طرح ایجاد باراندازها، مراکز و هاب لجستیکی

بارانداز

قسمتی از ساحل یا بندرگاه یا منزلی از راه و یا کاروانسرا که در آن چارواداران یا کشتیها یا وسایل دیگر حمل و نقل مال التجاره و بار خود را از ستوران فرو گیرند . ۲ – ( اسم ) اقامت مقام گزیدن.

مفهوم هاب لجستیکی

یکی از واژگان بسیار مهم در صنعت لجستیک، هاب لجستیکی (Logistics Hub) است. هاب لجستیکی، مرکزی خاص است که در آن تمامی فعالیت‌های سازمان‌دهی، تفکیک، هماهنگی، توزیع و حمل‌ونقل کالا از طرف واحدهای مختلف تجاری و توسط اپراتورهای مختلف صورت می‌گیرد.
هاب لجستیکی به عناوین دیگری همچون، پارک لجستیکی، پلتفرم باربری، دهکده باربری، پایانه و مرکز حمل‌ونقل نیز شناخته می‌شود. این مفهوم نقشی بسیار مهم در صنعت حمل و نقل لجستیک دارد و لذا درباره آن تا به حال مقالات مختلفی چه به صورت تخصصی و چه به صورت عمومی، منتشر شده است. اما بیایید تا یک بار برای همیشه به صورت ساده اما تخصصی با این واژه بسیار مهم در فضای کسب و کارهای لجستیکی آشنا شویم. طرح ایجاد باراندازها، مراکز و هاب لجستیکی

خصوصیات هاب لجستیکی

بر اساس قوانین، نه‌ تنها یک هاب باید مجهز به تجهیزات و امکانات لازم باشد بلکه متصدیان هاب نیز باید یا مالک تجهیزات و تسهیلات باشند و یا آن را اجاره کرده باشند. این مراکز به امکاناتی همچون، انبارها، محل‌های آماده و ذخیره‌سازی، مرکز توزیع، دفتر مرکزی و خدمات باربری و حمل‌ونقل نیز نیاز دارند.همچنین با توجه به قوانین تجارت و رقابت آزاد، تمامی شرکت‌های فعال در امور خدمات حمل‌ونقل و لجستیک، باید به هاب لجستیک دسترسی داشته باشند

هاب لجستیکی و تقسیم‌بندی آن

با توجه به تنوع بالا در انواع مراکز لجستیکی،‌ موارد زیر به‌عنوان انواع مهم و معروف این مراکز در کشور مدنظر قرار گرفته‌اند.

– پارک‌های لجستیکی

– دهکده‌های بار

– بنادر خشک

مراکزی در ایران هستند که به‌نوعی نقش هاب را در امور مرتبط با لجستیک ایفا می‌کنند، اما شاید نتوان بر اساس تعاریف نام مراکز لجستیکی را بر آن‌ها نهاد. در این راستا دسته سوم هاب‌های لجستیکی یعنی گروه سایر به این زیرساخت‌ها تخصیص داده شده است. پایانه‌های صادراتی، پایانه‌های بار و پایانه‌های مرزی ازجمله این مراکز هستند. نکات قابل‌توجه در ارتباط با این پایانه‌ها به شرح زیر است.
پایانه‌های صادراتی کمابیش نقش هاب‌های لجستیکی را در زمینه صادرات ایفا می‌کنند.
پایانه‌های بار اما تنها هابی برای تجمع رانندگان و شرکت‌های حمل‌ونقل هستند که جریان کالایی از آن‌ها عبور نمی‌کند.
بالاخره پایانه‌های مرزی مکان‌هایی برای عبور کالاهای ترانزیتی هستند که می‌توانند به‌عنوان مبنایی برای توسعه مراکز لجستیکی تبدیل شوند.

تعاریف انواع هاب‌ها (مراکز) لجستیکی

شهر لجستیکی

شهر لجستیکی را می‌توان پیشرفته‌ترین و کامل‌ترین نوع هاب‌های لجستیکی دانست که به‌تازگی در سطح جهان موردتوجه قرار گرفته‌اند. درواقع شهر لجستیکی حد کمال یک هاب لجستیکی است. شهرهای لجستیک که تنها در دهه اخیر موردتوجه قرار گرفته‌اند. درواقع این مراکز قابلیت ارائه خدمات لجستیکی را در سطوح بین‌المللی دارا هستند. چنین مراکزی نیازمند زیرساخت‌های عظیمی همچون فرودگاه و بندر هستند.طرح ایجاد باراندازها، مراکز و هاب لجستیکی

مراکز لجستیکی

مراکز لجستیکی طیف وسیعی از انواع هاب‌های لجستیکی را شامل می‌شوند که ازنظر توسعه‌یافتگی در سطح پایین‌تری از شهر لجستیکی قرار دارند. این هاب‌های لجستیکی رویکردهای بسیار متنوعی را از ترانزیت تا واردات و صادرات و توزیع منطقه‌ای کالا و توزیع شهری کالا بر عهده دارند.
این مراکز از دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشورهای مختلف جهان موردتوجه قرار گرفتند. در آن زمان مفهوم برون‌سپاری فعالیت‌های لجستیکی به شرکت‌های دارای تخصص به‌تازگی مطرح شده بود و مراکز لجستیکی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها تجاری در راستای ارائه انواع خدمات حمل‌ونقل،‌ انبارداری و سایر خدمات ارزش افزوده (حتی مونتاژ سبک) توسط چندین شرکت خدمات لجستیکی در یک محل مشترک، ظهور پیدا کردند.
سطح مختلفی از خدمات در این مراکز ارائه می‌شود که یک مرکز لجستیکی ممکن است یک یا چند دسته از خدمات را به طور همزمان ارائه کند که شامل موارد زیر است.
– لجستیک شهری یا توزیع شهری (جمع‌آوری و توزیع کالاها در مناطق شهری)
– لجستیک منطقه‌ای (جمع آوری و توزیع کالاها در داخل مناطق)
– لجستیک ملی یا بین‌المللی (انتقال کالا در سطح ملی، واردات، صادرات، ترانزیت)
– لجستیک معکوس (جمع‌آوری و انهدام زباله‌ها که معمولاً در لجستیک شهر ادغام می‌شود)
“مرکز لجستیکی” (Logistic Centre) عبارت است از محلی که در آن کلیه فعالیت‌های مرتبط با حمل‌ونقل، توزیع و سایر خدمات لجستیکی کالاها در سطوح بین‌المللی یا ملی توسط چندین متصدی انجام می‌گیرد. متصدیان ممکن است خود مالک تسهیلات و تجهیزات بوده یا آنها را در اجاره داشته باشند.

بررسی ضرورت ایجاد هاب لجستیکی در ایران

براساس مطالعات صورت گرفته توسط بانک جهانی، بهبود و ارتقای عملکرد لجستیک به عنوان یکی از اهداف مهم توسعه، طی سالیان اخیر، مطرح شده است؛ چراکه لجستیک تأثیر بسزایی بر فعالیت های اقتصادی کشورها دارد. نتایج بررسی های بانک جهانی طی سال های ۲۰۰۷ ، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ حکایت از این دارد که از میان کشورهای با درآمد سرانه هم سطح، آن کشورهایی که عملکرد لجستیکی بهتری داشته اند، از یک درصد رشد بیشتر در تولید ناخالص داخلی و دو درصد رشد بیشتر در تجارت برخوردار شده اند. لذا در این گزارش به بررسی ضرورت ایجاد مراکز و هاب لجستیکی پرداخته شده است.

مزیت های لجستیکی ایران

کشور ایران به لحاظ جغرافیایی، منطقه ای استراتژیک محسوب میشود که قابلیت تبدیل شدن به حلقه لجستیک، بین آسیا و اروپا را از یک سو و حلقه ارتباطی بین کشورهای آسیای میانه و آب های آزاد را از سوی دیگر داراست.
– سابقه دیرینه تجارت و بازرگانی در ایران
– پهنه گسترده کشور
– تعداد زیاد کشورهای همسایه
– دسترسی به آب های آزاد
– قابلیت تبدیل شدن به حلقه لجستیک بین آسیا و اروپا
– رویکرد بسیار مثبت و وسیع جامعه دانشگاهی کشور به مقوله لجستیک طی دهه اخیر

جایگاه لجستیکی ایران

کشور ایران به لحاظ جغرافیایی، منطقه ای استراتژیک محسوب می شود که قابلیت تبدیل شدن به حلقه لجستیک بین آسیا و اروپا را از یک سو و حلقه ارتباطی بین کشورهای آسیای میانه و آب های آزاد را ازسوی دیگر دارا است. شاخص ها و وضعیت فعلی مراکز لجستیکی در ایران به شرح زیر است.

شاخص عملکرد لجستیکی

براساس گزارش منتشر شده در سال ۲۰۱۶ میلادی ازسوی بانک جهانی، رتبه ایران در این شاخص بین المللی با صعودی ۱۸ پله ای به رتبه ۹۶ ارتقا یافته است. این شاخص ها شامل کارایی فرایندهای ترخیص کالا، کیفیت زیرساخت های لجستیکی، سهولت در ارسال محموله های بین المللی و ردیابی کالاهای ارسالی و تحویل به موقع کالا می باشد. بیشترین جهش عملکرد لجستیکی ایران در زیرشاخص سهولت در ارسال محموله های بین المللی بوده است.

شاخص جهانی توانمندسازی تجاری

این شاخص، یک شاخص کلان بین المللی برای نشان دادن وضعیت تجاری کشورها در زمینه های مختلف است. شاخص های دسترسی به بازار داخلی و خارجی، کارایی و شفافیت امور گمرکی و محیط عملیاتی کسب وکار از این نوع شاخص هستند. در طی سال های اخیر، برخی از این شاخص ها روند نزولی داشتند.

وضعیت فعلی مراکز لجستیکی در ایران

از بین بنادر خشک در آپرین، سیرجان و سلفچگان، مناطق مرکزی، لرستان جهت اتصال با بندر امام خمینی و در استان یزد به عنوان نقطه ثقل ارتباطی کشور، فقط بندر خشک آپرین احداث شده است.

مقایسه زیرساخت ها و عملکرد لجستیک تجاری

ایران در قسمت زیرساخت های لجستیکی به صورت تفکیکی تقریبا مناسب است، اما بررسی ترکیبی کل شبکه لجستیک کشور، وضعیت بسیار ضعیف تری را نشان می دهد که به دلیل کمبود زیرساخت های کارآ و نحوه بهره برداری از این زیرساخت ها می باشد. پاشنه آشیل لجستیک ایران، ایجاد و توسعه زیرساخت هایی است که امکان برقراری یک جریان بدون قطعی در تجارت داخلی و خارجی کشور ایجاد کند. اهمیت لجستیک به اندازه ای است که در اسناد بالادستی به آن پرداخته شده است. از این بین می توان به جایگاه لجستیک و حمل و نقل در سند چشم انداز افق ۱۴۰۴ و سیاست های کلی نظام در دوره چشم انداز، اقتصاد مقاومتی و برنامه های توسعه اول تا ششم اشاره کرد.

چالش ها

عمده ترین چالش های حوزه لجستیک در کشور را می توان در دو بخش ساختار کلان مدیریتی و مؤلفه های حوزه لجستیک طبقه بندی نمود.
چالش های مربوط به ساختار کلان مدیریتی
– نبود دید کلان و سیستمی درخصوص مدیریت توسعه بلندمدت لجستیک در کشور
– نبود سازوکارهای یکپارچه سیاستگذاری و اجرا در حوزه لجستیک کشور
– نبود تعامل مطلوب میان وزارتخانه های متولی لجستیک
– عدم محاسبه شاخص های کلان لجستیک در برنامه های توسعه ای
چالش های مربوط به مؤلفه های حوزه لجستیک
– نبود زیرساخت های جادهای کافی در مسیرهای ترانزیتی کشور و فرسودگی ناوگان جادهای کشور در بخش حمل ونقل جاده ای
– توجه ناکافی به بهره برداری در حمل ونقل ریلی و فقدان حمل ونقل سریع السیر و مجهز نبودن شبکه به سیستم های برقی در بخش حمل ونقل ریلی
– نبود اراده توسعه هاب های لجستیکی با رویکرد ساماندهی به شبکه تجارت داخلی کشور
– عدم توسعه هاب های لجستیکی با رویکرد بین المللی و کمک به تولیدات صادرات محور
– نیاز به ارتقای زیرساخت های تکنولوژیکی در ارائه خدمات لجستیکی

نقش نظام حکمرانی در بهبود و توسعه لجستیک و زیرساخت های لجستیکی

بخشی از چالش های توسعه حوزه لجستیک به عدم توسعه زیرساخت های عمومی برمی گردد که نیازمند برنامه ریزی و اقدام مستقیم دولت است. بخش دیگری از این چالش ها در حوزه هایی قرار دارند که بیشتر شامل سطوح بنگاهی و بین بنگاهی می شود که رفع آن ها به سیاست هایی همچون حمایت، تشویق، فرهنگ سازی نیاز دارد. راهبردهای توسعه و مقابله با چالش های حوزه لجستیک به صورت ذیل است.
– پیشبینی سازوکارهای کلان جهت توسعه لجستیک
– اجرای برنامه های توسعه ای در زیرساخت های فیزیکی حوزه لجستیک
– تدوین و تصویب قوانین موردنیاز
– اتخاذ اقدامات تشویقی و حمایتی جهت رفع چالش های لجستیکی

معیارهای کلیدی انتخاب مراکز هاب لجستیک صنعتی

در بند بالایی، عوامل موثر در انتخاب مکان برای مراکز لجستیکی را معرفی کردیم، در ادامه شما را با مهم‌ترین معیارهای کلیدی برای انتخاب مراکز هاب لجستیک صنعتی، آشنا خواهیم کرد.
– زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بنادر
– قیمت زمین
– میزان مهارت نیروی کار افراد
– میزان دستمزدهای کارکنان
– میزان بهره‌گیری از تکنولوژی
– وضعیت شهرهای اطراف

پیشنهادها

با توجه به چالش های موجود در این حوزه و پتانسیل بالای کشور در تبدیل شدن به هاب لجستیکی منطقه، ایجاد مراکز لجستیکی باید در دو سطح خرد و کلان برنامه ریزی شود. برنامه ریزی کوتاه مدت در سطح خرد با هدف کاهش هزینه و جابه جایی آسان تولیدات با توجه به نیاز کمتر سرمایه گذاری و در سطح کلان نیاز به برنامه بلندمدت به منظور تدوین سند جامع لجستیکی دارد. در نتیجه نقشه جامع لجستیک کشور در سه مرحله پیشنهاد می شود.
۱- تدوین سند چشم انداز لجستیک کشور در افق ۱۴۰۴: در این سند باید دورنمایی از توسعه یافتگی حوزه لجستیک ایران در افق ۱۴۰۴ با توجه به جغرافیای منطقه و میزان توسعه یافتگی زیرساخت های لجستیکی ترسیم شود.
۲ – تدوین نقشه توسعه فضایی زیرساخت های فیزیکی لجستیک کشور در افق ۱۴۰۴: توسعه بخش فیزیکی حوزه لجستیک در جهت ارتقای جایگاه کشور در تجارت بین الملل و اصلاح شبکه تجارت داخلی تبیین می شود .
۳- تدوین نقشه راه توسعه زیرساخت های غیرفیزیکی لجستیک کشور در افق ۱۴۰۴: در این مرحله، مواردی همچون ارتباط با سایر بخش های تأثیرپذیرنده از لجستیک در کشاورزی، تجارت و صنعت لحاظ گردد.

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح ایجاد باراندازها، مراکز و هاب لجستیکی

نرخ برابری دلار : ۲۸۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۱۳۰۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۳۷۰۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱۰۴ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱۹۱ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۲۷ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۲۵ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: