مزرعه کشت عدس

عدس بانام علمی Lens culinaris medic از قدیمی‌ترین منابع غذایی گیاهی بشر است و عمر آن به قدمت تاریخ کشاورزی است. عدس یکی از حبوبات است که از قدیم‌الایام در اکثر نقاط دنیا کشت می‌شده است. گیاه شناسان اعتقاددارند که عدس حتی قبل از تاریخ نیز وجود داشته است. عدس منبع غنی پروتئین و ویتامین‌های گروه B می‌باشد و در بین گیاهان فقط سویا بیشتر از عدس پروتئین دارد.(مزرعه کشت عدس)

عدس دو نوع است.

عدس رسمی که دانه آن گرد و نسبتاً درشت است و رنگ آن سبز مایل به زرد است.
عدس ریز یا عدس قرمز که دانه‌های آن ریز و به رنگ قرمز می‌باشد.
عدس گیاهی است علفی، یک‌ساله با ساقه‌های کوتاه، تا حدی منشعب و به رنگ سبز روشن، ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۷۵ سانتی‌متر متغیر است. اکثر تیپ‌های گیاه ارتفاعی بین ۲۵ تا ۴۰ سانتی‌متر دارند، بسته به ژنوتیپ گیاه و تا حدی محیط رویش آن، گیاه به‌صورت بوته‌ای کوتاه، نیمه ایستاده یا ایستاده رشد می‌کند در شرایط محیطی مطلوب، عدس سریع رشد کرده و چرخه زندگی خود را طی ۳ الی ۴ ماه کامل می‌کند. ولی در شرایط نامطلوب این مدت یکی الی دو ماه بیشتر خواهد شد گیاه دارای یک ریشه اصلی و تعدادی ریشه‌های فیبری جانبی می‌باشد.(مزرعه کشت عدس)
ساقه گیاه نازک، چهارگوش و در زوایا دارای نوارهای برجسته است به‌طورکلی ساقه آن علفی و ضعیف است با پیشرفت رشد گیاه بخش پائینی ساقه‌چوبی می‌شود. ارتفاع گیاه نیز بشدت تحت تأثیر محیط است. برگ‌های عدس مرکب، متقابل و دارای یک تا هشت جفت برگچه هستند، دم برگ‌ها کوتاه بوده و طول اتصال برگچه‌ها بین یک تا چهار و نیم سانتی‌متر متغیر است.
برگچه‌ها متقابل یا متناوب هستید و طولشان بین ۷ تا ۲۵ میلی‌متر و عرضشان ۲ تا ۷ میلی‌متر می‌باشند. تعداد برگچه‌ها بسته به ژنوتیپ فرق کرده و در داخل هر ژنوتیپ نیز محل گره‌ها تفاوت می‌کند. گل‌ها بر روی محور فرعی گل‌آذین، با دمگلی باریک به طول ۲ تا ۵/۵ سانتی‌متر ظاهر می‌شوند.(مزرعه کشت عدس)
معمولاً هر دمگل از یک تا ۴ گل را در برمی‌گیرد و در بعضی مواقع تا ۷ گل نیز مشاهده‌شده است گل‌ها کوچک و گلبرگ درفش آن‌ها سفید است. بال‌ها و ناو نیز عموماً سفید یا مخلوطی از آبی و بنفش می‌باشند کاسه گل به ۵ بخش باریک تقسیم می‌شود. پرچم‌ها دیادلفوس هستند. تخمدان حاوی یک یا دو تخمک است که به یک خامه کوتاه و خمیده منتهی می‌شود.
کلاله روی آن نسبتاً متورم و غده است. غلاف‌های عدس بیضوی از جوانب فشرده‌شده و در محل دربرگرفتن بذرها متورم است. غلاف حاوی یک تا دو بذر است. بر روی هر محور گل‌آذین تعداد یک تا چهار غلاف و گاهی شش مشاهده می‌شود. بذرهای عدس به شکل عدسی‌های چشمی هستند رنگ آن‌ها متغیر و اغلب قهوه‌ای تیره است.

سطح بذر معمولاً صاف است ولی در ارقام پر محصول ممکن است بذرها چروکیده باشد، تعداد بذرهای هر گیاه وابستگی بسیار نزدیکی با تعداد غلاف در گیاه دارد لیکن تعداد بذر در داخل غلاف وورمن ۱۰۰ دانه آن کمتر تحت تأثیر محیط قرار می‌گیرد. بذرهای تازه برداشت‌شده عدس حدود ۳ تا ۴ هفته از خود دوره خواب نشان می‌دهند.(مزرعه کشت عدس)
بذرهایی که فاقد دوره خواب می‌باشند زمانی که در خاک مرطوب قرار می‌گیرند در دمای مطلوب گیاه سریعاً آب جذب می‌کنند عدس‌های بذر ریز حدود ۸۵ درصد وزن خشک خود آب جذب می‌کنند و این مقدار برای عدس‌های بذر درشت ۱۰۰ درصد است. فرم رویش و جوانه‌زنی گیاه درون زمینی است معمولاًَ در بهار دردمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد ظرف ۷ روز سبز می‌شود و در زمستان در دمای ۱۰ درجه سانتی‌گراد این مدت به ۲۰ تا ۳۰ روز افزایش می‌یابد.

عملکرد کشت عدس

عملکر عدس در جهان ۶۰۰ کیلو گرم در هکتار است که در ایران این عدد به ۴۰۰ کیلوگرم کاهش میابد که به نسبت عملکرد جهانی بسیار پایین است.

دمای مناسب رشد عدس

این گیاه به دماهای بالا و پایین حساس است و در مناطق معتدل قابل‌کشت است. دمای لازم برای جوانه‌زنی عدس تقریباً ۱۵ درجه سانتی‌گراد است.

خاک مناسب کشت عدس

گیاه عدس سازگاری خوبی نسبت به انواع خاک‌ها نشان می‌دهد و در خاک‌های رسی سنگین تا شن لومی آن را کشت داد. همچنین عدس در خاک‌های با حاصلخیزی متوسط تا کم نیز رشد خوبی دارد. مناسب‌ترین پی اچ برای رشد عدس بین ۵.۵ تا ۹ است. باید توجه داشت که این گیاه مقاومت کمی نسبت به شوری دارد.(مزرعه کشت عدس)
عدس دیم ریز برای رشد به خاک حاصلخیز و غنی نیاز دارد. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد.

کاشت

در شبه‌قاره هند که بزرگ‌ترین تولیدکننده عدس در دنیا می‌باشد، گیاه را در طی فصل زمستان در خاک‌هایی که رطوبت حاصل از باران‌های موسمی را در خود ذخیره کرده‌اند، می‌کارند. در ارتفاعات پائین کشورهای مدیترانه‌ای گیاه را طی زمستان‌های مرطوب می‌کارند. در ارتفاعات بالا در ترکیه و ایران گیاه را به‌صورت بهاره در خاک‌هایی که در طی زمستان رطوبت ذخیره کرده‌اند می‌کارند.
لازم به ذکر است در بعضی مناطق عدس در تناوب یک‌ساله با غلات مخصوصاًَ پس از برنج به‌عنوان کود سبز کاشته می‌شود و یا به‌صورت کشت درهم اغلب با جو، خردل، نیشکر پائیزه یا کرچک کاشته می‌شود عدس سازگاری زیادی به انواع خاک‌ها نشان می‌دهد و می‌توان در خاک‌های رسی سنگین تا شن لومی آن را کاشت عدس در خاک‌های با حاصلخیزی متوسط تا کم نیز واکنش خوبی نشان می‌دهد.
عدس را در خاک‌های با PH حدود ۵/۵ تا ۹ می‌توان کاشت. البته بسیاری از ژنو تیپ‌های عدس به شوری خاک حساس هستند هرچند مقاومت به شوری در عدس بیشتر از لوبیا سبز، سویا و لوبیا چشم‌بلبلی و کمتر از بسیاری از غلات مانند نخود، خلرو باقلا می‌باشد.(مزرعه کشت عدس)

زمان کاشت عدس

کشـاورزان بـرای کاهـش علف‌های هـرز، در بهـار اقدام به کشـت عـدس می‌کنند. تاریخ کاشـت مناسـب موجب بهره‌وری بهینه از عوامل اقلیمی نظیر موارد ذیل می‌شود:
درجه حرارت، رطوبت، طول روز، تطابق زمان گلدهی با درجه حرارت مناسب. بـا تأخیـر کشـت در بهـار در اثـر مواجه‌شدن گیـاه عـدس بـا تنـش خشـکی و گرمــای آخــر فصــل، میــزان عملکــرد دانــه در واحــد ســطح به‌شدت کاهــش می‌یابد. درکشت پاییـزه، عـدس قـادر اسـت مرحلـه رشـد رویشـی خـود را بـا ظرفیــت رطوبتــی و دمایــی خــاک هماهنــگ کنــد کــه بــه افزایــش محصــول منجــر می‌شود.
مناطق معتدل سرد: ۱۵ آبان تا ۱۵ آذر
مناطق سرد: نیمه دوم اسفند تا نیمه دوم فروردین به‌محض گاو رو شدن زمین
مناطق نیمه گرم یا گرمسیر: ۱۵ آبان تا ۱۵ آذر
مقایسه تفاوت کشت زمستانه با کشت بهاره نشان می‌دهد کارایی مصرف آب درکشت پاییزه نسبت به کشت بهاره بسیار بالاست، به‌طوری‌که با تغییر کشت از بهار به پاییز، میزان افزایش عملکرد کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره در گیاه عدس ۶۹ درصد است. زمان کاشت عدس، یکی از عوامل مهم و مؤثر دررسیدن به عملکردهای بالا است. هرگونه تأخیر در زمان کاشت موجب کاهش طول دوره رشد و عملکرد می‌شود.
لذا باید به‌محض گاو رو شدن خاک مزرعه در اولین فرصت اقدام به کشت کرد. در مناطق سرد کشور در صورت عدم اطمینان از جوانه زدن بذرهای عدس پس از کشت (کشت پاییزه یا زمستانه) تا نیمه دوم اسفندماه، می‌توان به‌صورت انتظاری کشت کرد. عملکرد درکشت انتظاری ۵۰ درصد بیش از کشت بهاره است.

روش کاشت

اســتفاده از روش کاشــت مناســب (مکانیــزه) از طریــق جلوگیــری از تلفــات بــذر، یکنواختــی ســبز محصــول، ســهولت در کنتــرل علف‌های هــرز و امــکان کنتــرل مکانیکــی علف‌های هــرز، باعــث کاهــش هزینــه تولیــد و افزایــش عملکــرد می‌شود. روش دست پاش بــذر عــدس موجــب مــوارد زیــر می‌شود:
ناهمگنـی در توزیـع بـذر، عدم اسـتقرار بـذر در عمـق مناسـب، تلفـات بـذر، سـبز غیریکنواخـت، دشـواری در مبـارزه بـا علف‌های هـرز در دوره داشـت، ناهماهنگـی دررسیدن محصــول و عدم امــکان برداشــت مکانیــزه به دلیــل ناهمــواری ســطح خـاک.از سوی دیگر، کشـت مکانیـزه عـدس باعـث جوانه‌زنی سـریع و یکنواخـت، سـبز یکنواخـت گیـاه، اسـتحکام گیـاه بـا بـازده مصـرف آب بیشتـر و ایجـاد زمیـن صاف‌شده و همین‌طور موجــب افزایــش امــکان برداشــت مکانیــزه محصــول می‌شود.(مزرعه کشت عدس)
بهتریــن بذرکارهــا بــرای کشــت عــدس، بذرکارهــای پنوماتیــک و تک‌دانه کار هســتند، ولــی اگــر بــه آن‌ها دسترســی نداشــتید، توصیــه می‌شود از ردیف‌کارهای هاسـیا و کشت گسـتر بـرای کاشـت مکانیـزه اسـتفاده کنیـد. در صــورت اســتفاده از خطی کارهــا، بســتن یک درمیــان نازل‌های بــذر به‌منظور کنتــرل مکانیکــی علف‌های هــرز توصیــه می‌شود. همچنیــن توصیــه می‌شود فواصــل بیــن ردیــف، ۲۵ ســانتیمتر (بــدون کنتــرل مکانیکــی علف‌های هــرز) و فاصلــه روی ردیــف، ۵/۲ ســانتیمتر باشــد.

کاشت سنتی عدس

در این نوع کشت که معمولاً در قطعات کوچک اجرا می‌شود. با استفاده از شیوهای سنتی و قدیمی مبادرت به کشت می‌نمایند. در این نوع کشت پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز مجدداً در بهار یک شخم تکمیلی انجام می‌دهند و زمین تسطیح می‌شود. پس از هموار نمودن زمین بذر وجود موردنیاز به‌وسیله دست بر وی زمین پاشیده شده و به‌وسیله خیش به زیرخاک انتقال داده می‌شود. در اراضی دیم پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز برای حفظ رطوبت ذخیره‌شده و جلوگیری از تبخیر در بهار هیچ‌گونه عملیات شخم و برگردان خاک اجرا نمی‌شود و به‌محض مناسب شدن شرایط کاشت در اسفندماه و یا اوایل بهار بذر و کود موردنیاز را پاشیده و به‌وسیله دیسک و یا پنجه غازی پوشانده می‌شود.(مزرعه کشت عدس)
عدس حاوی مقدار بسیار زیادی آهن است که برای تولید هموگلوبین کافی در بدن، ضروری است. با مصرف یک فنجان عدس (۲۰۰ گرم) در روز می‌توان ۳۶ درصد از آهن روزانهٔ بدن را تأمین کرد.عدس دیم ریزدانه‌ای خوراکی از گیاهان علفی یک‌ساله است. عدس معمولاً در زمین‌های بزرگ رشد می‌کند و برای برداشت آن‌ها احتیاج به تجهیزات گران‌قیمت است. اما می‌توان با چندین ابزار ساده آن‌ها را برداشت کرد فقط باید صبر کرد تا عدس دیم ریز بر روی گیاه خشک شود تا برداشت شود.

کاشت مکانیزه عدس

در این نوع کشت که مناسب‌ترین نوع کشت عدس می‌باشد در شرایط آبی در پاییز یک نوبت شخم عمیق ۳۰-۲۵ سانتیمتر اجرا می‌شود سپس با مساعد شدن شرایط خاک و هوا یک نوبت شخم تکمیلی به عمق ۱۵-۱۰ سانتی‌متر اجرا و سپس برای از بین بردن کلوخه‌ها از دیسک استفاده می‌شود باید دقت شود که شخم بهاره به‌موقع و به‌محض گاو رو شدن خاک صورت گیرد پس از تسطیح زمین به‌وسیله ماله با در نظر گرفتن شرایط آبی و دیم و با توجه به نحوه کار ماشین‌های بذرکار مبادرت به کشت می‌شود.

کودهای موردنیاز عدس

گیاه عدس برای رشد به ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم کود از ته به شکل استارتر نیاز دارد و همچنین به ۱۵ تا ۳۰ کیلوگرم کود فسفر قبل از کاشت برای رشد نیاز است.
محصول عدس به میزان ۲ تن در هکتار نیاز به ۱۰۰ کیلوگرم ازت ۲۸ کیلوگرم و P2O5 و ۷۸ کیلوگرم K2O دارد.
در شرایط همزیستی خوب گیاه با باکتری حدود ۸۵ درصد نیاز گیاه به ازت برطرف می‌شود. لذا اضافه کردن ازت به خاک تأثیری برافزایش عملکرد نخواهد داشت البته در خاک‌های شنی که دارای مقدار کمی ماده آلی باشند افزایش ۱۵ الی ۲۵ کیلوگرم ازت در هکتار عملکرد را افزایش می‌دهد.(مزرعه کشت عدس)
در پاکستان در هر هکتار حدود ۱۵ الی ۲۰ تن کود حیوانی توصیه‌شده است حتی اگر در سیستم‌های کشت مضاعف به گیاه اول کود حیوانی داده‌شده باشد کود حیوانی اثرات خوبی بر عدس (گیاه دوم) خواهد داشت. نسبت به مقدار فسفر موجود در خاک حدود ۱۰ تا ۴۰ کیلوگرم فسفر در هکتار باید مصرف کرد.
به‌طورکلی در سال‌های کم باران واکنش به فسفر بیشتر است و بین واکنش عدس به فسفر و مقدار بارندگی یک رابطه خطی معکوس وجود دارد، کاهش گوگرد قابل‌دسترس در خاک محصول عدس را کاهش می‌دهد هنگامی‌که کود فسفر به‌صورت سوپر فسفات استفاده شود نیازی به‌اضافه کردن گوگرد نیست لیکن اگر فسفر به‌صورت سوپر فسفات وپلی فسفات باشد مصرف گوگرد دارای فواید اثبات‌شده‌ای خواهد بود عدس حساسیت زیادی به کمبود روی نشان می‌دهد لذا با مشاهده اولین علائم کمبود بایستی ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم سولفات روی در خاک یا ۵ کیلوگرم سولفات روی به شکل محلول‌پاشی در شاخ و برگ استفاده کرد.(مزرعه کشت عدس)

آفات و بیماری‌های عدس

از آفات عدس می‌توان شته‌ها، کنه‌ها، سرخورطومی ها و سوسک‌های انباری نام برد که به عدس حمله می‌کنند. در این میان کنه‌ها بیشترین خسارت را وارد می‌کنند و سوسک‌های انباری تا ۸۰ درصد بذرهای انبارشده را موردحمله قرار می‌دهند.
یکی از آفات مهم در این محصول سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات است که از آفات مهم انباری عدس می‌باشد، برای مبارزه با آن با استفاده از ۰.۵ گرم فسفین در مترمربع به مدت ۷۲ ساعت گاز دهی انجام می‌شود. بیماری‌هایی مانند پوسیدگی فوزاریومی که برای کنترل آن بذور قبل از برداشت باید ضدعفونی شوند.(مزرعه کشت عدس)

زمان برداشت عدس

زمانـی کـه ۹۰ درصـد غلاف‌های عـدس بـه رنـگ قهوه‌ای روشـن مایـل بـه زرد تغییـر یابنـد، عـدس آمـاده برداشـت اسـت. تأخیـر در زمـان برداشـت، ریـزش غلاف یـا دانه‌ها را بسـیار افزایـش می‌دهد.
برداشت عدس معمولاً ۱۰۰ روز پس از کاشت انجام می‌شود. در برداشت عدس باید به میان زمین عدس بروید و آن‌ها را از لبه خط خاک قطع کنید وقتی غلاف‌ها به سمت پایین گیاه شروع به تکان خوردن می‌کنند زمان برداشت عدس است. سپس غلاف‌ها را برای جدا کردن دانه از داخل بازکنید و عدس را خارج و خشک‌کنید.

روش برداشت

برداشت عدس هم‌دستی و هم به‌وسیله ماشین انجام می‌گیرد.
برداشت پیش از موعد باعث چروکیدگی بذر می‌شود. زیرا بذرها به‌طورکلی پر نشده بوده‌اند. حال‌آنکه تأخیر در برداشت باعث ریزش غلاف‌ها و کاهش محصول می‌شود. بقایای گیاه، کاه و کلش و غلاف‌ها منبع غذایی باارزشی برای دام به شمار می‌روند. مرحله مناسب کشیدن یا بریدن گیاه با دست هنگامی است که رطوبت بذرها حدود ۳۰ درصد باشد و این رطوبت باید برای به‌کارگیری ماشین (کمباین) باید ۱۲ تا ۱۴ درصد باشد.(مزرعه کشت عدس)
کلیـه توده‌های محلـی دارای تیـپ بوتـه نیمه ایسـتاده یـا گسـترده هسـتند کــه مانــع برداشــت مکانیــزه آن‌ها می‌شود. با توجه بــه تیــپ بوتــهٔ ایســتادهٔ رقم‌های عــدسِ گچســاران و کیمیــا و بیله ســوار، می‌توان آن‌ها را بــا مـو یـا کاتربـار در اراضـی تسطیح شـده برداشـت کـرد.
آشنایی با کود در مزارع عدس که به شرح زیر می‌باشد:
عـدس به لحـاظ تثبیـت بیولوژیکـی نیتـروژن هـوا توسـط باکتـری همزیسـت باریشه‌های آن و مصــرف نیتــروژن بعــد از تثبیــت آن، احتیــاج زیــادی بــه کودهـای نیتروژنـه نـدارد. ولـی به‌طورکلی مصـرف ۲۰ تـا ۳۰ کیلوگـرم نیتروژن خالــص در هکتــار (ترجیحـاً نیتــرات آمونیــوم) به‌علاوه ۱۵ تــا ۳۰ کیلوگــرم فسـفر خالـص در هکتـار (بسـته بـه میـزان اولیـه فسـفر خـاک و فسـفر مصرفـی غلات در تنـاوب بـا عـدس)، به‌طور هم‌زمان در موقـع کاشـت، از منبـع کـودی سوپر فسفات تریپـل در پاییـز، به‌صورت جایگـذاری در خـاک (مصـرف عمقـی (و حداقــل ۵ ســانتیمتر پایین‌تر از محــل بــذر توصیــه می‌شود.(مزرعه کشت عدس)
همچنیــن کاربـرد کودهـای بیولوژیـک رایزوبیـوم بـه شـرطی کـه مایـه تلقیـح سـازگار هـر منطقــه موجــود باشــد، بــه میــزان ۵/۱ کیلوگــرم در هکتــار (آغشــته بــا بــذر)توصیــه می‌شود.

انتخاب بذر

بذور اصلاح‌شده و مناسب برای کشـت در منـاطق مختلـف (رقـم گچسـاران و کیمیـا در منـاطق معتدل دیم و ارقام کیمیا و بیله سـوار در منـاطق معتـدل به‌صورت کشـت پـاییزه و در منـاطق سردسیر به‌صورت کشت بهاره) استفاده شود.

میزان بذر

برای داشتن عملکرد مناسب در هکتار تعداد بوته در مترمربع باید حدود ۲۰۰ بوته باشد. میزان بذر در هکتار با توجه به وزن ۱۰۰ دانه حدود ۷۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم پیشنهاد می‌شود.

ضدعفونی کردن بذر

برای پوشــش مناســب بــذر علیــه بیماری‌های بذر زاد، از قارچ‌کش‌های و آفت‌کش‌های لیندیـن، کاربوفـوران و فوتیـوکارپ بـرای تیمـار بذرهـای عـدس استفاده می‌شود.

تراکم

واکنش عدس به تراکم کاشت متفاوت بوده و به شرایط محیطی رشد گیاه و ژنوتیپ آن بستگی دارد. معمولاً بالاترین محصول با تراکم ۳۰۰ الی ۴۵۰ بذر در هر مترمربع به‌دست‌آمده است مطالعات روی تراکم و مقدار بذر جهت کاشت نشان داده است که در شرایط هندوستان برای عدس‌های بذر ریز ۶۰ الی ۸۰ کیلوگرم در هکتار و انواع بذر درشت ۱۲۰ الی ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار توصیه‌شده است.

آبیاری

عدس ازنظر نیاز به رطوبت مشابه غلات است و بسته به نوع وارسته و محل رویش نسبت به تعریق گیاه فرق خواهد کرد. بحرانی‌ترین مرحله نیاز گیاه به آب در زمان گل‌دهی می‌باشد. عدس به آبیاری بیش‌ازاندازه نیز حساس است در خاک‌های سنگین با نفوذپذیری کم و مزارع غیر مسطح غرقابی عملکرد کاهش می‌یابد.

علف‌های هرز

به‌استثنای علف‌های هرز انگل، عدس دارای علف هرز بخصوصی نیست. با توجه به اینکه این گیاه با غلات در تناوب است علف‌های هرز همان فصل کاشت را می‌توان در مزارع عدس مشاهده کرد. از علف‌های هرز می‌توان شیر پنیر، یو لاف و گل جالیز را نام برد. علف‌های چندساله آلودگی کمتری در مزارع عدس ایجاد می‌کنند. که می‌توان از این گروه قیاق، پیچک و پنجه مرغی را نام برد.
برای مبارزه شیمیایی می‌توان از علف‌کش‌های زیر استفاده نمود.
تری بونیل و مالوران که قبل از سبز شدن در عدس برای کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ استفاده می‌شود.
برای کنترل علف‌های هرز برگ باریک از علف‌کش‌های پرو نامید، متوآلاکلر و دیلکوفوپ متیل استفاده می‌شود.
برای کنترل مکانیکی علف‌های هرز زمین را شخم می‌زنند و تاریخ انجام شخم ازنظر اهمیت همسان با نوع شخم است. اگر امکان آماده‌سازی بستر بذر پس از شروع اولین باران وجود داشته باشد با شخم می‌توان بخشی از توده تولیدی علف‌های هرز را از بین برد. این روش در صورت عدم دسترسی به دیگر روش‌های کنترل علف‌های هرز مفید است و در صورت امکان استفاده از روش‌های دیگر.(مزرعه کشت عدس)
این روش مکانیکی در درجه دوم اهمیت قرار دارد. برای مبارزه شیمیایی می‌توان از علف‌کش‌های:
1- تری بونیل (که قبل از سبز شدن در عدس برای کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ به میزان ۵/۱ تا ۲ کیلوگرم در هکتار استفاده می‌شود.
2- مالوران مثل مورد بالا بوده و به مقدار ۱ کیلوگرم در هکتار استفاده می‌شود. برای کنترل علف‌های هرز برگ باریک از علف‌کش‌های (۱) پرو نامید که قبل از سبز شدن به مقدار ۵/. کیلوگرم در هکتار برعلیه بسیاری از علف‌های هرز باریک برگ کارآئی دارد. (۲) متوآلاکلر شبیه مورد بالا به مقدار ۱ کیلوگرم در هکتار استفاده می‌شود. (۳) دیلکوفوپ متیل مؤثرترین علف‌کشی است که به‌صورت انتخابی علف‌های هرز برگ باریک را از بین می‌برد. هنگامی‌که قبل از سبز شدن عدس و در مرحله ۲ تا ۳ برگی علف‌های هرز استفاده شود. یو لاف وحشی، علف چاودار و تا حدی کمتر علف قناری توسط این علف‌کش کنترل می‌شود.

کنترل علف‌های هرز

علف‌های هرز را می‌توان از سمومی مانند سوپرگالانت (۱ لیتر در هکتار) وگالانت (۲ لیتر در هکتار) برای مبارزه با علف‌های هرز نازک برگ و سم لنتاگران (۲ لیتر در هکتار) در مبارزه با علف‌های هرز پهن‌برگ استفاده شود.

دستورالعمل کاشت

آماده‌سازی زمین: با گاوآهن قلمی و سوئیپ در مهر و آبان
تاریخ کشت: برای کشت پاییزه ۱۵ آبان تا ۱۵ آذر – کشت بهاره اواخر اسفند – عمق کاشت ۳ سانتی‌متر
کشت: با ردیف‌کار پنوماتیک، هاسیا (عمیق کار) و یا کشت گستر
ضدعفونی بذرها: استفاده از قارچ‌کش بنومیل یا مانکوزب به نسبت ۲ در هزار

نحوه آماده‌سازی زمین

به نوع خاک و سیستم کاشت بستگی دارد. هدف از شخم تهیه بستری نرم، فشرده و فارغ از علف هرز است که ضمن افزایش سرعت جوانه‌زنی مقدار بیشتری آب در خود نگه می‌دارد: و در مناطق با رطوبت کم آماده‌سازی زمین در خاک‌های سبک به حداقل خود می‌رسد و برای آماده کردن زمین از در خیش‌های بدون برگردان استفاده می‌کنند تا حداقل رطوبت اتلاف شود.
در منطقه مدیترانه‌ای عرب آسیا آماده‌سازی بستر بذر با حداقل عملیات انجام می‌شود و معمولاً از خیش‌های پنجه غرب استفاده می‌کنند.
زمین ۱ یا حداکثر ۲ مرتبه شخم می‌خورد که نوبت دوم به‌منظور پوشاندن بذر است. بذرهای عدس به میزان زیادی آب جذب می‌کنند که حدود ۱۰۰ درصد وزن خشک بذرها و در مدت ۲۴ تا ۳۲ ساعت می‌باشد. زمانی که مقدار رطوبت به این حد رسید جوانه‌زنی شروع می‌شود.
سابیدگی بذرها توانایی جوانه‌زنی آن‌ها را کاهش می‌دهد. دمای مطلوب جوانه‌زنی بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد بوده و در این دما گیاه ظرف ۵ تا ۶ روز جوانه می‌زند. با کاهش دما سرعت جوانه‌زنی کم شده و در دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد حدود ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد.
کاشت در عمق ۴ تا ۵ سانتی‌متری کافی است و افزایش وزن خشک و جوانه‌زنی مطمئن‌تر خواهد بود. تأخیر در جوانه‌زنی به علت کاشت عمیق چنانچه در درجه حرارت کم باشد افزایش می‌یابد. کاشت مکانیزه عدس توسط بذرکار غلات انجام می‌شود. کشت دست پاش آن با عدم سبز شدن محصول یکنواخت همراه است.
کاشت به‌صورت هیزم کاری در خاک‌های با بافت سنگین که سله می‌بندند یا در زمین‌های غیر مسطح که احتمال غرقاب شدن وجود دارد دارای مزیت است. تاریخ کاشت اثرات فراوانی بر عملکرد عدس دارد زیرا تغییر در تاریخ کاشت منجر به تغییر شرایط محیط گیاه در طی رشد می‌شود. تاریخ کاشت مطلوب گیاه از محلی به محل دیگر و گاهی از ژنوتیپی به ژنوتیپ دیگر فرق می‌کند.
تاریخ کاشت مناسب در دشت‌های شمالی و مرکزی هند اواسط آبان تا اواسط آذر است در هیمالیا که زمستان طولانی‌تر و رطوبت بیشتر است کاشت عدس به‌طور مطلوب تا اواخر آذرماه نیز امکان‌پذیر است. در ارتفاعات پائین منطقه غرب آسیا کاشت در اوایل زمستان محصول بهتری نسبت به کاشت در اواخر زمستان یا بهار دارد در ارتفاعات بالای مناطقی از ایران تاریخ کاشت مناسب.
اوایل بهار است البته با تأخیر در کاشت در این مناطق عملکرد کاهش می‌یابد ولی مقدار پروتئین اضافه می‌شود.
در صــورت وجــود کاه و کلــش بــه مقــدار بســیار زیــاد در ســطح زمیــن بایســتی مقــداری از آن‌ها را جمع‌آوری کــرد، به‌طوری‌که حداقــل ۳۰ درصــد سـطح زمیـن از بقایـا پوشـیده باشـد. ایـن بقایـا در حـد مطلـوب باعـث به حداقل رسـاندن خطـر فرسـایش، کاهـش تبخیـر رطوبـت خـاک و درعین‌حال افزایــش حاصلخیــزی خــاک از طریــق افزایــش مــواد آلــی خــاک و بازگردانــدن مـواد غذایـی بقایـای گیاهـی بـه داخـل خـاک اسـت.
همچنیـن حفـظ بقایـای گیاهــی در حــد مناســب می‌تواند از جوانه‌زنی و اســتقرار برخــی گونه‌های علف‌های هــرز جلوگیــری کنــد.

عملیات خاک‌ورزی

عملیـات خاک‌ورزی بـرای کاشـت پاییـزه عـدس دارای دو اولویـت اسـت کـه در ذیــل شــرح داده‌شده‌اند:
اولویــت اول شــامل اســتفاده از گاوآهــن قلمــی بــه عمــق ۲۰ ســانتیمتر بعـد از برداشـت غلات پاییـز است (در صـورت وجـود کلـوخ، اسـتفاده از هرس بشـقابی یـا دیسـک قبـل از کاشـت بـه عمـق ۱۰ سـانتیمتر).
اولویــت دوم شــامل کشــت مســتقیم عــدس در بیــن ردیف‌های کلــش غلات دیـم (گنـدم یـا جـو) بـا اسـتفاده از ماشین‌آلات مناسـب و دستگاه‌های کاشــت مســتقیم بــا شیار بازکن دیســکی اســت.

دامنه انتشار

عدس و نژادهای مختلف آن در ایران پرورش می‌یابند. به حالت نیمه وحشی نیز در نواحی مختلف دیده می‌شوند. کرمانشاه، همدان، لرستان، خرم‌آباد، کرمان، بم، فارس، بوشهر و میناب مهم‌ترین مراکز تولید و پرورش عدس در ایران می‌باشند.

وضعیت بازار جهانی

آمار صادرات عدس

هدف شناسایی رقبا در بازار جهانی است.
رقم کل صادرات: ۱,۶۴۵,۵۲۱,۰۰۰ دلار
میزان رشد پنج ساله ارزش هر واحد: ۵- درصد
میزان رشد یکساله ارزش هر واحد: ۳۴- درصد
میانگین فاصله از کشور وارد کننده: ۶,۱۳۷ KM

آمار واردات عدس

هدف شناخت متقاضیان و پتانسیل ها در بازار جهانی است.
رقم کل واردات: ۱,۸۰۱,۰۶۲,۰۰۰ دلار
میزان رشد پنج ساله ارزش هر واحد: ۲- درصد
میزان رشد یکساله ارزش هر واحد: ۳۹- درصد
میانگین فاصله از کشور صادر کننده: ۶,۴۱۳ KM

صادرکنندگان عدس

بخش عمده ی صادرات عدس در دست کانادا با ۵۰ درصد از سهم بازار جهانی است. ترکیه، امارات، استرالیا، امارات و آمریکا به ترتیب در رتبه های بعدی صادرات این حبوبات قرار دارند. ترکیه در صدر کشورهای واردکننده ی این محصول قرار دارد در حالیکه دومین کشور صادرکننده ی عدس است. به عبارت دیگر ترکیه عدس را از کشورهای دیگر وارد کرده و مجدد آن را صادر یا Re Export می کند. بنگلادش و امارات دومین و سومین کشور وارد کننده ی عدس می باشند. امارات نیز از عمل Re Export استفاده می کند.

نرخ رشد کشور های وارد کننده

ونزوئلا دارای بازار رو به رشد بسیار خوبی هم در سال گذشته و هم در پنج سال اخیر است. مکزیک نیز در رتبه ی بعدی قرار دارد. کشورهای آمریکا و بنگلادش نیز دارای رشد پنج ساله مثبت هستند.

ظرفیت صادراتی عدس

کشور هند دارای بیشترین ظرفیت صادراتی عدس از ایران می باشد.کشورهای پاکستان، امارات و چین در رتبه های بعدی قرار دارند.تولید عدس در جهان در پنج سال گذشته ۴۲ درصد افزایش یافته است و باعث کاهش قیمت بی سابقه ی عدس در سال های اخیر بوده است.

میزان پتانسیل صادراتی عدس

کشور هند پتانسیل صادراتی بالایی برای صادرات عدس دارد. بعد از آن کشورهای امارات، چین و کویت مقاصد صادراتی خوبی محسوب می شوند.کشورهای پاکستان و عراق دارای بازار اشباع شده برای صادرات این حبوبات هستند و صادرات به آنها سود زیادی ندارد.
بیشترین ظرفیت و پتانسیل صادراتی برای صادرات این محصول با توجه به ظرفیت بازار و روابط تجاری آسان را کشورها هند، امارات و کویت دارا هستند. ایران نزدیکترین ارتباط صادراتی را با عراق دارد.
بازار هند بیشترین ظرفیت تقاضا را برای صادرات عدس دارد.هند بیشترین تفاوت بین پتانسیل صادرات و صادرات واقعی را از نظر ارزش نشان می دهد، ظرفیت باقیمانده صادرات به ارزش ۷۶۷٫۸ هزار دلار است.

نیاز اکولوژیکی

عدس به حرارت و سرمای زیاد حساس بوده لذا در عرض‌های جغرافیایی بالای کشورهای آب‌وهوا معتدل مثل ایران و ترکیه آن را در بهار می‌کارند. بذرهای، عدس در محدوده وسیعی از حرارت چه در نور و چه در تاریکی قادر به جوانه‌زنی هستند البته دمای مطلوب بسته به ژنوتیپ، سن و اندازه بذر فرق می‌کند.
بذرهای کوچک‌تر که در مقایسه با بذرهای بزرگ نسبت به سطح به حجم بیشتری دارند در دمای کم (۱۵ درجه سانتی‌گراد) جوانه می‌زنند. گیاه چه های جوان عدس قادر به تحمل سرمای سخت هستند اما در صورت ادامه سرما یا تکرار آن یا همراهی با بادهای خشک امکان دارد از بین بروند. شب‌های سرد جذب آب را کاهش می‌دهند.
به‌این‌ترتیب ژنو تیپ‌هایی که به سرما سازگار شدند مقاومت فیزیکی به خشکی را نیز دارا هستند. همانند بسیاری از حبوبات در عدس احتمال واکنش یا عدم واکنش به گره بندی با باکتری ریزوبیوم وجود دارد.
این موضوع به کشت گیاه قبلی و نوع خاک در یک منطقه خاص و تجمع ازت غیر آلی در دسترس گیاه بستگی دارد. عدس قادر است حدود ۳۵ تا ۷۷ کیلوگرم ازت در هکتار تثبیت کند. گره‌سازی و تثبیت ازت تحت تأثیر طول روز، شدت نور نیز هست اگرچه عدس در گیاهان روزبلند طبقه‌بندی‌شده است این گیاهان در طول روز ۱۰ تا ۱۲ ساعت با شدت نور ۱۲۰۰۰ لوکس نیز رشد و گره‌سازی می‌کنند.
دوره رشد رویشی در عدس در کشورهایی مثل لبنان و ایران و ترکیه مواجه با افزایش طول روز و درجه حرارت می‌شود و در هندو پاکستان گیاه در این مرحله از زندگی خود با روزهای کوتاه و یا حتی سرما مواجه می‌شوند. اثر حرارت بر گیاهان احتمالاً به سن نسبی آن‌ها بستگی دارد.
افزایش دما در طیف معتدل رشد رویشی را تسریع می‌کند مثلاً زمانی که عدس ۴ تا ۶ هفته عمر دارد و اثر حرارت بر آن مثبت و منجر به تکثیر و افزایش سطح برگ‌ها می‌شود حرارت می‌تواند اثر منفی نیز داشته باشد، هنگامی‌که همین عدس مسن‌تر شد دمای زیاد سرعت پیر شدن آن را افزایش و عمر مفید آن را کوتاه می‌کند.
گل‌ها در عدس معمولاً قبل از ساعت ۱۰ صبح در روزهای صاف و بدون ابر باز می‌شوند و تا قبل از سال ۱۷ بسته خواهند شد گلبرگ‌های گیاه ۳ روز پس از تلقیح پُر مرده شده و ظرف ۳ تا ۴ روز غلاف‌ها مشاهده می‌شوند بعضی وارسته‌های عدس روزبلند و بعضی بی‌تفاوت هستند.
بین ژنو تیپ‌های مختلف طول رشد رویشی گیاه متفاوت بوده و بسته به محل ممکن است اثر مثبت یا منفی بر عملکرد داشته باشد. بذرهای عدس به میزان زیادی آب جذب می‌کنند که حدود ۱۰۰ درصد وزن خشک بذرها و در مدت ۲۴ تا ۳۲ ساعت می‌باشد. زمانی که مقدار رطوبت به این حد رسید جوانه‌زنی شروع می‌شود.
سابیدگی بذرها توانایی جوانه‌زنی آن‌ها را کاهش می‌دهد. دمای مطلوب جوانه‌زنی بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد بوده و در این دما گیاه ظرف ۵ تا ۶ روز جوانه می‌زند. با کاهش دما سرعت جوانه‌زنی کم شده و در دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد حدود ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد.

کد آیسیک مرتبط با مزرعه کشت عدس

کد آیسیک مخفف International Standard Industrial Classification (سیستم بین المللی طبقه بندی استاندارد صنایع) است. کد گذاری به عنوان روش ساده و دقیق برای تعیین هویت کالا، قطعات ، مدارک و اموال ، سالها است که در سطح شرکت ها و زنجیره های تأمین مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به بررسی های انجام شده کد آیسیک مزرعه کشت عدس به شرح جدول ذیل می باشد.

نام محصول	product name	کد آیسیک
عدس	Production of dried lentil	۰۱۱۱۴۱۲۳۴۰

 

کد تعرفه گمرکی مرتبط با مزرعه کشت عدس

تعرفه یا به عبارت دیگری(TARIFF) یک نوع معیار رقمی و یا عددی می باشد برای شناسی و تعیین جایگاه کالا در ترخیص کالا .
تعرفه گمرکی میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود کالا می باشد.تعرفه گمرکی در بستر تاریخ مبتنی بر سیستم و روش های خاصی از قبیل اداره گمرک،آمار،حمل و نقل،بیمه و غیره طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.

نام محصول	product name	کد تعرفه گمرکی
عدس	Production of dried lentil	۰۷۱۳۴۰۰۰

 

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری مزرعه کشت عدس

میزان تولید : ۶۰۰۰ کیلوگرم
نرخ برابری دلار : ۳۰۰۰۰ تومان
سطح زیر کشت : ۱۰ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱۲۰ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۶۰ درصد
درآمد مزرعه کشت عدس در سال : ۱۱۰ میلیون تومان
میزان سود مزرعه کشت عدس : ۶۶ میلیون تومان

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: