تولید زیره سبز

زیره سبز به عنوان گیاهی ارزشمند از نظر دارویی دارای ویژگی های است که جایگاه آن را در الگوی کشت مناطق خاصی از کشورمان تثبیت نموده است. تولید سالانه این محصول در کشور ۳۰ هزار تن است و استان های خراسان، کرمان، سمنان و آذربایجان شرقی از تولیدکنندگان عمده آن محسوب می شوند. زیره دارای تانن، روغن زرین و اسانس است. بوی زیره مربوط به آلدئیدی به نام کومینول است. مقدر کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است.
از عمده اهداف و انگیزه های کشاورزان در انتخاب گیاهان دارویی به عنوان فعالیت کشت، سودآوری بالای آنها در مقایسه با انواع مختلفی از سایر محصولات زراعی می باشد. به ویژه آنکه برخی از انواع این گیاهان در شرا یط نامساعد و محدودکننده نیز، قابلیت کشت و تولید را دارند. این مطالعه، به منظور تعیین الگوهای به نسبت بهینه در جهت ایجاد برنامه های متنوع با درنظر گرفتن معیارهای اقتصادی بهره بردار، محدودیت های موجود در بخش کشاورزی و اقلیمی منطقه است.
زیره گیاهی کوچک می باشد که ، بین ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر ارتفاع داشته و ریشه آن به صورت باریک و دارای رنگ سفید می باشد . ساقه ی زیره به شکل راست و دارای تقسیمات دوتایی می باشد . زیره در دو نوع سبز و سیاه کشت می شود . البته زیره سبز و زیره سیاه بسیار شبیه به یکدیگر هستند ، اما زیره سبز دارای رنگی روشن تر و ظاهری بلند تر و صاف تر ، نسبت به زیره سیاه می باشد . برای رشد زیره مدت زمان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز لازم است . به همین جهت کشاورزان می توانند پس از برداشت زیره ، محصولات دیگری مانند ذرت و سویا در زمین کشت نمایند . به دلیل نیاز کمی که زیره به آب دارد ، می توان در مناطقی که منابع آب محدودی دارند ، زیره را کشت نمود . درواقع زیره سبز یکی از اهلی ترین گیاهان دارویی در کشور ایران می باشد . زیره در کشور های محدودی کشت می شود ، در حال حاضر کشور هایی مانند هندوستان ، ایران ، لبنان و اندونزی از عمده صادرکنندگان زیره سبز می باشند .
زیره گیاهی کوچک می باشد که ، بین ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر ارتفاع داشته و ریشه آن به صورت باریک و دارای رنگ سفید می باشد . ساقه ی زیره به شکل راست و دارای تقسیمات دوتایی می باشد . زیره در دو نوع سبز و سیاه کشت می شود .
البته زیره سبز و زیره سیاه بسیار شبیه به یکدیگر هستند ، اما زیره سبز دارای رنگی روشن تر و ظاهری بلند تر و صاف تر ، نسبت به زیره سیاه می باشد . برای رشد زیره مدت زمان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز لازم است . به همین جهت کشاورزان می توانند پس از برداشت زیره ، محصولات دیگری مانند ذرت و سویا در زمین کشت نمایند.

به دلیل نیاز کمی که زیره به آب دارد ، می توان در مناطقی که منابع آب محدودی دارند ، زیره را کشت نمود . درواقع زیره سبز یکی از اهلی ترین گیاهان دارویی در کشور ایران می باشد . زیره در کشور های محدودی کشت می شود ، در حال حاضر کشور هایی مانند هندوستان ، ایران ، لبنان و اندونزی از عمده صادرکنندگان زیره سبز می باشند.
زیره سبز به عنوان یک گیاه دارویی و ادویه ای از روزگاران کهن مورد استفاده قرار گرفته به طوری که قدیمی ترین زیره جهان در شهر سوخته کشف شده است مهمترین این ویژگی ها عبارت اند از:
۱ – فصل رشد نسبتاً کوتاه زیره سبز ( ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز) باعث می شود پس از برداشت محصول زمین را زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای، سویا، هویج، ارزن، کنجد و برد و یا اقدامات اصلاحی روی خاک انجام داد.
۲ – زیره سبز نیاز آبی کمی دارد. علاوه بر آن، قسمت عمده آب مورد نیا ز خود را از نزولات جوی تأمین می کند.
۳ – فصل کاری زیره سبز در مناطق کشت با فصل کاری محصولا ت دیگر تلاقی نداشته و تعادلی در توزیع زمانی کار زارعان و ماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند.
۴ – زیره سبز در مقایسه با سایر محصولات زراعی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است، خصوصاً در مناطقی که آب عامل محدودکننده است.
۵ – از آنجا که زیره سبز گیاهی صادراتی است، قیمت آن کمتر دچار نوسانات شده و موجب اطمینان خاطر کشاورز از فروش محصول خود به قیمت مناسب می شود.

زیره سبز و نیازهای آن برای رشد

محیط رشد زیره سبز

با توجه به منشاء اصلی شدن زیره سبز مناسب ترین منطقه رشد برای آن منطقه معتدله است ، مناسب ترین محدوده دمایی مورد نیاز این گیاه ۲۶-۹ درجه سانتی گراد است ، که این دما در اکثر مناطق زیره کاری در ماه های آخر زمستان و اوایل بهار تأمین می شود .
در کشور ما نیازهای محیطی زیره سبز در اکثر مناطق کشور قابل تأمین است و شاید عامل محدودکننده زراعت آن رطوبت نسبی بالا در مناطق شمالی کشور باشد ، این به این دلیل است که زیره سبز مورد حمله چندین قارچ قرار می گیرد و محدود شدن زراعت زیره سبز به حاشیه کویر نظیر استان های خراسان ، اصفهان و کرمان نیز شاید به همین دلیل باشد .

نیازهای حرارتی زیره سبز

دمای آب و هوای مدیترانه یا برای رشد و نمو زیره سبز مناسب تر است . تجربیات نشان می دهد که بذر زیره سبز دردماهای نزدیک به صفر درجه جوانه نمی زند . حداقل دمای رشد زیره سبز ۹ درجه و حداکثر آن را ۲۶ درجه سانتی گراد اعلام کرده اند و در مورد حداکثر دمای قابل تحمل گیاه گزارشی موجود نیست.
در تست های تعیین قوه نامیه محدود حرارتی ۲۰-۳۰ درجه سانتی گراد برای زیره سبز پیشنهاد شده است .

نیازهای رطوبتی زیره سبز

مطالعه مناطق کاشت و زیستگاه های طبیعی این گیاه بیان گر این است ، که رطوبت نسبی بالا مناسب رشد گیاه نیست . رطوبت نسبی بالا موجب ابتلای زیره به دو بیماری بلایت آلتراناری ایی و بوته میری می شود .

خاک مناسب زیره سبز

گیاهچه زیره سبز بسیار ظریف و ضعیف است ، سبز شدن آن در خاک های سنگین خصوصاً در صورت تشکیل سله در لایه سطحی خاک بسیار مشکل است . لذا خاک های شنی- لومی برای زراعت زیره سبز پیشنهاد می شود ، همچنین وجود تهویه کافی و اکسیژن فراوان خاک برای زراعت موفق این گیاه توصیه می شود و pH خاک ها نیز باید در محدوده ۴/۵ تا ۳/۸ باشد .

نیاز نوری زیره سبز

زیره سبز به دلیل دارا بودن برگ های رشته ای ، درصد کمی از نور رسیده به سطح زمین را دریافت می کند . لذا بحث سایه اندازی و رقابت بر سر جذب نور در این گیاه منتفی است ، روزهای آفتابی و خشک شرایط مطلوبی را برای فرار گیاه از ابتلا به بیماری های قارچی فراهم می کنند .

تهیه بستر بذر

هدف نهایی از تهیه زمین و بستر بذر ایجاد شرایط مناسب برای رشد گیاه است . تهیه زمین یا آماده نمودن خاک برای بذرکاری بدین منظور انجام می شود ، که بذر کاشته شده به سهولت در خاک جوانه زده ، سبز شده و محصول بدهد .
تهیه زمین شامل عملیات تهیه فیزیکی و شیمیایی خاک است . برای تهیه بستر بهتر است در اوایل پائیز پس از افزودن کودهای حیوانی ، زمین شخم مناسبی بخورد .
خاکی که این گیاه در آن کشت می شود ، باید کاملاً نرم و بسترعاری از کلوخ باشد که القای بذر با خاک زیاد شود ، تا جوانه زنی بهتر صورت گیرد ، زیرا جوانه های زیره سبز بسیار ضعیف بوده و به سله و فشردگی زیاد خاک حساسیت دارد .
باید توجه داشت فشردگی خاک در لایه سطحی زمین برای گیاهان دانه ریز به علت حفظ رطوبت خاک مناسب بوده و باعث استقرار بهتر گیاه می شود . بنابراین احتمال می رود برای داشتن تحمل پذیری خوب و کاهش مقدار بذر مصرفی و حفظ رطوبت خاک بایستی تمهیداتی صورت گیرد که سطح خاک فشرده شود .

ویژگی ها و مزایای زیره سبز

۱ . فصل رشد نسبتاً کوتاه زیره سبز ( ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز ) باعث می شود ، پس از برداشت محصول زمین را زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای ، سویا ، هویج ، ارزن ، کنجد و برد و یا اقدامات اصلاحی روی خاک انجام داد .
۲ . زیره سبز نیاز آبی کمی دارد . علاوه بر آن ، قسمت عمده آب مورد نیاز خود را از نزولات جوی تأمین می کند .
۳ . فصل کاری زیره سبز در مناطق کشت با فصل کاری محصولات دیگرتلاقی نداشته و تعادلی در توزیع زمانی کار زارعان و ماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند .
۴ . زیره سبز در مقایسه با سایر محصولات زراعی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است ، خصوصاً در مناطقی که آب عامل محدود کننده است .
۵ . از آنجا که زیره سبز گیاهی صادراتی است ، قیمت آن کمتر دچار نوسانات شده و موجب اطمینان خاطر کشاورز از فروش محصول خود به قیمت مناسب می شود .
۶ . زیره یکی از محصولاتی است که نسبت به خشکی ، سرما و شوری خاک تا حدود زیادی مقاوم است .

اهمیت اقتصادی تولید زیره سبز

زیره سبز به عنوان مهمترین گیاه داروئی اهلی در کشور ما شناخته شده است. این گیاه در حال حاضر در کشور در استان های خراسان، آذربایجان شرقی، یزد، سمنان، اصفهان و بخش هایی از استان گلستان و کرمان کشت می گردد.
زیره سبز برخلاف عملکرد نسبتاً کم دارای ارزش اقتصادی بالایی می باشد به طوریکه بهای هر کیلوگرم زیره سبز در سال ۱۳۸۰ در کشور مبلغ ۱۵۰۰۰ بوده که حداقل معادل ۱۰ کیلوگرم می باشد. نرخ جهانی زیره سبز نیز ۲/۱ به ازای هر کیلوگرم است، لذا ارزش متوسط صادرات زیره سبز در سال ۱۳۸۰ در کشور مبلغ ۴/۶ میلون دلار می باشد. اهمیت این محصول تنها در ارزآوری آن برای اقتصاد کشور می باشد بلکه از جهت اشتغال زایی نیز قابل توجه است؛ زیرا حدوداً یک هکتار زیره کاری ۳۵ نفر کارگر در روز نیاز دارد.

صادرات زیره سبز

زیره سبز با توجه به شرایط خاص اکولوژیکی مورد نیاز برای کشت آن در مناطق محدودی از جهان تولید می شود. کشورهای هندوستان، ایران، اندونزی و لبنان صادرکنندگان اصلی زیره سبز بوده، ولی کشورهای دیگری مانند ترکیه، مصر، سوریه، چین، قبرس، آرژانتین و مکزیک نیز صادرکننده زیره سبز هستند. صادرات زیره سبز ایران از سال ها پیش شروع شده و میزان صادرات آن در سال ۱۳۳۷ بالغ بر ۸۷۹۹ تن بوده است.
بررسی ها حاکی است که سهم ایران از بازار اتحادیه اروپا ۳/۳۲ درصد است.که می توان با رفع محدودیت مجوز صادراتی و پیمان ارزی آن را تا حدود ۴۵ درصد افزایش داد از جمله علل رکود زیره سبز صادراتی ایران در چند ساله اخیر می توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱. عدم توازن نرخ صادراتی در مقایسه با تورم و قیمت تمام شده تولید داخلی.
۲. عدم کنترل و نظارت دقیق از طرف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی بر کیفیت زیره سبز.
۳. عدم تهیه و بسته بندی زیره سبز ب ه صورت صحیح و مطابق اصول طبقه بندی بین المللی رعایت نکردن بهداشت و لحاظ نکردن سلیقه مصرف کنندگان.
۴. عدم وجود تبلیغات وسیع و موثر برای تشویق و حمایت تولیدکنندگان و صادرکنندگان.
۵. فاصله زیاد ایران از پیشرفت علوم و فنون در رابطه با فرآیند تولید و فرآوری زیره و پایین بودن امکانات در کشور.
۶. پیدایش رقبای جدید که اغلب پیشرفته تر از کشورمان عمل می کنند.
٧. حضور صادرکنندگانی که با مسائل صادرات آشنایی اندکی دارند.

فرایند کشت زیره سبز

وزن هزار دانه

۳-۲ گرم و مقدار بذر مورد نیاز جهت تولید نشاء برای یک هکتار زمین : در کشت دستی معمولاً ۲۵-۱۵ کیلوگرم در هکتار ودر کشت مکانیزه ۱۲– ۸ کیلوگرم در هکتار می باشد و فواصل کاشت ( بر حسب سانتی متر : ) ۵۰×۴ – ۲۵×۲۰
سیستم کاشت (آبیاری) : فارو یا کرتی

دور آبیاری

بسته به منطقه و نوع کاشت ۶-۱ نوبت آبیاری می شود ، ولی معمولاً سه نوبت آبیاری ، یکی در هنگام کاشت و دو نوبت در بهار صورت می گیرد . در استان خراسان بیشتر به صورت دیم کشت می شود .

نیازهای اصلی غذایی

۱۷۰-۱۲۰ کیلوگرم در هکتار کود ازت ، ۲۰۰-۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود فسفاته و۲۰۱۵ تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده مورد نیاز است .

روش کاشت : مستقیم

_ زمان مناسب برای کاشت مستقیم : بر حسب آب وهوا متفاوت است و معمولاً از نیمه آذر ماه تا اوایل اسفند متغییر است . تیمارهای مورد نیاز جهت برطرف کردن دوره خواب بذر : اگر به مدت ۳۶-۲۴ ساعت در آب خیسانده شوند قوه رویشی بذرها افزایش می یابد .
_ طول مدت جوانه زنی بذر : ۱۵-۱۰روز .
_ بافت خاک مناسب برای رشد گیاه : خاک لومی شنی یا آهکی با زهکشی مناسب .
_ PH اپتیمم مورد نیاز : ۳ /۸-۵/۴ .

زمان برداشت

اواخر بهار وقتی که بذرها قهوه ای شدند . زیره سبز پس ازکاشت به حدود ۱۲۰روز برای رسیدن بذر و برداشت نیاز دارد .

عملیات پس از برداشت

خشک کردن و بوجاری بذرها تا از سایر اندام ها جدا شوند و بعد با استفاده از جریان هوا آنها را تمیز و بسته بندی می کنند .

دقت های لازم در عملیات برداشت

باید برداشت قبل از رسیدگی کامل بذور و ریزش انجام می شود .

مراقبت های ویژه در زمان برداشت

این گیاه به بیماری های قارچی بسیار حساس است ، به همین منظور نباید آن را با گیاهان تیره چتریان به تناوب کشت نمود . علف های هرز را نیز ۲ تا ۳ بار وجین کرد و عملکرد : ۱- ۸/۰ تن در هکتار بذر تولید می کند و توجیه اقتصادی فعالیت تولیدی مورد مطالعه در هکتار است .

عمده خریداران زیره سبز

عمده ترین خریداران گیاهان دارویی ایران : کشورهای اروپای غربی به خصوص آلمان ، انگلستان ، فرانسه و آمریکا ، هندوستان ، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس .
ایران برای رقابت در این بازار جهانی و کسب جایگاه مناسب نیازمند توجه به موارد زیر می باشد:
فرهنگ سازی برای اعتماد به گیاهان دارویی هم در عرصه تولید و هممصرف گیاهان دارویی .
تحقیقات علمی و بازاری چه در مرحله شناخت و انتخاب گیاه هدف ، تولید و فرآوری ، بازاریابی و صادرات ، شناخت بازارهای جهانی و . . . .
تلاش در جهت حذف دلال گری و رانت و . . . در تمامی مراحل به منظور توزیع عادلانه سود بین ارکان این شبکه تولید و مصرف .
افزایش سطح زیر کشت به منظور تولید انبوه برای تامین نیاز داخلی وصادرات .
افزایش سطح کمی و کیفی در تمامی مراحل تولید و عملیات بازاریابی شامل انبارداری ، حمل و نقل ، درجه بندی ، بسته بندی و تبدیل ( به دلیل حساسیت خاص گیاهان دارویی از نظر فساد پذیری ، تولید فصلی ، حجیم بودن و . . . .)

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح تولید زیره سبز

ظرفیت تولید : ۱ تن در هکتار
نرخ برابری دلار : ۳۰۰۰۰ تومان
مساحت زیر کشت : ۱ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۳۵ نفر نیروی فصلی
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱۶ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۲۸ درصد
تعداد دفعات مورد نیاز آبیاری : ۶
قابل قبول ( ec ) : 5000
کود شیمیایی مورد نیاز : ۱۵۰ کیلوگرم
کود دامی پوسیده : ۲۰ تن
زمان کاشت: بهار
میزان بذر/ نشاء/ قلمه / پیاز در هکتار : ۱۵۰۰۰ قلمه ریشه دار
زمان برداشت : خرداد
عملکرد: ۱ تن
قسمت مصرفی : بذر
قیمت تقریبی فروش هر کیلو : ۱۰۰ هزار تومان

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: