نحوه بررسی عرضه محصول در طرح توجیهی

PRODUCT SUPPLY

عرضه، عبارت است از میزان کالا و خدماتی که وارد بازار می شود که این میزان از تساوی زیر حاصل می گردد:
عرضه محصول (یک سال) = (تولید داخلی + موجودی انبار اول دوره + واردات) – (موجودی انبار آخر دوره + صادرات)
معمولاً موجودی انبار در ابتدا و انتهای دوره (یک سال) با یکدیگر تعدیل و طی سال های مورد بررسی به صفر نزدیک می شود. نکاتی که باید برای تعیین عرضه یک کالا از آماری و اطلاعات به دقت بررسی و نتیجه گیری گردد عبارتند از :
الف: مشخصات تولید کنندگان فعلی کالا (محصول):
در بررسی بازار نکات زیر در مورد تولید داخلی باید مدنظر کامل کارشناسی قرار گرفته و در تجزیه و تحلیل ها در بخش عرضه کالا دقیقاً مورد استفاده قرار گیرد:
– تعداد واحد های موجود (رسمی) دارای پروانه بهره برداری و کارت شناسایی
– تعداد واحد های موجود (غیر رسمی) فاقد پروانه بهره برداری
– ظرفیت اسمی واحد های موجود رسمی و غیر رسمی با استفاده از مدارک مستند
– ظرفیت بالقوه واحد های موجود با استفاده از ظرفیت ماشین آلات، تعداد شیفت و روز کاری در طی یک دوره تولیدی (یک سال)
– ظرفیت بالفعل واحد های تولیدی با استفاده از امکانات زمان حال
– تشخیص خروج واحدهای مستهلک شده طی سنوات مورد پیش بینی بر اساس روش تولید و عمر مفید ماشین آلات بر اساس مدارک مستند
– مجزا نمودن واحدهای موجود از نظر بافت سهامداران و مدیریت به تفکیک دولتی و خصوصی
– تشخیص و تفکیک واحد هایی که مشکلات فنی، محیط زیستی، کارگری و … داشته و احتمال تعطیلی نزدیک آن ها قابل پیش بینی می باشد.
مراکز و ارگان های ذی‌ربط مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان های صنعت، معدن و تجارت استان ها، اداره کل وزارت خانه های ذی‌ربط در استان ها، سازمان گسترش ایران، معاونت توسعه مدیریت و سرمایه نیروی انسانی رییس جمهور، مرکز آمار ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و غیره
– سندیکاها، انجمن ها، شوراهای تخصصی و تعاونی ها
– شرکت های مشاوره ای بازرسی و تخصصی
– واحدهای مشابه صنعتی، تولیدی و خدماتی
– شبکه های اطلاع رسانی، اینترنت و CD های اطلاعاتی
– نشریات تخصصی، نشریات و کتب آماری، سالنامه وزارت خانه ها، مرکز آمار ایران و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
دو نکته اساسی در جذب اطلاعات و آمار وجود دارد که عبارتند از درستی و نادرستی اطلاعات موجود و همچنین به روز بودن اطلاعات که متاسفانه با توجه به امکانات موجود در داخل کشور احتمال خطا در کسب اطلاعات واقعی وجود دارند.
اطلاعات آمار به دست آمده ابتدا باید توسط کارشناس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از حذف واحد های از رده خارج شده و مستهلک با توجه به وضعیت موجود و سپس واحد های تولید کننده محصول و یا خدمات طرح های مشابه کارشناسی نسبت به تنظیم جدول آمار تولید داخلی به شرح نمونه ارایه شده اقدام کند.

توضیحات جدول:
– ستون ردیف: تعداد واحد های موجود فعال (سورت شده)
– ستون نام واحد: نام شرکت ها و اشخاص حقیقی تولید کننده محصول به تفکیک و تقدم نام شرکت ها و سپس اشخاص حقیقی
– ستون محل استقرار: نام استان محل استقرار واحد تولیدی در مورد طرح های منطقه ای که واحدها به منابع تامین مواد اولیه به ویژه در بخش معادن نیاز دارند. محل استقرار و نزدیکی آن به منابع از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. به طور مثال، محل استقرار صنایع سیمان و سنگ آهن
– ستون نوع محصول تولیدی: محصول تولیدی به صورت عام مشخص می‌باشد. اما امکان تفکیک محصول عام به خاص نیز در بررسی ها وجود دارد. به طور مثال، نخ و پارچه به تفکیک نوع آن ها بسیار مهم است فاستونی یا پرده ای، ملحفه ای و یا پلی استر بوده، نخ نیز ممکن است پنبه ای، پلی استر و یا استرچ باشد. این تفکیک باید توسط کارشناس دقیقاً بررسی گردد.
– ستون ظرفیت اسمی: ظرفیت اسمی دقیقاً طبق عدد مندرج در پروانه بهره برداری حسب واحد تولید محصول (وزنی – متراژ و غیره) در این ستون درج می گردد. به طور مثال، ظرفیت اسمی یک واحد تولید کننده کاشی دیواری درج شده در پروانه بهره برداری به میزان دومیلیون متر مربع در سه شیفت کار روزانه و ۲۷۰ روز کار در سال
– ستون تاریخ شروع بهره برداری: تاریخ مندرج در پروانه بهره برداری، تاریخ شروع بهره برداری واحد های تولیدی محسوب و باید در ستون مذکور درج گردد.
– ستون ظرفیت بالقوه: ظرفیت بالقوه واحدهای تولیدی براساس ظرفیت ماشین آلات نصب شده، تعیین می‌گردد. بعلاوه، با افزایش تعداد شیفت کار روزانه و تعداد روز کار در سال، ظرفیت بالقوه افزایش می یابد.
ضمناً، امکان کاهش ظرفیت بالقوه نیز نسبت به ظرفیت اسمی وجود دارد. این امر در زمان استهلاک ماشین آلات و از رده خارج شدن تعدادی از آن ها به وجود می آید.
– ستون ظرفیت بالفعل: ظرفیت بالفعل عبارت است از وضعیت واقعی تولید هر واحد تولید کننده با توجه به امکانات قابل دسترسی واحد، مانند تامین مواد اولیه، تامین ارز، تامین منابع ریالی، تامین قطعات و لوازم یدکی، کشش تقاضای محصول و مواردی که مدیران واحد در برنامه ریزی و اجرای تولید محصول مدنظر قرار می دهند. و غالباً بهترین ظرفیت برای نتیجه گیری، حال و پیش بینی های آتی می باشد. به همین منظور معمولاً تولیدات پنج سال گذشته تا زمان بررسی را در جدول ارایه شده منظور می کنند.

ب) واردات محصول مورد بررسی:
بخشی از عرضه کالا توسط واردات آن کالا تامین می شود. واردات به دو بخش قانونی و غیر قانونی (قاچاق کالا) تفکیک می گردد.
معمولاً، واردات کالا در بخش رسمی و قانونی با نظارت دولت جمهوری اسلامی و بر اساس قوانین، مقررات و دستور عمل هایی که در مورد هر کالا به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، انجام می‌شود. این قانون بیشتر شامل کالاهای واسطه ای مانند مواد اولیه و کالاهای سنگین شامل ماشین آلات می گردد. پاره ای از آنها نیز در مورد کالاهای مصرفی اساسی و استراتژیک مانند دارو، گندم، برنج و غیره به صورت موردی عمل می شود.
آمار واردات رسمی انواع کالاهای مجاز هر سال در سال بعد به صورت رسمی با درج کد و تعرفه های رسمی حقوق گمرکی و سود بازرگانی توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران به صورت وزنی و ریالی اعلام می گردد.
با مراجعه به کد هر کالا می توان میزان واردات کالا را به صورت رسمی در سال های مورد بررسی تعیین کرد.
بعلاوه، با استعلام از وزارت بازرگانی نیز امکان دست یابی به آمار واردات رسمی کالا میسر می باشد. واردات کالا به صورت غیر رسمی که به قاچاق کالا نیز معروف است فاقد آمار صحیح و دقیق بوده که به طرق مختلف از جمله مبادی ورودی، بازارچه های مرزی، مناطق آزاد تجاری و همراه مسافر وارد کشور می گردند. معمولاً درصدی از میزان واردات رسمی در نظر می گیرند.
یکی از هدف های مهم ایجاد واحد های جدید، حذف واردات و افزایش صادرات کالای مورد نظر تولید می باشد. این امر در صورت بهینه بودن کالا از نظر کیفی و قابلیت رقابت آن با مشابه خارجی، امکان پذیر است. بنابراین، میزان واقعی ارقام وزنی – ارزی یا ریالی کالاهای وارداتی، در تصمیم گیری کارشناسی جهت رسیدن به هدف صرفه جویی ارزی و رهایی از وابستگی در کل اقتصاد کشور به ویزه در بخش صنعت و کشاورزی بسیار موثر است. ولی، رشد منفی واردات طی سال های مورد بررسی نیز باید به عنوان یک اصل مورد نظر قرار گیرد.
پس از کسب اطلاعات مورد نیاز، تهیه و ندوین جدول زیر جهت ادامه عملیات بررسی بازار در پنج سال قبل از زمان بررسی الزامی خواهد بود.

ج) صادرات محصول مورد بررسی:
بررسی صادرات محصول در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. شرط مهم و اساسی اعطای تسهیلات ارزی، صدور ضمانت نامه اعتبارات خارجی (فاینانس) و حتی برخی از تسهیلات ارزی و تسهیلات ریالی (وجوه اداره شده)، صادرات تمام یا بخشی از کالاهای تولیدی و ایجاد درآمد ارزی و بازپرداخت اصل و سود تسهیلات به عین ارز می باشد. این امر، نشان دهنده ی یکی از هدف های مهم دولت جمهوری اسلامی در برنامه‌های توسعه اقتصادی کشور است.
بنابراین، در بررسی کارشناسی صرفاً محدوده، بازارهای موردنظر نبوده و با توجه به نوع کالا و مزیت نسبی در امر تولید باید امکان بازاریابی منطقه ای، قاره ای و جهانی را نیز بررسی کرد. این امر با تحقق صادرات بسیاری از کالاهای غیر نفتی هر چند ناچیز، دور از دسترس نمی باشد، اما، در حال حاضر مشکل صادرات کالا صرفاً کیفیت کالاهای تولیدی نیست. بلکه، شامل امکانات و مقررات حاکم بر آن نیز می شود که این امر را محدود کرده است. از سوی دیگر، تولیدکنندگان پاره ای از محصولات به دلیل بازار خوب داخلی از صادرات کالا اجتناب می کنند.
صادرات کالا نیز در دو بخش رسمی و غیر رسمی (قاچاق کالا) به شرح ارایه شده در فصل واردات کالا انجام می‌گیرد.
صادرات رسمی از طریق وزارت بازرگانی و گمرک جمهوری اسلامی ایران توسط بخش دولتی و خصوصی انجام می شود. آمار صادرات کالاهای غیر نفتی نیز تحت سرفصل های مشخص، کدبندی شده و با درج تعرفه های گمرکی هر ساله از طریق آمار رسمی توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران به صورت وزنی و ارزی منتشر می‌گردد.
صادرات غیر رسمی کالا فاقد آمار مشخص می باشد. اما، تفاوت مهم آن با واردات غیر رسمی آن است که در جهت صادرات غیر رسمی سخت گیری کم تر می باشد.
نکته قابل توجه و اساسی در زمینه صادرات کالاهای تولیدی و خدمات با توجه به برنامه های اقتصادی کشور ها از جمله کشور ایران، هدف گسترش و ترویج آن می باشد. در این مورد نه تنها ظرفیت و سقف خاصی وجود نداشته، بلکه ابزارها و حمایت های تشویقی نیز وجود دارند.
پس از کسب اطلاعات مورد نیاز، تهیه و تدوین جدول زیر جهت ادامه عملیات بررسی بازار در بخش عرضه کالا در پنج سال قبل از زمان بررسی الزامی خواهد بود.

د) عرضه واقعی محصولات طی پنج سال قبل از بررسی:
با تعدیل موجودی محصول در ابتدای سال و موجودی محصول در انتهای سال فرمول محاسبه عرضه کالا به صورت خلاصه شده عبارت است از:
عرضه محصول طی یک دوره معین (یک سال) = (تولید محصول طی همان دوره + واردات کالای همان دوره) – صادرات کالا طی همان دوره
با روشن شدن وضعیت تولید داخلی (بند الف)، واردات محصول (بند ب)، و صادرات محصول (بند ج)، عرضه محصول طی سال های قبل از بررسی به صورت جدول ارایه شده تهیه و تدوین، ودر گزارش باید درج گردد.

براساس جدول تنظیمی، کارشناس بررسی کننده بازار عمل کرد پنج سال گذشته تولید، واردات و صادارت محصول مورد نظر را مورد بررسی قرار می دهد. وی با توجه به رشد مثبت و منفی هر کدام از سر فصل های نام برده، امکان تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری (استفاده از آمار و اطلاعات موجود که واقعی هم می باشد) را برای پیش بینی های آینده فراهم می کند.
۴/۳- پیش بینی عرضه محصول (PREDICTED PRODUCT RELEASE):
پیش بینی عرضه در آینده تابعی از عوامل زیر می باشد :
۱- مشخص نمودن یک دوره زمانی حداکثر معادل برنامه زمان بندی اجرای طرح مورد نظر و تاریخ بهره برداری از پروژه و یک تا سه سال دوره بهره برداری طرح مورد نظر جهت رسیدن به ظرفیت بالقوه طرح.
۲- آمار واحد های موجود وظرفیت بالقوه واحد های مذکور.
۳-حذف واحد های موجود استهلاکی و پیش بینی از رده خارج شدن واحد هایی که طی مدت پیش بینی عرضه از رده تولیدی خارج شده و یا این که رقابت آن ها با واحدهای جدید به دلیل پایین بودن کیفیت محصولات ناممکن می شود.
۴-پیش بینی رشد منفی واردات محصول و به حداقل رساندن این بخش تا حد صفر به طوری که عرضه صرفاً متکی بر تولیدات داخلی باشد.
۵-آمار ضرفیت طرح های توسعه و مجوزهای اصلاح ظرفیت پروانه بهره برداری واحد های موجود.
۶-آمار مجوزهای تاسیس (طرح های جدید)
توضیحات:
– طرح توسعه عبارت است از افزایش ظرفیت واحد تولیدی با استفاده از امکانات موجود سرمایه ای مانند زمین، بخشی از ساختمان ها (اداری، رفاهی، خدماتی وتاسیساتی)، تاسیسات (آب، برق، سوخت، ارتباطات و…)، ماشین آلات مشترک، وسایل نقلیه، نیروی انسانی و ….، و ایجاد و تامین سرمایه های مورد نیاز به ویژه تاسیسات و ماشین آلات که در نهایت با هزینه های محدودتری به وجود می آید. معمولاً این گونه طرح ها محصولات شناخته شده در بازار می باشند. افزایش ظرفیت آن ها نیز با هدف افزایش سودآوری واحد فعلی انجام می شود که مشکل چندانی در عرضه و توزیع محصولات آتی خود نخواهند داشت بعلاوه، کیفیت محصول جدید نیز با استفاده از ماشین آلات مدرن و رفع مشکلات فنی نسبت به محصول قدیمی افزایش می یابد.از این رو، توجه کارشناس به این موارد در بررسی طرح توسعه بازار الزامی است.
– معمولاً اصلاح ظرفیت پروانه بهره برداری با جابه جایی ماشین آلات و رفع گلوگاه تولیدی برای واحدهایی که در سال های نزدیک به زمان بررسی طرح به بهره برداری نایل گردیده اند، قابل اجرا است. به طور مثال، در یک خط تولید سیمان که ظرفیت سنگ شکن، آسیاب مواد، کوره آن حداکثر است. اما، ظرفیت آسیاب سیمان و بارگیرخانه ۳/۲ ظرفیت کوره است، با افزایش یک دستگاه آسیاب سیمان و یک دستگاه بسته بندی سیمان مشکل گلوگاه رفع و تولید افزایش می یابد.
این امر که منجر به افزایش ظرفیت اسمی مندرج در پروانه بهره برداری می شود باید به طور دقیق مدنظر کارشناس بررسی کننده طرح از نظر بازار محصول قرار گیرد.
– جواز تاسیس یا اعلامیه جواز تاسیس از سوی مسئولین صنعت و معدن، خدمات فرهنگی، و کشاورزی مسکن وشهرسازی و…. برای متقاضیان ایجاد و مجوز بهره برداری از پروژه ها می شود. در آن براساس در خواست کتبی و گزارش ارایه شده متقاضی، نوع محصول، ظرفیت اسمی، شیفت کاری، تعداد روز کار در سال، هزینه سرمایه گذاری ثابت و در گردش، ارزبری پروژه و نیروی انسانی مورد نیاز مشخص و درج می گردد.
جواز تاسیس پس از ایجاد و تکمیل طرح ها و تبدیل آن ها به واحد تولیدی، تبدیل به پروانه بهره برداری می‌شود. در این مرحله کارشناسان وابسته به صادر کننده جواز تاسیس ازطرح بازدید به عمل آورده ظرفیت مندرج در پروانه بهره برداری را با توجه به امکانات سرمایه گذاران به ویژه در مورد بازده و عمل کرد ماشین آلات، تعداد شیفت کار روزانه و تعداد روز کار در سال تعیین می کند.
در زمینه بررسی و تجزیه ظرفیت اسمی طرح های دارای دارای جواز تاسیس، نکاتی چند را باید مدنظر قرار داد که مهمترین آن ها عبارت است از:
۱-تاریخ صدور جواز تاسیس که باید با پیش رفت فیزیکی طرح رابطه مستقیم داشته باشد. به طوری که، اگر طرحی دارای جواز تاسیس چند ساله بوده، اما، پیش رفت فیزیکی آن صفر یا ناچیز باشد. در این صورت، پژوهش و بررسی در مورد ادامه پیش رفت طرح و فعال بودن آن الزامی است. در غیر این صورت، باید از آمار حذف گردد.
۲-مقایسه و اولویت بندی جوازهای تاسیس که محصول منطقه ای در دستور تولید آن ها قرار دارد. معمولاً، طرحی الویت دار می شود که در مسافت نزدیک تری نسبت به مرکز منطقه، از نظر تامین مواد اولیه و بازار فروش، قرار گرفته باشد.
۳-مقایسه و اولویت بندی جوازهای تاسیس که صاحبان آن دارای تجربه فعالیت در این زمینه می باشند. یا این که چندین واحد مشابه فعال دارند، نسبت به جواز تاسیس که صاحبان سهام آن برای اولیت بار نسبت به سرمایه گذاری اقدام نموده اند.
۴-اولویت بندی طرح های دارای جواز تاسیس به ترتیب پیش رفت طرح در زمان بررسی وپیش بینی زمان به بهره برداری رسیدن هر یک با توجه به پیشرفت فیزیکی طی سال های مورد بررسی طرح.
-تهیه وتدوین جدول پیش بینی عرضه:
پس از جمع آوری کلیه اطلاعات ذکر شده و بررسی و تجزیه وتحلیل آن ها، جدول پیش بینی عرضه محصول طی حداقل پنج سال بعد از زمان بررسی تهیه و تدوین، در گزارش درج می گردد.

ظرفیت جوازهای با توجه به پیش رفت فیزیکی طرح و نوع صنعت بررسی و دقیقاً در مقطع زمانی پیش بینی شده برای بهره برداری درج می گردد. به طور کلی طرح ها با پیش رفت حداقل ۷۵ درصد در سال اول، حداقل ۵۵ درصد در سال دوم، حداقل ۲۵درصد در سال سوم وبقیه آن ها در سال چهارم و پنجم در پیش بینی عرضه منظور می گردند.