طرح احداث ژئوتوریسم

گردشگری با شاخه های متنوع خود پاسخ های مناسبی به نیازهای افراد علاقه مند به رشته های گوناگون فراهم می آورد. در بخش هایی از این صنعت با موضوعاتی تخصصی تر مواجه می شویم که توجه مخاطبان خاص را بیشتر به خود جلب می کنند. یکی از این موضوعات ژئوتوریسم است که دیدگاهی زمین شناختی نسبت به گردشگری دارد.(طرح احداث ژئوتوریسم)

ژئوتوریسم چیست

زمین‌گردشگری یا ژئوتوریسم (به انگلیسی: Geotourism) از دو بخش ژئو و توریسم تشکیل شده‌است بخش ژئو جاذبه‌های زمین‌شناسی، ژئومورفولوژی و میراث معدن‌کاری را شامل می‌شود و بخش توریسم آن به عنوان موضوعی چند رشته‌ای، تمامی زیرساخت های صنعت گردشگری از جمله تفسیر، مدیریت، اقامت، تورها و… شامل می‌شود و برخلاف اکوتوریسم (به غلط معادل طبیعت گردی) که جاذبه‌های طبیعت جاندار را در مرکز توجه قرار داده‌است، این صنعت به‌طورکلی با جاذبه‌های طبیعت بی جان سروکار دارد. مخاطبان زمین‌گردشگری فقط متخصصان و کارشناسان زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی نیستند، بلکه گردشگران عادی و علاقه‌مندان طبیعت هستند.
در جریان فعالیت‌های زمین‌گردشگری، بازدیدکنندگان ضمن بازدید از پدیده‌های زیبا و ویژه زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی، با مبانی پیدایش آن‌ها آشنا شده اهمیت وجودی آن‌ها را درمی‌یابند. ژئوتوریسم (Geotourism) یکی از رشته های کردشگری وابسته به طبیعت است است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها می پردازد. ژئوتوریسم از علوم مختلف زمین شناسی کمک می گیرد و علاقمندان به طبیعت و پدیده های زمین شناسی را برای بازدید از جاذبه های زیبای زمین دعوت می کند. ژئوتوریسم یا گردشگری زمین شناسی امروزه مخاطبان وسیعی پیدا کرده است . مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسى، بلکه گردشگران عادى و علاقمندان طبیعت هستند. در جریان فعالیت‌هاى ژئوتوریسمى، بازدیدکنندگان ضمن بازدید از پدیده‌هاى زیبا و ویژه زمین شناسى، با مبانى پیدایش آنها آشنا شده اهمیت وجودى آنها را در‌مى‌یابند. یکى از ویژگى‌هاى پدیده‌هاى زمین شناسى که موجب برترى نسبى آنها بر پدیده‌هاى اکوتوریسمى مى‌شود، اسرارآمیز بودن و پیچیده بودن مباحث زمین شناسى براى افراد عادى است. واژه زمین شناسى براى اغلب مردم یادآور پدیده‌هاى باشکوه، بزرگ و اسرارآمیزى چون آتشفشان، زلزله، شهاب سنگ، دایناسور، فسیل، دوره‌هاى زمانى میلیونى و … است. لمس این مفاهیم یا مفاهیم وابسته به آنها که در جریان برنامه‌هاى گردشگرى زمین شناسى امکانپذیر است، جذابیتى شگرف براى بازدیدکنندگان ایجاد مى‌نماید.

تاریخچه ژئوتوریسم

زمین گردشگری در جهان به صورت اولیه توسط آدام سدویک در انگلستان آغاز شد و تاریخ این اقدامات اولیه به قرن ۱۷ و ۱۸ انگلستان بازمی گرددو به صورت آکادمیک در جهان امروزی به سال ۱۹۹۵ میلادی یعنی تاریخ ارائه نخستین تعریف زمین‌گردشگری درجهان توسط توماس هوز از انگلستان بازمی‌گردد. «موضوع گردشگری زمین شناختی و حفظ میراث زمین رسماً از زمانی مطرح شد که یونسکو با معرفی یک عنوان جدید در علوم زمین تحت عنوان ژئوپارک از سازمان‌ها و مراکز زمین‌شناسی کشورهای مختلف دعوت به همکاری در این زمینه نموده‌است»

ژئوتوریسم راهی برای توسعه پایدار

توسعه پایدار بر سه اصل پایداری بوم شناختی، پایداری اجتماعی – فرهنگی و پایداری اقتصادی استوار است. پایداری بوم شناختی ساز گار بودن توسعه با حفظ فرایندهای اساسی زیست محیطی، تنوع و گونه‌های زیستی را تضمین می کند. پایداری اجتماعی – فرهنگی سازگاری توسعه با فرهنگ و ارزش‌های مردمی و هویت جامعه را مورد بررسی قرار می دهد و پایداری اقتصادی توسعه کارآمد اقتصادی را مطالعه می کند تا منابع برای آیندگان نیز باقی بمانند.
گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی می باشد. ژئوتوریسم به عنوان یکی از زیر مجموعه گردشگری پایدار محسوب می گردد و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است.

اهداف ژئوتوریسم

شخصی که با هدف ژئوتوریسم سفر می کند در واقع به پدیده‌ های زمین شناسی علاقه دارد.
فرد طی این نوع گردشگری به بررسی سنگ ها، کوه ها، نوع خاک و هرچیزی که در حوزه زمین شناسی قرار بگیرد توجه و علاقه نشان می دهد.
بسیاری از محققان و زمین شناسان جهت انجام تحقیقات میدانی به این زیر مجموعه گردشگری روی می آورند.
در کل اهداف ژئوتوریسم به پنج عدد تقسیم می شود.
اولین هدف آن شناخت پدیده های زمین شناسی است.
در مرحله دوم باید دانست علل وقوع یک پدیده چیست و چرایی آن می تواند به درک اینگونه رخدادهای زمین شناسی کمک کند تا محیط پیرامونمان را بهتر بشناسیم.
در بخش سوم از اهداف ژئوتوریسم می‌توان به لذت بردن از طبیعت اشاره کرد.
در چهارمین مرحله از این گونه گردشگری می بایست، راهکارها و روش هایی برای نگهداری از این پدیده‌ ها را فرا گرفت.
هدف پنجم ژئوتوریسم حفظ این پدیده هاست که در حقیقت مهم ترین هدف این نوع گردشگری محسوب می شود.

اصول ژئوتوریسم چیست

اصول برشمرده شده برای ژئوتوریسم، با اصولی که آنها را به عنوان اصول بوم گردی فهرست کرده ایم تفاوت چندانی ندارند اما به عنوان یک مقوله ی مشخص، ژئوتوریسم ۱۳ اصل کلی دارد که در زیر بطور خلاصه به برخی از آنها اشاره شده است:

یکپارچگی مقصد: این اصل نسبت به سایر اصول برجسته تر و مهم تر است. بطور خلاصه به این معنی است با شنیدن نام یک منطقه تا چه اندازه تصویری درست از آن به ذهن متبادر می شود. مفهوم این اصل، تاکید بر هویت یک منطقه گردشگری خاص و تلاش در جهت بهبود و توسعه ی این هویت است. برای مثال هنگامی که شما به یک شهر وارد می شوید با دیدن معماری، مناظر، فرهنگ مردم و ساخت ظاهری جغرافیای آن بتوانید حدس بزنید به کجا و کدام ناحیه وارد شده اید. این اصل در حقیقت در راستای اهداف بلند مدت گردشگری و بوم گردی اجرا شده و به هویت حال حاضر و هویتی که منطقه می بایست به آن برسد تاکید می کند.

رعایت کدهای رفتاری بوم گردی و اکوتوریسم در جهت حفظ و حراست از میراث طبیعی منطقه.

ژئوتوریسم جامعه محور است: از گروه ها و کسب و کارهای محلی دعوت به همکاری می شود تا تجربه ای متمایز برای گردشگران ایجاد شود. (کمک به حفظ و رشد هویت)

نگرش انتخابی و انشقاقی به بازار: در ژئوتوریسم بر ویژگی های مختص به یک منطقه ی مشخص تاکید می شود و از طرفی به تنوع مواردی مانند غذاهای مختلف محلی یا اقامتگاه های متفاوت اهمیت داده می شود تا بتوان با ارائه امکانات به انواع گردشگران (برای مثال طبیعتگرد ها یا کسانی که برای گذران تعطیلات یا درمان سفر می کنند) مزایای اقتصادی آن را حداکثر کرد.

از خدمات و پیمانکاران محلی استفاده می شود تا مزایای اقتصادی برای منطقه حداکثر شود.

گردشگران را با ویژگی های منحصر به فرد طبیعی آشنا می کند و به فرهنگ و رسومات مردم منطقه احترام می گذارد. می بایست گردشگران را در مراسم و زندگی مردم شرکت داده و با آموزش آنان به برقراری ارتباط هرچه بیشتر این دو گروه و افزایش درک متقابل آنان از هم کمک کرد.

موجب رشد و ارتقاء زندگی مردم منطقه و پایداری زیست بوم می گردد.

عوامل پیدایش پدیده‌های ژئوتوریسم

در ژئوتوریسم، طبیعت دائم توسط فرسایش آبی و بادی در حال تنوع و دگرگونی است. این دگرگونی توسط خود عوامل فرسایش شکل می‌گیرد نه انسان، مهمترین عوامل پیدایش رخنمون‌ها، اشکال و جلوه‌های زمین که موجب جلب گردشگران علاقه‌مندان به پدیده‌های طبیعی می‌گردد، عبارتند از:
فرسایش‌ها
آتشفشان‌ها
چین‌خوردگی‌ها و گسله‌ها
گنبدها و بلورهای نمکی
تپه‌های مرجانی
فرسایش مهمترین عامل ایجاد و شکل گیری پدیده‌های زمین شناسی، محسوب می‌شود. فرسایش آبی و بادی، تغییر درجه حرارت و تبلور کانی‌ها از عمده‌ترین محرک‌های عمل فرسایش در سطح زمین است. بارش برق و باران، رگبارهای فصلی، امواج دریا، پیشروی و پسروی آب دریاها، تغییر مسیر رودخانه‌ها، جریان سیلاب‌ها، نفوذ آب در لایه‌های زمین و انحلال سنگ‌ها و رسوبات آهکی سیلتی، مارنی و ماسه سنگی و شکل گیری غارها و حفره‌ها و دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی، نفوذ آب در سنگ‌ها، انجماد و تخریب آن‌ها از جمله عواملی است که چهره طبیعت را دائم تغییر داده و رخنمون‌ها و جلوه‌های رنگارنگ کانی‌ها لایه‌های مختلف زمین را بیشتر نمایان می‌سازد.

ژئوتوریسم معدنی

معدن‌کاری یکی از شاخه‌های ژئوتوریسم می‌باشد. یکی از راه‌های درآمدزایی و ارزآوری و ایجاد اشتغال در کشورها، توجه به ژئوتوریسم معدنی است که در این مطلب بیشتر در خصوص این شاخه صحبت خواهیم کرد.
در زمینه ژئوتوریستی هر کشوری، معادن از اهمیت خاصی برای جاذبه‌های توریستی برخوردارهستند که با عنوان ژئوتوریسم معادن مورد توجه قراردارند. چرا که دیدن معادن روش‌های اکتشاف و استخراج آن‌ها، دستگاه‌ها و ماشین آلات مورد استفاده برای استخراج معادن مشاهده انواع سنگ‌ها به ویژه سنگ‌های قیمتی و جواهری برای مردم جذابیت خاصی دارد. سرمایه‌گذاری در معادن ژئوتوریسم و گردشگری بدون شک می‌تواند موجب اشتغالزایی فراگیر به ویژه برای جوانان در کشور شود و معادنی که در زمینه ژئوتوریسم قابلیت فعال شدن دارند، می‌توانند معادن در حال بهره‌برداری و استخراج یا معادن متروکه باشند.

ژئوتوریسم در ایران

ساختار ژئومورفولوژیک و موقعیت جغرافیایی ایران به گونه ای است که پدیده های زمین شناسی نادر و حیرت انگیز در سرزمینمان به وفور یافت می شوند و از این رو ایران پتانسیل بسیار زیادی برای رشد و برگزاری تورهای ژئوتوریسم دارد.
برای بهره برداری از این پتانسیل ها، در هر کشوری، مناطقی تحت عنوان ژئوپارک تعریف و ایجاد می شوند. یونسکو ژئوپارک ها را اینگونه تعریف می کند: ” گستره ای است که چند پدیده کمیاب، برجسته و خاص زمین شناسی را در بر می گیرد و در آن جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود. ژئوپارک ها برای بهره برداری از این جاذبه ها می بایست علاوه بر طرح ها و برنامه های گسترش، از برنامه های حفاظتی نیز برخوردار باشند و توان خود را جهت رشد اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری های مردمی به کار گیرند. از جمله ژئو پارک های ایران می توان به ژئوپارک راگه، ژئو پارک قشم و ژئو پارک ارسباران اشاره کرد.
البته برای برگزاری برنامه های ژئوتوریسم و گردشگری زمین شناسی وجود ژئو پارک و یا سفر به آن ها الزامی نیست؛ می توان به محل هایی سفر کرد که شامل نمونه هایی از این پدیده ها باشند. پدیده هایی شناخته شده مانند چشمه های آبگرم و چشمه های منحصر به فردی مانند باداب سورت، گل فشان های سیستان، گنبدهای نمکی و … نمونه هایی بسیار مناسب برای اجرای این برنامه ها هستند.
علاوه بر اینها در سال ۹۲ استان لرستان با دره شیرز، دریاچه گهر و منطقه کوهدشت بعنوان پایتخت ژئوتوریسم ایران انتخاب شد. قریب به ۱۱ هزار سال پیش ابر زمین لغزشی در دامنه های کبیر کوه رخ داده است که در نوع خود بی نظیر است. به طور کلی این استان با طبیعت بی بدیل و مناظر حیرت انگیز و جاذبه های طبیعت گردی فروانش ظرفیت بسیار بالایی در برگزاری برنامه های ژئوتوریسم دارد و در همین راستا بعنوان موزه ژئوتوریسم ایران انتخاب شده است.

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح احداث ژئوتوریسم

نرخ برابری دلار: ۳۰۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز: ۲۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل: ۲۵۰ مترمربع
میزان سرمایه گذاری ثابت: ۵ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
نرخ بازده داخلی در سال مبنا: ۳۴ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: