بافینگ آماده می شود. در بافینگ در اثر فشار واصطکاک وارده دمای موضعی چرم زیاد می شود و چون نقطه چروک شدگی آن کم است، امکان دارد چرم حالت خود را از دست بدهد. بدان خاطر بهتر است بافینگ با فشار کم و به طور یکنواخت انجام گیرد. چرم های بافینگ شده بعد از گرد گیری و تریم کاری برای عملیات فینیش آماده می شود.

فینیش

پوست های ماهیان خاویاری دارای نقش و نگاری طبیعی به خصوصی هستند که احتیاجی به عملیات فینیش ندارد. اگر هم در این رابطه کاری صورت بگیرد تنها برای جلا دادن به سطح آن است. استفاده از رزین های نرم و واکس های مناسب به ویژه استفاده ازلاک های حلالی سبب براقیت و ضد آب شدن چرم می شود. در بعضی گونه ها از جمله پوست ازون برون و تاس ماهی استفاده از حلال های ورنی سبب زیبایی بیش از حد چرم می شود. وست فیل ماهی در جریان ساخت وساز مقداری از رنگ طبیعی خود را از دست می دهد با استفاده از مواد فینیش مناسب از جمله انواع پیگمنت ها و رزین بایندرها در حد مطلوبی می توان چرم را به رنگ طبیعی درآورد. در صورت مصرف مقادیر زیاد لاک ورنی چرم حالت طبیعی خود را از دست می دهد بهتر آن است که از لاک های حلالی استفاده شود و برای براقیت زیاد، چندین مرتبه چرم فینیش شده در دما و فشار بالا روتو پرس شود.

شرایط صادرات پوست چرم ماهی

پوست چرم ماهی از آنجا که جزء چرم های لوکس و خاص به شمار می رود، نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورها (از جمله کشورهای اروپایی، آسیایی، حوزه خلیج فارس و …) طرفدار پیدا کرده است. البته ناگفته نماند که تا چندی پیش نیز این چرم طبیعی و اصل نیز به ایران وارد می شد، اما خوشبختانه به تازگی در داخل کشور نیز امکان دباغی چرم و تولید آن فراهم شده و در رنگ بندی بسیار متنوع و زیبایی تولید و به بازار داخلی و خارجی جهت خرید و فروش عرضه می گردد که مشتریان و علاقه مندان به این چرم شیک و زیبا و نیز تاجران می توانند سفارش خرید خود را ثبت نمایند و در کوتاهترین زمان محصول را در شهر مدنظرشان تحویل بگیرند. لازم به ذکر است از آنجا که این چرم کاملا دباغی شده و فینیش محسوب می شود مشکل صادراتی ندارد.

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح تولید چرم ماهی

ظرفیت تولید سالیانه : ۴۰۰.۰۰۰ تخته
نرخ برابری دلار : ۳۰۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۳۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۱۵۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۵۲ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۴ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۱۲ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۴۰ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: