طرح کاشت و پرورش نخل روغنی

گیاه پالم یا نخل روغنی از گیاهان بومی آفریقا است. این گیاه اولین بار در کشورهایی مثل انگولا و توگو به عمل آمد. تکثیر و داشت آن در کشورهایی مانند مالزی و اندونزی و فیلیپین از سال ۱۸۴۸ میلادی شروع شد.امروزه روغن پالم دومین روغن نباتی جهان از نظر تولید به شمار می‌آید ضمن آنکه بالاترین میزان صادرات را در میان روغن‌های نباتی به خود اختصاص داده است . کشور مالزی با کمی اختلاف نسبت به رقبا،تولید کننده و صادر کننده تراز اول روغن پالم در جهان است.
روغن پالم روغنی خوراکی است که از قسمت گوشتی میوه درخت نخل روغنی استخراج شده و اما روغن هسته پالم از مغز هسته‌های میوه پالم استخراج و از نظر ترکیب و خصوصیات فیزیکی با روغن پالم متفاوت و مصارف و بازار جداگانه‌ای دارد.
متعلق به خانواده نخیلات Palmaceae بوده از سواحل غربی آفریقا و کشورهای آسیایی نظیر اندونزی و مالزی منشاء گرفته است. نخل روغنی گیاهی یک پایه بوده و برخلاف خرما تولید پاجوش نمی کند. ساقه گیاه واحد و رشد آن منحصر به وجود جوانه انتهایی می باشد.برگها به صورت مارپیچ و با میانگره های کوتاه روی تنه ظاهر می شوند. با اینکه نخل روغنی گلاذین خوشه ندارد ولی میوه ها به صورت Cluster (مجتمع) تشکیل می شود.

خصوصیات گیاه شناسی و ژنتیکی نخل روغنی

باتوجه به اینکه این گیاه تولید پاجوش نمی کند، تنها از طریق بذر و یا کشت بافت قابل تکثیر می باشد.بذر گیاه در شرایط محیطی گرم و مرطوب بعد از طی ۱۰۰ -۹۰ روز جوانه می زند، با این وجود در شرایط نامساعد سالها جوانه نمی زند، از این رو اغلب باغداران تمایل به خرید و تهیه نهال هایی دارند که حاصل جوانه زنی و رشد بذور می باشد (در این حالت گیاه دارای ۵ -۴ برگ می باشد).
میوه های نخل روغنی به صورت متراکم در نزدیک یکدیگر به حالت Cluster رشد و نمو می کند و به لحاظ تقسیم بندی بوتانیکی سته می باشد (نظیر نخل خرما).
گیاه بالغ نخل روغنی، هرسال ۲۵ -۲۰ عدد برگ تولید می کند. باتوجه به نقش مستقیم برگها در میزان فتوسنتز، تعداد برگ، اندازه و وضعیت سلامت برگ بسیار مهم و قابل توجه می باشد. با این وصف باید اضافه نمود که چون گلها در قاعده برگ (Leat Base) تشکیل می شود، هرچه مقدار برگها بیشتر باشد، تعداد گلهای بیشتری تولید شده و در نتیجه به تعداد کلاسترهای میوه افزوده می شود.
از زمان کشت بذر و جوانه زنی آن، گیاهچه حاصل را به گلدان های پلاستیکی به مدت ۵ -۴ ماه منتقل می کنند. بعد از این مدت، گیاه رشد کرده را به خزانه منتقل کرده و به مدت یک سال در آنجا نگهداری می کنند.
در این مدت نگهداری، گیاه تولید حدود ۱۵ برگ می کند که در این زمان به عنوان یک پایه بذری ۱۸ -۱۶ ماهه آماده انتقال و کشت به زمین اصلی می باشد. (بطور معمول هر ماه تولید یک برگ جدید می کند).
باردهی گیاه پس از گذشت ۴ -۳ سال از سن پایه بذری آغاز می گردد. در این سن گیاه ارتفاعی در حدود ۲ متر دارد و بعد از آن بسته به رقم و شرایط اقلیمی منطقه کشت سالانه ۷۰ – ۳۵ سانتیمتر رشد طولی خواهد داشت. گیاه در سن ۱۰ -۶ سال بیشترین میزان عملکرد و تولید را دارد و این میزان تا سن حدود ۳۰ سالگی به صورت اقتصادی خواهد بود، با این وجود بعد از این سن نیز گیاه باردهی خوبی دارد.
عملکرد متوسط نخل روغنی ۴ -۳ تن در هکتار می باشد.
گیاه کاشته شده در زمین اصلی ابتدا به مدت چند ماه تنها تولید گلهای نر می کند که این گلها در قسمت لیف (قاعده برگ) ظاهر می شود.

کاشت نخل روغنی

نهال های رشد کرده با شرایطی که قبلاً بیان شد آماده کشت در زمین اصلی می باشند. حفر گودال با ابعاد ۱ متر و مخلوط نمودن خاک سطح الارض با کود پوسیده حیوانی اولین قدم در این مهم میباشد. خاک باغ باید عمیق و مسطح باشد. ریشه نخل روغنی در هنگام برخورد با قسمت سخت خاک از رشد می ایستد و این توقف رشد، تأثیر منفی مستقیمی در عملکرد و رشد قسمت هوایی گیاه خواهد داشت.
تا جائیکه گیاه حتی قادر به جذب مقدار مناسب و مورد نیاز آب نیز نخواهد بود و باتوجه به نیاز آبی بالای این گیاه، کاهش عملکرد اولین تبعه منفی این موضوع خواهد بود.
علی رغم موارد فوق، خاک مزرعه باید حاصلخیز و دارای تهویه کافی باشد چراکه ریشه این گیاه به هوا و در اصل اکسیژن بالایی نیز نیازمند است.
از آنجا که این گیاه نیاز حرارتی و رطوبتی بالایی دارد، توجه به این دو اصل مهم و کلیدی در انتخاب منطقه مناسب کشت آن در کشور بسیار حائز اهمیت است.

شرایط محیطی مناسب برای کشت نخل روغنی

اولین شرط لازم برای مناسب بودن یک منطقه جهت کشت نخل روغنی تأمین نیازهای حرارتی این گیاه است.
باتوجه به منشاء این محصول روغنی که نواحی آفریقایی و استوایی بوده است، نیاز حرارتی آن نیز کاملاً روشن است. این گیاه به حرارت روزانه ۳۰ – ۲۵سانتیگراد در طول سال نیازمند است.
یکی از عوامل مهم در تحریک گیاه به تولید برگ جدید حرارت می باشد. در ضمن با عنایت به این موضوع که به دلیل تشکیل گلها در قاعده هر برگ، مقدار برگهای تولید شده در گیاه نمایانگر تعداد کلاسترها یا همان عملکرد گیاه است. رابطه مستقیم بین تعداد برگ و عملکرد گیاه قابل استنتاج می باشد.
براساس تحقیقات انجام گرفته، کاهش دما از میزان یاد شده تولید برگ جدید را کاهش داده و در نتیجه آن تعداد گلها به دلیل تولید نشدن گل جدید نیز کاهش می یابد که در پی آن کاهش عملکرد صورت خواهد گرفت. علاوه بر این کاهش دما، حساسیت گیاه را نسبت به بیماریها افزایش داده و گیاه برای ابتلا به بیماری و حتی حمله آفات مساعدتر خواهد شد.
از دیگر موارد مورد نیاز گیاه، نور فراوان می باشد. نیاز نوری این گیاه بیش از حالت معمول است. چنانچه در مناطقی که در طول سال زمانهای ابری زیادی دارند توصیه نمی شود.
نیاز بالای نوری این گیاه به دلیل ماده سازی بالا و تولید روغن در آن می باشد. آزمایشات انجام شده، نشان می دهدکه نور زیاد باعث رشد برگها شده و متعاقب آن به دلیل افزایش سطح برگ که در واقع سطح فتوسنتزکننده است و افزایش در ماده سازی عملکرد گیاه افزایش می یابد و حتی تعداد گلهای بیشتری نیز تولید می شود.
نیاز دیگر گیاه آب فراوان است، بطوریکه کاهش میزان بارندگی بطور مستقیم رشد برگها و حتی تعداد برگهای جدید را کاهش می دهد. این کاهش در سطح و مقدار برگ مکانیسم مقاومتی گیاه در برابر کمبود رطوبت است تا حتی الامکان رطوبت موجود به هر نحو حفظ شده و از دست گیاه خارج نشود. با این تفاسیر در اثرکاهش رطوبت و کاهش سطح وتعداد برگها، تعداد گلها و در نتیجه عملکرد گیاه نیاز کاهش می یابد. طی بررسیهای انجام شده بهترین عملکرد این گیاه مربوط به مناطق گرمسیری دارای ۱۵۰۰ میلی متر بارندگی یا حتی بیشتر می باشد. این ویژگی در انتخاب منطقه موردنظر برای کشت نخل روغنی باید دقیقاً مدنظر واقع گردد. با این وجود در صورت وجود بارندگی با میزان یاد شده، انجام عملیات آبیاری منظم و کافی برای رسیدن به مقدار رطوبت گفته شده الزام می یابد. باید اضافه کرد که با وجود نیاز آبی بالای نخل روغنی ولی بارندگی زیاد (در حد ۳۰۰ میلی متر) در زمان گرده افشانی و لقاح، باعث کاهش میزان گرده افشانی و کاهش محصول خواهد شد.

نگهداری پس از کاشت

یکی از مهمترین و شاید اصلی ترین مرحله تعیین کننده میزان عملکرد نخل روغنی و حتی سایر محصولات باغی مرحله داشت می باشد.این مرحله در مورد نخل روغنی نیز اهمیت خاص خود را دارد.
در اینجا به برخی موارد مهم اشاره می شود:
۱ – مبارزه دقیق و مستمر با علفهای هرز باغ حداقل تا محدوده ای ۲ متری اطراف نهال.
۲ – قطع دائمی برگهای خشک شده و یا با سن بیشتر از ۶ سال از نزدیکی ساقه (تنه)
۴ – قطع کلیه گلهای نر ظاهر شده روی گیاه تا زمان ظهور گلهای ماده (همانطور که قبلاً گفته شد در ابتدای رشد و توسعه نهال کشت شده نخل روغنی، گیاه صرفاً تولید گلهای نر می کند و ظهور گلهای ماده حداقل بعد از ۶ ماه آغاز می شود. گلهای نر بودن وجود گلهای ماده عملاً جز مصرف مواد غذایی گیاه کاری نخواهد کرد.
۵ – نخل روغنی به نمک های معدنی نیاز دارد. این نیاز معمولاً بالاتر از سایر گیاهان است، لذا این گیاه چنین خاکهایی را می پسندد.
۶ – نخل روغنی در زمان جوانی به دلیل رشد قوی خود نیاز زیادی به کودهای ازته و به عبارتی نیتروژن دارد.
۷ – پس از به بار نشستن نیاز گیاه به سوی پتاس تغییر جهت می دهد. افزایش میزان پتاسیم باعث افزایش تعداد کلاسترهای میوه و همچنین افزایش اندازه میوه ها می گردد.

بیماری ها و آفات

گیاه نخل روغنی دارای بیماریها و آفات چندی می باشد که اغلب با نخل خرما مشترک می باشند. بعنوان مهمترین آفت این گیاه، سوسک سرخرطومی حنایی می باشد که البته نخل روغنی را بیشتر از نخل خرما می پسندند تا جائیکه بعنوان میزبان اول این حشره شناخته شده است. از دیگر آفات مهم می توان به Strategus beetle, Augo some beetles, Rhinoceros beetles و Palm weevil یا همان Rhynchophora نام برد. سایر آفتاب نظیر زنجره ها، شته و کنه نیز از مهاجمان این گیاه می باشند.
جهت مبارزه با سوسکهای این گیاه اغلب روش طعمه سموم با استفاده از خاک اره و سوین در جوانه انتهایی استفاده می شود.
باید دقت کرد که گیاه زخمی نشود چرا که حشرات معمولاً تخمهایشان را درون اینگونه زخم ها می گذارند. برای مبارزه با موشها استفاده از پوشش توری فلزی اطراف تنه گیاه با ارتفاع مناسب مرسوم می باشد.
تنها نکته مهم بررسی وضعیت قرنطینه ای و پیش بینی وضعیت سوسک حنایی می باشد که در مناطق خرماخیز جهان می تواند مشکلات جدی به لحاظ میزبان بودن نخل روغنی ایجاد کند. برای این منظور تهیه نهال از نهالستانهای کاملاً تأیید شده و مورد اطمینان با ایجاد قرنطینه های ایزوله و فنی حداقل به مدت یک سال قابل بررسی و تأکید می باشد.

برداشت

زمان برداشت در مورد نخل روغنی بسیار مهم است، چرا که بالاترین عملکرد به لحاظ روغن در میوه هایی حاصل می شود که در زمان مناسب برداشت شوند.
کلاستری که به این وضعیت مناسب رسیده باشد دارای میوه هایی در حالت تغییر رنگ به قرمز هستند و معمولاً در این زمان ۶- ۵ عدد میوه از آن کلاستر جدا شده و روی زمین می افتد.
اگر از این زمان بیشتر صبر کنیم، میوه ها می ریزند و علی رغم جمع آوری بسیار مشکل، مقدار روغن میوه و حتی کیفیت آن نیز به دلیل طولانی شدن زمان، پایین خواهد آمد.
همچنین اگر بخواهیم میوه ها را زودتر از موعد برداشت کنیم، به دلیل نارسی میوه ها، جداسازی آنها از کلاستر جهت عملیاتهای بعدی مشکل و هزینه برخواهد بود.
هرکلاستر در نخل روغنی با نام اختصاری FFB (Fresh Fruit Brunch) شامل ۳۰۰۰ -۱۰۰۰ عدد میوه که کلاً به وزن ۲۰ -۱۰ کیلوگرم می رسد و در نهایت می توان عملکرد گیاه را ۳۵ -۱۰ تن در هکتار تخمین زد.

وضعیت ساختاری میوه

میوه نخل روغنی سته بوده که در مباحث باغبانی به قسمت گوشتی آن Pulp و به قسمت سفید رنگ درون هسته عبارت Kernel اطلاق می شود. هر دو قسمت نامبرده شده حاوی روغن می باشند. اطراف Kernal را پوسته ای چوبی احاطه کرده است که ضخامت این پوسته در ارقام مختلف، تفاوت می کند.
بطور مثال رقم dura دارای پوسته ضخیم و رقم Tenera پوسته نازک تری دارد.
همچنین رقم Pisifera پوسته ندارد. باتوجه به اینکه بیشترین کاربرد میوه نخل روغنی در تهیه روغن می باشد، می توان گفت که عملکرد این گیاه را میزان روغن آن مشخص می کند. در این خصوص بهترین میوه آن است که دارای پالپ زیاد، پوسته نازک و Kernal بزرگی باشد.
تحقیقات انجام شده بیانگر آن است که بهترین میوه برای تولید روغن میوه ای است که حاصل تلاقی گرده رقم Pisifera و ماده رقم dura باشد.
نگاهی به نخل روغنی پس از برداشت :
میوه برداشت شده باید حداکثر ظرف ۲۴ ساعت تحت عملیات روغن گیری قرار گیرد چون با گذشت زمان طولانی تر از آن، شکل گرفتن اسیدهای چرب آزاد باعث تغییر در مزه و بد شدن طعم روغن خواهد شد، لذا احداث تأسیسات فرآوری نخل و روغن گیری باید در نزدیکی باغ باشد.
روغن اولیه حاصل از میوه CPO (Crude palm oil) رنگی بین قرمز و زرد دارد که باید تحت فرایندهای شفاف سازی و خالص سازی قرار گیرد.
باتوجه به اینکه حدود ۲۰% از میوه را روغن شامل می شود می توان عملکرد روغن گیاه را بسته به رقم بین ۷ -۲ تن در هکتار ارزیابی نمود. در کشور مالزی این مقدار برابر با ۲/۳ تن در هکتار می باشد که این میزان روغن در هکتار از کلیه محصولات روغنی دیگر بیشتر می باشد. این مقدار در مورد گیاه سویا برابر با ۵/۰ تن روغن در هکتار می باشد.
در اغلب کشورهای زیرکشت نخل روغنی،تفاله میوه پس از روغن کشی به عنوان مالچ قابل استفاده می باشد. بطور کلی محصول نخل روغنی شامل ۲/۳ تن در هکتار روغن گوشت (CPO)، ۳۴/۰ تن روغن کرنل (PKO)و ۴۲/۰ تن گوشت کرنل (PKM) می باشد.
Kernel در نخل روغنی شامل ۴۵% روغن و ۵۵% گوشت می باشد. موضوع جالب در مورد روغن نخل روغنی این است که ترکیبات روغن میوه با روغن Kernal متفاوت است. این تفاوت خصوصیات خاصی را به هرکدام از این دو نوع روغن می بخشد.
روغن حاصل از گوشت میوه (Pulp ) شامل پلاسمتیک و اولئیک اسید می باشد که ۵% اشباع شده است.
روغن حاصل از Kernel شامل میرسیتیک و لائوریک اسید و میزان ۸۲% اشباع شدگی می باشد.

فاصله کاشت نخل روغنی

بهترین تراکم کاشت، ۱۲۸ درخت در هکتار با فاصله کاشت ۵/۹×۵/۹ است. البته درختان نخل روغنی را با تراکم ۱۲۰ تا ۱۵۰ درخت در هکتار نیز می­کارند.

عملیات های فرآوری روغن

برای استفاده از روغن نخل، فرایندهایی روی روغن اولیه صورت می گیرد که عبارتند از:

۱ – Neutralisation (Degumming)نترالیزاسیون

طی این فرایند اسیدهای چرب آزاد از روغن خارج شده از میوه جدا می گردد. باتوجه به اینکه اسیدهای چرب آزاد می توانند به راحتی با اکسیژن ترکیب شوند و حاصل این ترکیب طعم بدی به روغن می دهد، انجام این مرحله الزامی می باشد.

۲ – Bleaching (رنگ زدایی)

همانطور که قبلاً گفته شده، روغن استخراج شده از میوه رنگ قرمز تا زرد تیره دارد. این خصوصیت از موارد منفی در رابطه با صنایع روغن کشی بوده که از بازارپسندی آن به شدت می کاهد. به همین دلیل همواره در کارگاه های روغن سازی قسمت مهمی را به خود اختصاص می دهد.

۳ – Deodorizing (از بین بردن طعم و بو)

معمولاً روغن استخراج شده از کلیه محصولات گیاهی دارای طعم و بوی اولیه نامطلوب بوده و از بین بردن آنها به بازارپسندی کمک فراوانی می کند. گرچه معمولاً روغن بدون انجام این مرحله قابل استفاده نمی باشد. برای این منظور اغلب از روش عبور بخار آب از میان روغن گرم شده تحت شرایط خلإ استفاده می شود.
پس از انجام ۳ مرحله فوق بر روی روغن اولیه مایعی شفاف و روشن حاصل می شود که با نام RBDPO یا Refined,bleached,deodorized Palm oil شناخته می شود.
این روغن در دمای اتاق به صورت نیمه جامد می باشد و قابلیت های بالایی نظیر استفاده در ساخت مارگارین، مواد شوینده، ساخت بستنی و حتی پخت و پز را داراست.

۴ – Froctionating of refind palm oil

طی این فرایند که فقط روی RBDPO انجام می گیرد، دو نوع محصول (روغن) حاصل می شود. انجام این فرایند به طریق سردکردن روغن تحت شرایط کنترل شده خاص صورت می گیرد.
در پایان این مرحله محصولات زیر حاصل می شود:
روغن اولئین ۱- RBD Palm olein
روغن اسیترین ۲- RBD Palm Stearin
روغن اول مایع زرد شفاف در دمای اتاق که درصد اولئیک آن بیش از پلاسمتیک می باشد.
روغن شماره ۲ در دمای اتاق به صورت جامد سفید رنگ می باشد که البته با کمی حرارت سریعاً به مایع تبدیل می شود. در این روغن درصد اولئیک کمتراز پلاسمتیک می باشد.
از روغن شماره ۱ به دلیل گفته شده اغلب در آشپزی، سرخ کردن و۰۰۰ استفاده می شود در حالیکه روغن شماره ۲ بیشتر در تولید مواد شوینده، مارگارین و سایر فرآورده های روغنی کاربرد دارد.

کاربردهای نخل روغنی

پزشکی و داروسازی

۱ – تولید اسیدهای چرب ۱۴C و ۱۲C از روغن Kernel (هسته)
۲ – تولید اسیدهای چرب ۱۸C و ۱۶C از روغن Pulp (میوه)
۳ – تولید گلیسرین
۴ – تولید الکل های چرب (اینگونه الکل ها از مهمترین ضدعفونی کننده ها به شمار می روند)
۵ – تولید مسهل های طبی – گیاهی
۶ – استفاده در قرص ها و شربتهای حاوی ویتامین های محلول در چربی

صنایع غذایی

۱ – تولید مارگارین
۲ – انواع مایونز
۳ – انواع سس های چرب و نیمه چرب
۴ – ساخت روغن سالاد
۵ – پخت نان، کیک
۶ – صنایع بیسکویت سازی
۷ – ساخت و پخت شکلات
۸ – ساخت کرم و خامه مخصوص قهوه
۹ – صنایع بستنی سازی
۱۰ – مصارف پخت پز خانگی از جمله سرخ کردن، پخت کیک و شیرینی و۰۰۰

صنایع آرایشی

به دلیل جذب سریع و راحت روغن نخل روغنی توسط پوست بدن می توان در تولید و ساخت انواع مواد زیر از آن استفاده نمود.
۱ – لوسیون و مرطوب کننده پوست
۲ – کرمهای آرایشی
۳ – کرمهای تغذیه و تقویت پوست
۴ – انواع شامپوهای شستشو
۵ – انواع شامپوهای نرم کننده مو
۶ – شامپوهای بدن
۷ – صابون های آرایشی

صنایع فلزی

از روغن این گیاه بعنوان عامل خنک کنندگی در اغلب ابزارهای برنده، سوراخ کننده و تراشکاری و ابزارهای برنده با لبه های بسیار نازک استفاده می شود. همچنین این روغن بسیار مناسب جهت خنک نمودن تیغه های الماسی مته ها و سایر ابزار می باشد.

صنایع چرم

استفاده این روغن در صنایع چرم بیشتر به عنوان جلادهنده، نرم کننده و ساخت واکس می باشد. قابل ذکر است که این گیاه کاربردهای جزئی دیگری نیز دارد که از حوصله این بحث خارج می باشد.
به یاد داشته باشید در حال حاضر کشور هایی همچون مالزی سود سرشاری از بابت صادرات روغن این گیاه به دست می آورند.

خلاصه بررسی فنی، مالی و بازار طرح کشت و پرورش نخل روغنی

ظرفیت تولید سالیانه : ۸۰ تن در هکتار
نرخ برابری دلار : ۲۵۰۰۰ تومان
شروع باردهی و تولید: ۴ سال پس از کشت
سطح زیر کشت : ۲۰ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۲ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۵۰ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه های سرمایه گذاری)
دوره بازگشت سرمایه گذاری: ۴ سال
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۴۵ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: