تولید و کاشت به لیمو

به لیمو درختچه بومی آمریکای جنوبی، شیلی، پرو و آرژانتین می باشدکه اولین بار توسط اسپانیایی‌ها در سال ۱۷۸۴ میلادی از آمریکای جنوبی به اروپا آورده شد و امروزه به علت زیبایی و عطردلپذیری که دارد در بیشتر کشورها پرورش داده می‌شود. این گیاه آن چنان عطر دلنشینی دارد که همیشه به عنوان یک گیاه معطر در باغ‌های سلطنتی اسپانیا کشت می‌شده است.
نام علمی این گیاه به افتخار اگوستین لیپی Augustin Lippi طبیعی دان ایتالیایی قرن هفدهم نامگذاری شد؛ زیرا وی به آمریکای جنوبی سفر کرد و گیاه را با خود به اروپا برد.
citriodora به معنای شبه لیمو است که به خاطر بویش که شب یه لیمو است، این نام را روی آن نهادند. از برگ‌های آن اسانس به لیمو می‌گیرند که در صنعت عطرسازی کا ربرد دارد. در ایران به علت بوی مطبوع برگ در بین باغبانان به لیمو و در عربی لویزه نامیده می‌شود. قسمت مورد استفاده به لیمو، برگ‌های آن است که بویی شبیه لیمو دارند؛ که اگر به حالت تازه توسط دست فشرده شود، بویی مطبوع از آن متصاعد می‌گردد؛ ولی پس از خشک شدن، از عطر آن کاسته می‌شود. پودر برگ گیاه به لیمو به رنگ سبز مات و دارای بوی معطرو طعم آن تند و کمی تلخ است.
موارد استعمال به لیمو در طب سنتی: از برگها و سرشاخه‌های گلدار و ساقه‌های جوان و گل‌های گیاه در طب سنتی استفاده می‌شود و طبیعت آن گرم می‌باشد و خواصی شبیه به بادرنجبویه دارد. برگ‌ها و پیکر رویشی این گیاه دارای خاصیت تب بر، مسکن، ضدنفخ، کمک کننده به هضم غذا، آرامش بخش ورفع تپش قلب، ترمیم زخم (ضماد برگ) و… دارد.
چای به لیمو فوق العاده آرام بخش و تسکین دهنده اعصاب است. اسانس این گیاه در صنایع غذایی و در تهیه انواع عطر و ادکلن بسیار کاربرد دارد. به لیمو یکی از گیاهانی است که امروزه در باغ‌های آروماتیک کشورهای اروپایی به وفور کشت می‌گردد. به لیمو برای تقویت معده در ردیف بهترین داروها قرار می‌گیرد که برای این منظور بهتر است همیشه به صورت دم کرده مانند؛ چای مصرف شود. همچنین به عنوان ادویه در مصارف خانگی نیز کاربرد دارد.
به لیمو حاوی اسید سیتریک، کلسیم، منیزیم، ویتامین C، بیوفلاونوئید، پکتین و لیمونن است که با عفونت مبارزه می‌کند. اگر بخواهیم به اعصابمان کمی آرامش بدهیم، کافی است مقداری چای به لیمو بنوشیم. به لیمودم کرده فوق العاده آرام بخش و تسکین دهنده اعصاب است و برای تقویت حافظه می‌توان از عرق به لیمو استفاده کرد.
ضمناً برای محافظت از مینای دندان‌های خود، حداقل نیم ساعت صبر کنید بعد مسواک بزنید.

ترکیبات به لیمو و خواص دارویی آن‌ها

سیترال: ضد باکتری، ضد قارچ، آنتی هیستامین ضد سرطان
لینالول: ضدباکتری، ضدالتهاب؛ محافطت از کبد
کامفن: آنتی اکسیدان و خلط آور
سینئول
ترپینئول: ضدباکتری، ضدسرفه، خلط آور
کاریوفیلن: ضدالتهابی، ضدباکتری، ضدتومور
لیمونن: ضدسرطان، ضدباکتری
نرول
وربونن

فرآوری و کاربرد به لیمو در زمینه اقتصادی و تجاری

به لیمو (.Lippia citriodora H. B. et K) از گیاهان دارویی ارزشمندی است که اسانس آن به عنوان عمده‌ترین ترکیب شیمیایی دارای مواد مؤثره‌ای نظیر نرال و ژرانیال بوده و به صورت خام و فرآوری شده کاربرد وسیعی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد. به لیمو گاهی به نام ورون (Verveine) در بازار دارویی و عطاری‌ها شناخته می‌شود و محصولات تولید شده از به لیمو به صورت‌های مختلفی در بازار وجود دارد از جمله:
۱. دارویی: گیاه خشک- تازه، چای کیسه‌ای، شربت و دارویی به نام به لیمو خالص در مراکش (به لیمو مراکش، از برگ گیاه با روش تقطیر با بخار به دست می‌آید.
از لحاظ ارزش دارویی، گیاه به لیمو نسبت به بادرنجبویه از سهم بیشتری از لحاظ کیفی به علت رفع اختلالات حرکات دوده‌ای روده و معده به طور عالی، خاصیت آرام بخشی و رفع افسردگی برخوردار می‌باشد. (خاصیت آرام بخشی و هاضمه به لیمو به علت وجود لیمونن می‌باشد).

۲. آرایشی: ادکلن، استحمام با این گیاه، رفع خستگی چشم، کرم‌های زیبایی و مرطوب کننده؛ به طور مثال اکنون کرم آبرسان و رطوبت دهنده‌ای به نام Verbena hydrolates در اسپانیا به قیمت ۹۹/۱۱ دلار ساخته شده که کرم آرایشی است.

۳- نوشیدنی‌ها: در تهیه بستنی‌های یخی، آشامیدنی‌ها و نوشیدنی‌های مطبوع به عنوان هضم کننده غذا کاربرد دارد.
از نمونه نوشیدنی آن یک نوع شربت با محتوی عصاره یا دم کرده برگ شربت «به لیمو» گیاه به لیمو به همراه افزودنی‌های مختلف ساخته می‌شود، ولی با در زبان عام متفاوت است.

۴. ادویه و خوراکی: این گیاه به عنوان ادویه در مصارف خانگی کاربرد دارد. برگ به لیمو در نقاط مختلف جهان به عنوان عطر و طعم دهنده به ماهی، گوشت پرندگان، سبزیجات، غذاهای دریایی، سالادها، مرباها، کیک‌ها و دیگر مواد غذایی استفاده می‌شود.
از برگ‌های به لیمو گاها به صورت چاشنی در سالاد و سالاد میوه، برای معطر کردن آشامیدنی‌ها، سالاد میوه و ژله‌ها و شیر استفاده می‌شود. برخی ۵ گرم برگ در – برگ‌های به لیمو را به صورت اسفناج می‌پزند. از دم کرده ۱۰ تا ۵۰۰ گرم آب به منظور تهیه آب آشامیدنی مطبوع جهت مصرف با غذا استفاده می‌شود.

۵. چای و دمنوش گیاهی: برگ به لیمو، همچنین به صورت چای گیاهی مصرف می‌شود. چای به لیمو فوق العاده آرام بخش و تسکین دهنده اعصاب است. از فرآورده‌های موجود در بازار آن می‌توان به چای ورون اشاره کرد. نوشیدن دم کرده گیاه به لیمو به صورت چای طرفداران زیادی دارد.
دستورالعمل تهیه دمنوش به لیمو: برای تهیه دمنوش به لیموی کامل، نیاز به دو فنجان آب، ۲۰ برگ تازه نعناع و ۱۰ برگ تازه به لیمو شسته شده می‌باشد. ابتدا آب را با جوشاند، وقتی به نقطه جوش خود رسید برگ نعناع و به لیمو را به آن اضافه کنید و برای ۵ دقیقه بجوشانید. شیرین کننده مناسب برای این دمنوش، عسل است؛ اما بدون شیرین کننده نیز این دمنوش بسیار خوشمزه و معطر است. بهتر است دمنوش را گرم مصرف کنید. در ضمن گاه گاهی می‌توانید چند برگ تازه به لیمو را به چای سیاه نیز اضافه کنید تا طعم بهتری به چای دهد.

۶. اسانس به لیمو: در صنعت عطرسازی برای تهیه انواع عطر و ادکلن بسیار کاربرد دارد و یکی از گیاهانی است که امروزه در باغ‌های آروماتیک کشورهای اروپایی بوفور کشت می‌گردد.
اسانس این گیاه؛ همچنین در صنایع غذایی نیز استفاده می‌شود. برگ واسانس به لیمو را باید دور از نور، در جای خنک و در ظروف در بسته نگهداریکرد.
اسانس به لیمو دارای خواص باکتری کش و حشره کش بوده و ثابت شده که امولسیون ۲ درصد اسانس دارای خاصیت کشنده شته و کرم‌های ریز است.
با توجه به اینکه میزان اسانس برگ‌ها بسیار کم است (حدود ۵% درصد)، اسانس این گیاه قیمت بالایی دارد.
تقلبات: اسانس به لیمو را غالباً با اسانس مرکبات مخلوط می‌کنند و در عطاری‌ها به جای به لیمو، بادرنجبویه (برگ) به فروش می‌رسد. اسانس به لیمو و بادرنجبویه شبیه هم هستند.

۷. ضماد: ضماد له کرده برگ‌های آن برای التیام زخم مفید است.

۸. روغن به لیمو: در کاربرد کارخانه‌های عطرسازی به کار گرفته می‌شود، ولی گران تمام می‌شود. روغن به لیمو جهت کاهش در حساسیت پوست نسبت به نور خورشید (آفتاب) نیز مؤثر است.

روش کاشت و تکثیر گیاه به لیمو

این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی- معطر و زینتی کشت می‌شود و بسیاری از تولیدکنندگان که هنوز اقدام به تولید به لیمو نکرده‌اند تصور می‌کنند که به لیمو نیز مانند سایر گیاهان دارویی با بذر یا نشای علفی تکثیر یا کشت و کار می‌شود. این در حالی است که به لیمو گیاهی چند ساله، چوبی و درختچه‌ای می‌باشد و بایستی توجه داشت که فاصله کشت و کار این گیاه دارویی درختچه‌ای با سایر گیاهان دارویی علفی چند ساله فرق دارد.
به لیمو را اغلب با نهال ریشه دار که معروف به قلمه ریشه دار است، کشت و کار می‌کنند و تکثیر این گیاه به سهولت در تابستان بوسیله پاجوش، قلمه زدن شاخه‌ها و یا خوابانیدن آن‌ها در زمین‌های قابل نفوذ و مرطوب صورت می‌گیرد. ضمناً چون این گیاه در مقابل حرارت حساسیت دارد آبیاری در فصول گرم امری الزامی است.

روش تکثیر به لیمو

جنسی: این گیاه به علت عدم جوانه زنی بذور، با بذر تکثیر نمی‌شود.
غیر جنسی: تکثیر غیر جنسی از طریق قلمه، خوابانیدن و پاجوش است.

ارزش واهمیت اقتصادی گیاهان دارویی

ارزش اقتصادی گیاهان از مهم‌ترین عوامل در تولید، پرورش وفرآوری گیاهان دارویی و صنعت تولید داروهای گیاهی است. داشتن ارزش افزوده بالاتر و بیشتر در بحث تولید نسبت به سایر گیاهان زراعی و باغی طبق آمار گزارش شده و سرمایه گذاری عظیم بعضی از کشورهای اروپایی و غربی مانند آلمان، اتریش، بلژیک، فرانسه، اسپانیا در زمینه تولید و فرآوری داروها با منشاء گیاهی صورت گرفته است.
در ایران نیز موفقیت‌هایی در زمینه کشت و تولید به لیمو حاصل شده است. لازم به ذکر است در حال حاضر نزدیک به ۵ هکتار از این گیاه دارویی کشت شده و میزان تناژ برداشت آن ۴/۸ تن در هکتار می‌باشد.

میزان سرمایه مورد نیاز جهت احداث کاشت و تولید به لیمو

بودجه: کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان
نام محصول: به لیمو
سطح زیر کشت: ۱۰۰۰۰ متر مربع
نرخ برابری دلار: ۱۴۰۰۰۰ ریال
طول دوره ساخت: ۱ سال
سرمایه ثابت: ۵۳۷ میلیون ریال
سرمایه در گردش: ۳۰ میلیون ریال
سرمایه کل: ۵۶۷ میلیون ریال