خط تولید دمنوش گیاهی

۱-تهیه مواد اولیه

ویژگی های گیاهان دارویی:به نوشیدنی هایی که از دم کردن گیاهان دارویی مختلف به دست می آیند،دمنوش گفته می شود. دمنوش ها اجزای گیاهان دارویی قابل حل در آب مانند گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه و پوست میوه هستند. این دمنوش ها معمولاً خاصیت دارویی دارند. انواع دمنوش ها به صورت تکی و یا تر یکبی تولید می شوند. آویشن، زیره، چای سبز، بابونه و گل گاوزبان مهم ترین گیاهان دارویی مورد استفاده در کشور ما هستند.گیاهان دارویی، اغلب دارای سلول هایی با دیواره های مقاوم و مستحکم هستند که بدن ما به سبب نداشتن آنزیم های تجزیه کنندۀ این تر یکبات، قادر به هضم و دسترسی به ترکیبات مفید آنها نیست.
بنابراین برای دسترسی به این ترکیبات سودمند باید از روش هایی مانند دم کردن و یا جوشاندن استفاده کرد. دم کردن و جوشاندن گیاهان دو روش مختلف است و نوشیدنی حاصل از هر روش، خاصیت و تأثیر جداگانه ای بر بدن می گذارد.
اصول انتقال و شرایط نگهداری گیاهان دارویی
فرایند انتقال گیاهان دارویی از مزرعه تا کارخانه برای تهیه دمنوش و عرق گیری مشابه هم است.
این محصولات به صورت فله منتقل می شوند و انتقال باید در کوتاه ترین فاصله زمانی انجام گیرد و زمان انتقال گیاه در هنگام خنکی هوا (اوایل صبح و یا غروب) باشد.

۲- مرحله خشک کردن

اصول خشک کردن: در صورت استفاده از برگ گیاهان برای تولید دمنوش؛ این قسمت باید شست وشو داده شود درحالی که قسمت های دیگر مثل گل ها یا میوه ها نیازی به شست وشو ندارند و تنها قسمت های نامناسب آنها توسط الک جداسازی می شوند و بعد از ورود به کارخانه به بخش خش ک کن منتقل می شوند. عملیات خشک کردن باید در دمای ۳۵ ۳۰ درجه سلسیوس دور از نور مستقیم انجام شود؛ زیرا ترکیبات مؤثر در گیاهان دارویی فرّار بوده و در دمای بالاتر، از گیاه خارج می شوند. در روش سنتی عملیات خشک کردن باید به صورت سایه خشک انجام گیرد؛ زیرا قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم سبب خروج تر یکبات فرّار و تغ ییر رنگ محصول می شود. عوامل مؤثر بر خشک کردن شامل دمای خشک کن، حجم و سرعت تهویه و ضخامت محصول در خشک کن است.

۳- مرحله سورتینگ و خرد کردن

بعد از خشک کردن، ابتدا عملیات بوجاری صورت م یگیرد. به این ترتیب گیاهان خشک روی نقاله های مشبک لرزان حرکت میک نند؛ در این مرحله از سمت بالا یا پایین، باد به روی آنها دمیده می شود و خاک آنها را جدا میکند. عملیات درجه بندی با الکهای لرزان با مش های مختلف انجام می شود. به این ترتیب که بالاترین بخش دارای قطر ۲۵ ۵ میلی متر بوده و برای دمنوش استفاده می شود.
آنچه روی الک دومی جمع می شود؛ قطر کمتر از ۵ میلی متر داشته و برای چاشنی استفاده میشود و آنچه قطر کمتر از ۳ ۲ میلی متر دارد، کم کیفیت ترین بخش است و به صورت دمنوش های کیسه ای ۱ استفاده می شود.

۴- مرحله فرمولاسیون

اصول اختلاط دم نوش های گیاهی: در دمنوش های ترکیبی معمولاً چند گیاه به منظور هدفی خاص با هم ترکیب می شوند. برای مثال گروهی از دمنوش های ترکیبی انرژی زا، بعضی کم کننده فشار خون و گروهی دیگر آرام بخش هستند.
در هنگام اختلاط دمنوش های گیاهی باید کاملاً محتاط بود و عاقلانه رفتار کرد. در این مورد باید به مواردی مثل طبیعت و مزاج افراد، تأثیر روی فشار خون، اثرات و تداخل گیاهان دارویی نسبت به هم توجه کرد؛ بنابراین نم یتوان هر نوع گیاهی را با هم مخلوط کرد.
در هنگام اختلاط هرگز نباید تعداد زیادی گیاه دارویی را با هم مخلوط کرد و نیز نباید در مصرف گیاهان دارویی زیاده روی کرد. برخی از این تر یکبات می تواند، به صورت زیر باشد:
آویشن و چای سبز و گل گاوزبان
دارچین و بابونه
آویشن، زیره، دارچین و چای سبز
باید توجه داشت که گیاهان دارویی جایگزین داروهای شیمیایی برای درمان بیماری ها نیستند؛ بلکه بیشتر به عنوان ترکیباتی برای پیشگیری و افزایش مقاومت عمومی بدن به شمار می آیند. طی فرایند مخلوط کردن، یک گیاه، به عنوان پایه انتخاب شده و رعایت نسبت مناسب بین گیاهان اهمیت بسیار دارد.
برخی از نسبت ها به شرح زیر می باشد:
۱ چای سبز (گیاه پایه) ۵۰ درصد + گل گاوزبان ۳۰ درصد + آویشن ۲۰ درصد
۲ بابونه (گیاه پایه) ۷۰ درصد + دارچین ۳۰ درصد
۳ زیره ۱۵ درصد + دارچین ۱۵ درصد + چای سبز ۴۰ درصد + آویشن ۳۰ درصد

۵- مرحله بسته بندی

بسته بندی، باید گیاه دارویی را در مقابل رطوبت و تابش مستقیم نور خورشید محافظت کند. برای دمنوش ها می توان از دو نوع بسته بندی استفاده کرد. یکی بسته بندی به صورت فله در ظروف با وزن های مختلف که مصرف کننده در هر وعده مقدار دلخواه از دمنوش را به وسیله پیمانه برای مصرف بر دارد، در این صورت جنس بسته بندی باید نسبت به رطوبت غیرقابل نفوذ باشد. نوع دیگر بسته بندی، کیسه های سلولزی است؛ کیسه ها باید در بسته بندی ثانویه از جنس کاغذ قرار گرفته و سپس در یک جعبه مقوایی قرار گیرند. روی جعبه نهایی به منظور جلوگیری از آلودگی پوشش پلیمری مقاوم در مقابل رطوبت قرار می گیرد.

۶- مرحله انبارش

اصول انبارداری و کنترل کیفیت محصول نهایی: انبار نگهداری دمنوش های بسته بندی شده دارای دمای معمولی و رطوبت نسبی پا یین است. نحوه چیدمان بسته ها باید به گونه ای باشد؛ که جریان هوا در اطراف آنها به خوبی صورت گیرد. در این مرحله دمنوش ها را باید از نظر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مورد بررسی قرار داد. ویژگی های فیزیکی شامل عطر، طعم و رنگ، شفافیت و عدم وجود مواد خارجی است. برای بررسی عطر، رنگ و شفافیت ابتدا باید نمونه ها را به مدت ۵ دقیقه در آب جوش قرار داده و سپس مورد بررسی قرار داد.