بازیافت ضایعات ساختمانی

صنعت ساخت یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی جوامع در حال توسعه به شمار میآید. این صنعت سالانه حجم عظیمی از مواد و مصالح خام هر کشور را مصرف و در مقابل مقدار زیادی ضایعات تولید میکند. رشد سریع صنعت ساخت به دلایلی مانند بالا رفتن استانداردهای زندگی، مطالبات پروژه های زیربنایی، وجود بافتهای فرسوده و افزایش جمعیت باعث تولید انبوه نخاله های ساختمانی میشود که با توجه به پتانسیل آلایندگی آن به عنوان یکی از انواع پسماند شهری، لزوم مدیریت این گونه پسماندها امروزه به یکی از مسائل قابل توجه در مدیریت شهرها (به ویژه کلان شهرها)، مطرح گردیده است.
با توجه به مشکلات فراوان حاصل از دفع غیراصولی و غیر فنی ضایعات ساختمانی، بازیافت این مواد موردتوجه فراوان است و همچنین افزایش قیمت مصالح ساختمانی در سالهای اخیر و درک لزوم افزایش بهره وری در صنعت ساخت وساز در کشور موجب شده است تا کارفرمایان و پیمانکاران در جستجوی روشی برای کاهش هزینه های عمرانی خود بوده و سازمانهای ذیربط به دنبال کاهش اثرات مخرب زیست محیطی این ضایعات ساختمانی باشند. در این راستا یکی از راههای کاهش آلودگی محیط زیست، کاهش برداشت مواد خام از طبیعت و از سوی دیگر، کاهش دفع آوارهاست. برای رسیدن به این منظور میتوان آوارهای ساختمانی را بازیافت و به عنوان مواد اولیه مجدداً مورد استفاده قرار داد. در کشورهای صنعتی که با کمبود ذخایر مواد اولیه و منابع قرضه مواجه هستند، تجربیات موفقیت آمیزی برای بازیافت آوارهای ساختمانی به دست آمده و سیستم مدیریتی خاصی وجود دارد اما در کشور ما، این مسئله تاکنون جایگاهی نداشته است. بنا بر مراتب فوق، ایجاب میکند تا سیستمی برای تخریب، دفع و بازیافت آوارهای ساختمانی با توجه به تجربیات جهانی و مقتضیات کشور اندیشیده شود. عمل بازیافت زمانی قابل توجیه است که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد و مصالح بازیافت شده کیفیت قابل قبولی را ارائه دهند. در این تحقیق به منظور توجیه اقتصادی احداث مراکز بازیافت نخاله های ساختمانی، به بررسی سودآوری یک کارخانه بازیافت در قالب یک طرح تجاری پرداخته شده است.

معرفی طرح بازیافت ضایعات ساختمانی

فرآیند تبدیل پسماند به مواد یا انرژی قابل استفاده مجدد را بازیافت میگویند. علی رغم اینکه نخاله های ساختمانی دارای ترکیب ناهمگونی می باشند اما با مدیریت مناسب می توان بخش قابل توجهی از این مواد را بازیافت و مجددا وًارد چرخه مصرف نمود. بازیافت به عنوان یکی از راهبردهای به حداقل رساندن نخاله دارای مزایای زیادی است که از آن جمله کاهش تقاضا برای منابع و مصالح جدید در نتیجه حفظ منابع طبیعی و مواد خام، استفاده مناسب و بهینه از نخاله و در نتیجه عدم پر شدن لندفیل ها وهمچنین کاهش هزینه حمل و نقل نخاله می باشد. در مجموع ۱۰ الی ۱۵ درصد پسماندها غیر قابل بازیافت میباشند و طبق تخمین USGB، ۹۵ درصد ضایعات ساختمانی قابل بازیافت است.
دلایل اصلی برای وجود محلهای دفع (لندفیلها)، سادگی و اقتصادی بودن آنها بوده است. در گذشته دفع سادهتر و ارزانتر از فرستادن نخاله ها به مراکز بازیافت بوده است، در واقع حتی تا ۱۰ سال گذشته، بازار بازیافت ضایعات به ندرت برای بسیاری از مصالح حاصل از تخریب وجود داشت. پیمانکارانی که به دنبال بازارهای بازیافت مانند آسفالت، آجر و بتن بودند با اسقبال کمی روبرو شدند چرا که تولید کنندگان مصالح، استفاده از مواد اولیه بکر و دست نخورده را به منظور حفظ کیفیت و کنترل هزینه ترجیح میدادند. اما با افزایش قیمت مواد خام اولیه طی دهه گذشته و کمیاب شدن آنها و همچنین مقاومت شهرداریها برای گسترش زمینهای دفع ضایعات، اقتصادی بودن بازیافت در قالب بخشی از مدیریت ضایعات مورد توجه قرار گرفت. توجه سازندگان به ضایعات ساختمانی به عنوان منبع تأمین مواد اولیه قابل اعتماد و مقرون به صرفه جلب شد و استفاده از مصالح بازیافتی جایگزین استفاده از مصالح غیر بازیافتی گردید. غیر از هزینه دفع، چند دلیل دیگر نیز برای افزایش توجه به بحث بازیافت نخاله های ساختمانی وجود دارد . کاهش قابلیت استفاده از منابع با کیفیت بالا برای تولید مصالح ساختمانی از جمله مهمترین دلایل میباشد. در بسیاری از موارد، منابع مصالح بکر و دست نخورده فاصله زیادی از محل اجرای پروژه ها دارد و هزینه های حمل ونقل پیمانکاران را مجاب میکند تا در جستجوی یک منبع جایگزین محلی (در دسترس) باشند. تا کنون تحقیقات متعددی در زمینه امکانسنجی اقتصادی احداث مراکز بازیافت انجام شده است. نونس و همکاران در سال ۲۰۰۶ ، به ارزیابی سرمایه گذاری جهت احداث مراکز بازیافت نخاله های ساختمانی در برزیل پرداختند. طبق تحقیقات صورت گرفته، ظرفیت تولیدی هر کارخانه رابطه نزدیکی با سودآوری اقتصادی آن دارد بطوریکه کارخانه های با ظرفیت اسمی کمتر از ۲۰ تن در ساعت، صرفه اقتصادی ندارند. در این مطالعه دو حالت با ظرفیت تولید ۲۰ و ۱۰۰ تن در ساعت بررسی شده است. طبق نتیجه به دست آمده، استفاده از تجهیزات دست دوم برای ظرفیت اسمی ۱۰۰ تن در ساعت، اقتصادی ترین گزینه میباشد.

گامهای امکانسنجی بازیافت نخاله های ساختمانی

به منظور بررسی اقتصادی بودن بازیافت برای احداث یک مرکز بازیافت موارد زیر باید مشخص شوند:
گام اول: برآورد میزان ضایعات تولیدی و ترکیبات آن؛
گام دوم: تعیین میزان هزینه های بازیافت و هزینه های دفع؛
گام سوم: برآورد هزینه های بازیافت مانند هزینه های سرمایه گذاری؛
گام چهارم: تعیین قیمت فروش مصالح بازیافتی؛

میزان سرمایه مورد نیاز جهت احداث واحد بازیافت ضایعات ساختمانی

بودجه: بالاتر از ۵ میلیارد تومان
نام محصول: جداول بتنی ، دیوارهای پیش ساخته مسلح بتنی ، مصالح دانه بندی شده
ظرفیت تولید: ۴۰۰ تن در روز
تعداد اشتغال طرح توجیهی بازیافت ضایعات ساختمانی: ۸۰ نفر
مساحت زمین مورد نیاز جهت بازیافت ضایعات ساختمانی: ۱۲۰۰۰ متر مربع
نرخ برابری دلار: ۱۵۰۰۰۰ ریال
طول دوره ساخت: ۱ سال
سرمایه ثابت: ۴۶۵۶۲ میلیون ریال
سرمایه در گردش: ۷۱۱۲ میلیون ریال
سرمایه کل: ۵۳۶۷۴ میلیون ریال