طرح احداث مزرعه کشت تمشک

تمشک (به انگلیسی: Raspberry) این گیاه از تیره گلسرخیان، جنس رابوس بوده و سگونه مهم آن شامل تمشک قرمز، تمشک سیاه و توت سیاه می باشد. در نیم کره شمالی ۴۰۰ گونه تمشک وجود دارد. بوته های این گیاه دارای شاخه های بالا رونده و خاردار بوده و به سهولت به تکیه گاه مجاور خود قلاب می شوند. پایین برگ ها کرکدار بوده، ۷-۳ برگچه بزرگ بیضی شکل و نوک تیز با اطراف مضرس و به طور متناوب روی شاخه قرار می گیرند. رگبرگ های ارقام قرمز حاوی خار و ارقام سیاه بدون خار می باشند. گل های تمشک حاوی ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ سفید تا صورتی، پرچم زیاد و مادگی دارای برچه های متعدد بوده روی یک نهنج محدب قرار می گیرند. گل آذین خوشه ای و یا گل های منفرد آن در خرداد تا تیر ماه ظاهر می شوند. میوه تمشک از نوع مجتمع بوده و هر برچه بعد از گرده افشانی و لقاح میوه های کوچک بنام شفتک حاصل می کنند.
برخی از گونه های تمشک، خزان پذیر و برخی دیگر دایم سبز هستند. به نظر می رسد که توت سیاه و یا توت کوهی نیز متعلق به جنس تمشک باشد. تمشک در جنگل ها و بیشه ها به طور طبیعی رشد می کند. پراکنش طبیعی آن، مناطق آمریکای شمالی و اروپا می باشد. در ایران مناطق گرگان، مازندران، ارتفاعات استان گیلان، آذربایجان، خراسان و لرستان ناحیه های رشد این گیاه می باشد. تمشک به دلیل نیاز سرمایی طولانی و فصل کوتاه برای رسیدن میوه در مناطق میوه خیز شمال کشت می شود. مقاومت تمشک قرمز به سرما به اندازه سیب و گلابی اما میزان مقاومت تمشک سیاه تا حدودی کمتر می باشد. تابستان های گرم مناطق جنوبی برای رشد این گیاه مناسب نمی باشد.
تمشک در انواع خاک که رطوبت کافی داشته باشند، رشد می کند اما خاک های لومی شنی را ترجیح می دهد. خاک تحتانی نیز اهمیت دارد و عدم وجود لایه سفت خاک و زهکشی مناسب از موارد ضروری می باشد. تمشک سیاه و ارغوانی را می توان توسط خوابانیدن انتهایی ازدیاد داد. این عمل در اوایل پاییز انجام می گیرد. در ضمن از ارقام فوق الذکر می توان قلمه خشبی تهیه کرد. تمشک قرمز را می توان توسط پاجوش های ریشه و در ضمن قلمه های ریشه تکثیر نمود. در رقم تمشک قرمز، تهیه قلمه معمول نبوده و اکثراً از پاجوش استفاده می شود. تمشک های بدون خار حالت شیمر یافته از نوع فراپوش تمشک های خاردار می باشند که در قسمت اپیدرم این نوع ارقام تغییر حاصل می شود و اگر از تمشک های بدون خار، قلمه ریشه تهیه شود و یا بر آنها کشت شود، گیاهان به وجود آمده دوباره خاردار خواهند شد. زیرا پدیده شیمر یا بافت ناهمسانی در داخل بافت و یا بذر اتفاق نمی افتد. روش کشت نهال های تمشک به صورت کپه ای، پرچین و یا داربستی می باشد. در روش کپه ای، اطراف گیاه توسط خاک پوشش داده شده و کپه درست می کنند. در این روش چهار طرف کپه خالی گذاشته می شود و وسط ردیف های کشت را می توان شخم زد. در سیستم داربستی، یک یا دو ردیف سیم در طول ردیف ها کشیده می شود. ارتفاع سیم اول از زمین ۵۰ سانتی متر و ارتفاع سیم دوم ۱۵۰-۱۰۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود و نوک شاخه های هر بئته به سیم ها بسته می شود. سیستم پرچین برای ارقام قرمز تمشک که پاجوش زیاد تولید می کنند مناسب است. تأمین رطوبت کافی برای پرورش تمشک اهمیت زیادی دارد و برای حفظ رطوبت خاک از مالچ کلش استفاده می شود.
اکثر ارقام تمشک در جانب شاخه های یک ساله محصول می دهند. شاخه های جدید همه ساله از نزدیک طوقه و از ریشه ها حاصل می شوند. شاخه های تشکیل شده در سال دوم بارور می گردند. برای رشد بهتر بوته ها و افزایش محصول، هرس منظم سالانه در بوته های تمشک انجام می گیرد. برای این منظور ۶-۵ شاخه جوان را نگهداری نموده، بقیه شاخه ها را هرس می کنند.
نوک شاخه های باقی مانده در تمشک قرمز هرس نمی شود، زیرا اکثر جوانه های بارور در قسمت بالای شاخه تشکیل می شود اما در ارقام سیاه به علت بارور بودن جوانه های پایین شاخه، می توان نوک شاخه های باقی مانده را هرس نمود. ارقام قرمز تمشک پاجوش بیشتر حاصل می کنند و چنانکه ذکر گردید روش هدایت و تربیت بوته به صورت پرچین مناسب می باشد. میوه های تمشک معمولاً در تیر تا مرداد ماه می رسند و قابل برداشت می باشند. شاخص برداشت برای میوه تمشک، آسان جدا شدن میوه از شاخه، تشکیل رنگ خاص رقم مورد نظر و خرد نشدن میوه است. عمر اقتصادی بوته های تمشک در حدود ۳۰-۲۵ سال می باشد.(طرح احداث مزرعه کشت تمشک)

زیستگاه تمشک

تمشک در جنگل‌ها، کناره‌ی جنگل‌ها و نیز در بوته‌ زارها و خارزارها می‌روید. تمشک خاک مرطوب و حاصلخیز را ترجیح می‌دهد و درسرزمین‌های مرتفع تا ارتفاع دو هزار متری هم دیده شده است. این گیاه دارای گلهای زیبایی میباشد ولی بیشتر به جهت میوه های خوش عطر و طعمی که دارد محبوب بوده و کشت میشود.

زیستگاه گیاه تمشک وحشی در ایران

شمال و غرب رودسر، گیلان، کردستان، سردشت، الوند، اشتران کوه

عملکرد تمشک در هکتار

عملکرد تمشک ۲۰ تن در هر هکتار است.

رشد رویشی بوته های تمشک

تمشک از گیاهان چند ساله به شمار می آید. شاخه های سال اول از جوانه های رویشی موجود بر روی ریشه و یا از قسمت پایین شاخه های دو ساله حاصل می شوند. در بوته های جوان تمشک قرمز همه شاخه های یک ساله از جوانه های نابه جای روی ریشه به وجود می آیند و هنگامی که بوته مسن تر می شود شاخه های جوان از جوانه های قسمت پایین شاخه های مسن نیز حاصل می شوند. اما در تمشک سیاه شاخه های جدید از جوانه های پایین به وجود می آیند. برخی از شاخه های جدید در طی تابستان از جوانه های ریشه به وجود می آیند. اما رشد طولی آن ها کم تر بوده و تا بهار سال آتی در حالت خواب باقی می مانند. در بهار سال آینده شاخه های جدید از جوانه های ریشه حاصل می گردند و این نوع شاخه ها رشد رویشی بیش تری داشته و تسلط انتهایی (چیرگی انتهایی) در آن ها قوی می باشد. رشد زیاد شاخه های یک ساله در بوته های جوان موجب رقابت با شاخه های میوه دهنده می گردد. حذف نوک شاخه های تازه حاصل شده موجب تشکیل شاخه های جانبی می شود اما تمشک قرمز شاخه های جانبی ضعیف به وجود می آورد. شاخه های یک ساله در بهار رشد سریع داشته و فاصله گره ها در قسمت پایین شاخه ها کمتر بوده و در وسط شاخه ها میان گره های طویل به وجود می آید و قسمت نوک شاخه ها که در اواخر فصل رشد حاصل می شود دارای میان گره های کوتاه می باشد. شاخه های جدید بدون انشعاب و یا حاوی انشعابات متعدد بوده و کرک های ریز خوابیده دارند.(طرح احداث مزرعه کشت تمشک)

فیزیولوژی تشکیل گل و میوه

جوانه های جانبی شاخه ها معمولا تا هنگام توقف رشد طولی شاخه ها که تا اواخر تابستان به طول می انجامد بدون تغییر باقی می مانند. تمایز گل ها از شهریورماه شروع گردیده تا ماه آذر ادامه می یابد . جوانه های گل در طی پاییز تا شروع دوره سرما به توسعه خود ادامه می دهند. ارقام تمشک قرمز اکثرا جوانه های بارور خود را در نزدیک نوک شاخه ها حاصل می کنند اما در ارقام تمشک سیاه جوانه های بارور در قسمت پایین شاخه ها تشکیل می شوند . تمایز جوانه ها از قسمت نزدیک نوک شاخه شروع شده و به طرف پایین توسعه می یابد. جوانه های بارور بعد از گذراندن دوره استراحت در سال دوم، گل حاصل می کنند. چنان چه ذکر گردید گل های تمشک قرمز بر روی گل آذین گرزن و گل های تمشک سیاه بر روی گل آذین خوشه ای ساده حاصل می شوند و گاهی اوقات به صورت منفرد می باشند. گل آذین های قسمت نزدیک به نوک شاخه زودتر از بقیه گل آذین ها شکوفه می دهند و به مرحله گرده افشانی می رسند گل های نزدیک به قسمت نوک گل آذین زودتر از بقیه گل ها متمایز گردیده و هنگام شکوفه دهی زودتر از گل های دیگر باز می شوند. برچه های پیرامون نهنج زودتر از برچه های داخلی و کمی قبل از آزاد شدن دانه های گرده آماده گرده افشانی می شوند. اکثر ارقام تمشک خودبارور بوده و توسط حشرات گرده افشانی می شوند. توالی تشکیل میوه نیز ابتدا در گل های نوک گل آذین که در سمت بیرون قرار گرفته اند انجام می گیرد و سپس گل های سمت داخلی گل آذین میوه حاصل می کنند. تمشک اکثرا گل های خود را در اواخر بهار باز می کند. شاخه های بارور سال جاری بعد از گذراندن دوره سرما در سال دوم محصول حاصل می کنند. برخی از ارقام تمشک در صورت مواجه شدن با دوره خشکی در طی تابستان جوانه های بارور خود را در قسمت پایین شاخه حاصل می کنند . اولین تمایز میکروسکوپی جوانه های گل هنگامی که ارتفاع شاخه ها به ۵۰ سانتی متر می رسد و شاخه حاوی ۲۰-۱۵ جوانه باشد مشاهده می گردد. شرایط رشد و تشکیل جوانه های گل در تمشک سیاه همانند تمشک قرمز می باشد. تمشک قرمز دارای شاخه های بارور ضعیف بوده و در یک مدت طولانی محصول حاصل می کند و این امر موجب طویل شدن دوره برداشت و تولی محصول بیش تر می گردد. اکثر میوه های تمشک در اواسط تابستان می رسند اما برخی از ارقام تمشک در تابستان گل داده میوه آن ها در پاییز می رسد و به تمشک های پاییزه معروف می باشند. میوه های تمشک سیاه بر روی شاخه های خشبی و سفت تشکیل می شود. میوه های تمشک سیاه تقریبا به شکل گرد بوده اما تمشک قرمز میوه های مخروطی شکل و معمولا دانه کمتر حاصل می کنند. چنان که قبلا نیز ذکر گردید میوه های تمشک از نوع مجتمع بوده و حاوی ۷۰ الی ۱۰۰ برچه بر روی نهنج مشترک می باشند. هر برچه بعد از گرده افشانی و تلقیح، میوه های شفتک حاصل می کند که در داخل آن یک عدد دانه موجود می باشد . منحنی رشد و نمو میوه ها همانند میوه های شفت (هسته دار) از نوع سیگموئید مضاعف می باشد. دوره تقسیم سلولی قبل از تشکیل میوه به اتمام می رسد و مراحل طویل شدن سلول ها به جود آمدن فضاهای بین سلولی در هنگام رشد و نمو میوه انجام می گیرد. تقسیم سلولی در طی ۱۰ روز اول گلدهی بوده در مرحله دوم جنین رشد نموده و درون بر میوه طی ۱۰ الی ۲۰ روز سفت می شود. در مرحله سم منحنی رشد میوه که ۲۰ الی ۳۲ روز به طول می انجامد، افزایش حجم و طویل شدن سلول ها انجام می گیرد. شفتک های به وجود آمده به طور منفرد کنار هم قرار می گیرند. بر روی میوه های تمشک سیاه و برخی از تمشک های دیگر لایه کوتیکول حاصل می گردد. در پایین هر شفتک میوه سلول های ویژه وجود دارد که موجب تشکیل لایه سوایی (جدا شونده) و ریزش میوه می شوند. میوه های تمشک از لحاظ الگوی تنفسی در هنگام رسیدن از نوع نافراز گرا بوده و اتیلن کم تر تولید می کنند.

اجزای تشکیل دهنده عمل کرد

عمل کرد کلی هر بوته تمشک به تعداد میوه های تشکیل شده و اندازه میوه ها بستگی دارد. اجزای عمل کرد شامل تعداد میوه در هر شاخه جانبی، تعداد شاخه های جانبی بارور در هر شاخه اصلی، طول شاخه اصلی در هر ردیف و فاصله ردیف های کشت می باشد. اندازه هر میوه به تعداد شفتک های تشکیل شده بر روی نهنج و اندازه شفتک ها بستگی دارد. تعداد میه در هر شاخه جانبی به رقم تمشک بستگی داشته و شاخه های جانبی تشکیل شده در قسمت نزدیک به نوک شاخه اصلی کوتاه تر بوده و میوه کم تر حاصل می شود. بنابر این می توان هنگام هرس زمستانه، شاخه های جانبی نزدیک نوک شاخه را حذف نمود. شاخه های جانبی که در قسمت پایین شاخه اصلی قرار دارند حاوی گره بیش تر بوده و این امر موجب تولید میوه بیش تر می گردد. اما برخی شرایط اقلیمی نامساعد می تواند موجب کاهش محصول این نوع شاخه ها گردد. شاخه های قطور یک ساله انشعابات فراوان تولید می کنند. تعداد میو های شاخه های جانبی می تواند در اثر هرس شدید شاخه های اصلی افزایش یابد. در ضمن باروری شاخه های جانبی می تواند در اثر حذف شاخه های اضافه که در طی فصل رشد حاصل می شوند افزایش یابد. اگر تعداد جوانه های باقی مانده بعد از هرس در هر شاخه اصلی بیش تر باشد، تعداد جوانه های بیدار شده در بهار برای تشکیل شاخه های جانبی کاهش می یابد . تعداد شاخه های اصلی هر بوته به رقم تمشک، سن بوته، قدرت رشد، روش هرس و تدابیر زراعی بستگی دارد. بوته های یک ساله، شاخه های کم تر و قطور با شاخه های جانبی کم تر حاصل می کنند و در سال دوم شاخه های بیش تر با قطر کم تر و انشعابات جانبی کم تر تشکیل می گردد. از سال سوم به بعد شاخه هایی با قطر متوسط و با انشعابات کم حاصل می شود. بوته های قوی، شاخه های بیش تر و قوی تولید می کنند و این نوع شاخه ها هنگام هرس برای تشکیل شاخه های یک ساله جدید نگهداری می شوند. بوته های تمشک توانایی قابل توجه در ایجاد موازنه رشد (تعادل رشد) برای تغییر هر یک از اجزای تشکیل دهنده عملکرد دارند. حذف برخی از شاخه های بارور در هنگام هرس موجب تشکیل میوه های طویل در شاخه های باقی مانده می گردد. این امر باعث تامین قسمتی از محصول کاهش یافته در اثر هرس اضافه شاخه ها می شود. نتایج تحقیقات نشان می دهد که اگ ۵۰ درصد جوانه های هر شاخه اصلی حذف گردد میزان محصول در هر بوته ۳۰ درصد کاهش می یابد. زیرا میزان باروری جوانه های باقی مانده افزایش می یابد. در ضمن هرس شدید، باردهی شاخه های جانبی باقی مانده را افزایش می دهد. فاصله کم تر بین بوته ها و یا ردیف های کشت موجب افزایش عملکرد در واحد سطح می گردد. اما تعداد شاخه های اصلی در هر بوته افزایش نمی یابد. در صورت افزایش فاصله کشت بوته ها ، هر شاخه اصلی به طور مستقل محصول بیش تر تولید می کند.

استراحت و مقاومت به سرما

افزایش طول روز موجب ضعف جوانه می گردد. دوره استراحت گیاه تمشک طولانی بوده و معمولا در بهمن ماه به اتمام میرسد. طبق نتایج بدست آمده جوانه های این گیاه برای اتمام دوره استراحت خود به ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ ساعت سرمای زیر ۷ درجه سانتی گراد نیاز دارند. در طی دوره استراحت، شاخه تمشک به سرما مقاوم میباشند.
ارقام مقاوم به سرما دوره استراحت خود را زودتر شروع کرده و نسبت به به ارقام حساس به سرما استراحت خود را دیر تر به اتمام میرسانند. دوره کوتاه گرما در طی زمستان موجب شکسته شدن استراحت جوانه ها و کاهش مقاومت بوته ها به سرما میگردد.
قسمت بالای شاخه ها به افزایش دما در طی زمستان زودتر از قسمت های پایین شاخه عکس العمل نشان می دهند
و بیشتر تحت معرض آسیب سرما قرار می گیرند. ارقام مقاوم به سرما می توانند تا سرمای منفی ۳۰ درجه سانتی گراد را تحمل کنند.

آغاز فصل برداشت تمشک در شمال کشور

با شروع فصل برداشت «تمشک» در جنگل‌های شمال کشور که تا پایان تیرماه ادامه می‌یابد، این روزها در حاشیه اکثر جاده‌های ارتباطی شهرهای شمالی، فروشندگان زیادی، به ویژه نوجوانان و جوانان را می‌بینیم که مشغول فروش «تمشک» به مردم و گردشگران و مسافران عبوری هستند. معمولاً تمشک‌های تابستانه اواخر بهار تا حداکثر اواسط مردادماه قابل برداشت است و پس از آن، دیگر از تمشک‌های وحشی تابستانه خبری نیست. از اواسط شهریورماه، اما به مرور پای تمشک‌های پاییزه به بازار می‌رسد و تا آبان ماه می‌توانید آنها را در بازار ببینید. تمشک، خواص زیادی دارد و در شهرهایی که دارای صنایع تبدیلی هستند، این میوه بازار خرید و فروش خوبی دارد. از آنجا که تمشک در تابستان و اوایل پاییز و تقریباً در ایام فراغت دانش‌آموزان به ثمر می‌نشیند، بنابراین جوان‌ترها بیشتر به سمت چیدن تمشک می‌روند

آموزش کاشت و پرورش، نگهداری و مراقبت در برابر آفات گیاه تمشک

انواع تمشک که در شمال ایران به چشم می خورد دو نوع است: نوع اول تمشکهای دانه ریز که زود رس ترین تمشکها هستند و نوع دوم تمشکهای دانه درشت هستند و ۲ هفته پس از دانه ریز می رسند. منظور از دانه ریز یا درشت تک تک میوه های موجود در هر میوه مرکب است که در نوع اول ریز تر و در نوع دوم درشت تر است.
از انواع تمشکهای خارجی معروفترین آنها عبارتند از:
۱- Theodor reimer از پر محصولترین تمشکها و برای باغ تمشک توصیه می شود. و در آمریکا بنام هیمالیا معروف است.
۲- Wilson زودرس ترین واریته تمشک است.
۳- Mammouth که میوه هایش حدود ۱۵ روز بعد از ویلسون می رسند.
گونه تمشک در جنگلهای شمال کشور از گرگان، آستارا و همچنین در آذربایجان و کردستان و بختیاری و لرستان و کرمان و خراسان و دامنه های جنوبی البرز انتشار دا: و در الیکا واقع در شمال شرقی کندوان تا ۲۵۰۰ متری ارتفاع از سطح دریا دیده شده است انشعابات آن گرد آلود و بدون گوشه و ضلع با خارهای خرد و غده ای است و با جست های ریشه جوش تکثیر می شود. برگهایش غشائی و دارای کرکهای پراکنده است برگچه انتهایی آن تخم مرغی چهار گوش و با قاعده ای کم و بیش قلبی شکل است. گوشوارک های آن نیزه ای می باشد پا یک های گل آن خزی و با غده های فلسی است کاسه آن کرکدار و به میوه اتصال دارد. گلهایش بیضی شکل و سفید و صاف و گرد آلود است.

نور دما و گرما مورد نیاز تمشک

تمشکها به هوای آفتابی و گرم با کمی رطوبت نیاز دارند بادهایی با سرعت کم راتحمل می کنند ولی قادر به مقاومت در مقابل سرمای شدید به مدت زیاد نیستند. سرمای شدید (پائین تر از ۱۵ درجه زیر صفر) قادر است تمام شاخه هایش را تا سطح زمین بخشکاند ولی قسمتهای زیر زمینی آن (ساقه های زیرزمینی) سالم باقی مانده و در بهار بعد جوانه های تازه می دهند که از آنها شاخه های تازه روئیده و رشد می کنند. این شاخه ها در همان سال میوه نمی دهند و تنها در سال بعد به میوه می نشینند. بنابراین بعد از هر بار یخ زدگی گیاه باید انتظار یک سال بی میوه ماندن را داشت.
تمشک در مناطق گرم و خشک در اثر گرمای شدید بخصوص کمبود رطوبت بشدت صدمه می بیند در مناطق پر باران آنرا در زمینهای نسبتاً بلند و مرتفع یا در زمین های شیب دار می کارند در زمینهای پست و پرباران شرط موفقیت ایجاد یک زهکشی صحیح و برنامه ریزی شده است تا آب نتواند در آن جمع شود.

آبیاری تمشک

بوته های تمشک به خشکی خاک حساس اند. خاک آنها باید دائماً مرطوب باشد ولی خیس بودنش را هم نمی توانند تحمل کنند زیرا خاکهای خیس و لجن زار در مدت نسبتاً زیاد باعث خفه شدن ریشه هایش گشته و گیاه را از بین می برد. کمبود رطوبت خاک می تواند محصول تمشک را تا نصف حتی تا یک سوم تقلیل دهد. در مناطق کم باران یا خشک آبیاری از ضروریات است در مناطق نسبتاً خشک بوته های تمشک را معمولاً حدود ۸ بار در سال آبیاری می کنند تاگیاه بتواند محصول زیاد تولید کند
دفعات آبیاری تمشک به روش زیر تنظیم می شود.
۱- پیش از به گل نشستن یک نوبت.
۲- هنگام تشکیل میوه دو نوبت.
۳- زمان رسیدن میوه یک نوبت.
۴- پس از برداشت میوه تا اواسط پائیز سه نوبت
۵- آبیاری زمستان یک نوبت میزان آب مصرفی در هر آبیاری حدود ۵۰۰ متر مکعب در هر هکتار حساب می شود.
کمبود آبیاری باعث می شود که :
۱- میوه ها کوچک و کم آب و در نتیجه کمتر خوشمزه شوند.
۲- شاخه هایی که در سال آینده باید میوه دهنده قدرت جوانه زدنشان تصعیف کشته و در سال آینده کمتر محصول می دهد.
۳- برگها پیش از موعد زرد شده و بریزند.

کود دهی تمشک

مقدار کودی که برای باغهای تمشک لازم است با نوع گیاهانی که در آنجا کاشته شده اند فرق می کند اگرچه کودهای شیمیایی و آلی برای رشد و برداشت محصول از جمله لوازم اصلی کارند به هیچ وجه نباید از اهمیت مرطوب نگهداشتن زمین غفلت کرد چون تمشک بدان سخت نیاز دارد و این کار با دادن هوموس یا کودهای حیوانی بویژه کود گاوی مسیر است در کود دادن باغهای تمشک همیشه کودهای شیمیایی مکمل کودهای حیوانی هستند.
مقدار کود پیشنهادی عبارتند از : ۵۰ تن کود حیوانی، در هر هکتار، ۱۰۰ کیلو کودازته به صورت N در هر هکتار ، ۱۰۰ کلیوگرم کود فسفره به صورت P2O5 در هر هکتار ۱۰۰ کیلو کود پتاسی به صورت K2O در هر هکتار تمشک به کود سرک هم جواب مثبت داده و میوه های زیادتر تولید می کند و میوه ها بزرگتر می شوند. مقدار کود سرک همه ساله ۳۰ کیلو کود ازته به صورت N در هر هکتار ۳۰ کیلو کود فسفر به صورت P2O5 در هر هکتار ۳۰ کیلو گرم کود پتاسی به صورت K2O در هر هکتار است که بهتر است در چند بار بافاصله ۲ ماهه داده شود.

خاک مناسب گیاه تمشک

تمشک گیاهی است که در هر نوع زمین رشد کرده و میوه می دهد در صورت مساعد بودن آب و هوا هم در زمینهای سنگلاخی کم عمق و هم در زمینهای عمیق کاشته شده و محصول بدهد. بهترین خاک برای رشد بوته های تمشک خاکهای شنی – رسی است که عمق زیاد مثلاً ۲ متر یا بیشتر داشته باشند چون در چنین خاکهایی ریشه ها قادرند رشد زیادتر پیدا کرده و ریشه های جانبی زیادتر بدهند.

تکثیر و ازدیاد تمشک

تمشک از راههای متفاوت زیاد می شود که مهمترین آنها عبارتند از ازدیاد جنسی و ازدیاد غیر جنسی

انواع روش های تکثیر و ازدیاد جنسی تمشک

۱- ازدیاد و تکثیر بوسیله پا جوش

بوته های تمشک همه ساله به تعداد زیاد پا جوش می دهند بهترین زمان برداشت یا جوشها پس از ریختن کامل برگها در زمستان است در این وقت جوانه هایی را که در چند سانتی متر بوته تمشک سر از زمین بیرون آورده اند.از بوته جدا کرده در باغ ردیف کاری کرد. این کار را می توان در اواخر زمستان که هنوز بوته های برگ نزده اند هم انجام داد پاجوشها هر چه قویتر باشند بوته ها قویتر و سالمتر و پر محصول تری تولید می کنند. همچنین می توان پاجوشها را در اوایل زمستان کنده و جمع آوری کرد و در محلی که خطر سرمازدگی نداشته باشد نگهداری کرده و در بهار را کاشت.

۲- ازدیاد بوسیله انتهای شاخه ها

هر گاه قسمت انتهایی و نرم شاخه های اغلب واریته های تمشک در خاک فرو برده شوند ریشه داده و تبدیل به گیاه تازه ای می شوند. از این خاصیت در باغبانی استفاده کرده و سر شاخه های تمشک را به داخل گلدان فرو می برند و پس از ریشه دار شدن از گیاه مادر جدا و در نقطه مورد نظر می کارند.

۳- خوابانیدن

شیاری در خاک به عمق ۵ سانتی متر کنده شاخه تمشک را در داخل آن قرار می دهند به کمک میله هایی شبیه سنجاق مو و فرو کردن آن در خاک شاخه را روی زمین ثابت می بندند. آنگاه رویش حدود ۵ سانتیمتر خاک یا در صورت امکان شن ، پیت ، کمپوست می پاشند و فوری آبیاری می کنند این کار را معمولاً در اواسط تابستان انجام می دهند گیاه تمشک در اوایل اردیبهشت ماه سال آینده آماده بهره برداری خواهد بود. در این روش بهتر است نخست شاخه را از بوته تمشک مادر قطع کرده و سه چهار ماهی به حال خود بگذراند تا خوب ریشه بزند. نکاتی که در این کار باید رعایت نمود شامل الف) شاخه ای که در خاک میگذراند باید سرش از خاک بیرون باشد. ب) قبل از گذاشتن آن به داخل شیار باید تمام برگهایش را کند. ج) شاخه را در طول با یک تیغ زخمی کرد تا جوانه های زیادی در مدتی سریعتر تشکیل شوند

۴- ازدیاد و تکثیر به وسیله قلمه ریشه

این روش بهترین ساده ترین و موفق ترین را ازدیاد تمشک است برای این کار قسمتی از ریشه های یک بوته تمشک قوی و سالم و پر محصول را. از خاک بیرون آورده آنهارا به درازای یک انگشت بریده در خاک کود داده ای که شیاری به عمق ۵ الی ۷سانتی متر از قبل آماده شده می خوابانند روی شیار را با خاک نرم پوشانده با لگد خاک را فشا ر داده و فوراً آبیاری می کنند. زمان این کار در استانهای جنوبی دریای خزر نیمه دوم پائیز و در سایر استانها نیمه اول پائیز است. ریشه های ریز ریز را می توان در خاکی مرطوب و سرد تمام زمستان حفظ کرده و در اوایل بهار کاشت .

تکثیر جنسی از طریق بذر تمشک

روش ازدیاد با بذر به این طریق است که تنها بذر میوه های خیلی رسیده را انتخاب و پس از جدا کردن از گوشت به کمک شیر آب و غربال بذرها را در سایه خشک می کنند در بهار داخل گلدانها پاشیده و حدود یک الی دو میلی متر شن با خاک نرم رویش غربال می کنند خاک را با دست یا تخته فشار داده آنگاه آبیاری کرده و روی گلدان یک شیشه می گذارند. آبیاری باید خیلی نرم و در صورت امکان با اسپری صورت گیرد تا بذرها مرتب جابجا نشوند یک تا دو هفته پس از بیرون آمدن گیاهان آنها را در گلدانها خیلی کوچک نشاء کرده در سایه می گذارند ۳ تا ۴ هفته بعد گیاهان را در گلدانهای بزرگتر (۱۲ سانتی متری) نشاء می کنند و در اواسط اردیبشهت ماه به محل نهائی انتقال داده می شوند.

کاشت نهال تمشک

کاشت نهال تمشک می تواند در پائیز و پس از زرد شدن و ریختن برگهای آن انجام گیرد. البته به شرطی که زمین را از قبل برای این کار اماده کرده باشند یعنی کودهای آلی و کمعدنی را پاشید و به دنبا آن شخم عمیق زده و کودها رابه عمق فرستاده باشند و همچنین به شرطی که نهال در جریان بهار و تابستان خوب رشدکرده و تا اوایل پائیز کاملاً رسیده و تقریباً چوبی شده باشد. بهترین زمان کاشت نهالهای تمشک اول بهار می باشد کاشت بهاره به باغدار فرصت می دهد که در جریان پائیز و زمستان کودپاشی، شخم و چاله کنی را به خوبی انجام داده و زمین در اول بهار آماده کاشت نهالها باشد.
چاله ها را معمولاً ۴۰×۴۰×۴۰ سانتی متر می کنند و پس از گذاشتن نهال به داخل چاله هنگام ریختن خاک کمی کود فسفره را نیز داخل آن طبقه با دست می‌پاشند. نهالها هر چه بیشتر ریشه داشته باشند امکان گرفتن آنها زیادتر است چاله ها ردیف کنده می شوند تا کارکردن در باغ با ماشینهای کشاورزی امکان پذیر باشد. معمولاً فاصله نهالها از یکدیگر با قدرت رشدآن متناسب است هر چه قدرت رشدش بیشتر باشد باید فاصله ها را زیادتر کرد. در تمشکهای ایرانی این فاصله را ۱۵۰ سانتی متر و فاصله ردیف ها را از یکدیگر ۲ متر پیشنهاد شده است
در تمشک کاری مثل موکاری باید تعدادی چوب در هر ردیف به زمین فرو زده و به وسیله ۴ تا ۶ ردیف سیم آنها را با یکدیگر اتصال داده و نهالها را پس از کاشتن و در حال رشد بر روی این داربست راهنمایی کرد و در صورت لزوم به سیم هابست. نهالهای خشک شده باید جانشین شوند و این کار راهر سال باید تکرار کرد. بهتر است هنگام کاشت کمی کمپوست یا مقداری پیت خیس شده را با خاک مخلوط و با آن چاله را پر کرد. ۳-۳.۵ متر فاصله ردیف و ۰.۵ متر فاصله بین نهال ها در یک ردیف. طبق این طرح ، حدود ۳۰۰ نهال تمشک را می توان در ۵ هکتار قرار داد.

داشت (نگهداری و مراقبت، هرس تمشک)

هرس و مبارزه با بیماریها و آفات از مراقبتهای لازم تمشک می باشد. هرس رشد و فرم و مقدار محصول بوته تمشک به هرس صحیح آن بستگی دارد. در روزها و ماههای اول پس از کاشت باید به کمک هرس به شاخه های آن فرم داد بطوریکه راهنمائی آنها بر روی داربست سیمی امکان پذیر شود. با بریدن نهالهای کاشته شده به ارتفاع حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر (حدود یک ماه پس از کاشت یا اندکی دیرتر و یا حتی هنگام کاشت) جوانه هایی که در قسمت پائین بوته و نزدیک زمین قرار دارند تحریک شده و شاخه های متعددی می دهند در زمستان بعد شاخه های ضعیف و اضافی را ته بر کرده و به شاخه های سالم و قوی به تعداد مورد لزوم اجازه رشد بهتر می دهند شاخه های جوانی را که تازه رشد کرده و در سال آینده باید میوه دهند (تعدادشان معمولاً حدود ۶ عدد شاخه برای هر سال انتخاب میشوند) در ۱۵۰ سانتی متر محدود می کنند یعنی آنچه بیش از این دراز رشد کرده را هرس کرده دور می اندازند.
در شاخه های جانبی که از بغل برگها رشد می کنند تنها یک جوانه (نه بیشتر) گذاشته بقیه هرس می شوند برای این کار باید منتظر بود تا درازای این شاخه های جانبی به ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر برسند آنگاه آنها را در یک جوانه محدود کرده و بقیه را هرس می کنند. هر بوته تمشک دارای تعدادی ساقه های زیرزمینی و تعداد کمتری شاخه های هوائی است. شاخه های زیرزمینی دائمی بوده و شاخه های هوائی تنها ۲ سال زنده و فعالند. شاخه های هوایی سال اول به خود سازی و رشد می پردازند و در سال دوم میوه می دهند، پس از میوه دادن در پائیز همان سال خشک شده و از بین میروند لذا بهتر است آنها را فوراً پس از باردهی ته بر کرد.

برداشت تمشک

زمان برداشت میوه های تمشک در آب و هوای مختلف و در ارتفاعات متفاوت فرق می کند. در شرایط آب و هوای استانهای جنوبی دریای خزر میوه تقریباً از نیمه دوم خرداد ماه تا نیمه اول تیر ماه (۴ هفته) به تدریج رسیده و قابل برداشت هستند از آنجائیکه تمام میوه ها در یک زمان نمی رسند باید در این مدت یکبار در هفته میوه ها را چید رسیدن میوه سه مرحله دارد که از هر مرحله آن برای یک مصرف استفاده میشود.
مرحله اول: میوه هارنگ مخصوص خودشان را کاملاً گرفته اند مزه اش در دهان ترش و شیرین است از این مرحله برای درست کردن مربا ، ژله و مارمالاد استفاده می کنند.
مرحله دوم وضعی است که میوه ها کاملاً رسیده و شیرین هستند این میوه ها خام مصرف می شوند. ۳- مرحله سوم: در این مرحله میوه ها بیش از حد رسیده و از شدت رسیده شدن حتی در حال پژمرده شدن هستند. از میوها در این مرحله می توان بذر گرفت. تمشک میوه ای است که پس از برداشت زود فاسد میشود بخصوص اگر در مراحل دوم وسوم آنرا چیده باشند لذا باید بین زمان چیدن و وقت مصرف فاصله ای کوتاه باشد.

تکنولوژی کشت تمشک

قبل از کاشت نهال، لازم است ریشه ها را بررسی کنید. اگر ضخیم شدن وجود داشته باشد، این نشان دهنده بیماری است، آنها باید قطع شوند.
تمشک کاشته می شود در اوایل بهاریا اواخر پاییز فاصله بین ردیف ها ۱.۵ متر، بین بوته ها ۰.۵ متر است، گیاه تا عمق ۱۰ سانتی متر کاشته می شود، پس از کاشت باید گیاهان را آبیاری کرد، خاک را مالچ پاشی کرد و شاخه ها را از سطح زمین قطع کرد. اگر این واریته نیاز به داربست دارد، هر ۵ متر به ارتفاع ۱.۵-۱.۸ متر به داخل آن رانده می شود و سال آینده سیمی به آنها کشیده می شود و تمشک بسته می شود.
اگر تمشک تابستانی باشد در سال دوم محصول می آورد. در سال اول به تنک کردن و کنترل علف های هرز و آبیاری می پردازند.
در سال دوم کودها روی زمین ریخته شده و آبیاری می شوند. تمشک عاشق مناطق آفتابی و آبیاری فراوان است.
پرورش تمشک به عنوان یک تجارت می تواند کاملاً سودآور باشد. با انتخاب گونه های مناسب و مراقبت دقیق از کاشت، مزارع می توانند در ۲ فصل نتیجه دهند.

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح احداث مزرعه کشت تمشک

عملکرد سالیانه : ۲۰ تن در هکتار
تعداد نهال : ۱۲۵۰۰ عدد در هکتار
نرخ برابری دلار : ۳۰۰۰۰ تومان
شروع باردهی و تولید: ۲ سال پس از کشت
سطح زیر کشت : ۱ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۲ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱۷۰ میلیون تومان
دوره بازگشت سرمایه گذاری: ۳ سال
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۶۰ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: