مقایسه گاوشیری نژاد سمینتال با هلشتاین

سیمنتال یا فلک فیه یکی از بهترین نژادهای دو منظورۀ شیری – گوشتی در جهان از لحاظ تولید می‌باشد. تولید شیر و گوشت گاو سیمنتال در جهان به خاطر سه خاصیت تولید گوشت، شیر و سلامتی آن نسبت به نژادهای دیگر گاو دارای اهمیت است. حدود نیمی از گاوهای کشور سوئیس و همچنین قسمت اعظم گاوهای آلمان از این نژاد بوده و یکی از مشهورترین نژادها در اروپا می باشد. منشاء سیمنتال به دره سیمی در سوئیس بر می‌گردد که یکی از سرسبزترین مناطق کشور سوئیس است. TAL (تال)، در زبان آلمانی به معنای دره می‌باشد. بنابراین سیمنتال به معنای دره سیمی می باشد که از هما جا منشاء گرفت. در فرایند ایجاد جمعیت نژاد سیمنتال برای افزایش تولید شیر در مرحله اول یک نژاد خالص شیری سیمنتال با نژاد خالص شیری هلشتاین قرمز آمیخته گردید. به این ترتیب جمعیت نژاد سیمنتال با تولید شیردهی بسیار بالا ایجاد شد. برای تولید گوشت یا از نژادهای خالص استفاده می‌شود و یا اینکه گاوهای نر این نژاد را با گاوهای ماده نژادهای دیگر جفت گیری می‌دهند. شرکت BVN آلمان بزرگترین تولید کننده اسپرم نژاد گاو سیمنتال در جهان می‌باشد، که مرکز تولید و انجماد اسپرم اصلاح نژاد گاو سیمنتال آمل از دانش فنی این شرکت آلمانی بهره مند شده است. حدود چهار میلیون رأس سمینتال برای آمیخته‌گری در کشور وجود دارد که سه میلیون و ۶۰۰ هزار رأس آن بومی بوده و پیش‌بینی می‌شود که با توجه به راندمان آن، ۱۷۰ هزار راس آمیختۀ جدید با نژاد سیمنتال در کشور داشته باشیم. از این آمیخته‌ها در محیط‌های روستایی و غیر صنعتی می‌توان بهره‌برداری کرد، زیرا در محیط‌های فوق نیازی به تولید بالای شیر نداشته و ضرورتی نیز وجود ندارد که از نژادهای اصیلی چون هلشتاین استفاده کنیم و علاوه بر آن مقاومت نژادهای آمیخته در مقابل استرس‌های محیطی و بیماری بالاتر است.

خصوصیات فیزیکی نژاد سیمنتال:

رنگ سفید و قرمز، سفید و زرد و یا تمام سیاه (در آمریکا) از ویژگی های ظاهری این نژاد است. هم بی شاخ و هم شاخ دار آن دیده می‌شود. سر، ابرو و قسمت‌های پایین‌تر پاها نیز تا حد زیادی سفید است.

سیمنتال یکی از نژادهای سربزیر و آسان برای مدیریت می‌باشد. وزن گاو نر در  سن بلوغ به طور معمول حدود ۱۰۰۰ تا۱۲۰۰ کیلوگرم و گاو ماده ۶۵۰ تا ۸۵۰ کیلوگرم است. بطوریکه در هلشتاین وزن نر ۱۰۰۰ کیلوگرم و وزن ماده ۶۸۲ کیلوگرم می‌باشد. افزایش وزن آن‌ها حدود ۹۰۰ تا ۱۴۰۰ گرم در روز است و دارای ضریب تبدیل غذایی بسیار عالی می‌باشند. میانگین قد گاو ماده بالغ ۱۵۰ تا ۱۳۵ سانتی‌متر و میانگین گاو نر بالغ ۱۵۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر است. نسبت گوشت به ضایعات (نظیر چربی لاشه و استخوان) نسبت به سایر نژادها بالاتر است. گوشت مطبوع، نرم، ترد و رنگ قرمز بازار پسند دارد. گاو سمینتال برای اصلاح نژاد نیز کاملا مناسب است. اصلاح نژاد با گاو سمینتال در مقایسه با دیگر نژادهای اصلاحی از آن جهت مناسب است که نه تنها در توانایی تولید شیر بلکه درعین حال در توانایی تولید گوشت ارجحیت دارد. یک نکته قابل توجه این است در هیچ صورتی از اصلاح نژاد نباید از اسپرم گاو نر آمیخته (دورگه) استفاده کرد، زیرا در اغلب موارد ممکن است منجر به شکاف‌های نژادی ناخواسته و نامناسب شود.

خصوصیات کمی و کیفی تولید شیر گاوهای نژاد سیمنتال در برخی از کشورهای اروپایی

تعداد ۴۰ تا ۶۰ میلیون راس از این دام در جهان وجود دارد و حدود ۳۵ میلیون راس آن در قارۀ اروپا وجود دارد.

میزان چربی و پروتئین شیر در هلشتاین به ترتیب ۵/۲ و ۲/۳ درصد می‌باشد. بطوریکه در سیمنتال میزان چربی شیر ۴ درصد و پروتئین آن  ۴۶/۳ درصد می‌باشد که هر چه میزان چربی شیر بیشتر باشد بازار پسندی آن نیز افزایش می‌یابد که این خود برتری گاو سمینتال را نشان می‌دهند.

دلایل زیادی مبنی بر ترجیح گاو سمینتال نسبت به نژادهای دیگر وجود دارد که از جمله آن می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• سازگار بودن این نژاد با هر اقلیم آب و هوایی
• تمامی شرایط توسعه کمی و کیفی پرورش این نژاد در مدل‌های صنعتی و آمیخته در روستاها با عوامل محیطی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی روستائی ایران سازگارتر می باشد.
• مدت بهره‌دهی طولانی‌تر و قابلیت ماندگاری بالا در گله
• دو منظوره بودن (شیر و گوشت)
• توانایی گوشت بیشتر در زمان حذف
• مقاومت در برابر بیماری خصوصاً بیماری‌های گوارشی، ورم پستان، دردهای مفصلی و غیره نسبت به نژاد هلشتاین مقاوم تر است.
• نیاز آن به موا کنسانتره‌ای از نژادهای تک منظوره کمتر است.
• امکان استفادۀ مطلوب از مواد علوفه‌ای پروتئین‌دار (یونجه و غیره)، خشبی و ضایعات کشاورزی یرای تغذیه این گاو نسبت به گاوهای صنعتی بیشتر است.
• نسل دوم دورگ سیمنتال از نظر وزن (تولید گوشت) بهتر از نسل اول دورگ است.
• رشد سم بسیار پایین و مقاومت زیاد بافت سم
• گوساله دهی بالاتر
• سلامت بیشتر پستان‌ها
• وزن شروع پروار ۲۵۵ تا ۲۰۴ کیلوگرم است.
• وزن در پایان پروار ۴۰۰ تا ۴۱۱ کیلوگرم است.
• افزایش وزن روزانه ۹۰۰ تا ۱۴۰۰ گرم در روز است.

گاو سمینتال در مقابل گاوهای بومی برتری‌های چشمگیری از خود نشان داده است. این نژاد به سیلوی ذرت علاقمند است، به‌گونه‌ای که بدون مصرف مواد کنسانتره‌ای، با خوردن سیلوی ذرت و یونجه ۱۸ تا ۲۰ کیلوگرم شیر در روز تولید می‌کند. از آنجائیکه حدود ۷۰ درصد هزینه دامداری صرف تغذیه می‌شود بنابراین سیمنتال بدون نیاز به کنسانتره در یک دوره شیردهی (۳۰۵ روز) حدود ۷۰۰۰ لیتر شیر تولید می‌کند در صورتیکه هلشتاین بدون مصرف کنسانتره قادر به تولید این مقدار شیر نیست. مشخصه گاو سمینتال ممتاز که در اوج توانایی قرار دارد، چشمگیر بودن دستهای قوی و ماهیچه بندی ران و پشت بوده که ضامن سلامت و ثبات آن نیز هست. نماد بارز گاو سمینتال دارا بودن یک ستون و اسکلت محکم و سینه‌هایی است که با جایگیری مناسب، قرار گرفته‌اند.

قابلیت ماندگاری بالا در گله ( طول عمر اقتصادی بالا در گله)

یکی از مزایای برجسته این نژاد سن بالای آن (۱۵ سال) می‌باشد بطوریکه طول عمر مفید آن ۱۰ تا ۱۲ سال می‌باشد، ولی طول عمر تولیدی یک گاو هلشتاین به طور متوسط ۴ سال می‌باشد. امروزه از بزرگترین مشکلات گاوهای هلشتاین به رغم تولید بالایشان کاهش زمان ماندگاری در گله است. این شاخص بسیار کاهش یافته و باعث عدم توانایی مدیران  جهت تنظیم برنامه های بلند مدت است. گاو دومنظوره شیری گوشتی سیمنتال (فلکفی) با توجه به ماندگاری بسیار بالا در گله (به طور متوسط شش شکم) علاوه بر سایر محاسنش باز هم در اینجا برتری خود را اثبات نموده است.

ویژگی‌های تولید مثلی سمینتال:

فاصله مناسب گوساله زایی در نژاد سیمنتال (فلکفی) از نقاط قوت و برجسته این نژاد است، درواحدهای پرورش گاو شیری مدیریت برتر آن است که هر گاو مولد در هر سال یک گوسالۀ سالم به دنیا آورد، نژاد دو منظوره شیری گوشتی سیمنتال (فلکفی) با توجه به این که  به راحتی و بدون دغدغه از مشکلات دستگاه تناسلی قادر خواهند بود در هرسال یک گوساله تولید کنند گزینه خوبی برای واحدهایی است که نمی‌توانند با سایر نژادها در هر سال یک گوساله از هر مولد بگیرند. وزن تولد گوساله‌ها (بدون جنسیت) حدود ۴۰ کیلوگرم بوده و در سن ۲ تا ۳۲ ماهگی از شیر گرفته می‌شوند. در این زمان وزن آن‌ها حدود ۱۰۰ کیلوگرم می‌باشد.

طول دوره شیردهی: ۳۰۰ روز

طول دوره خشکی: ۸۱ روز

سرویس پریود از زایش تا تلقیح بعدی: ۹۴ روز

فاصله دو زایش: ۳۶۵ روز

طول دوره آبستنی: ۲۸۳.۶

تعداد تلقیحات برای هر آبستنی: ۱.۶۷

تعداد زایش و تعداد گوساله دهی و عمر اقتصادی از نژاد هلشتاین آمریکا، کانادا و اروپا بیشتر است.

شرایط اکولوژیکی و محیطی مناسب نژاد سیمنتال:

• در دشت‌ها و مراتع دامنه‌ای و ارتفاع متوسط و بلند مناطق کوهستانی به خوبی عادت نموده است. سازگار بودن این نژاد با شرایط آب و هوایی گرم، سرد، خشک و مرطوب، باعث شده که متقاضی برای این نژاد از هر نقطه از کشور وجود داشته باشد. از انجا که استان کردستان دارای آب و هوای گرم، مرطوب و کوهستانی می‌باشد لذا پرورش نژاد گاو سمینتال با توجه به افزایش توان مقاومتی و تولیدی در شرایط آب و هوایی استان بسیار مناسب می‌باشد.
• آب و هوای سرد و معتدل را به خوبی تحمل می‌نماید.
• در بارندگی ۶۰۰ میلی‌متر به بالا در صورت تناوب بارندگی می‌توان با اصلاح و احیا مراتع در سیستم پرورش مرتعی به نگهداری این نژاد اقدام کرد.
• مدل پروررشی این نژاد مخصوصاً در اروپا، سیستم نگهداری مرتعی و زراعی است یعنی حدود ۶ ماه در مرتع و ۶ ماه تغذیه دستی دارند. در نتیجه گله‌دارانی که توان تولید علوفه داشته باشند (زمین و آب) سودآوری مطمئن‌تری خواهند داشت.

نتیجه گیری:

تولید شیر مناسب با ارزش افزوده بیشتر از سایر نژاد‌ها و درصد چربی بسیار خوب و پروتئین بالا و افزایش وزن روزانه فوق العاده و گوساله دهی با فاصله ۳۶۵ روز، مقاومت بالا نسبت به بیماری‌های عفونی و متابولیکی و عمر مفید بالا و مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد.

این گاو شیری دومنظوره به علاوه تولید شیر خوب در زمان حذف از کیفیت گوشت خوبی برخوردار است و می‌توانند مؤثرتر از سایر نژادهایی همچون هلشتاین باشد. نژادی آرام و قانع که باعث کاهش هزینه و سود بالاتری برای دامدار دارد. در شرایط استرس گرمایی و سرمایی اغلب گاوهای شیری تولید شیر آن‌ها افت می‌کند. نکته قابل توجه این است که نژاد هلشتاین در مناطق گرمسیری پایداری چندانی ندارد در حالیکه سیمنتال می تواند خود را با هر گونه شرایط محیطی خود را وفق دهد بنابراین سیمنتال را می‌توان در هر نقطه از کشور چه به صورت صنعتی، نیمه صنعتی و چه به صورت سنتی در روستاها پرورش داد. این نژاد عملکرد بسیار خوبی دارد. مهمتر از همه مشکلاتی از قبیل ورم پستان و سخت زایی ندارد، و به بیماری عفونی مقاوم است، بنابراین با توجه به خصوصیاتی که سیمنتال دارد در آینده می‌تواند جای گاوهای شیری هلشتاین را بگیرد.