مطالعات امکان سنجی پروژه

۱ .مقدمه:

ایجاد هر پروژه ای مستلزم سرمایه گذار است. سرمایه گذاری یعنی تخصیص و صـرف منـابع محـدود و هزینـه بر به منظور حصول اهداف و نتایج مشخص، لذا اطمینان از اینکه صرف منابع محـدود وجاهـت دارد ضـروری اسـت. ایـن توجیه ناظر بر دو وجه است، یکی این که در پرتو این سرمایه گذاری اهداف مورد نظر تـامین شـوند و دیگـر اینکـه مقرون به صرفه ترین برنامه کار و یا راه رسیدن به اهداف مورد توجه قرار گرفته باشد. مطالعات امکانسنجی غالباً با تشخیص نیاز توسط مالک یـا سـرمایه گـذار آغـاز مـی شـود. تـشخیص درسـت نیـاز و درسترین راه تامین آن موضوع مطالعات امکانسنجی است. غالبا” نیاز با خواست مرادف یکدیگر ابراز می گردنـد در صورتی که اگر توجه شود در می یابیم که اصالت با نیاز است نه با خواست. چه بسیار مواقـع کـه آنچـه را انـسان مـی خواهد الزاماً مورد نیاز وی نباشد. لذا اولین ضرورت ، بیان خواست براساس شناسایی درست یک نیاز است. چه بسیار مشاهده شده است سرمایه گذاریهای عظیم اقتصادی که توسط بخشها عمومی و یا خـصوصی صـورت پذیرفتـه در جهت تامین خواهشهای ناسنجیده و یا پاسخ به انگیزه های نادرست بوده است. در یـک مطالعـه امکانـسنجی در پـی آنیم تا با شناسایی و تحلیل گزینه های متنوع فنی، اجرایی و ارزیابی های اقتصادی و مـالی گزینـه هـا و ملاحظـات اجتماعی سرمایه گذاری، مناسبترین گزینه برآورنده نیاز را انتخاب کنیم.
برنامه پروژه که شامل تعیین محـل اجـرا، ظرفیت یا وسعت، محدوده کار ، منابع لازم، فناوری مناسب ، روشهای انجام کار، بودجه و زمانبنـدی پـروژه و بـه ویژه نحوه تامین منابع مالی باشد محصول و نتـایج مطالعـات امکانـسنجی اسـت. مطالعـات امکانـسنجی پـروژه را گـاهی مطالعات توجیهی ، برنامه ریزی ، شناسایی و یا پیش سرمایه گذاری نیز مـی نامنـد. بـا توجـه بـه اهمیـت مطالعـات امکانسنجی پیش از سرمایه گذاری و زمان بر و هزینه بر بودن این مطالعات، معمـولاً ایـن مطالعـه در چنـد مرحلـه انجام می شود تا موجب غربال کردن آلترناتیوهای برتر شده و نهایتاً مطالعه مبسوط و امکانسنجی نهایی قبل از اقدام قطعی به سرمایه گذار فقط روی طرح نهایی صورت می پذیرد. مطالعات امکانـسنجی ممکـن اسـت در سـه مرحلـه شناسایی امکانات، امکانسنجی اولیه و امکانسنجی نهایی صورت پذیرد. نظام فنی و اجرایی طرحهـا عمرانـی کـشور تدوین شده توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، مرحله شناسایی امکانات را در مرحله قبل از تهیه طـرح و یـا در مرحله مطالعات بنیادی توسعه و حاصل مطالعات آمایش سرزمین ، مطالعات منطقـه ای و … تعریـف مـی نمایـد. در چنین مرحله ای معمولاً زمینه ها و فرصتهای سرمایه گـذاری باتوجـه بـه مزیتهـای منطقـه ای از جهـات طبیعـی و اجتماعی از یکسو و تقاضا از سوی دیگر و رعایت ملاحظات کلی امنیتی، سیاسی، زیست محیطی و فرهنگـی تعیـین و معرفی میگردند. در نظام های مبتنی بر برنامه ریزی متمرکز معمولاً اینگونه مطالعات توسط دولتها صورت می گیرد تا مبنا و راهنمای گزینش طرحهای سرمایه گذاری توسط بخش دولتی و خصوصی قرار گیرد. در اقتصادهای آزاد کـه برنامه ریزی متمرکز بدین سان صورت نمی پذیرد تعیین تقاضا در پرتو مطالعات بازار صورت می گیرد . و لذا مطالعات امکاسنجی حداقل در محور مطالعات تقاضا و تعیین ظرفیت و منطقه ایجاد طرح در این در نظام با یکـدیگر متفـاوت هستند.

۲ .چارچوب و سرفصل مطالعات امکانسنجی:

اگر چه چارچوب و سرفصل مطالعات امکانسنجی تقریبا” ثابت است، لیکن از آنجا که حدود نوع و دقـت اطلاعـات در مراحل انجام این مطالعه تغییر می کند ممکن است این مطالعات در بیش از یک مرحله و تحت عناوین پیش مطالعه امکانسنجی ، امکانسنجی اولیه و امکان سنجی نهایی صورت پذیرد.
سرفصل های مطالعاتی به شرح ذیل بر گرفته از کتاب امکانسنجی اقتصاد طرحها صنعتی از انتشارات است:
الف) سابقه و تاریخچه طـرح: شـامل بـانی یـا بانییـان طـرح، تاریخچـه و هزینـه مطالعـات و نتیجـه بررسی هایی که قبلاً انجام شده است.
ب) بازار و ظرفیت کارخانه: بررسی بازار و تقاضا، پیش بینی فروش و بازاریـابی، برنامـه تولیـد (انـواع محصولات) و ظرفیت کارخانه.
ج) مواد اولیه و نهاده های مورد نیاز: مواد اولیه و نهاده های مورد نیـاز و محـل و نحـوه تـامین آنهـا شامل مواد خام، مواد نیم ساخته، مواد کمکی، ملزومات کارخانه، آب، برق و گاز و …
د) موقعیت و محل کارخانه: باتوجه به دسترسی بـه مـواد اولیـه و بـه ویژه راه هـای ارتبـاطی و امکـان پذیر جذب نیروی ماهر صورت می پذیرد.
ه) طراحی پـروژه: شامل تعریـف و تعیـین دامنه (محدوده پروژه) ، فناوری (روش های مختلف تولید) و تجهیزات مربوطه اعم از تولیدی ، کمکی و خدماتی و قطعات یدکی، و انواع ساختمانها با زیربناهای لازم، زمین و محوطه به همراه برآوردهـای تقریبـی از هزینـه هـای سـرمایه ای تامین تجهیزات و کارهای ساختمانی به تفکیک پیشگفت.
و) برآورد هزینه: سازمان کارخانه و برآورد هزینه های سربار تولید، فروش و اداری.
ز) برآورد نیرو انسانی بهره بردار: اعم از کارگر و کارمند باتوجه بـه طبقـه بنـدی مهـارتی و بـرآورد هزینه مربوطه.
ح) برنامه ریزی اجرای پروژه: شامل برآوردی از هزینه های اجـرای پـروژه به همـراه جـدول زمان بنـدی پیشنهادی آن.
ط) ارزیابی مالی و اقتصاد : شامل مجموع هزینه هـای سـرمایه گـذاری اعـم از ثابـت و سـرمایه در گردش، ، منابع تامین مالی، هزینه تولید به تفکیک ثابت و متغیر، ارزیـابی اقتـصادی (سـودآوری) در ابعاد خرد و کلان شامل دوره و نرخ بازگشت سرمایه، نقطه سربه سر، تأثیرات طرح در ایجاد اشتغال و غیره.
ایــن مطالعات که بــا یک طرح شــماتیک از کارخانه نیـز همـراه است وجاهت و امکانپذیر مقـدماتی از سرمایه گذاری را ارائه می نماید.
ذیلا” سرفصل های مطالعه امکانسنجی اولیه برگرفته از شرح خدمات تهیه طرحهای بـزرگ صـنعتی نـشریه شـماره ۳۱۲۳ سازمان مدیریت و برنامه ریزی را ارائه می نماید.در این سرفصل ها فرض بر این است که مطالعات اولیه پیدایش طرح مشتمل بر شناسایی اهداف، گزینش یک راه حل برای تحقق هدف، ظرفیت طـرح و منطقـه اجـرای آن کـه متناظر بر مراحل الف و ب بخش پیش گفت باشد از قبل انجام و نتایج آن در دسترس باشند.

۱ -بازنگر ، بازبینی و اعلام نظر در مورد مطالعات پیدایش طرح.

۲ -تعیین و تحلیل گزینه ها فنی طرح شامل:

۱-۲ – تعیین و تحلیل گزینه های محل اجرای طرح:
الف) تبیین مشخصات محـل مطلـوب جهـت اجـرای طرح
ب) پیشنهاد گزینه های محل اجرای طرح
ج) بررسی قابلیت دسترسی به منابع مورد نیـاز در دوران اجرا و بهره برداری شامل مواد خام اولیه و مصالح، منابع نیـروی انـسانی متخـصص، مـاهر و نیمـه مـاهر ، تسهیلات عمومی و رفاهی .
د) شناسایی شرایط محیطی شامل شرایط جوی ماننـد دمـا، رطوبـت ، تـابش، بارندگی، بادخیزی و … ؛ شرایط زمین شناختی شامل خاکـشناسی، زلزلـه، عـوارض طبیعـی زمـین و ….. ؛ شرایط آبشناختی اعم از آبهای سطحی و زیرزمینی؛ شرایط زیست محیطی
ه) شناسایی امکانات زیربنـایی قابل دسترس در دوران اجرا و بهره برداری شامل: منابع آب سطحی، زیرزمینـی و شـبکه لولـه کـشی آب.
٣ امکانات تصفیه و دفع فاضلاب ، منابع انرژی مانند سوخت و برق و انواع شیوه های حمل و نقل جاده ای آبی، هوایی، خط آهن برای هر یک از گزینه های طرح
۲-۲ -تعیین و تحلیل گزینه های فناور طرح:
الف) تبیـین مشخـصات توصـیفی و ضـوابط فنی حاکم برفناوری طرح
ب) گزینه های فناوری تولید کالا و با خدمات موضوع طرح با ملاحظه قابلیتهای متنوع هر یک مانند قابلیت اطمینان، قابلیت تعمیر و نگهداری ، قابلیت بهره برداری ، سطح دانش فنی مورد نیاز، بازده، آثار متقابل محیطی، سـطح ایمنی، قابلیت دستیابی، قابلیت توسعه آینده و فرصتهای نهفته در هر یک در استفاده از منابع داخلی و ….
ج) مشخصات کلی، تعداد، حدود ظرفیت واحدها و سیستم های عمده تـشکیل دهنده طرح برای هر گزینه فناوری
د) گزینه های مختلف آرایش و جانمایی واحدها و سیـستم هـای عمـده تـشکیل دهنده طرح برای هر گزینه فناوری و برآورد زمین مورد نیاز
ه) ویژگی های معمار کارهای سـاختمانی برای گزینه های مختلف محل اجرای طرح و گزینه هـای مختلـف فنـاوری
و) مقایـسه و اولویـت بنـدی گزینه های فناوری طرح باتوجه به قابلیتهای اثبات شده هر یک از فناوریهای مورد نظر در تـامین مناسـب اهداف طرح، و رابطه متقابل ویژگی ها ی هر یک از گزینه ها ؛ ضوابط فنی حاکم بر فنآوری طرح
۳ -۲- تعیین و تحلیل گزینه ها روش اجرا طرح :
الف) ساختار کلـی فعالیتهـای طـرح، گزینـه هـای روش اجرا
ب) مقایسه و اولویت بندی روش اجرای طرح باتوجه به قابلیت اثبات شده هر یـک از روشـها و برنامه ریزی ، سازماندهی عوامل اجرای طرح و هدایت و کنترل آنها و همچنین تسریح در اجرای طرح
۴-۲- تعیین و اولویت بندی گزینه های فنی طرح:
متشکل از گزینه های محل اجرای طرح . گزینـه هـا فنآوری طرح و گزینه های روش اجرای طرح
۵-۲- تهیه برنامه زمانبندی اجرایی مقدماتی برای گزینه های فنی مختلف طرح

۳ .تحلیل اقتصادی و مالی گزینه های فنی طرح شامل:

۱-۳ -تعیین ضوابط حاکم بر نحوه اندازه گیری هزینه ها و درآمـدهای طـرح شامل:
الـف) تعیـین نـرخ تسعیر ارز و قیمت حامل های انرژی ….
ب) تعیین سرانه هزینه به ازای هر واحد ظرفیت یا اندازه و یـا بـه ازای هر واحد تولیـد یـا خدمات حاصل از گزینه های فنی طرح
ج) تعیـین نحـوه انــدازه گیـری هزینـه هــای ناشی از عدم دسترسـی بــه ظرفیــت نهـایی طــرح
د) تعیـین حداقل نرخ بازده جذاب بــرای محاسـبه ارزش فعلـی هزینـه ها و درآمــدهای طـرح
ه) تعیین دوره زمانی اجرای طرح
و) تعیین طول عمر مفید و افق برنامه ریزی طرح
۳ -۲ -برآورد هزینه های هر یک از گزینه های فنی طرح براساس داده های بنـد ۳-۱ و ساختار تفکیک هزینه های کمی بـــه تفکیک ارزی ، ریالی شامل هزینه های اولیه و ثانویه، هزینه های اولیه مطالعاتی پیش سرمایه گذاری ، ثابت سرمایه گذاری و بهره برداری ، هزینه های ثانویـه ثابت سرمایه گذاری در مرحله راه اندازی و بهره برداری آزمایشی و سرمایه در گردش و هزینـه هـای غیـر کمی و اجتماعی.
۳-۳ -برآورد درآمدهای هر یک از گزینه های فنی طرح براسـاس داده هـای بند ۳-۱- و سـاختار تفکیـک درآمدهای کمی به تفکیک ارزی و ریال شامل درآمدهای اولیـه و ثانویـه اعـم از مـستقیم و غیرمـستقیم و درآمدهای غیرکمی
۴-۳- تحلیل هزینه – درآمد و اولویت بندی گزینه های فنی طرح
۵-۳- تحلیل حساسیت هریک از گزینه ها نسبت به تغییرات قیمتها و طولانی شـدن دوره اجـرا، تغییـرات قابلیت دسترسی و میزان تولید یا خدمات حاصل از گزینه های مختلف، تعیین درجه عدم قطعیـت بـرآورد ها و تجدید نظر در اولویت بندی اقتصادی گزینه ها.
۶-۳- تحلیل مالی گزینه های فنی طرح و اولویت بندی آنها ضمن حذف هزینه ها و درآمدهای غیر کمـی از جریان مالی طرح و شامل :
الف) بررسی کفایت مالی جهت دوران اجرا و بهره بـرداری ، ضـمن در نظـر گرفتن منابع سرمایه گذاری خارجی که ممکن است همراه با فناوری معینی در دسـترس قـرار گیـرد.
ب) بررسی قابلیتهای بازیابی هزینه ها اعم از کفایت درآمدها جهت تامین بازگشت منطقی هزینه های سرمایه گذار ، کفایت درآمدها جهت بازپرداخت اقساط وام ها تحصیل شده در مواعد زمانی مورد نظـر، کفایـت نقدینگی جهت تامین نیازهای دوران بهره برداری.

ج) اولویت بند مالی گزینه های فنی طرح

۴ -بررسی اجتماعی و ارزیابی آثار و پیامدهای اجتماعی هر یک از گزینه ها.

۵ -ارزیابی فنی، اقتصادی ، مالی و اجتماعی گزینه های مختلف طرح و اولویت بندی آن ها

۶ – تهیه گزارش امکانسنجی اولیه طرح

۳ .برنامه پروژه

• برنامه پروژه بع نوان راهنمای جامع مراحل اجرایی یکی از محصولات مطالعـات امکانـسنجی اسـت. براسـاس دیـدگاه مطرح شده در استاندارد پیکره دانش مدیریت پروژه اهم کاربردها برنامه پروژه عبارت اند از:
• تهیه راهنما اجرا فعالیت های پروژه
• تعیین پیش فرض های برنامه ریزی
• مبنـا و راهنمـای تــصمیمات برنامــه ریــزی کلیـه ارکـان پــروژه در تعامــل بــا برنامــه ریــزی در ســایر حوزه ها
• ارائه دیدگاه های مدیریت در مورد نقد گاه های کلیدی پروژه
• تهیه مبنا اندازه گیر و سنجش میزان پیشرفت کار
برنامه پروژه Plan Project ، که مدرکی رسمی و تأیید شده برای استفاده در مـدیریت و کنتـرل عملیـات اجـرای پروژه است از محتوایی به شرح زیر برخوردار است:
• مصوبات ، مجوزها و پروانه ها
• بیانیه محدوده کار شامل اهداف و نتایج کمی و کیفی حاصل از اجرای پروژه به همراه دلایل توجیهی
• ساختار شکست کار تا سطح قابل کنترل ، شامل عناصر تشکیل دهنده پروژه که معرف محدوده کار است.
• استراتژ مدیریت پروژه در اجرای کار ، سیستم اجرای پروژه.
• مبانی ارزیابی عملکرد، زمانبندی و هزینه پروژه ، سیستم کنترل پروژه
• وقایل کلیدی و تاریخ پیش بینی شده برای تحقق آنها – نقدگاه ها و تحویل شدنی ها
• تخصص ها کلیدی و مورد نیاز پروژه
• نمودار سازمانی
• مبانی ریسک پروژه (محدودیتها، فرضیات و برنامه واکنش به آنها).
• برنامه های فرعی پروژه شامل برنامه های مدیریت محدوده، مدیریت زمان بندی ، مدیریت هزینـه ، مـدیریت کیفیت، مدیریت ارتباطات و نحوه مدیریت بر تغییرات
• تصمیمات کلیدی برای شروع، ادامه و توقف فعالیت ها
یکی از مهمترین محورهای برنامه مزبور تعریف محدوده پروژه می باشد.

۴ .تعریف محدوده پروژه:

محدوده پروژه تعیین کننده کلیه اقلام و فعالیت هایی است که اهداف سرمایه گذاری را تامین می نماید. اگـر هـدف از سرمایه گذاری احداث یک کارخانه باشد علاوه بر معرفی تنوع ساختمانها و تجهیزات اصلی کارخانه، محـدوده پـروژه بایستی عملیات کمکی مربوط به تولید، استخراج، حمل و نقل به خارج از کارخانه، انبار کردن تولیـدات و ضـایعات و فعالیت های فرعی خارج از کارخانه مانند برنامه مربوط به تامین مسکن، تسهیلات رفاهی و آموزشی را نیز در برگیـرد. اگر پروژه مورد نظر ایجاد یک دانشگاه است، محدوده پروژه بایستی تعداد و نوع دانشکده ها، گروه ها و بخـشها و بـه تبع آن انواع فضاهای لازم اعم از کلاس درس، آزمایشگاه سالن های کامپیوتر، کتابخانه ، فضاهای اداری و خدماتی و حتی تعداد افراد و کارکنان هر یک و نوع تجهیزات مستقر در آنها و نحوه استفاده از فضاها و استانداردهای مربوطه را تعیین نماید. علاوه بر آن فضاهای کمکی دانشگاه از جمله کتابخانه ی مرکزی ، آزمایشگاه ها ، مراکز انتـشاراتی، اداری ، خدماتی خوابگاه ها و غیره با بیان کمی و کیفی هر یک در تعریف محـدوده پـروژه مـی آینـد. در حقیقـت منظـور از تقویت محدوده پروژه، برنامه مفهومی و فیزیکی تسهیلاتی است که قرار است طراحی و ساخته شود. طـراح براسـاس این برنامه است که اقدام به طراحی مجموعه می نماید. از عمده ترین وظـایف مـدیر پـروژه در ایـن مرحلـه بررسـی محدوده پروژه به منظور اطمینان از انطباق آن با اهداف و نیازهای سرمایه گذاری است. منظور از برنامه مفهومی، معرفـی مفـــاهیمی اســـت کـــه لازم اســـت در طراحـــی مجموعـــه مـــورد توجـــه باشـــند و قاعـــدتاً بیـــشتر جنبه های کیفی طرح یا محصول را بیان می نماید. جدول یک فهرستی خلاصه از محورهای مطالعات جهت تعریف دامنه یک پروژه پتروشیمیایی را ارائه می نماید. این فهرست الزاماً جامع و مانع نیست و جهت ارائـه تـصویر از کـار آورده شده است.

خلاصه فهرست محورهای مورد توجه برای تعریف دامنه پروژه

در یک پروژه پتروشیمی

الف) عمومی

• اندازه ظرفیت کارخانه
• تعداد واحدها در خط تولید
• نوع مواد خام
• نوع محصولات
• ترتیب و نحوه استقرار تجهیزات در سطح و یا در طبقات
• پیش بینی توسعه آتی
• روابط خاص با سایر موسسات

ب) محوطه

• دسترسی به شبکه ها حمل و نقل زمینی ، هوایی، دریایی، راه آهن
• دسترسی به تاسیسات زیربنایی، آب ، فاضلاب، برق و اطفاء حریق و …
• وضعیت اقلیمی ، دما، رطوبت و باد، تابش و …
• وضعیت خاک و زمین در سطح، تفاوت و نوع خاک در عمق، گسل و …
• ملاحظات همجوار
• تهیه زمین

ج) ساختمان ها

• تعداد، نوع و اندازه هر ساختمان
• تنوع فضاها و افراد شاغل در هر ساختمان اعم از اداری ، آزمایشگاهی و …
• نوع کاربری هر فضا و استانداردهای طراحی مورد نظر
• تنظیم شرایط محیطی خاص مورد نظر برای هر فضا
• وضعیت و کیفیت تجهیزات مبلمان و تمام کاری فضاها
• نیازمندیهای پارکینگ
• فضا سبز

د) مقررات

• مجوزها، برای ساخت، بهره برداری از محیطی زیست، شهرداری
• آئین نامه ها و مقررات مربوط به امور ایمنی بنا
• مقررات اداری در ارتباط با امور گمرکی

۵ .منابع داده ها در مطالعات امکانسنجی:

برآورد هزینه های سرمایه گذاری از جمله نیازهای مطالعات امکانسنجی است. دقت این برآوردها از یک سو به دقـت و حد تفصیل اطلاعات بستگی دارد و از سویی دیگر به موجودیـت و دسترسـی بـه منـابع و ماخـذ اطلاعـاتی هزینـه مربوط می شود. در فصل برآورد هزینه به نحوه ی برآورد هزینه سرمایه گذاری در مراحل مطالعات امکانسنجی باتوجه بـه حدود تفصیل و دقت مطالعات پرداخته می شود.
از آنجاکه برآورد در مطالعات امکانسنجی غالباً به منظور سنجش های اقتصادی صورت مـی پـذیرد توجـه بـه مـسائلی از جمله نرخ مناسب تسعیر ارز، تورم قیمت ها به ویژه در پروژه های طویل المدت حائز اهمیت خواهد بود و چه بـسا تـاثیر تعیین کننده در وجاهت و یا عدم وجاهت اقتصادی طرح داشته باشد.

۶ .گروه انجام دهنده مطالعات امکانسنجی:

مطالعات امکانسنجی بسته به تناسب بزرگی، پیچیدگی و موقعیت هر پروژه ای توسط یک گروه کارشناسی انجام می شود. ترکیب گروه بایستی شامل متخصصین فنی، اقتصادی و مـالی باشـد. نظـر باینکـه محورهـا اصـلی مطالعـات امکانسنجی مسائل اقتصادی ، فنی ، اجرایی، زیست محیطی و اجتماعی می باشـد، بـدیهی اسـت ترکیـب گـروه نیـز بایستی به تناسب دارای تخصص های لازم باشد بسته به بزرگی پروژه ترکیب گروه به شرح زیر است:
• تخصص اقتصاد دان صنعتی (ترجیحاً بعنوان سرپرست گروه)
• تحلیلگر بازار
• متخصصین فنی و مهندسین زیربط با موضوع صنعت مورد نظر مثلا مهندس شیمی یا نساجی یا متالوژی
• مهندس مکانیک و راه و ساختمان برا بخشها ساختمانی، سیویل و تأسیسات عمومی
• کارشناس امور مالی
گروه کار عنداللزوم توسط کارشناسان در زمینه نقشه برداری ، زمین شناسی، هیدرولوژی و محـیط زیـست و جامعـه شناسی همراهی می شوند.
سرپرستی گروه که خود در نقش یک متخصص ایفا وظیفه می نماید، وظیفه برنامـه ریـزی سـازماندهی، هـدایت و هماهنگی تمام فعالیتهای گروه را تا پایان مطالعات امکانسنجی عهده دار است. این گروه ممکن است در واحد برنامه ریزی و توسعه سازمان سرمایه گذار (کارفرما) تشکیل گردد و در این صورت کارفرما خود توسط گروه کارشناسان در استخدام، اقدام به انجام مطالعات امکانسنجی می کند. معمولاً بانکهای توسـعه گـروه هـای کارشناسـی جهـت ارائـه اینگونه خدمات را در استخدام دارند. در پاره ای از موارد که مطالعات امکانسنجی لازم است به صورت وسیع و حرفـه ای انجام شود مشاورین حرفه ای چنین خدماتی را انجام می دهند.
در پروژه ها دولتی غالباً دستگاهها اجرایی در محدوده شناسایی امکانات اینگونه مطالعات را خـود انجـام میـداده اند و برای پروژه های بزرگ صنعتی مشاورین حرفه ای خارجی را به خدمت گرفته اند. در بخش های خصوصی باتوجه به اندازه کوچک پروژه ها معمولاً اینگونه مطالعات توسط کارشناسان فردی در حدی ضعیف انجام شده است. باتوجـه به اهمیت یافتن مطالعات امکانسنجی در نظام فنی و اجرایی طرحهای عمرانی و ضـرورت انجـام آن در مرحلـه تهیـه طرح انتظار می رود واحدهای حرفه ای خدمات مربوطه نیز شناسایی ، تشخیص صلاحیت و رتبه بندی گردند.

۷ .هزینه مطالعات امکانسنجی:

هیچگونه ضابطه مشخصی برای هزینه مطالعات امکانسنجی وجود ندارد . شاید بدان جهت باشد که حـدود مطالعـات امکانسنجی بسیار به شرایط خاص هر پروژه و نیازمندی های سرمایه گذار بستگی دارد. با معین شدن حـدود و شـرح خدمات مطالعات لازم در یک پروژه ،ممکن است برآورد از نفر – ماه تعداد کارشناس مورد نیاز صورت پذیرفته و با اعمال یک ضریب برای ملاحظه هزینه های غیر مستقیم و بالاسری و سود – هزینه مطالعات برآورد و توافـق گـردد.
آنچه مسلم است اینکه اگر قرار باشد این مطالعات توسط یک گروه کارشناس خارج از سـازمان سـرمایه گـذار انجـام شود لازم است میزان و ترتیب هزینه ها از ابتدا روشن و مورد توافق باشد.
براساس یک میانگین تجربی هزینه مطالعات پیش سرمایه گذاری را بـه نـسبت درصـدی از بـرآورد هزینـه سـرمایه گذاری می توان در باره تقریبی زیر بیان نمود:
• مطالعات شناسایی امکانات ۲-۱/۰ درصد
• مطالعات امکانسنجی مطالعات ۵/۱- ۲۵/ درصد
بدیهی است اندازه پروژه نیز در تعیین درصد هزینـه مطالعـات مـوثر بـوده و پـروژه هـای بـزرگ و پرهزینـه درصـد کوچکتری خواهند داشت. عوامل دیگری که در تعیین درصد هزینه موثر است به شرح زیر شناسایی شده اند.
الف) تجربه گروه کار
ب) دامنه و محدوده کار گروه
ت) پیچیدگی و تنوع مراحل تولید در کارخانه
ث) شرایط اجتماعی و اقتصاد و بازار کار
ج) تنوع صلاحیت های کارشناسی لازم در گروه کار به جهـت افـزایش وقـت مطالعـات. علاقمنـدی گروه کار به انجام مطالعه در یک پروژه خاص.

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: