طرح پرورش و بسته‌بندی روکولا در گلخانه

گیاه روکولا در زبان فارسی با نام‌های راکت، شابانک، منداب، جرجیر، کک کوچ و کحکیز شناخته می‌شود و در انگلیسی به آروگولا Arugula و روکولا (Rucloa) معروف است. نام علمی این گیاه Eruca vesicaria است. این گیاه از خانواده ش ببوئیان یا صلیبیان Brassicaceae = Cruciferae است.
روکولادرواقع نوعی منداب است و برخی آن را نوعی شاهی دانسته‌اند. این سبزی بسیار معطر است و طعم تندی دارد. این گیاه در سالاد، پیتزا، پاستا و غذاهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. روکولا در شمال آفریقا، اروپای مرکزی و جنوبی می‌روید و بومی مناطق مدیترانه از مراکش و پرتغال در غرب تا سوریه، لبنان و ترکیه در شرق است. همچنین در قسمت اروپایی روسیه، یعنی در داغستان و کوهپایه‌های قفقاز رشد می‌کند.

تاریخچه روکولا

روکولا یک سبزی خوراکی با برگهایی با طعم تند است که سرشار از ویتامین C و پتاسیم است و عالوه بر برگ‌ها، گل، میوه‌های تازه روئیده و دانههای رسیده آن خوراکی هستند. به‌عنوان یک گیاه خوراکی و محبوب در ایتالیا از روم باستان تاکنون کشت می‌شود. نویسندگان مختلفی در روم باستان، این گیاه را به‌عنوان یک محرک میل جنسی معرفی کرده اند. به همین دلیل در قرون وسطی پرورش این گیاه در صومعه‌ها ممنوع بوده است. بعدها کاشت این گیاه با فرمان امپراطور مقدس روم در سال ۲۰۸ میلادی در باغ و گلدان آزاد شد. برخی اظهار داشته‌اند که به دلیل همین خاصیت تحریکی این گیاه است که موجب شده آن را در ساالد با کاهو که خاصیتی آرام بخش دارد، مخلوط کنند. گیاه روکولا به‌طور سنتی از طبیعت جمع آوری می‌شد یا در باغچه‌های خانه‌ها همراه با گیاهانی مانند جعفری و ریحان کشت می‌شد. هم اکنون این محصول در بسیاری از کشورها به‌صورت تجاری تولید می‌شود و برای خرید در سوپرمارکتها و بازارهای کشاورزان در سراسر دنیا موجود است. در هند، دانه‌های رسیده آن به Gargeer معروف هستند. به همین دلیل نام آن در عربی جرجیر است، اما در کشورهای عربی برگه‌ای تازه این گیاه استفاده می‌شود. در شرایط یخبندان خفیف، رشد گیاه کند شده و برگه‌ای سبز را قرمز می‌کند. یکی از دلایل قرمز شدن برگ‌ها این است که معمولاً در سرما، روند حرکتی فسفر مختل می‌شود و کمبود فسفر منجر به بنفش رنگ شدن برگ می‌شود.

ارزش اقتصادی روکولا

متوسط عملکرد این سبزی درکشت‌های گلخانه ای ۲۰ تن در هکتار برگ است. مدیریت بهتر کاشت این سبزی، می‌تواند عملکرد بالاتری را هم داشته باشد. با توجه به جدید بودن این سبزی در بازارهای داخلی، قیمت مناسبی دارد و به‌عنوان محصولی صادراتی ارزآوری خوبی خواهد داشت. در بازار ایران، این سبزی لوکس در قیمتهایی بین ۳۲ تا ۶۰ هزار تومان به ازای هر بسته صد گرمی به فروش می‌رسد. (قیمت مربوط به زمستان ۱۴۰۱ است.) روکولا یک سبزی برگی است که کمتر شناخته شده است و از مزایای مشابه سایر سبزیهای خانواده کلم مانند کلم بروکلی، کلم پیچ و جوانه بروکسل برخوردار است. این گیاه یک گیاه خوراکی یکساله فصل سرد و سریع رشد است. خاستگاه این گیاه منطقه مدیترانه است. در انگلستان و فرانسه به راکت و در ایتالیا به روکولا (rucola) و روگتا rughetta معروف است.
کشت مخلوط تربچه و روکولا ارزش اقتصادی زیادی دارد، زیرا این دو گیاه دارای معماری ریخت شناسی متفاوت و نیازهای اکولوژیکی متمایزی هستند که استفاده از نور و جذب آب و مواد مغذی را به حداکثر می‌رسانند. در مقایسه با کشت مجزای هر کدام از این گیاهان، کشت مخلوط آن‌ها در یک مزرعه مشخص، مبارزه با آفات و بیماریها را موثرتر و بهره وری در سطح زیر کشت را افزایش می‌دهد.
ارزش غذایی روکولا دارای ارزش تغذیه ای بسیار بالایی است و مصرف مطلوب این سبزی بدن و ذهن را سالم نگه می‌دارد. دارای مقادیر زیادی اسید فولیک و آنتی اکسیدانهایی مانند ویتامین A، ویتامین K و ویتامین C است و به مبارزه با رادیکال‌های آزاد در بدن کمک می‌کند. علاوه بر همه اینها، آن را غنی از کاروتنوئید و همچنین حاوی مواد معدنی مهم مانند پتاسیم، منگنز، کلسیم و غیره می‌دانند. روکولا مانند سایر گیاهان سبز، کم کالری و غنی از مواد مغذی است. برگ تازه این گیاه حاوی ویتامینهای زیادی از جمله K،E،C،B9،B6،B5،B4،B2،B1 است و همچنین عناصر فسفر، سدیم، منیزیم، کلسیم و پتاسیم را داراست. روکولا همچنین حاوی آهن، روی، مس، منگنز و سلنیم است. عالوه بر این، این گیاه نسبتاً پر کالری است و ۱۰۰ گرم برگ آن ۲۵ کالری دارد. روکولا غنی از کلسیم است به‌نحوی‌که ۶۴ میلی‌گرم کلسیم را با دو فنجان فراهم می‌کند. این گیاه سبز خوشمزه یک ماده غذایی مغذی است که سرشار از فیبر و مواد شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال ها) است. روکولا دارای قند، کالری، کربوهیدرات و چربی کمی است ولی سرشار از چندین ماده غذایی حیاتی است.
صد گرم روکولا حاوی ۶۱۰ میلی‌گرم کلسیم است. کلسیم به‌طورمعمول به‌سلامت استخوان، سالمت دندان، عملکرد عضلات و عملکرد بهینه سیستم عصبی کمک می‌کند، همچنین برای لخته شدن خون لارم است. روکولا حاوی ۳۶۹ میلی‌گرم پتاسیم است. پتاسیم، یک ماده معدنی و یک الکترولیت حیاتی برای عملکرد قلب و اعصاب است. همچنین به‌طورمعمول به انقباض عضلات کمک می‌کند. پتاسیم به کاهش اثرات منفی سدیم کمک می‌کند و به همین دلیل ممکن است برای افرادی که فشارخون دارند، مفید باشد. فولیک، یک ویتامین B است. به تولید DNA و سایر مواد ژنتیکی کمک می‌کند. این امر عمدتاً برای زنان باردار و کسانی که قصد باردارشدن دارند مهم است. کمبود فولیک در زنان باردار ممکن است منجر به نقص لوله عصبی در نوزاد شود. ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به ایجاد سیستم ایمنی قوی کمک می‌کند. همچنین با عنوان اسید اسکوربیک شناخته می‌شود و برای سلامت بافت و جذب آهن از غذا مهم است. روکولا حاوی ۵۱ میلی‌گرم ویتامین C است.

ارقام زراعی روکولا

ارقام زراعی روکولا اغلب گونه‌های زراعی بنا به دلیل متعدد که شاید تنوع زیستی ناشی از جهش و اصلاح نژاد صورت گرفته توسط انسان از مهم‌ترین آن‌ها باشند، دارای ارقام متفاوتی هستند. روکولا نیز از این قاعده مستثنا نیست و ارقام مختلفی از این گیاه در کشورهای مختلف استفاده می‌شود. ازآنجاکه گیاه خیلی سریع رشد می‌کند، فقط در عرض چند هفته می‌توان برگه‌ای روکولا را برای مصرف برداشت کرد. ارقام زراعی مختلفی در کشورهای کشت کننده این گیاه معرفی‌شده است. ۹ رقم از بهترین روکولاها عبارت‌اند از:
• آسترو (Astro)
• گاردن تانگی (Tangy Garden)
• شاهی ایتالیایی (cress Italian)
• اژدهای سرخ (dragon Red)
• راکتی (rocket)
• سلواتیکا (selvatica)
• دیرگلده (bolt slow)
• وسابی (wesabi)
• راکتی وحشی (rocket wild)

روکولا تقریباً در همه‌جا پرورش می‌یابد. این گیاه از بوی مشخصی برخوردار است. ازنظر ظاهری غیرقابل استنباط است اما درواقع بسیار مفید و خوشمزه است. امروزه درمان و تقویت بدن با روش‌های طبیعی و پیشگیری از ابتلا به بیماری و ضعف، به‌نحوی‌که عوارض جانبی هم نداشته باشد، بسیار اهمیت یافته است. این گیاه تند، به‌تازگی در فروشگاه‌ها و بازارهای مواد غذایی عرضه‌شده است، به همین دلیل برای اغلب مردم تااندازه‌ای ناشناخته است. اما در حقیقت، روکولا یک سبزی سالادی عالی است. روکولا یک طعم خاصی دارد. از برگ و شاخه‌های تازه‌جوان معمولاً برای تهیه سالاد استفاده می‌شود و از بذرهای روکولا برای تهیه کره و خردل استفاده می‌شود.

عملکرد روکولا در گلخانه و زمین زراعی

عملکرد روکولا درکشت گلخانه‌ای متوسط ۲۰ تن در هکتار عملکرد برگی است. در شرایط گلخانه کاشت این محصول می‌تواند ۶ تا ۷ دوره انجام شود و عملکردی اقتصادی دارد. در آریزونای امریکا، بازده کشت روکولا در فضای باز و به‌صورت مزرعه‌ای تقریباً ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کارتن (۷ تا ۹ تن) در هر هکتار است که کارتن‌ها بین ۳.۵ تا ۴.۵ کیلوگرم سبزی در آن‌ها بسته‌بندی می‌شوند. برای انتخاب و تهیه بسته‌بندی مناسب، توصیه می‌شود، نظر خریدار و توزیع‌کننده کالا گرفته و مطابق با آن عمل شود. محل عرضه و فروش محصولی مانند روکولا، عامل تعیین‌کننده‌ای در قیمت‌گذاری آن است. اگر در میدان میوه و تره‌بار، برای فروش عرضه شود، قیمت پایین‌تری نسبت به فروش به رستوران‌ها و برخی مغازه‌ها می‌خورد. قطعاً عرضه محصول روکولا به رستوران‌ها و فست فودهای شهرهای بزرگ، عایدی بیشتری برای تولیدکننده خواهد داشت. در کشورهای اروپایی و آمریکایی، قیمت هر کیلوگرم روکولای سالم (بدون سوراخ کک یا زردی برگ‌ها) بسته به محل فروش، بین ۷ تا ۱۵ دلار است. اگر خارج از فصل این سبزی به بازار عرضه شود قیمت از این مقدار هم بالاتر می‌رود.

فروش و بازاریابی سبزی روکولا

اقتصادی بودن یک کسب‌وکار ناشی از کم بودن هزینه و زیاد بودن درآمد است. بنابراین درصورتی‌که هزینه‌ها بیشتر از حد معمول باشند و درآمد قابل قبولی از کسب‌وکار به دست نیاید، آن فعالیت غیراقتصادی است. در حوزه کشاورزی نیز وضعیت به همین صورت است. درنظرگرفتن هزینه‌های تولید برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار ضروری‌ترین عامل برای اقتصادی کردن تولید است. بازاریابی تولیدات یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید است که کمتر به آن توجه می‌شود. بخشی از تولیدات داخلی در مقاطعی از زمان و فصول به دلیل نداشتن مشتری، تولیدکنندگان مرتبط را با سرخوردگی و زیان مواجه می‌کند.
امروزه کسب‌وکارهایی که بر پایه نیاز بازار راه‌اندازی می‌شوند، بسیار موفق هستند. امروزه برای بازاریابی، مفاهیم جدیدی همچون بازاریابی کارآفرینانه تعریف‌شده است. بازاریابی کارآفرینانه از طریق نوآوری و مشتری‌گرایی منجر به ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود.
ریسک‌پذیری، پیش دست بودن، نوآوری، ایجاد ارزش، مشتری‌گرایی و استفاده بهینه از منابع از اصول این نوع بازاریابی است. امروزه، توصیه می‌شود راه‌اندازی کسب‌وکارهاتقاضامحور باشند بدین معنی که تولید محصولات کشاورزی بر مبنای نیاز بازار تنظیم شود. به همین دلیل، تولید برای رفع تقاضا برای دستیابی به نوع، میزان و حدود کسب‌وکار ضرورتی انکارناپذیر در برنامه‌ریزی شروع یک کسب‌وکار موفق است. نگرش راه‌اندازی کسب‌وکارهای صادرات محور می‌تواند تقاضامحور بودن را تشدید کند. بازارهای وسیع‌تر و بزرگ‌تر، جذب تولیدات بیشتری را به دنبال دارند، ضمن اینکه تولیدکننده ملزم به رعایت اصول، ضوابط و استانداردهای بین‌المللی می‌شود و تولید باکیفیت و بازارپسندی را می‌تواند ارائه کند. کشت روکولا نیز همانند سایر کسب‌وکارهای کشاورزی از یکسری هزینه‌های ثابت (سرمایه‌گذاری) و جاری (سرمایه در گردش) برخوردار است که مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر فهرست شده است.

جدول هزینه های کشت سبزی روکولا

معمول این است که قیمت در اقتصاد بر مبنای میزان هزینه‌ها با افزایش درصدی سود تعیین می‌شود، ولی در کشور ما قیمت را فروشنده‌ها و بر پایه تقاضای مشتریان تعیین می‌کنند. در هنگام قیمت‌گذاری روکولا باید هزینه تولید را در نظر گرفت. از بذر گرفته تا کود تا نیروی کار، تمام این هزینه‌ها باید قبل از به فروش گذاشتن با یک قیمت یا مقیاس قیمتی سنجیده شوند. این امر خودسرانه است، اما اگر یک محصول برای شما ۳ دلار بذر، ۱۰ دلار نیروی کار و ۴ دلار کود هزینه داشته باشد، مهم نیست که چقدر محصول به دست آورده‌اید، برای همه آن نباید کمتر از ۱۷ دلار قیمت‌گذاری شود. اصولاً نباید چیزی را زیر قیمت تولید آن فروخت. در عمل هم هزینه‌های تولید و هم‌سود سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار انجام‌شده را باید در قیمت نهایی لحاظ کرد. درواقع، تولیدکننده، به‌جز در مواردی که محصول نامناسبی را تولید کرده یا به‌صورت آزمایشی کشت کرده، همیشه باید سود ببرد.

بسته‌بندی روکولا

در کشور ما سالانه درصد بسیار زیادی از محصولات کشاورزی در مراحل مختلف تولید، حمل‌ونقل، صادرات و غیره به دلایل مختلف هدر و ضایع می‌شود. با بسته‌بندی مناسب، می‌توان از هدر رفتن میزان زیادی از تولیدات کشاورزی جلوگیری کرد. درواقع با بسته‌بندی کردن این اقلام به شیوه‌های جدید می‌توان عمر مفید آن‌ها را تا حدودی افزایش داد. با بسته‌بندی کردن تولیدات کشاورزی، حمل‌ونقل آن‌ها نیز راحت‌تر و با سرعت بالاتری انجام خواهد شد. اگر این محصولات با روش‌های مناسب به‌صورت اصولی بسته‌بندی‌شده باشند، در طی زمان حمل‌ونقل به خاطر ضربات و عوامل مختلف، سالمت خود را حفظ کرده و بدون هیچ آسیبی به دست مصرف‌کننده می‌رسند. با توجه به اینکه ایران جزء یکی از تولیدکنندگان اصلی اقلام کشاورزی است، می‌تواند با بسته‌بندی کردن مناسب محصولات کشاورزی و صادرات آن‌ها به سایر کشورها، سود زیادی در این زمینه کسب کرد و این‌گونه به اقتصاد کشور کمک زیادی می‌شود.
البته در بعضی از موارد، در کشور ما به دلایل مختلفی، محصولات کشاورزی به دیگر کشورها به‌صورت فله‌ای با قیمت بسیار کم صادر می‌شوند. بعدازآن این کشورها، این اقلام را خود با روش‌های مختلف به‌صورت مدرن بسته‌بندی کرده و آن‌ها را باقیمتی بسیار بالاتر و با برند کشور خود به سایر کشورها صادر می‌کنند و از آن سود زیادی می‌برند که به دنبال آن لطمه بسیار زیادی به کشور ما و اقتصاد کشور ما وارد خواهد شد. با بسته‌بندی‌شده انواع کالا با استفاده از روش‌های مختلف می‌توان از آن کالا از زمان تولید تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی محافظت کرد. اما بسته‌بندی علاوه بر حفاظت از کالا با اهداف دیگری نیز انجام می‌شود. به‌عنوان‌مثال با بسته‌بندی بسیار جذاب یک محصول می‌توان میزان فروش آن محصول را تا حد زیادی افزایش داد. روکولا نیز همانند بسیاری از سبزی‌ها به‌صورت دسته‌ای بسته‌بندی می‌شود. اما به دلیل تولید بسیار اندک این محصول و فروش آن به فروشگاه‌ها یا رستوران‌ها و هتل‌های خاص، این سبزی به‌صورت برگی و در بسته‌بندی‌های چند صد گرمی به بازار عرضه می‌شود.

خلاصه بررسی اقتصادی طرح پرورش و بسته‌بندی روکولا در گلخانه

ظرفیت تولید سالیانه : ۱۰ تن
نرخ برابری دلار : ۴۰۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۷۰۰۰ مترمربع
سطح زیرکشت گلخانه : ۵۰۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۳.۵ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۱ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: