مبانی محاسبات طرح های توجیهی

نحوه بررسی بازار محصول در طرح توجیهی

در مورد تهیه گزارش اقتصادی از بازار محصول مورد بررسی، مجموعه ای از اطلاعات کمی و کیفی در قالب مطالب و جدول های آماری مرتبط با تولید محصول مورد نیاز می باشد. پس از تهیه و تدوین آن ها، نیاز به بررسی و تجزیه و تحلیل و در نهایت نتیجه گیری در جهت وجود توجیهات یا عدم توجیهات از نظر بازار محصول امکان پذیر خواهد شد. در غیر این صورت نظریه کارشناسی مبتنی بر پایه های اصولی و منطقی نبوده و صراحت و سلامت تصمیم گیری را مورد تردید قرار خواهد داد.
مهم ترین سرفصل ها و بخش های مورد نیاز در تهیه یک گزارش اقتصادی به شرح زیر می باشد. جمع بندی آن ها نتیجه و پیشنهاد کارشناسی را در پی خواهد داشت.
۱/۳- شناخت محصول
۲/۳- روش تولید
۳/۳- عرضه محصول
۴/۳- پیش بینی عرضه
۵/۳- تقاضای محصول
۶/۳- پیش بینی تقاضا
۷/۳- مواد اولیه، کمکی و بسته بندی مورد نیاز تولید محصول
۸/۳- فروش داخلی و خارجی محصول
۹/۳- قیمت تمام شده محصول
۱۰/۳- درآمد سرانه و ارتباط آن با فروش محصول
۱۱/۳- تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری
۱۲/۳- پیشنهاد
۱۳/۳- منابع و ماخذ اطلاعات
۱/۳- شناخت محصول:
– تعریف محصول:
محصول نتیجه و زاییده تولید است، می تواند مشهود و فیزیکی و دارای حجم باشد که کالا نامیده شده و یا می‌تواند نامشهود و غیر فیزیکی و غیر ملموس باشد که خدمت نامیده می شود.
نتیجه هر تغییری در مواد که منجربه کاربری جدید آن گردیده و ارزش افزوده ای را به وجود آورد محصول (کالا) گویند. کالاهای تولیدی در گروه های صنعتی، معدنی، کشاورزی و ساختمان متمرکز می باشند. بعلاوه, به عنوان وسیله ای در بخش خدمات نیز کاربری دارند.

– تفکیک محصولات:
محصول تولیدی در بخش های صنعتی، معدنی، کشاورزی و ساختمان، تولید و به بازار عرضه می گردد.

فرآیند تولید محصول

خدمات تولیدی دارای ابعاد مختلف و متفاوت بوده که بخشی از آن قابل ارایه با بازده مالی و اقتصادی است، مانند بخش خدمات مهندسی (تعمیرات و طراحی و دانش فنی)، بخش خدمات درمانی (پزشکی، جراحی، بیمارستانی و …) و بخش آموزشی (تدریس و آموزش از دوره دبستان تا تحصیلات عالی)
بخش دیگری از خدمات تولیدی صرفاً مقرون به هزینه بوده، اما بازدهی آن ها اجتماعی و در سطح اقتصاد کلان می باشد. مانند ایجاد و بهره برداری از پارک، شهر سازی، جاده سازی و …
– مشخصات محصولات:
هر کالا (محصول) دارای شاخص های خاص خود می باشد که در مجموع مشمول مشخصات فیزیکی، شیمیایی، ترکیب مواد اولیه و بسته بندی می گردد. آن چه که در این بخش مدنظر می باشد عبارت است از جنس، وزن، ابعاد، شکل، مایع بودن، جامدبودن، امکان تغییر و تحول کالا در اثر گذشت زمان و …

طبقه بندی محصولات (PRODUCT CATEGORIES) :
کالاها با توجه به نحوه مصرف و تامین نیاز مصرف کننده دارای جایگاه متفاوت از هم بوده بر همین اساس متقاضیان آن ها نیز از عام به خاص تغییر می یابند. کالاها در سه گروه طبقه بندی می گردند.

کالاهای مصرفی

الف- کالا های مصرفی (CONSUMER GOODS):
کالاها یا خدماتی که تامین کننده نیاز عمومی مصرف کنندگان باشند، کالاهای مصرفی نام دارند. این کالاها در دو گروه کالاهای مصرفی بی دوام و با دوام تقسیم می شوند.
– کالاها و خدمات مصرفی بی دوام (CONSUMER GOODS FAGACITY):
کالاها و خدمات مصرفی بی دوام با شاخص عمر مفید کوتاه مدت (حداقل مصرف آنی(استهلاک سریع)، و حداکثر یک سال) شناخته می گردند. مهم ترین گروه کالاهای مصرفی کم دوام که در تعریف مذکور جای دارند عبارتند از:
صنایع غذایی، صنایع بهداشتی و آرایشی، صنایع دارویی، صنایع پوشاک و …
در بخش خدمات بی دوام نیز از:
تفریحات عمومی (سینما، تئاتر، مسابقات ورزشی، مسافرت) آموزش های دوره ای، درمان عمومی و … می توان نام برد.

– کالاها و خدمات مصرفی بادوام (CONSUMER DURABLE GOODS):
این کالاها با شاخص عمر حداقل یک سال و حداکثر پنج سال (استهلاک پذیر) که نیاز مصرف کننده عمومی تر (بیش از یک نفر) را تامین می کند، شناخته می شوند. تغییر این نوع کالاها در جوامع، علاوه بر استهلاک به دلایل، تغییر در سلیقه، تغییر در سلیقه، تغییر در کیفیت، ورود کالاهای جدید و جانشین صورت می پذیرد. مهم‌ترین گروه کالاهای مصرفی پردوام که در تعریف مذکور جای می گیرند عبارتند از:
صنایع لوازم خانگی، (یخچال، ماشین لباسشویی، تلویزیون و …)، صنایع فرش و مبلمان، صنایع خودروسازی، موتورسیکلت و …
در بخش خدمات مصرفی پردوام نیز از: خدمات مهندسی، خدمات ترجمه، خدمات آموزشی مرحله ای (ابتدایی، راهنمایی، دبیرستانی، دانشگاهی و …) و … می توان نام برد.

ب- کالاهای واسطه ای(INTERMADIATE GOODS):
محصولاتی که صرفاً به عنوان مواد اولیه و یا لوازم و قطعات مورد نیاز تولید یک محصول دیگر مورد استفاده قرار می گیرد، کالاهای واسطه ای نامیده می شوند. گاهی تغییرات حاصل در روند تولید چند محصول یا کالای واسطه ای منجربه تولید یک کالای مصرفی می گردد. مثال مشخص این نوع کالاها، مصالح ساختمانی برای ایجاد یک ساختمان می باشدکه با مجموعه ای از کالاهای واسطه ای در بخش صنایع فلزی و غیر فلزی و سلولزی نظیر آهن، سیمان، آجر، گچ، چوب، شیشه و … ایجاد (تولید) یک ساختمان (کالای مصرفی) میسر می‌شود.
مثال دیگر، فرآیند تولید منسوجات (پارچه) به شرح زیر می باشد.
فرآیند تولید منسوجات

ج) کالاهای سرمایه ای (CAPITAL GOODS):
کالاهایی که تولید آن ها، مبنای تولید کالاهای دیگر قرار می گیرد (صرفاً به عنوان ماشین آلات و ابزار تولید سایر محصولات کاربردی دارد)، مصرف کننده آن ها، خاص و شناخته شده می باشد و غالباً به صورت سفارشی و با طراحی خاص و به صورت واحد تولید می گردند، کالاهای سرمایه ای نام دارند.
کالاهای سرمایه ای بیشتر به بخش صنایع سنگین و صنایع مادر تعلق داشته و عمر مفید آن ها بر اساس قوانین جاری از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین می گردد.
نمونه مشخص این کالاها، خطوط تولیدی صنایع مختلف به صورت پیوسته و ماشین آلات ناپیوسته نظیر ماشین های پرس، تراش، فرز و … می باشند. ساختمان نیز در شکل های مختلف مانند مسکن، کارخانه، بیمارستان، هتل و … کالای سرمایه ای محسوب می گردد.
در بخش خدمات نیز ارایه دانش فنی، نوها (لیسانس ها)، طراحی و برنامه ریزی – که کالاهای نامرئی می‌باشند- به عنوان کالاهای سرمایه ای شناخته شده اند. همچنین، تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص و بهره برداری از آنان در دراز مدت در راستای هدف های اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی و هنری و ورزشی نیز به عنوان یک کالای سرمایه ای مطرح می باشد و باید هایی برای حفظ و نگه داری آن ها وجود دارد.

– کالای استراتژیک (سیاسی) (STRATEGIC GOODS):
کالای استراتژیک زاییده یک مزیت نسبی در امکان به وجود آمدن می باشد. مزیت مذکور که گاه ممکن است خارج از توانایی های انسانی باشد، بعضاً تبدیل به یک ابزار نظامی، اقتصادی در پهنه سیاست جهانی می گردد، بارزترین مثال این نوع کالاها نفت، گندم، پنبه و … استکه در نهایت تاثیر مثبت و منفی این کالاها در اقتصاد بسیاری از کشورها، مانند جمهوری اسلامی ایران مشهود است.
این کالاها عموماً در سه رده مصرفی، واسطه ای و سرمایه ای جای دارند که از مواد خام تا ابزارآلات و ماشین‌آلات جنگی را شامل می گردند.
نکته مهم آن است که کالای استراتژیک ممکن است نوعی خدمت استراتژیک شده و تبدیل به حق لیسانس در مقوله دانش فنی گردد. به طوری که، در انحصار یک کشور یا شرکت چند ملیتی قرار گیرد. مانند فرمول های ترکیب مواد در صنایع نوشابه سازی و صنایع رنگ های نساجی که نوها نیز نامیده می شوند. اما، اگر موفقیت هایی در زمینه تولید کالاها و خدمات استراتژیک در کشورها به دست آید از حمایت مستقیم دولت مردان آن کشور برخوردار خواهد شد. امروزه بسیاری از کشور ها با تعیین بودجه های ویژه و تشویق ها و حمایت های بی‌دریغ به بسط و گسترش شبکه های تحقیقاتی علمی، فنی و صنعتی، خدماتی و … در زمینه های مختلف پرداخته اند.

۲/۳- روش تولید (PRODUCTION PROCESS):
یکی از اصول اولیه بررسی بازار آشنایی با روش تولید محصول و امکانات فنی و نیروی انسانی مورد نیاز پروژه می‌باشد، ضمن رعایت اصل عدم تداخل بررسی بازار طرح با بررسی فنی طرح (موارد اخیر در حیطه بررسی فنی قرار دارد) کارشناسان اقتصادی نیز باید با بازدید از یک یا دو واحد مشابه ضمن کسب اطلاعات و آمار بازار، از نزدیک با نحوه تولید، ماشین آلات، مواد اولیه، بسته بندی با محصول نهایی آشنا شوند. به طوری که، در گزارش نویسی نکات مذکور را تحت سرفصل روش تولید به صورت نوشتاری و یا ترسیم خط تولید (فلوچارت) تشریح کنند.
در مواردی که واحد مشابهی وجود نداشته باشد و محصول مورد بررسی برای اولین بار در کشور تولید گردد پژوهش و بررسی باید از راه وسایل ارتباط جمعی جهانی، مانند اینترنت ، قیمت های پیشنهادی (offer) مقایسه ای ، کاتالوگ و نهایتاً صحبت و مشاوره با کارشناسان و صاحب نظران انجام شود.

امتیاز