تولید گل راعی

هوفاریقون با نام علمی که به گل راعی، علف چای، هزار چشم و گل شهناز هم معروف می‌باشد و در برخی مناطق به اشتباه (چای کوهی) خوانده می‌شود، گیاهی علفی و پایا متعلق به تیره Clusiaceae و زیر تیره Hypericaceae می‌باشد که معمولاً به صورت خودرو (علف هرز) در میان کشتزارهای گندم و ذرت یافت می‌شود. در ایران در دامنه کوه‌های البرز، چالوس، مازندران و نقاط غرب ایران به حد زیادی می‌روید. علف چای و گیاهان مشابه آن به دلیل داشتن hypericin خواص مشابه و نزدیک به هم دارند؛ اما گونه H.perforatum به طور خاص، یکی از گیاهان پرفروش در ایالات متّحدهٔ آمریکا می‌باشد که سالانه حدود ۲۱۰ میلیون دلار فروش دارد. به طور کلی، (تجارت این گیاه در سراسر دنیا سالانه حدود ۵۷۰ میلیون دلار می‌باشد. زراعت هوفاریقون در اروپای غربی طی ۵ سال گذشته گسترش یافته است. به طور مثال در آلمان سطح تولید این گیاه در سال ۱۹۹۷ به ۳۰۰ هکتار رسید در حالی که در سال ۱۹۹۲، این میزان ۱۵ هکتار بوده است. گستره این گیاه، عمدتاً مناطق معتدل اروپا، اوکراین، روسیه، ترکیه، هند، چین، شمال آفریقا، خاورمیانه و ایالات متّحده ی آمریکا گزارش شده است.

ریخت شناسی گل راعی

گل راعی گیاهی است پایا، فاقد کرک، با ساقه ایستاده، در پایین چوبی، ارتفاع ساقه های آن بسته به شرایط محیطی ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر و قطر آن‌ها ۳ تا ۵ میلی متر می‌باشد. گل راعی دو نوع ساقه تولید می‌کند، یک نوع آن ساقه‌های گل دهنده هستند که از روی طوقه خارج شده، رنگ آن‌ها معمولاً قرمز و در انتها دارای انشعابات فراوان می‌باشد که در اواخر زمستان شروع به رشد کرده و در بهار به گل می‌روند. نوع دیگر ساقه آن، ساقه‌های رویشی می‌باشد که بدون گل بوده و در اواخر تابستان یا پاییز از روی طوقه خارج شده و حدود ۳۰ سانتیمتر رشد می‌کند. برگهای گل راعی، متقابل، بیضوی کشیده، با انتهای گرد، بدون بریدگی و دارای حاشیه‌ای تیره بوده که بدون دمبرگ روی ساقه قرار دارند. رنگ برگ در سطح زیرین کم رنگ و شامل نقاط شفاف سوراخ مانند بوده که در واقع کیسه‌های ترشحی مملو از اسانس می‌باشند و نقاط تیره واقع در حاشیه برگها، محل تجمع هیپریسین، ماده مؤثره گیاه می‌باشد. به طور کلی گل راعی از نظر شکل برگ به سه دسته (برگ پهن، برگ باریک و متوسط) تقسیم می‌شود. گل‌ها دوجنسی (نر و ماده) و گلبرگ‌ها زرد درخشان و اندازه آنها ۱ تا ۳ سانتی متر به صورت مجتمع (گل آذین پانیکول) می‌باشد. هر گل از پنج گلبرگ با تقارن شعاعی با پرچمهای بیرون زده تشکیل شده است. از مراحل تکامل گل، ظهور نقاط تیره رنگ محتوی شیره قرمز رنگ مایل به قهوه ای بوده که در طول فصل تابستان به تدریج بر روی گلبرگ‌ها و کاسبرگ‌ها پدیدار می‌شود و به غده‌های ترشحی معروفند. میوه گل راعی کپسولی شکل بوده که طول آن ۷ تا ۸ میلی متر و قهوه‌ای رنگ می‌باشد.

منشأ و پراکنش گل راعی

منشاء این گیاه بیشتر اروپا، غرب سیبری تا شمال غرب چین، آسیای صغیر، نواحی مدیترانه، شمال آفریقا، کانادا و استرالیا می‌باشد و در ایران این گیاه در مرغزارها و مراتع آفتاب گیر نواحی البرز، کرج، چالوس، گیلان، لاهیجان، طالش، بروجرد، کوه الوند و نهاوند، شمال غرب، شمال شرق و غرب، استان‌های فارس، کهکیلویه و دامنه‌های البرز می‌روید. هر چند گل راعی به عنوان علف هرز مزارع مطرح بوده و بیشتر در زمینه ای بایر و حاشیه جاده‌ها می‌روید؛ ولی علف هرز اختصاصی مزارع چای می‌باشد.

موارد استفاده گل راعی در طب سنتی

در طب سنتی ایران، گیاه هوفاریقون به عنوان ضدافسردگی، مدر و ضد درد و همچنین ضدعفونی کننده و ترمیم کننده زخمها مصرف دارد. همچنین در منابع دیگر، استفاده از این گیاه در درمان اختلالات عصبی به ویژه افسردگی و میگرن ذکر شده است. مهم‌ترین خواص این گیاه از نظر حکمای قدیمی عبارت‌اند از: مدر، تب بر، ضددرد، ضدنقرس، رماتیسم و اسپاسم های مزمن گوارشی، سقط جنین، درمان سیاتیک، درمان بیماری‌های عفونی مانند سفلیس، سل، اسهال خونی، سیاه سرفه، دفع کرم و درمان مالاریا از موارد استفاده دیگر این گیاه، درمان زخمها، سوختگی‌ها، آفتاب سوختگی و نیش حشرات خزنده ذکر شده است.

اهداف راه اندازی تولید گل راعی عبارتند از:

– تولید و عرضه به بازارهای محلی از محصول با کیفیت گل راعی
– فراهم سازی زمینه صادرات به سایر کشورهای مصرف کننده
– ایجاد اشتغال پایدار برای فارغ التحصیلان کشاورزی و سایر نیروهای ماهر کارگری
– صرفه جویی در مصرف آب و افزایش خروجی سرمایه در بخش کشاورزی با توجه به مصرف کم‌تر آب در این محصول
– استفاده از اراضی مازاد زراعی جهت کشت گل راعی
– توسعهٔ فرهنگ مصرف دارویی و غذایی گل راعی
– تأمین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای فرآوری گیاهان دارویی کشور
– تأمین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولید داروهای گیاهی کشور
– جلوگیری از واردات فرآورده‌های تولیدی این گیاه به کشور

فرآیند تولید گل راعی

الف) بذر: گل راعی به راحتی توسط بذر تکثیر شده و زمان مورد نیاز برای جوانه زنی بذر آن بین ۷ تا ۲۸ روز متغیر است و حدود ۵۰ درصد بذرها یک هفته پس از کاشت جوانه می‌زنند. تحقیقات نشان داده است که بذر گل راعی دارای خواب فیزیولوژیک بوده و پس از رسیدن، بذرها به یک دوره ۴ تا ۶ ماهه نیاز دارند تا برای جوانه زنی آماده شوند.
ب) تکثیر از طریق قلمه: هوفاریقون را می‌توان از طریق قلمه‌های ساقه نیز تکثیر کرد. در این روش، قلمه‌های چوبی نرم را در اواخر تابستان از گیاه جدا کرده و پس از کاشت آن‌ها در بستر مناسب گلخانه با استفاده از سیستم مهپاش قلمه‌ها را ریشه دار می‌کنند.
ج) ریزوم و تقسیم بوته: هوفاریقون را می‌توان از طریق ریزوم های موجود در قاعده ساقه و تقسیم بوته نیز تکثیر نمود.
د) کشت بافت: در تحقیقی با استفاده از ایجاد محیط کشت مناسب و هورمون گیاهی BAP معلوم گردید که هوفاریقون یک گیاه باززایی کننده قوی بوده و توانایی تولید شاخه‌های نابجای فراوانی دارد.

میزان سرمایه مورد نیاز جهت احداث تولید گل راعی

بودجه: کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان
نام محصول: گل راعی
سطح زیر کشت: ۱۰۰۰۰ متر مربع
ظرفیت تولید سالیانه : ۴ تن
نرخ برابری دلار: ۱۵۰۰۰۰ ریال
طول دوره ساخت: ۱ سال
سرمایه ثابت: ۴۹۳ میلیون ریال
سرمایه در گردش: ۸۲۲ میلیون ریال
سرمایه کل: ۱۳۱۵ میلیون ریال