طرح پرورش بز آلپاین

زیستگاه اصلی بز آلپاین کوهستان‌های آلپ فرانسه و سوئیس است. این بز به رنگ‌های قهوه‌ای، خاکستری تیره و یا ابلق مشاهده می‌شود. برخالف بزهای بومی ایران، بزهای نر و ماده آلپاین، معمولی دارای موهای کوتاهی هستند و غالباً دارای رشته‌هایی از موی بلند با رنگی متمایز از سایر قسمت‌های بدن در امتداد ستون فقرات خود هستند. وزن بزهای ماده به طور متوسط ۶۳ کیلو و وزن بزهای نر ۷۸ کیلوگرم است و بلندی قامت بزهای ماده و نر نیز به ترتیب ۷۷ و ۸۵ سانتی متر است. متوسط تولید شیر بزهای آلپاین در ۳۰۵ روز بیش از ۶۰۰ تا ۷۰۰ لیتر شیر می‌باشد. به دلیل زندگی در شرایط کوهستانی، بزهای آلپاین مقاوم، چالک و با قدرت پیاده روی و کوه پیمایی مثال زدنی می‌کنند و می‌توانند از صخره‌های شیب دار کوههای بلند بالا رفته و از مراتع آن استفاده کنند. به همین دلیل برخی فکر می‌کنند چون منشأ نژاد آلپاین از کوهستان‌های سرد منطقه آلپ است، نمی‌تواند در مناطق گرمسیر زندگی کند. اما مشاهدات میدانی نشان داده است که این نژاد علاوه بر شرایط آب و هوایی سرد، قابلیت مناسبی برای زنده ماندن در شرایط گرم و خشک را داشته و تقریباً با هر نوع شرایط آب و هوایی سازگار است.

شرح مختصر از فرآیند طرح پرورش بز آلپاین

امکانات لازم برای پرورش یک گله از بزهای شیری اصلاح شده با توجه به فراهم بودن زمینه پرورش بز آلپاین در بسیاری از نقاط کشور و همچنین امکان واردات اسپرم و دام زنده این بزها، لذا پرورش صنعتی این نژادها با هدف تولید شیر به عنوان یک رویکرد مهم و استراتژیک می‌تواند در پرورش دام کشور مطرح شود. همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات آلپاین نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بز آلپاین هستند باید امکانات لازم نظیر جایگاه مناسب، تأمین خوراک مورد نیاز و تأمین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش بینی نمایند.

مقایسه پرورش بز آلپاین در ایران با سایر کشورهای پیشرو

در ایران مصرف گوشت بیش از مصرف شیر بز رواج دارد، لذا در حال حاضر تولید شیر بز در اغلب مناطق کشور مورد غفلت واقع شده و تنها در برخی نواحی عشایری شیر بز بصورت دستی دوشیده و به مصرف می‌رسد. در حال حاضر نزدیک به ۵۵ میلیون رأس گوسفند و بز در کشور وجود دارد که سهم بز در این آمار ۲۰ میلیون رأس است. متوسط شیر تولیدی بزهای بومی ایران در یک دوره شیردهی بسته به نژاد، حدود ۴۰ تا ۱۵۰ لیتر است، در حالی که در کشور توسعه یافته‌ای مثل فرانسه در یک دوره شیردهی به ازای هر رأس بز آلپاین، حدود ۷۰۰ لیتر شیر تولید می‌شود. این آمارها نشان می‌دهد که بازده تولید شیر بز در کشور فرانسه فقط با داشتن یک میلیون رأس بز (در مقایسه با ۲۰ میلیون بز موجود در ایران) نزدیک به ۴۰ برابر بازده تولید شیر بز در ایران است. بازده تولیدی و اقتصادی مناسب شیر بز در کشورهای اروپایی موجب شده که دامداران این دام را در مزارع بسته یا نیمه باز نگهداری نموده، در حالی که در ایران پرورش بز به دلیل بازده اقتصادی پائین، همچنان متکی به استفاده شدید از مرتع است.

آینده سرمایه گذاری در پرورش بز آلپالین شیری

با توجه به شرایط اقتصاد دامپروری و تأثیر منفی خشکسالی های اخیر بر مراتع، هزینه خوراک و نگهداری دام برای دامداران روستایی و عشایر افزایش یافته و امکان فعالیت در این صنعت برای بسیاری از دامداران دشوار می‌باشد. برای افزایش تولید و افزایش بهره وری اقدامات اصلاح نژادی و مدیریتی باید در دستور کار دامداران محترم قرار بگیرد. یکی از این اقدامات می‌تواند جایگزینی و استفاده از بز پر تولیدی همچون آلپاین در گله‌های بومی باشد. با توجه به ویژگیهای ژنتیکی و تطابق مناسب این بزها با شرایط آب و هوایی کشور می‌توان انتظار داشت که سطح تولید و سود اقتصادی دامداران در برنامه‌های میان مدت و بلند مدت افزایش یابد. در سال‌های اخیر معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی برای بهبود وضعیت پرورش دام‌های سبک، اقدام به صدور مجوزهای لازم برای واردات بزهای آلپاین نموده است. انتظار می‌رود با ورود نژادهای برتر بز شیری میانگین تولید شیر بز در گله‌های بومی در یک دوره شیردهی از ۸۰ کیلو گرم به حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم برسد. لذا این امیدواری وجود دارد که با افزایش تولید شیر بز در کشور، زوال صنعت پرورش بز علاوه بر تولید گوشت بتواند بخش مهمی از نیاز شیر خام کشور را تأمین نماید و از طرفی توسعه پرورش بزهای شیری بتواند کمک مهمی به اقتصاد خانوارهای روستایی و عشایر داشته و نقش مهمی در اشتغال زایی جوانان جویای کار این خانوارها ایفا نماید. بدیهی است اگر شروع فعالیت دامداران محترم برای پرورش بزهای شیری اصلاح شده با مطالعه کافی و استفاده از تجارب کارشناسان ذیربط شکل بگیرد، به امید خداوند متعال آینده کاری و دور نمای اقتصادی روشنی پیش روی آنها خواهد بود و درآمد فراوانی را عایدشان خواهد کرد.

مزایا و معایب

پرورش بز آلپالین می‌تواند یکی از فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری باشد. زیرا هم‌اکنون نوع اصلاح‌نژاد شده آن تا روزی پنج کیلوگرم شیر تولید می‌کند و هر کیلوگرم آن به قیمت ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰هزار تومان به فروش می‌رسد. البته به جز شیر، گوشت، مو، پوست، کرک و حتی شاخ آن نیز سودآور است و پتانسیل تجارت در بازار را دارد. از شیر بز، پنیر و ماست بسیار مرغوب تولید می‌شود که قیمتی بالاتر از نرخ همین اقلام توسط شیر گاو برای آن تعیین می‌شود. طبق برنامه ششم توسعه، باید تولید شیرخام کشور به ۱۲ میلیون تن با سرانه ۱۴۲ کیلوگرم برسد و در افق برنامه ۱۴۰۴ تولید ۱۵ میلیون تن با سرانه نزدیک به ۱۶۹ کیلوگرم برنامه ­ریزی شده است. قرار است با تسهیل روند سرمایه‌گذاری و توسعه واحدهای پرورش بز شیری، تولید شیر این حیوان تا پایان برنامه ششم به بیش از ۷۰۰ هزار تن در سال برسد. افزایش تولید شیر از طریق بز اصلاح شده به بیش از ۱ میلیون تن در سال، جهت توسعه صنعت بز در کشور تا افق ۱۴۰۴ پیش­ بینی شده است. همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات بز آلپالین نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بزهای آلپالین هستند باید امکانات لازم نظیر جایگاه مناسب، تأمین خوراک مورد نیاز و تأمین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش­‌بینی نمایند. یکی از محدودیت‌هایی که ممکن است در سرمایه‌گذاری خلل ایجاد کند، بحث تامین منابع آب است. طبق اطلاعات موجود، هر رأس بز حداقل در هر روز به ۵/۹ لیتر آب احتیاج دارد. بنابراین بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران بیش از هر چیز به فکر تامین مایه حیات باشند. اگر مشکلی در این زمینه نبود، باقی مسائل به مرور حل خواهد شد.به ­گفته کارشناسان و پرورش دهندگان بز آلپالین در ایران، هر بز معمولی در کشور سالانه در حدود ۱۵۰کیلو شیر می دهد، در صورتی که تولید شیر بز آلپالین ۱۰برابر این مقدار است و حدود ۱۰سال عمر می­کند. از یک­سو هر بز در روز ۳کیلو علوفه می ­خورد و می­تواند در سال ۲بار بزغاله به دنیا بیاورد و البته گاهی نیز ممکن است دوقلو هم باشد.

ظرفیت تولید سالانه پرورش بز آلپاین

ظرفیت پرورش: ۵۰ رأس

میزان سرمایه مورد نیاز جهت پرورش بز آلپاین

بودجه: کمتر از ۷۰۰ میلیون تومان
زیربنای مورد نیاز: ۳۰۰ مترمربع
نام محصول: شیر، بزغاله، کرک و …
نرخ برابری دلار: ۱۴۰۰۰۰ ریال
زمان برگشت سرمایه گذاری اولیه: کمتر از ۳ سال
قیمت تجهیزات: ۴۵ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی: ۳۵%
سرمایه ثابت: ۵۵۰ میلیون تومان
سرمایه در گردش: ۶۰ میلیون تومان
سرمایه کل: ۶۱۰ میلیون تومان