بررسی بازار صنعت پالایشگاه

همانطور که می‌دانید صنعت پالایش وابسته به صنعت نفت است؛ پس برای بررسی تاریخچه صنعت پالایش باید نگاهی به گذشته صنعت نفت بندازیم. حدود ۱۲۰ سال پیش، بررسی و مطالعات در مناطق مختلف ایران برای کشف مناطق نفتی آغاز شد. پس از مدتی مطالعات، عملیات اکتشاف و حفاری در مناطق مختلف کشور مثل چاه‌سرخِ قصر شیرین، شاردینِ رامهرمز و نفتونِ مسجد سلیمان صورت گرفت. در نهایت در سال ۱۲۸۷ حفر چاه نفتون به نتیجه رسید و مسجدسلیمان به عنوان اولین منطقه‌ نفتی کشف شده در خاورمیانه شناسایی شد.صنعت نفت و گاز از صنایع مادر محسوب می‌شود که هرگونه تحول در آنها بر سایر صنایع تأثیرگذار است.

میزان ذخایر نفت به تفکیک کشورها

طبق نمودار زیر، ونزوئلا با ۳۰۴ میلیارد بشکه، بیشترین میزان ذخایر نفت دنیا را دارد. ایران نیز با ۱۵۸ میلیارد بشکه نفت خام، در رده‌‌ی پنجم قرار دارد.

عوامل مؤثر بر قیمت نفت
نفت به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی شناخته می‌شود که قیمت آن تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله موارد ذیل بوده و دچار نوسان‌های زیادی می‌شود:

۱) اوپک پلاس: سازمان کشورهای صادرکننده نفت می‌تواند با تعیین اهداف تولید برای اعضای خود، تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت نفت داشته باشد. اوپک شامل کشورهایی است که برخی از بزرگترین ذخایر نفت جهان را دارند. در آغاز سال ۲۰۲۰ میلادی، اعضای اوپک حدود ۷۱ درصد از کل ذخایر نفت خام اثبات‌شده جهان را در اختیار داشتند و ۳۶ درصد از کل تولید نفت خام جهان در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص دادند.

۲) معامله‌گران: قیمت نفت به‌شدت تحت تأثیر معامله‌گرانی است که بر اساس تصوراتشان از عرضه و تقاضای آتی نفت، در بازار کالاها برای قراردادهای آتی نفت پیشنهاد می‌دهند.

۳) رشد اقتصادی: قیمت نفت خام بر اساس عرضه و تقاضای جهانی تعیین می‌شود. رشد اقتصادی یکی از بزرگترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت نفت و تقاضای فرآورده‌های نفتی و در نتیجه نفت خام است. اقتصادهای رو‌به‌رشد، تقاضا برای انرژی به‌طور عام و برای حمل و نقل و انتقال کالاها و مواد از تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان به‌طور خاص را افزایش می‌دهند.

۴) بلایای طبیعی: بلایای طبیعی و انسانی می‌توانند بر قیمت نفت تأثیر بگذارند، البته اگر به اندازه کافی چشمگیر باشند. از بارزترین مثال آن می‌توان به همه‌گیری کرونا در سراسر جهان اشاره کرد.

همچنین از بررسی نمودار بالا و پایین مشاهده می‌شود، چین و آمریکا بزرگترین مصرف‌کننده‌ و تولیدکننده‌ نفت در دنیا هستند.

اما یکی از تفاوت‌های اساسی بین پالایشگاه‌های نفت ایران و دنیا، ضریب پیچیدگی یا NCI است. ضریب پیچیدگی، نحوه عملکرد پالایشگاه را از نظر قابلیت تولید فرآورده‌های با ارزش‌افزوده‌ی بیشتر نشان می‌دهد و در مقیاس ۱ تا ۲۰ اندازه‌گیری می‌شود. در واقع هر اندازه پیچیدگی پالایشگاه بیشتر باشد، توان تبدیل خوراک سنگین نفتی به محصولات سبک‌تر، باکیفیت‌تر و باارزش‌تر بیشتر شده و ایجاد ارزش‌افزوده‌ی پالایشگاه ارتقا می‌یابد. ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های ایرانی در محدوده ۴/۷ قرار دارد، اما در سایر نقاط دنیا به‌طور متوسط ۷ است.

در دنیا حدود ۱۰۰ شرکت تولیدکننده انرژی در حال فعالیت هستند. این شرکت‌ها بازوی تولیدی صنعت نفت و گاز در جهان هستند که این صنعت فرآیند‌های اکتشاف، استخراج، تصفیه، حمل و نقل و بازاریابی فرآورده‌های نفتی را شامل می‌شود. در نمودار زیر، بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده انرژی در جهان به‌لحاظ درآمد، ارائه شده است.

به حاشیه سود تولید فرآورده نفتی از خوراک، کرک اسپرد می‌گویند که معیار اصلی بررسی موقعیت شرکت‌های پالایشی در دنیا است. در مقاطعی که قیمت نفت صعود می‌کند، ممکن است میزان افزایش قیمت فرآورده، بیشتر یا کمتر از میزان افزایش قیمت نفت باشد و برعکس. بنابراین، نمی‌توان با افزایش یا کاهش قیمت نفت، حکم به تعدیل مثبت یا منفی سود شرکت‌های پالایشی‌ داد، با این حال فعالان بازار سهام با این نگرش که رشد قیمت نفت به نفع پالایشی‌ها است، در سهام آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. کرک اسپرد از اختلاف قیمتی بین یک بشکه نفت خام و یک بشکه فرآورده به‌دست می‌آید. به‌طور مثال، اگر قیمت یک بشکه نفت خام ۹۵ دلار و قیمت یک بشکه بنزین ۱۱۵ دلار باشد، کرک اسپرد بنزین ۲۰ دلار تعیین می‌شود و هرگونه افزایش فاصله بین این دو قیمت، منجر به تعدیل مثبت خواهد شد. همچنین، برای محاسبه کرک اسپرد سبد محصولات باید میانگین وزنی محصولات را لحاظ کرد.

در نمودار بالا، روند ماهانه قیمت نفت خام و کرک اسپرد محصولات پالایشی نشان داده شده است. قیمت نفت خام از اواخر سال ۱۳۹۸ تا چند ماه ابتدایی سال ۱۳۹۹ به‌دلیل همه‌گیری کرونا، ریزش قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرد که این رویداد موجب کاهش کرک اسپرد شد. اما پس از این مقطع زمانی، قیمت نفت خام به‌دلیل بهبود شاخص‌های اقتصادی به‌خصوص در چین، شروع به افزایش کرد و وقوع جنگ بین روسیه و اوکراین در اسفند‌ماه سال ۱۴۰۰ موجب صعود آن به محدوده ۱۴۰ دلار نیز شد. همه اتفاقات تأثیرگذار در قیمت نفت خام، بر کرک اسپرد هم مؤثر است، اما بین این دو رابطه یک به یک وجود ندارد.
همچنین با بررسی نسبت P/E بازار و صنعت پالایشی در دهه ۱۳۹۰، متوجه می‌شویم که به‌استثنای سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، در بقیه سال‌ها نسبت P/E صنعت نزدیک به متوسط بازار بوده است. در شرایط فعلی نیز با توجه به انتظار افت حدوداً ۱۵ تا ۲۰ درصدی سودآوری صنعت در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، پیش‌بینی می‌شود این نسبت یک تا دو واحد کمتر از متوسط بازار باشد.

پیشنهاد مطالعه: طرح احداث پالایشگاه نفت

جمع بندی بررسی بازار صنعت پالایشگاه

ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ خام ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺍﺯ ۲ ﺩﺳﺘﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﻭ ﻏﻴﺮﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ. ﻋﺮﺿﻪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻥ، ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻓﺼﻠﻲ، ﺷــﺮﺍﻳﻂ ﭘﺎﻻﻳﺸــی، ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﺟﻬﺎﻥ، ﺳﻄﺢ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺳــﺎﺯی ﻧﻔﺖ ﺧــﺎﻡ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻫــﺎی ﺁﻥ، ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﻳی، ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻏﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ، ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺯﻳﺴــﺖ ﻣﺤﻴطی ﻭ ﻗﻴﻤﺖ ﺳــﺎﻳﺮ ﺣﺎﻣﻞ ﻫﺎی ﺍﻧﺮژی ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮﺍﻣﻠی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎﻡ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ.ﻋــﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳــﻦ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺷــﺎﻫﺪ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻣﺎﻟی ﺩﺭ ﺑﺮخی ﻛﺸــﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﺳــﻘﻮﻁ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎی ﻣﺎلی ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻳﻢ ﻛــﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴــﺘﻘﻴمی ﺩﺭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫــﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.ﺍﺯ ﺳــﻮی ﺩﻳﮕﺮ ﺳــﻔﺘﻪ ﺑﺎﺯی، ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻧــﺮﺥ ﺑﺮﺍﺑﺮی ﺍﺭﺯ ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻤــﺎﺕ ﺑﺎﻧﻚ ﻫــﺎی ﻣﺮﻛــﺰی، ﻭﺍﻛﻨﺶ ﻫﺎی ﺳﻴﺎﺳــی ﻭ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻫــﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺍی ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻧﺮﺥ ﮔــﺬﺍﺭی ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧــی ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳــﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮﺭی ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺳــﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﻭﺯ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺳﻴﺎﺳــی ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﻛﺸــﻮﺭﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﻩ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠــﻪ ﻟﻴﺒــی ﻭ ﺧﺮﻭﺝ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺑﺸــﻜﻪ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻧﻔتی ﺟﻬﺎﻥ، ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺩﭼﺎﺭ ﻧﻮﺳــﺎﻥ ﺷــﺪ. ﻛﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻛﻨﺶ ﻫــﺎ ﺭﺍ ﻋﻮﺍﻣــﻞ ﻏﻴﺮﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ این روز ها می ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛــﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ می ﺩﻫﺪ.


درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: