طرح کشت و تولید دانه روغنی کلزا

کلزا یک گیاه روغنی خوراکی است که در سال ۱۹۷۰ توسعه یافته و شامل ۴۰ درصد روغن می‌باشد. واژه کلزا نامی است که به وسیله کروشرز (انجمن دانه‌های روغنی غرب کانادا) انتخاب شده است. واریته های کلزا اغلب شامل کمتر از ۲ درصد اسید اورسیک و همچنین ۳۰ میکرو مولکول گلوکز درهر گرم بذر می باشد. کشاورزان کانادا و آمریکا واریته هایی که اسید اورسیک و گلوکز کم دارند را مورد کشت قرار می‌دهند این نوع کلزا اغلب در اروپا و قسمتی از کانادا و آمریکا کاشته می‌شود. در ژانویه ۱۹۸۵ سازمان غذا و داروی آمریکا روغن کلزا را برای کاربرد و مصرف در غذای انسان تأیید نمود و در این راستا تقاضا در بازار افزایش یافته و به تناسب آن باعث افزایش عرضه در ایالت متحده شد که فقط قسمتی از تقاضا توسط تولید کنندگان تأمین می‌گردد. روغن کلزا در ژاپن، کانادا و اروپا تحت نظر کمیته جهانی مورد مصرف قرار می‌گیرد.

سازگاری

کلزا گونه براسیکا ناپوس آل به صورت یکساله بهاره و پاییزه مورد کشت قرار می‌گیرد که نوع بهاره آن به شرایط شمال داکوتا سازگاری بهتری دارد و نوع زمستانه آن به این منطقه و شمال غربی مینویت سازگاری ندارد.
کلزا در اغلب خاکها قابل رویش می‌باشد ولی بهترین نوع خاک برای کلزا خاک رسی لومی است به شرط آنکه سله نبندد. خاک مورد کشت کلزا بایستی دارای زهکش سطحی کامل و داخلی نسبتاً خوب باشد بطوریکه در خاکهای که دارای آب ایستای بود و زهکشی آن نامناسب است کلزا در آن خاک قابل رویش نخواهد بود. اگر رطوبت خاک به حد کافی از محصول سال قبل برای کشت کلزا باقی نمانده باشد بایستی بعنوان یک محصول زراعی بعد از آیش در نظر گرفت.

تناوب زراعی

بهترین تناوب زراعی کلزا کاشت آن بعد از غلات دانه‌ای و یا آیش می‌باشد. در تناوب زراعی ۳ ساله کاشت کلزا میان دو محصول در نظر گرفته می‌شود. اولین محصول در این نوع تناوب بایستی به محصول اختصاص داده شود که دارای مقاومت کامل یا نسبتاً خوب به بیماری ساق سیاه باشد. کلزا به پوسیدگی ساقه حاصل از اسکلروتینیا بسیار حساس می‌باشد. محصولاتی نظیر آفتابگردان، لوبیا خشک خوراکی (چشم بلبلی) که حساس به بیماری اسکلروتینیا می‌باشد خطر آلودگی به این بیماری را در کلزا افزایش می‌دهد، به شرط آنکه قبل از این محصول مورد کشت قرار گیرد. اگر در تناوب زراعی از چغندر استفاده می‌شود بایستی حداقل ۲ سال بین این دو محصول (کلزا و چغندر قند) فاصله انداخته شود و اگر در تناوب زراعی سه ساله از محصولات حساس به اسکلروتینیا به ضرورت استفاده می‌شود بایستی از سموم قارچ کش استفاده نمود. محصولاتی نظیر سویا، کتان، نخود و عدس که دارای مقاومت نسبتاً خوبی به بیماری اسکلروتینیا می‌باشند بصورت موفق در تناوب زراعی با کلزا مورد زراعت واقع می‌شود. در سالهایی که شرایط محیطی مناسب است انتقال اسپورها توسط هوا می‌باشد. کاشت کلزا بدون استفاده از سموم قارچ کش و توجه به فاصله تناوب زراعی خسارت اقتصادی قابل توجهی توسط قارچ اسکلروتینیا به کلزا وارد خواهد شد. کلزا گیاهی است که به ریزش دانه حساس است بنابراین در فصل زراعی بعد بصورت پیشروی، ظاهر خواهد شد. بنابر این غلات دانه‌ای بهترین گیاه برای تناوب زراعی خواهد بود که بعد از کلزا مورد کشت قرار گیرد زیرا می‌توان از سموم علف کش پهن برگ برای کنترل آن استفاده نمود. از کاشت مخلوط کلزا و خردل زراعی در یک زمین زراعی جدا خودداری کنید زیرا کشت مخلوط دو محصول ارزش بازاری هر دوی آنها را کاهش می‌دهد. بعلاوه کلزا در زمینی که مورد هجوم خردل وحشی قرار گرفته قادر به رقابت نیست. در این گونه از مزارع به شرطی می‌توان از کلزا استفاده نمود که قبلاً زمین توسط دام چرانده شود و خالی از علف هرز گردد یا اینکه از رقم مقاوم کلزا به این علف هرز استفادهنمایند. بقایای تمام سموم علف کش به غیر از سولفونیلورا، ایمیدازولینون و تریازین که در محصولات سال قبل بر جای مانده است همراه با خود علف هرز به جوانه‌های کلزا آسیب می‌رساند. همیشه به بر چسب‌های موجود در روی علف کش ها رجوع کنید که در روی آن نحوه کار برد سموم بر اساس تناوب زراعی نوشته شده است.

واریته ها

دو نوع واریته کلزا وجود دارد که در آمریکا کاشته می‌شود: یکی واریته آرژانتینی که گونه براسیکا ناپوس می‌باشد و دیگر واریته لهستانی به نام براسیکا راپا. واریته آرژانتینی نسبت به واریته لهستانی دارای پتانسیل عملکرد و ارتفاع و درصد روغن بالایی می‌باشد. واریته آرژانتینی برای رسیدن کامل، حدود ۹۵ روز و واریته لهستانی ۸۰ روز لازم دارد.

تهیه بذر و کاشت کلزا

کلزا یک گیاه بسیار حساس به سله خاک می‌باشد، بستر خاک برای بذر کلزا بایستی محکم ولی نرم باشد. رطوبت بذر و خاک برای جوانه زنی بسیار حیاتی است. بنابراین کاشت کلزا در خاکهای خشک توصیه نمی‌شود و جوانه‌های کلزا در خاکهای فشرده و سله بسته به آسانی خسارت می‌بیند پس بایستی بستر خاک را نرم تهیه کرد ولی طوری نباشد که به آسانی توسط باد فرسایش یابد به همین خاطر چنگ زنی گیاهک کلزا برای مبارزه با علف هرز توصیه نمی‌گردد. دانه کلزا را می‌توان با انواع بذر کار کاشت عمق مناسب برای بذر کلزا حدود ۵/۱ تا ۵/۲ سانتی متر می‌باشد. بیشتر از ۵/۲ سانتی متر باعث تلف شدن جوانه‌ها می‌شود. کاشت کلزا در فاصله ردیفی ۱۵-۱۸ سانتی متر با بذر کار کلزا بصورت یکنواخت در عمق خاک انجام می‌گیرد.

تحلیل وضعیت بازار

محصول کلزا در شرایط حاضر یکی از نیازهای مصرفی کشور بوده و به دلیل کیفیت بالا و کلسترول کم روغن‌های بدست آمده از دانه‌های این گیاه از تقاضای روز افزونی برخوردار می‌باشد. چرا که روغن کلزا به دلیل ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیر اشباع و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع همانند زیتون جزو با کیفیت‌ترین روغن‌های خوراکی است. در حال حاضر تولید کشور جوابگوی نیاز داخل نبوده و قسمتی از نیاز بازار داخلی از این محصول بصورت واردات تأمین می‌شود.

مجوزهای قانونی

مجوزهای قانونی شامل مجوز بهره برداری از آب‌های زیرزمینی از مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان می‌باشد:

میزان سرمایه مورد نیاز جهت تولید کشت و تولید دانه روغنی کلزا

بودجه: بالاتر از ۵۰ میلیارد تومان
نام محصول: دانه روغنی کلزا
ظرفیت تولید محصول: ۵۲۰۰ تن
مساحت زمین: ۱۰۰۰ هکتار
مساحت زیربنای طرح: ۸۲۰۰ متر مربع
نرخ برابری دلار: ۱۵۰۰۰۰ ریال
قیمت ماشین آلات کشت و تولید دانه روغنی کلزا: ۹۸۰۰۰ میلیون ریال
تعداد اشتغال مستقیم: ۱۰۴ نفر
طول دوره ساخت: ۱ سال
نرخ بازده داخلی: ۲۸/۹ درصد
سرمایه ثابت: ۱۵۳۰۰۰۰ میلیون ریال
سرمایه در گردش: ۷۰۰۰۰ میلیون ریال
سرمایه کل: ۱۶۰۰۰۰۰ میلیون ریال