طرح پرورش بز بوئر

بز دام نسبتا مقاومی است و می تواند در شرایط سخت که برخی حیوانات اهلی مثل گاو شیری امکان ادامه حیات ندارد، زنده بماند .
متوسط شیر تولیدی بزهای بومی ایران در یک دوره شیردهی بسته به نژاد، حدود ۴۰ تا ۱۵۰ لیتر است، در حالی که در کشور توسعه یافته ای مثل فرانسه در یک دوره شیردهی به ازای هر رأس بز ، حدود ۷۰۰ لیتر شیر تولید می شود!
خواص شیر بز به لحاظ ترکیب شیمیایی و محتوای قند، چربی و پروتئین دارای بالاترین شباهت با شیر انسان است و به دلیل عدم ایجاد حساسیت در مقایسه با شیر گاو، جایگزین بهتری برای تغذیه نوزادان و سالمندان است. شیر بز در مقایسه با شیر گاو به لحاظ کیفیت پروتئین و چربی و قابلیت هضم و جذب مواد معدنی نظیر: کلسیم، منیزیم، مس و آهن مطلوب تر است. درصد چربی شیر بز اندکی بالاتر از شیر گاو است و به این دلیل شیر بز برای مصرف کنندگان به لحاظ طعم و مزه مقبولیت بیشتری نسبت به شیر گاو دارد.
تولید شیر در نژادهای مختلف بز متفاوت است و از مقدار روزانه ۳۰۰ گرم در نژادهای بومی تا مقدار ۸ کیلوگرم در برخی نژادهای برتر و اصلاح شده متغیر است. برای مثال چهار راس بز شیری اصلاح نژاد شده می توانند در مجموع به اندازه یک رأس گاو هلشتاین شیر تولید کنند، در حالی که نیاز خوراک و نگهداری این چهار بز نصف خوراک مصرفی یک رأس گاو هلشتاین است.
بز بوئر یکی از نژادهای بز است. این نژاد برای نخستین بار در ابتدای قرن بیستم در آفریقای جنوبی معرفی شد. واژه بوئر در زبان آفریکانس به معنای کشاورز است. اکنون بز بوئر در کشورهای بسیاری پرورش می‌یابد. هدف اصلی از پرورش این بز تولید گوشت است. وزن این بز تا ۱۲۰ کیلو می‌رسد. بز بوئر معمولاً بدنی سفید و سر و گردنی قهوه‌ای رنگ دارد.

خاستگاه و خصوصیات بز بوئر

احتمالا این نژاد از آمیخته گری بزهای قبایل بومی آفریقا با نژادهای هند و اروپایی ایجاد شده است. انتخاب و اصلاح نژاد این گونه بیشتر بر اساس تولید گوشت بوده است. با توجه به اصلاح نژاد انتخابی بهبود یافته، بز بوئر دارای سرعت رشد بالا و کیفیت لاشه بسیار مناسبی می باشد، بطوریکه این صفات بز بوئر را به یکی از محبوب ترین و پر مصرف ترین نژادهای بز گوشتی دنیا تبدیل کرده است. از دیگر ویژگیهای آن می توان به مقاومت بالا در مقابل بیماری و همچنین سازگاری مناسب با شرایط بیابانی اشاره کرد. بزهای بوئر عموما دارای بدن سفید و سر متمایز قهوه ای رنگ می باشند. البته برخی هم می توانند کاملا سفید، یا قهوه ای و یا حتی رنگی باشند (دارای لکه های بزرگی از رنگ های مختلف). گوش ها در این نژاد آویزان و بزرگ است. از شاخصه های بز بوئر می توان به سرعت رشد بالا و نرخ آبستنی مناسب اشاره کرد. جنس ماده این نژاد در مقایسه با دیگر نژادهای بز، از احساسات مادری شدیدتری برخوردارند. وزن نر بالغ می تواند به ۱۳۰ – ۱۱۰ کیلوگرم و ماده بالغ به ۱۰۰ – ۹۰ کیلوگرم برسد و با آب و هوای گرمسیری سازگار هستنند.

جنس نر
یک نر با کیفیت بالا حتی اگر با یک ماده معمولی ( از لحاظ کیفیت) جفت گیری نماید می تواند نتاج بسیار خوبی تولید کند. بزهای بوئر از لحاظ افزایش وزن همانند نرخ رشد والد پدری خود هستند، بنابراین یک بز نر با خط خونی مناسب که طبیعتا قیمت بالاتری هم دارد، می تواند تولید بزغاله هایی با سرعت رشد بالا داشته باشد. وزن مناسب جهت کشتار حدود ۳۶ – ۲۲ کیلوگرم است و بزغاله ها باید در زمان از شیرگیری به اندازه بازار پسندی رسیده باشند. نتاج حاصله از یک نر با کیفیت ممکن است در ۹۰ روزگی به وزن ۳۶ کیلوگرم برسند در حالیکه نتاج یک نر ضعیف در همین مدت تنها ۱۵ کیلو وزن خواهند داشت. هرچند بز نر معمولی را می توان با قیمت کمتری خریداری کرد، اما مشخصا سودآوری را در بلند مدت کاهش می دهد.

جنس ماده
بزهای ماده ای که به قصد شرکت در فستیوال ها و نمایش ها پرورش می دهند، عموما از لحاظ چثه بزرگ تر و قدبلند تر هستند. اما برای مقاصد تجاری تولید گوشت، ماده هایی با سایز متوسط ترجیح داده می شود. این بزها با اینکه همان تعداد زایش و بزغاله خواهند داشت اما نیاز خوراکی کمتری دارند.
بعنوان یک قاعده کلی هرجه بزغاله بیشتری از یک ماده داشته باشیم سود بیشتری نصیب مالک خواهد شد. بزهای بوئر پلی استروس هستند یعنی در طول سال می توانند جفت گیری و زایش داشته باشند. ماده های این نژاد در سن ۵ ماهگی به بلوغ جنسی مرسند و در یک برنامه پرورشی مرسوم، ۳ بار زایش در طول ۲ سال رایج است. بدین معنی که ماده ها ۵ ماه آبستن هستند، بعد از زایش به مدت ۳ ماه از بزغاله خود نگهداری میکنند و بعد از آن مجددا جفت گیری می کنند. در نژاد بوئر چند قلو زایی رایج است. در گله های با مدیریت مناسب دوقلو زایی امری مرسوم است. معمولا ماده ها در زایش اول تک قلو زا هستند هر چند امکان چند قلوزایی هم وجود دارد. بعد از آن معمولا در هر بار زایش ۲ قلو خواهد بود. این نژاد گوشتی- شیری میانگین شیردهی روزانه آن ها بین یک و سه دهم تا دو کیلوگرم است.

ساختمان و تأسیسات مورد نیاز برای پرورش بز بوئر

معمولا یک جایگاه ساده که از سه طرف با دیوار محصور و از یک طرف باز باشد، بسیاری معمولا از نیازهای فیزیولوژیک بزهای بوئرنظیر تهویه، نور و سایه مناسب را مرتفع می کند. در زمستان برای گرم شدن محل نگهداری بزها بهتر است طرف باز جایگاه را با برزنت، پلاستیک و بسته های کاه به خوبی پوشاند. همچنین در تابستان و بخصوص در مناطق بسیار گرم برای خنک شدن بهتر دامها، بهتر است از بادبزن های برقی و سیستم مه پاش در برخی قسمت های سایه بان استفاده شود. برقراری جریان هوای تازه در جایگاه نگهداری بز برای تأمین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و دفع حرارت اضافی بسیار حائز اهمیت است. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران هوا حساس بوده، بنابر این برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد کوران جلوگیری نمود. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به باد ساخته شده و یا در آن از بادشکن استفاده شود.
هنگام ساخت جایگاه استراحت و گردش بزها در حد امکان باید از مصالح محکم و بادوام و در عین حال ارزان قیمت استفاده کرد. تهیه یک سقف بادوام و نفوذ ناپذیر، ساخت دیوارهای جانبی محکم بخصوص در برابر وزش باد و طوفان و انتخاب جنس کف و سیستم فاضلاب مناسب از موارد مهمی است که در ساخت و طراحی اولیه محل جایگاه باید مد نظر قرار گیرد.

مدیریت تغذیه بزهای بوئر

از آنجا که هزینه خوراک ۷۰ تا ۷۵ درصد کل هزینه های پرورش را شامل می شود، لذا یک دامدار قبل از اقدام به تشکیل گله پرورش بز باید تکلیف منبع خوراک آن ها را مشخص کند. برخی بر این عقیده اند که با توجه به اینکه عادت چریدن و تعلیف از مراتع طبیعی در بزها نهادینه شده است، لذا پرورش بز بدون در نظر گرفتن چراگاه برای آنها عملا غیر ممکن است. واقعیت آن است که بزها بصورت طبیعی به حرکت در فضای باز و مرتع نیاز دارند. تأمین همه یا بخشی از خوراک بزها از مرتع بیشتر در مناطق دارای آب و هوای معتدل و دارای مراتع مناسب قابل توصیه است.

مبارزه با انگل های خارجی در طرح پرورش بز بوئر

آلودگی بز به انگل های خارجی و آسیب ها و زیان هایی که از این نظر به دامدار وارد می شود، یکی از مسائل مهمی است که باید به آن توجه ویژه نمود و با استفاده از تجهیزات گوناگون نسبت به مبارزه با این انگل ها اقدام کرد. در شرایط ایران بیشتر انگل های خارجی که در بز ایجاد ناراحتی و آسیب می کنند از انواع کنه ها می باشند. کنه ها چه از راه مکیدن خون و چه از لحاظ انتقال بیماری های پیروپلاسموز و بابزیوز خساراتی را به گله های بز وارد می سازند. باید دانست جرب ها و سایر انگل هایی هم که در زیر پوست مستقر می شوند، مانند انگلهای خارجی موجب ناراحتی بز می گردند و می توان با استفاده از حمام و تجهیزات دیگر این گونه انگل ها را نیز از بین برد. سم پاشی جایگاه دام نیز یکی از روش های مبارزه با انگل های خارجی است .

مقایسه سرمایه گذاری در پرورش بز

نسبت بازگشت سرمایه واحدهای صنعتی دام سبک به گاوداری، حداقل ۵ برابر است. به‌طور کلی مزایای یک واحد صنعتی دامداری دام سبک ــ با استفاده از نژادهای مرغوب اروپایی ــ نسبت به گاوداری از این قرار است:
سرمایه‌گذاری اولیه بسیار کمتر
بازدهی اقتصادی بسیار بالاتر
امکان نگهداری دام سبک در شرایط روستایی
خوراک‌دهی بز توسط ضایعات کشاورزی، در برابر خوراکهای گران‌قیمت گاو
کیفیت لبنیات بزی به‌ویژه پنیر بزی بسیار بالاست، لذا این محصولات در اروپا بسیار رایج و پرطرفدارند.
شیر بز برای کسانی که به لاکتوز شیر گاو حساسیت دارند توصیه می‌شود.
میزان آسیب‌پذیری دام و سرمایه در بزها پایین‌تر است؛ تعداد کمتری از بیماریهای اپیدمیک، بز را متأثر می‌کند.
بز پس از هر تنش محیطی، خیلی سریعتر از گاو به سطح تولید قبلی خود باز می‌گردد.
سازگاری و استرس پایین بز در اقلیمهای گوناگون و متنوع ایران در برابر گاوهای شیری حساس.

مجوز پرورش بز بوئر

مانند هر کسب‌ و کار دیگری، گرفتن مجوزهای لازم از ملزومات اولیه است. سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی طبق نیازها و امکاناتی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد، به سازمان‌های متولی و زیرمجموعه ابلاغ می‌شود.
سازمان‌هایی که سرمایه‌گذاران این حوزه باید با آنها در تعامل باشند، نظام مهندسی کشاورزی و نظام دامپزشکی است.

معرفی کد آیسیک مرتبط با صنعت تولید بز بوئر

کد آیسیک بز (دامپروری) ۰۱۲۱۴۱۲۳۱۲
کد آیسیک بز شیری (دامپروری) ۰۱۲۱۵۱۲۳۱۳
کد آیسیک بز پشمی (دامپروری) ۰۱۲۱۵۱۲۳۱۴
کد تعرفه گمرکی بز (دامپروری) : ۰۱۰۴۲۰۱۰

وضعیت واردات و صادرات بز بوئر

در نمودار زیر وضعیت واردات و صادرات بز مولد نژاد خالص در کشور به تفکیک سال آمده است .

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: