تولید مصنوعات سفالی

سفال آثار و محصولاتی مانند ظروف و سایر اشیاء با خاک رس و سایر مواد سرامیکی است که در دمای بالا پخته می‌شود تا شکلی سخت و بادوام به آن‌ها بدهد. انواع عمده آن شامل ظروف سفالی، سنگی و چینی است. محل ساخت این گونه اجناس توسط سفالگر را سفال می‌گویند. تعریف سفال که توسط ASTM International به کار می‌رود، عبارت است از: «تمامی ظروف سرامیکی پخته شده که در زمان تشکیل، حاوی خاک رس هستند، به جز محصولات فنی، ساختاری و نسوز». در باستان شناسی، به ویژه در دوره‌های باستان و پیش از تاریخ، «سفال» اغلب به معنای ظروف است و به شکل‌هایی از همان مواد «سفال سفید» می‌گویند. خاک رس به عنوان بخشی از مصالح مورد استفاده در برخی از تعاریف سفال مورد نیاز است.

سفال و سفالگری یکی دیگر از هنرهای دستی زیبا، در کشورمان می باشد. افرادی که با دستگاه های مخصوص به درست کردن آن می پردازند، سفالگر گفته می شود. در واقع سفال یک محصول خام می باشد که به وسیله لعاب های متفاوت می توان آن را تزیین کرد.

تاریخچه سفال

یکی از مهم ترین مناطق در آسیای غربی که در پیدایش و گسترش صنعت سفالگری نقش داشته است، فلات ایران می باشد. برخی از باستان شناسان بر این باورند که با توجه به آثار کشف شده از سفالینه های مربوط به هشت هزار سال قبل از میلاد، در البرز مرکزی و کوهستان های بختیاری،سفالگری آغاز شده است. یکی از انواع سفالگری در ایران، سفال قرمز رنگ است که دارای نقش های زیبا و بی بدیل است. این نوع سفال به طور کامل دست ساز بوده و از خمیری مخلوط با خاک رس، پودر شن و گیاه خرد شده ساخته شده است. در هزاره سوم قبل از میلاد،نوعی سفال، معروف به سفال خاکستری به وجود آمد که حاصل کار با چرخ سفالگری بود. این نوع سفال با کمک تکنولوژی پیشرفته تری در کوره های مخصوص، پخته می شود. این سفال بیشتر در مناطق یانیک تپه اردبیل، تورنگ تپه گرگان و تپه حصار دامغان کاوش شده است.

انواع سفال

سفال بی لعاب

سفال بی لعاب به سفالی گفته میشود که فاقد پوشش لعاب باشد ساخت سفالینه های بی لعاب مقدم بر سفالینه های لعاب دار می باشد و قور سفالینه بی لعاب در کنار سفالینه های لعاب دار در طول تاریخ به علت کاربرد آن در زندگی روزمره مردم بوده است. سفالینه های بیلعاب معمولاً با گل خمیری به رنگهای ،نخودی قرمز و خاکستری و بیشتر در اشکال ،کوزه خمره ،آبخوری کاسه و پیاله بشقاب و قمقمه ساخته می شوند.

سفال خاکستری یا سفال خاکستری سیاه

نوعی سفال به رنگ سیاه خاکستری و بندرت متمایل به زرد یا قرمز براق و درخشان و فلز گونه بسیار محکم و چرخ ساز و در اشکالی بدیع و نو ظهور که هم زمان با آغاز عصر آهن و مصادف با ورود اسقرار جو مع آریایی به خلاف ایران در لایههای باستانی نیمه دوم هزاره دوم تا اوایل هزاره اول محوطه های سیلک کاشان ،خوروین قیطریه حوزه ،گیلان حوزه مازندران و خراسان و ظاهر می گردد و پس از رواج گسترده ای در پهنه فلات ایران در حدود سده سوم قبل از میلاد و نزدیک به تشکیل دولت پارت از رونق می افتد.

سفال خاکستری بیشتر شامل سفالینه های لوله درازی است که از منقار پرندگان نظیر حواصیل و غیره اقتباس شده است. هنرمند صنایع دستی سفالی با رسم حرکت منقار بدون اینکه وارد جزئیات شود بیننده را شیفته طبیعت گرایی خود می کند. برخی از آن سفالینه ها به رنگ خاکستری و سیاه یک دست هستند بعضی با خطوط داغداری و زیگزاک و زمانی با خطوط کنده به شکل برگ های زیتون تزئین شده اند این تزئینات در بدنه زیر گردن و دسته سفالینه انجام شده است. در اندکی از موارد نقش خورشید و ماه به صورت نیمه برجسته در محل اتصال لوله ها به بدنه یا محل چرخش آنها نقش شده است. بعضی از باستان شناسان ظهور و تولید سفال خاکستری – سیاه را به اقوام مهاجر جنگجو و اسب سوار آریایی نسبت میدهند و از آن به عنوان یک پدیده فرهنگی در آغاز عصر آهن در آسیای جنوبی نام می برند.

سفال داغ دار

سفال داغ دار به سفالهایی گفته میشود که سفالگر قبل از آنکه سفال را به کوره ببرد نقوش را با استفاده از مهره های سنگی یا استخوانی و حتی با ناخن بر روی سفال میکشد و پس از پخته شدن سفال اثر این عمل تزئینی که اصطلاحاً داغ نامیده می شود بر روی صفال باقی میماند شیوه های داغ کردن کوره از ادوار پیش از تاریخ تاکنون درمیان سفالگران معمول است.

سفال قرمز

نوعی سفال قرمز رنگ چرخ ساز گاه منقوش و گاه با نقش کنده که نمونههایی مشخص آن با شوش دوم از هزاره سوم پیش از میلاد آغاز می شود.

سفال قرمز رنگ منقوش

نوعی از سفال قرمز رنگ آجری و شتری رنگ و دست ساز و کم مقاومت که غالباً به شکل کاسه و بشقاب در اولین لایه های باستانی محوطه های تپه چشمه علی ری سیلک تپه شهریار و… و نقاط دیگر متعلق به حدود هزاره پنجم قبل از میلاد دیده می شوند. در سفال قرمز رنگ سطح داخلی و بیرونی با طرحهای هندسی که در فواصل آنها حیواناتی در حال جست و خیز و جنبش می باشند نقاشی شده و هنرمندان این نقوش را با خطوط ساده و به صورت استایلیزه نشان داده اند. برخی از باستان شناسان سفال قرمز رنگ منقوش را یک پدیده فرهنگی میدانند و از آن به عنوان تمدن سفال قرمز رنگ منقوش نام می برند. عده ای این گونه سفال را پدیده فنی میدانند که ناشی از جنس خمیر سفال و میزان درجه حرارت کوره .است نظر دوم منطقی تر به نظر می رسد به طور مثال اگر درجه حرارت بالا باشد و در خمیر سفال اکسید آهن وجود داشته باشد و هنگام پختن میزان اکسیژن زیاد

باشد سفال به رنگ قرمز در میآید و با کاهش اکسیژن به رنگ تیره و کم شدن حرارت باعث رنگ صورتی می شود.

تحلیل جهانی صنعت مصنوعات سفالی

تجزیه و تحلیل صنعت جهانی سفال شامل در نظر گرفتن جنبه های مختلفی مانند اهمیت تاریخی، تأثیرات فرهنگی، پیشرفت های فناوری، روند بازار و نگرانی های زیست محیطی است.

1. اهمیت تاریخی: سفال تاریخ غنی ای دارد که قدمت آن به هزاران سال پیش می رسد و شواهدی مبنی بر استفاده از آن در سایت های باستان شناسی در سراسر جهان یافت می شود. نقش مهمی در تمدن بشری داشته است و در خدمت اهداف سودمند، تزئینی و فرهنگی بوده است.
2. تاثیرات فرهنگی: سفال بازتاب دهنده فرهنگ، سنت ها و بیان هنری جوامع مختلف است. هر منطقه دارای سبک‌ها، تکنیک‌ها و طرح‌های منحصربه‌فرد سفالگری است که متاثر از مواد محلی، رویدادهای تاریخی و شیوه‌های فرهنگی است.
3. پیشرفت های تکنولوژیکی: صنعت سفال با پیشرفت های تکنولوژیک، از روش های سنتی صنایع دستی گرفته تا تکنیک های ساخت مدرن مانند پرتاب چرخ، ریخته گری لغزنده، و پخت در کوره، تکامل یافته است. اتوماسیون و فناوری های دیجیتال نیز بر فرآیندهای تولید تأثیر گذاشته و کارایی و دقت را افزایش داده است.
4. روندهای بازار: بازار جهانی سفال طیف وسیعی از محصولات از جمله ظروف غذاخوری، اقلام تزئینی و سرامیک های هنری را در بر می گیرد. ترجیحات مصرف‌کننده و گرایش‌های سبک زندگی بر تقاضای بازار تأثیر می‌گذارد، با علاقه فزاینده به سفال‌های دست‌ساز و صنایع دستی در کنار محصولات تولید انبوه.
5. نگرانی های زیست محیطی: پایداری و آگاهی زیست محیطی در صنعت سفال اهمیت فزاینده ای پیدا می کند. تمرکز بر استفاده از مواد سازگار با محیط زیست، کاهش مصرف انرژی و اجرای اقدامات کاهش ضایعات در طول چرخه عمر تولید است.
6. تأثیر اقتصادی: صنعت سفال به طور قابل توجهی به اقتصاد جهانی کمک می کند و از صنعتگران، تولیدکنندگان، خرده فروشان و مشاغل مرتبط حمایت می کند. همچنین گردشگری را از طریق سایت‌های میراث فرهنگی، جشنواره‌های سفال و بازارهای صنعتگران تقویت می‌کند.
7. چالش ها و فرصت ها: صنعت سفال با چالش هایی مانند رقابت با مواد جایگزین، افزایش هزینه های تولید و جهانی شدن مواجه است. با این حال، فرصت هایی برای نوآوری، تنوع محصول و گسترش بازار وجود دارد، به ویژه با افزایش محبوبیت محصولات دست ساز و صنایع دستی.
8. آموزش و حفظ: تلاش برای حفظ تکنیک های سنتی سفالگری و میراث فرهنگی برای نسل های آینده ضروری است. برنامه های آموزشی، کارگاه ها و ابتکارات میراث نقش مهمی در انتقال دانش و مهارت به سفالگران مشتاق و حفظ هویت فرهنگی دارند.

به طور کلی، صنعت جهانی سفال پویا، متنوع و از نظر فرهنگی قابل توجه است و فرصت‌هایی برای رشد، نوآوری و پایداری در مواجهه با روندها و چالش‌های در حال تحول بازار دارد.

بازیگران اصلی صنعت مصنوعات سفالی

صنعت سفال شامل طیف متنوعی از بازیگران از جمله صنعتگران، تولیدکنندگان، خرده فروشان و توزیع کنندگان است. در اینجا برخی از بازیگران اصلی در بخش های مختلف صنعت سفال آورده شده است:

تولید کنندگان در مقیاس بزرگ:

• Villeroy & Boch : یک شرکت آلمانی که به خاطر ظروف غذاخوری، سرامیک حمام و کاشی باکیفیت شناخته شده است.
• Wedgwood : یک برند لوکس بریتانیایی که به خاطر محصولات چینی و چینی خوب معروف است.
• روزنتال: یکی دیگر از شرکت های آلمانی متخصص در زمینه ظروف غذاخوری، لوازم منزل و وسایل تزئینی.
•  Porcelanosa : یک شرکت اسپانیایی با تمرکز بر کاشی و سرامیک، مبلمان حمام، و ظروف آشپزخانه.

استودیوهای آرتیسان و پاترهای مستقل:

تعداد زیادی استودیو صنعتگر در مقیاس کوچک و سفالگران مستقل در سراسر جهان به صنعت سفال کمک می کنند و سرامیک های دست ساز منحصر به فرد، مجسمه های سفالی و آثار هنری تولید می کنند. این بازیگران اغلب به بازارهای خاص می پردازند و بر مهارت، خلاقیت و فردیت تأکید دارند.

موزه ها و موسسات فرهنگی:

• موزه ها و مؤسسات فرهنگی نقش بسزایی در حفظ و ترویج میراث سفالگری دارند. آنها اغلب مجموعه های سفال های تاریخی را به نمایش می گذارند، برنامه های آموزشی را سازماندهی می کنند و با هنرمندان و صنعتگران معاصر همکاری می کنند تا تکنیک های سنتی و بدیع سفال را به نمایش بگذارند.

اینها تنها چند نمونه از بازیگران اصلی صنعت سفال هستند. این صنعت متنوع است و شامل تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان دیگر، از جمله عمده‌فروشان، توزیع‌کنندگان، طراحان، مربیان و علاقه‌مندان است که هر کدام در نقاشی‌های غنی از خلاقیت، سنت و نوآوری مشارکت دارند.

تحلیل SWOT صنعت مصنوعات سفالی

نقاط قوت:

1. اهمیت تاریخی: سفال دارای میراث فرهنگی غنی هزاران ساله است که بر ارزش و جذابیت ذاتی آن می افزاید.
2. صنایع دستی: محصولات سفالی دست ساز طرح های منحصر به فرد، کیفیت برتر و لمس شخصی را ارائه می دهند که اقلام تولید انبوه اغلب فاقد آن هستند و مشتریانی را که به دنبال اصالت و فردیت هستند جذب می کند.
3. کاربردهای متنوع: محصولات سفال دارای طیف گسترده ای از کاربردها، از جمله ظروف غذاخوری، دکوراسیون منزل، عناصر معماری، و جلوه های هنری هستند که تطبیق پذیری و فرصت های بازار را در بخش های مختلف فراهم می کند.
4. پایداری محیطی: سفال، به ویژه زمانی که از مواد طبیعی مانند خاک رس ساخته شده و با استفاده از روش های سازگار با محیط زیست پخته شود، با ترجیحات رو به رشد مصرف کنندگان برای محصولات پایدار و سازگار با محیط زیست هماهنگ است.

نقاط ضعف:

1. هزینه های تولید بالا: سفال های دست ساز اغلب مستلزم کار و زمان زیادی است که منجر به هزینه های تولید بالاتر در مقایسه با جایگزین های تولید انبوه می شود که می تواند مقیاس پذیری و مقرون به صرفه بودن بازار را محدود کند.
2. چالش های زنجیره تامین: صنعت سفال بر تامین مواد اولیه مانند خاک رس و لعاب تکیه دارد که ممکن است به دلیل عواملی مانند مقررات زیست محیطی، مسائل حمل و نقل و تنش های ژئوپلیتیکی با اختلالات زنجیره تامین مواجه شود.
3. رقابت از مواد جایگزین: سفال با مواد جایگزین مانند شیشه، پلاستیک و فلز رقابت می کند که ممکن است هزینه های تولید کمتر، دوام بیشتر یا کیفیت های زیبایی شناختی متفاوت را ارائه دهد و نفوذ و تمایز در بازار را به چالش بکشد.

فرصت ها:

1. نوآوری در طراحی و فناوری: پیشرفت‌ها در ابزارهای طراحی دیجیتال، چاپ سه بعدی و مواد سرامیکی فرصت‌هایی را برای نوآوری در طراحی محصولات سفالی، سفارشی‌سازی و کارایی تولید ایجاد می‌کنند.
2. در حال گسترش بخش‌های بازار: روندهای نوظهور در بخش‌های دکوراسیون خانه، مهمان‌نوازی، و هدایا فرصت‌های بازار جدیدی را برای محصولات سفالی فراتر از ظروف سنتی، از جمله سرامیک‌های تزئینی، کاشی‌های معماری، و آثار هنری سفارشی ایجاد می‌کنند.
3. رشد تجارت الکترونیک: ظهور پلتفرم‌های تجارت الکترونیک صنعتگران و تولیدکنندگان سفال را قادر می‌سازد تا به مخاطبان وسیع‌تری دست یابند، بر محدودیت‌های جغرافیایی غلبه کنند و کانال‌های فروش مستقیم به مصرف‌کننده را ارائه دهند و دسترسی به بازار و قرار گرفتن در معرض برند را تسهیل کنند.

تهدیدات:

1. اشباع بازار: بازارهای بالغ محصولات سفالی ممکن است با اشباع، با پتانسیل رشد محدود و رقابت تشدید شده مواجه شوند، که نیازمند استراتژی های تمایز برای حفظ سهم بازار و سودآوری است.
2. عدم اطمینان اقتصادی جهانی: رکود اقتصادی، نوسانات ارز و بی ثباتی ژئوپلیتیکی می تواند بر مخارج اختیاری مصرف کننده تأثیر بگذارد و منجر به کاهش تقاضا برای کالاهای غیر ضروری مانند محصولات سفالی شود.
3. جابجایی فرهنگی: جهانی شدن سریع و یکسان سازی ذائقه مصرف کنندگان ممکن است سبک های سنتی سفالگری و صنایع دستی را از بین ببرد و میراث فرهنگی و معیشت صنعتگران را در برخی مناطق به خطر بیندازد.

به طور کلی، صنعت محصولات سفالی نقاط قوت خود را در میراث فرهنگی، صنایع دستی، و کاربردهای متنوع، همراه با فرصت‌هایی برای نوآوری، گسترش بازار و پایداری نشان می‌دهد. با این حال، این کشور با چالش‌های مربوط به هزینه‌های تولید، انعطاف‌پذیری زنجیره تامین، رقابت بازار و حفظ فرهنگی مواجه است که نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و سازگاری برای کاهش خطرات و سرمایه‌گذاری بر روندهای نوظهور است.

وضعیت بازار مصنوعات سفالی در ایران

ظروف سفالی ایران یکی از محصولات معروف کشور عزیز ما در سراسر جهان است. یکی از دلایل اصلی این شهرت، شهرستان لالجینِ استان همدان است که بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی در سال ۱۳۹۵ به‌عنوان شهر جهانی سفال، انتخاب شد. صادرات ظروف سفالی دومین کالای پرفروش در لیست صادرات صنایع‌دستی کشور ما ایران است و هرساله نیز رشد چشمگیری دارد.
درگذشته کشور آلمان یکی از بیشترین واردکننده‌های ظروف سفالی لعاب‌دار از کشور ما بود که به دلیل سمی بودن لعاب استفاده شده، امروزه خرید بسیار کمی را از کشور ما دارد. هم‌اکنون بیشترین کشورهایی که بازار صادرات ظروف سفالی کشور ما را در اختیار دارند، کشورهای عراق و هلند هستند. کشور ما پتانسیل بسیار خوبی در صادرات ظروف سفالی دارد. چه‌بسا که بسیاری از کشورهای همسایه خواهان سفال هستند، اما متأسفانه به دلیل تحریم‌ها و امور داخلی توجه زیادی به این تجارت نمی‌شود.

مواد اولیه مصنوعات سفالی

مواد مورد نیاز برای ساخت اجسام سفالین – سرامیکی ، به سه گروه اصلی دسته بندی می شوند:

• موادی که شکل پذیر شکل گیرنده و یا چسبنده هستند.
• موادی که شکل ناپذیر یا پرکننده هایی که قابلیت شکل گیری و چسبندگی ندارند.
• موادی که کمک ذوب یا فلاکس هایی که به ذوب سایر مواد در لعاب و یا بدنه سرامیکی کمک میکنند.

خاک های رس از مواد شکل پذیر و چسبنده هستند:

این مواد نه تنها از لحاظ رنگ و بافت دانه های سرامیکی مهم هستند بلکه خاصیت و عملکرد فرم پذیری را نیز برعهده دارند.

اندازه ذرات کوچک خاک رس نقش عمده ای در کاربری آن دارد خاک رس با ذرات درشت برای مدل سازی و مجسمه سازی به کار برده میشود در حالی که خاک با ذرات ریزتر قدرت ایستادگی لازم برای این منظور را ندارد و فقط برای ساخت اجسام ظریف به کار برده می شوند.

برای افزایش قابلیت شکل پذیری گل به طور معمول از بال کلی و یا مقداری بنتونیت استفاده می شود، البته استفاده از این مواد میزان انقباض بدنه را به شدت افزایش میدهد اینجا منظور از بدنه جسم خام و یا پخته شده بدون لعاب است.

مواد شکل ناپذیر یا پرکننده هایی مانند:

تالک، سیلیس یا گراگ – موادی که یک بار پخته شده و آسیاب شوند را گراگ یا شاموت می نامند – این مواد برای کنترل خشک شدن جسم سفالی و جلوگیری از تغییر شکل یافتن و کج شدن شئ به کار برده می شود.

اینگونه از مواد در استخوان بندی و ساختمان یک بدنه سرامیکی کاربرد فراوانی دارند و با کمک ذوب ها پیوندی شیمیایی به وجود آورده استحکام بدنه را بالا می برند.

مواد کمک ذوب یا فلاکس ها مانند :

فلدسپار یا فریتهای تجاری برای اتصال ذوب و پیوستن ذرات کوچکتر به یکدیگر مصرف می شوند.

اکثر خاکهای رس به طور طبیعی مقداری فلاکس مانند اکسید آهن را در خود دارند، برخی مواقع لازم می شود که حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد فلدسپار – بستگی به میزان حرارت دهی  به ترکیبات بدنه جسم سفالی اضافه شود.

انتخاب موادی که برای ساخت یک جسم رسی به کار برده میشود به عواملی چند بستگی دارند، از جمله:

مواد مورد استفاده در چرخکاری ، قالب ریزی با دست بدون استفاده از چرخ سفالگری می باشد و یا اینکه شئ سفالی مورد نظر به طریق دوغاب ریخته گری و به صورت تولید انبوه ساخته می شود.

ابزار مورد استفاده مصنوعات سفالی

• سنگ خرد کن :

برای تبدیل قطعه های سنگ بزرگ به خرده سنگ استفاده می شود.

• آسیاب :

برای پودر کردن مواد معدنی به کار می رود.

• الک :

برای دانه بندی، تمیز کردن و جداسازی مواد از یکدیگر از الک استفاده می کنند.

• مخلوط کن :

به هم زدن دوغابهای سرامیکی و ورز دادن خمیر سرامیک با مخلوط کن انجام می گیرد.

• خشک کن :

برای خشک کردن دوغاب بدنه های خام قبل از پخت آنها را در خشک کن قرار می دهند.

• کوره :

بدنه های خام و لعابدار را در کوره می پزند.

• چرخ سفالگری :

برای ساخت ظرفهای سفالی از چرخ سفالگری استفاده می شود.

ابزار کوچک چرخکاری: وسایلی است که برای شکل دادن ظرفهای سفالی، هنگام چرخ کاری به کار می رود.

پیش بینی میزان سرمایه گذاری و سودآوری طرح تولید مصنوعات سفالی  

ظرفیت تولید سالیانه : :۶۰ تن
مساحت زمین موردنیاز : ۱۵۰ مترمربع( اجاره ای )
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۳نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت :۶۵۰۰  دلار
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۴۰ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: