طرح احداث واحد فرآوری هندوانه

هندوانه یا تربوز (نام علمی: Citrullus lanatus) نوعی بوته و میوه از تیره کدوییان و دسته صیفی‌جات است که در جالیز رشد می‌کند. منشأ آن آفریقای جنوبی است. گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقه خزنده و برگ‌های پهن و کرک‌دار با بریدگی‌های عمیق و گل‌های سفید یا زرد دارد. آن را به خاطر میوه درشت خوردنی‌اش می‌کارند که نوع خاصی با پوستی ضخیم و بدون هیچ تقسیم‌ بندی است. پوست هندوانه، ضخیم، صاف و سبز رنگ است و معمولاً راه‌راه‌هایی به رنگ سبز تیره یا نقاط زرد رنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار معمولاً به رنگ قرمز پررنگ یا صورتی است. گاهی‌اوقات هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانه‌های زیادی دارد که ممکن است سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند. تلاش‌های قابل توجهی برای تولید انواع مقاوم به بیماری و انواع بی‌دانه یا با دانه‌های سفید قابل هضم صورت گرفته‌است. بسیاری از ارقام آن می‌توانند ۱۰۰ روز بعد از کاشت، میوه کامل تولید کنند. میوه را می‌توان خام خورد یا ترشی انداخت یا پوست آن را پخت. در سال ۲۰۱۴، تولید جهانی هندوانه ۱۱۱ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با کمتر از ۴٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و مصر داشتند. هندوانه گیاهی درشت و یک‌ساله با ساقه‌های دراز، کم‌دوام و خزنده با مقطع پنج ضلعی مدور و کرکدار است که تا ارتفاع ۳ متر رشد می‌کند. گیاه جوان آکنده از کرک‌های قهوه‌ای متمایل به زرد است که با رشد گیاه از بین می‌روند. برگ‌ها بزرگ، زمخت، به شکل پر و متناوب هستند و با مسن‌تر شدن سفت و سخت و زبر می‌شوند. از ساقهٔ اصلی، ساقه‌های فرعی منشعب می‌شوند. گل‌های سفید تا زردرنگ به‌طور انفرادی در محور برگ‌ها رشد می‌کنند. جام گل از درون سفید و از بیرون زرد متمایل به سبز است. گل‌ها تک‌پایه بوده و گل‌های نر و ماده آن به‌طور جداگانه روی یک بوته قرار دارند. (ساختار زایشی گیاه را ببینید) تعداد گل‌های نر در آغاز فصل زیاد است؛ گل‌های ماده، که بعدها رشد می‌کنند تخمدان ضعیفی دارند. کلاله‌ها در یک ستون منفرد به هم پیوسته‌اند. میوهٔ بزرگ آن، نوعی از سته تغییر شکل یافته به نام پپو است که پوست ضخیم (برون‌بر) و درون گوشتی دارد. (میان‌بر و درون‌بر) گیاهان وحشی میوه‌ای با قطری بیش از ۲۰ سانتی‌متر دارند، در حالیکه قطر ارقام کشت شده ممکن است به ۶۰ سانتی‌متر برسد. پوست میوه، سبز متوسط تا سبز تیره و معمولاً خالدار یا راه‌راه است؛ و گوشت آن دارای دانه‌های متعددی است که در سراسر آن پراکنده هستند. گوشت در بیشتر مواقع به رنگ قرمز یا صورتی است، رنگ آن می‌تواند نارنجی، زرد، سبز یا سفید هم باشد.

تاریخچه هندوانه

شواهدی از کاشت آن در دره رود نیل از هزاره دوم پیش از میلاد به بعد یافت شده‌است. دانه‌های هندوانه در محل دودمان دوازدهم مصر و در مقبره فرعون توت‌عنخ‌آمون یافت شده‌است. در قرن هفتم هندوانه در هندوستان کاشته شد، و تا قرن دهم به چین رسیده بود، که امروزه بزرگترین تولیدکنندهٔ منفرد هندوانه جهان است. مردم مور این میوه را به اروپا معرفی کردند و مدارکی هست که نشان می‌دهد هندوانه نخستین بار در سال ۹۶۱ در کوردوبا و همچنین در سال ۱۱۵۸ در سویل واقع در اندلس کاشته شده و سپس از اروپای جنوبی به طرف شمال گسترده شده‌است. شاید خنکی هوای تابستان و کافی نبودن آن برای دادن محصول خوب پیشرفتش را محدود کرد. هندوانه در سال ۱۶۰۰ در کتابچه گیاهان اروپا ظاهر شد، و در قرن هفدهم به عنوان محصول کوچک باغی به‌طور گسترده‌ای در اروپا کاشته می‌شد.

معرفی محصولات فرآوری هندوانه

آب و کنسانتره هندوانه
بعید است کسی پیدا شود که نوشیدن یک لیوان آب هندوانه ی خنک بعد از یک روز سخت کاری یا درسی و یا به عنوان صبحانه و میان وعده وسوسه اش نکند. هندوانه از دیرباز همیشه برنده ی رقابت بین میوه ها سر سفره ی ما ایرانی ها بوده و شیرینی و خنکی آن گویا با خاطرات کودکی همه ی ما گره خورده است. هندوانه ی لذیذی که ما مصرف می کنیم میوه ای نشاط آور و ضد گرما و سرشار از بتاکاروتن و عامل ضد سرطان است که موجب تقویت صفرا هم می گردد.۹۵ درصد وزن هندوانه آب است، اما سرشار از کلسیم و پتاسیم، فسفر، منیزیم، آهن، روی، نیکل، فلوئور، ید و مواد قندی است که املاح مورد نیاز بدن را به خوبی تامین و بعداز ورزش ریکاوری می کند. هندوانه و آب هندوانه برای هر سنی مفید،گوارا و یادآور حس نوستالژی اوقات فراغت شیرین تابستان است هندوانه دارای ارزش تغذیه ای بالایی است و استفاده از روشی برای نگهداری طولانی مدت آن لازم به نظر می رسد. تولید کنسانتره یکی از روش های به کار گرفته شده برای نگهداری طولانی مدت آبمیوه ها می باشد و بدیهی است که شرایط تهیه کنسانتره بر خصوصیات تغذیه ای محصول نهایی بسیار موثر است. کنسانتره یا افشره به معنای آب میوه ی طبیعی تغلیظ شده است که فایده ی تولید آن در این است که با حذف آب، وزن ماده غذایی کاهش یافته و بنابراین حمل و نقل آن راحت‌تر و با صرف هزینه ی کمتر صورت می‌گیرد، به علاوه کنسانتره را به راحتی در هنگام مصرف با اضافه نمودن حلال (معمولاً آب) و شکر، به حالت اولیه ی خود برگردانده و مصرف می‌کنند. این قابلیت احیای مجدد میوه (Revive) بدون کم شدن خواص میوه(در این جا انگور مدنظر ما است) که به وسیله ی کنسانتره مهیا می شود سبب استفاده ی بالا از آن در صنعت آبمیوه سازی شده است. سهولت نگهداری کنسانتره به دلیل حجم کمتر آن نسبت به آب میوه است و این که با این کار آب میوه ی با کیفیت در تمام فصول سال ، حتی فصل هایی که خود میوه موجودنیست به دست خواهد آمد. از جمله دیگر مشخصات کنسانتره می‌توان به شفافیت، نداشتن ناخالصی و وزن حجمی بیشتر آن نسبت به آبمیوه اشاره کرد. کنسانتره ی میوه ی هندوانه که جهت ساخت آبمیوه به کار می رود به دلیل حجم کمتر آن نسبت به خود آبمیوه شرایط نگهداری مناسب‌تری دارد.با توجه به نیاز و رغبت عمومی مردم به آبمیوه ها و میزان جمعیت در کشور بازار خوبی را می‌توان برای راه اندازی خط تولید آبمیوه به خصوص آب هندوانه به علت طعم عالی و خواص زیاد آن پیش‌بینی کرد. همانطور که قبلا گفته شد به علت شفافیت، نداشتن ناخالصی ، وزن مخصوص بالا و نگهداری آسان حجم بالایی از کنسانتره و در دسترس بودن آن درتمام فصول سال ، استفاده از آن برای تولید آبمیوه می تواند هم برای تولید کنندگان و هم مصرف کنندگان شرایط مناسبی را فراهم آورد. به نظر می آید با گذر زمان در طول چند سال آینده رغبت عمومی به سمت مواد خوراکی هیجان انگیز این چنینی که دسترسی به آن ها بیش تر از خود میوه است به طور دائمی افزایش یابد و کشش بازار به پذیرش این محصولات بالا رود. در کنار بازار فروش داخلی آبمیوه هایی از قبیل آب هندوانه، بازار صادرات این محصولات به کشورهای با قوانین واردات و صادرات آسان تر هم می تواند به موازات بازار داخلی در جریان باشد و در دراز مدت و با گسترش فعالیت های کارخانه ، صادرات به کشور های با قوانین سخت تر واردات مواد خوراکی نیز توسعه یابد.

اسانس هندوانه
آنچه که در فارسی به نام ”اسانس” معروف شده و تقریبا برای تمام افراد جا افتاده عبارت است از ترکیباتی که بو و طعم خوبی دارند و در محصولات غذایی، داروئی ، بهداشتی و آرایشی به کار برده می شود۰ اینکه چرا به این مواد در فارسی اسانس گفته شده و درتمام صنایع مذکور با همین نام “اسانس” استفاده می شود جای تعمق دارد. اسانسهای طبیعی یا Essential Oil تحت عنوان اسانس ، روغن فرار و روغن اتری نامیده می شود. اسانسهای طبیعی مخلوط پیچیده ای از مواد فرارو معطرهستند که توسط موجودات زنده و بیشتر، گیاهان بیوسنتز می شوند. اسانسهای طبیعی عمدتاً بوسیله تقطیر با آب، بخار آب و یا فشردن در مورد مرکبات استخراج می شوند. اسانسهای طبیعی به عنوان منبع طبیعی مهم برای محصولات طبیعی تجدید شونده مورد توجه می باشند، عصاره های گیاهی و جانوری که توسط حلالهای مختلف بدست می آیند شامل اسانسهای طبیعی نمی شوند . یکی از محصولات این پروژه تولید اسانس از هندوانه میباشد، پیش بینی میشود حدود ۴ تن درسال از این محصول تولید گردد.

مربا، مارمالاد و پکتین هندوانه
تهیه مربا از دیرباز به عنوان نوعی روش نگهداری طولانی مدت میوه مرسوم بوده است.در واقع مربا پایه اصلی سفره‌ی صبحانه و مصرف مربای میوه‌ای همواره به عنوان جزیی لاینفک از هر میز صبحانه به شمار می‌رود.آغاز یک روز جدید با صرف یک صبحانه پرانرژی سرشار ازطعم تازه‌ی میوه‌ها باعث نشاط و انرژی فرد در طی روز می‌گردد.مربا بسته به نوع آن و میوه‌های به کار رفته،تأمین کننده ویتامین‌های ضروری بدن نیز هست.می‌توان گفت هیچکدام از گروه‌های غذایی به اندازه‌ی میوه‌ها دارای تنوع در رنگ و طعم و دلپذیری نیستند.میوه‌ها دارای مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و همچنین دارای مقداری قندهای ساده مانند گلوکز و فروکتوز می‌باشند.در این میان می‌توان بخشی از این نیاز را با مصرف آب میوه،مربا و ژله تأمین نمود.مربا اگر درست فرآوری شود می‌تواند مواد مغذی و با ارزش میوه‌های طبیعی را در خود حفظ و نیاز بدن را به انواع ویتامین تأمین نماید. به طور ساده می‌توان گفت مربا فرآورده‌ای است که از پختن میوه‌ی کامل سالم یا قطعات میوه و با افزودن مقداری شکر و آب به دست می‌آید اما اساس تهیه مربا تشکیل ژل است.پکتین که از مهم ترین مواد اولیه تولید ژل است در بسیاری از میوه‌ها،سبزی‌ها و ریشه های نشاسته ای یافت می شود. پکتین قدرت جذب کنندگی بالایی دارد و به عنوان قوام دهنده در تهیه مربا استفاده می‌شود. مربا هندوانه که عملا از لایه مابین پوست خارجی و داخل هندوانه تولید میشود همانند مربای کدو بوده و در بسته بندی شیشه ای در این واحد تولید و بسته بندی میگردد. پکتین یک پلى ساکارید مهمى است که در صنایع غذائى، دارویى و تعدادى از صنایع دیگر مصرف فراوانى پیدا کرده است. اهمیـت این ماده در صنعت غذا بخاطر توانائى تشکیل ژل، در حضور یون هاى کلسیم یا محلولهاى بـا PHپـایین مـى باشـد . از کاربردهـاى آن می توان به تهیه ژله، مربا، مارمالاد، بستنى میوه اى، نوشیدنى هاى رژیمى، پودینگ هاى ژله اى، محصولات منجمد شده . ماسـت میـوه اى، نوشیدنی هاى شیر میده، سس کباب و …اشاره کرد . منابع عمده پکتین شامل تفاله سیب، مرکبات، طبق آفتابگردان و تفاله چغندر قند می باشد. مواد پکتیکى در بافت اکثر گیاهان عالى یافت شده و از محصولات اصلى فتوسنتز بشمار می رود. یکى از روشهاى نگهدارى موادغذایى تهیه مربا، ژله و مارمالاد می باشد که اجزاء اساسى این صنعت شامل میوه، آبمیوه، اسیدهاى آلى، شکر و پکتین است که با ایجاد بافت ژلهاى آب را از دسترس میکروار گانیزمها خارج ساخته و در نتیجه عمر نگهدارى مواد غذایى افزایش مىدهد. پکتین در این بین نقش اساسى را در ایجاد ساختمان ژلى محصول ایفا میکند ۲۱ بعلاوه خاصیت تثبیت کنندگى و امولسیون کنندگى پکتین آنرا براى تولید شربت هاى دارویى و همچنین لوازم آرایشى مناسب مىسازد. در صنعت غذا نیز جهت تولید سس مایونز، بستنى میوه اى، ماست میوه اى، نوشیدنی هاى رژیمى، نوشیدنی هاى شبر – میوه، پوشش هاى خوراکى سوسیس و کالباس، میوه هاى منجمد و…بکار می رود. در حال حاضر سالانه مقدار زیادى از این ماده وارد کشور می شود در حالیکه ماده اولیه آن جزء ضایعات کشاورزى بوده و ارزش چندانى ندارد. منابع عمده تولید پکتین شامل تفاله مرکبات، تفاله سیب، تفاله چغندر قند و طبق آفتابگردان است اما بعلت احتیاج روزافزون به این ماده و افزایش مواد مصرف آن نیاز به منابع جدیدترى جهت تولید آن مى باشد. تولید صنعتى پکتین براى اولین بار در سال ۱۹۳۰ در امریکا و از پوست مرکبات انجام گرفت. مقدار پکتین پوست هندوانه نیز ۲۰ درصد براساس ماده خشک، تعیین گردید.

معرفی کد آیسیک مرتبط با صنعت تولیدفرآوری هندوانه

۱. هندوانه (کشاورزی) : ۰۱۱۲۵۱۲۳۴۷
۲. آب هندوانه از کنسانتره بدون گاز : ۱۵۱۳۵۱۲۵۱۳
۳. تخمه هندوانه فرآوری شده : ۱۵۴۹۵۱۲۳۷۳
۴. پکتین حاصل از پوست هندوانه : ۱۵۴۹۵۱۲۶۱۱

قیمت تولید داخلی و جهانی فرآوری هندوانه

پارامترهای مختلفی بر قیمت محصول تأثیر می‌گذارد که برخی از آن‌ها در ذیل شرح داده شده است :
۱-قیمت مواد اولیه مصرفی که یکی از مهم‌ترین هزینه‌های متغییر تولید می‌باشد و نقش عمده‌ای را در تعیین قیمت تمام شده محصول دارد.
۲-منطقه جغرافیایی احداث واحد به خصوص از لحاظ دسترسی به منابع تأمین مواد اولیه و کانون‌های مصرف محصول،‌هزینه‌های مربوطه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۳-نوع تکنولوژی مورد استفاده از طریق تأثیر بر سرمایه‌گذاری،‌کیفیت محصول تولید شده و میزان ضایعات و… بر قیمت فروش محصول مؤثر است.
۴-هزینه‌های نیروی انسانی مورد نیاز تأثیر مستقیم بر هزینه‌های متغیر تولید و قیمت تمام شده محصول دارد.
۵-ظرفیت تولید واحد بر روی قیمت فروش محصول مؤثر است. به این ترتیب که افزایش ظرفیت تولید از طریق سرشکن نمودن هزینه‌های سربار باعث کاهش قیمت تمام شده محصول می‌گردد.

وضعیت تولید هندوانه در جهان و ایران

در سال ۲۰۱۶، تولید جهانی هندوانه ۱۱۷ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با بیش از ۱٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و ازبکستان، الجزایر، ایالات متحده، روسیه، مصر، مکزیک و قزاقستان بودند. بر اساس آمارهای سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ایران در تولید هندوانه و خیار مقام سوم جهان را دارد که به معنای کشت دو محصول آب بر در سرزمینی خشک و نیمه خشک است. این موضوع نشان می‌دهد رویه تولیدات کشاورزی در کشور ما به سمت تولید ارزان ترین و پرآب بر‌ترین محصولات حرکت کرده و البته این محصولات بیشترین سهم صادرات را نیز به خود اختصاص داده است. با وجود بحران کم آبی در ایران و با وجود آنکه ۹۲ درصد منابع آبی تجدید پذیر در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، کارشناسان معتقدند صادرات این نوع محصولات کشاورزی مزیت تجاری ایران نیست.

فرآیند تولید فرآوری هندوانه

آبمیوه و کنسانتره هندوانه
حمل میوه های تازه ی اولیه (دراینجا هندوانه) ،شستن ،پوست کندن ، آبگیری و جدایش دانه ها ، حرارت‌دهی مقدماتی ودر ادامه پاستوریزه کردن و خنک‌سازی و عبور آن از صافی های مخصوص، و سپس انتقال به دستگاه‌های خلاء برای تغلیظ ، مراحل تولید کنسانتره هستند. احیای دوباره ی هندوانه ، تولید آب هندوانه ، پر کردن و بسته بندی کنسانتره ی حاصل در مرحله ی قبل را با طرح اختلاط زیر نظر کارشناسان تولید با آب و شکر مخلوط می کنند. آب ‌میوه ی حاصل را پس از عبور از صافی های مخصوص وارد پاستوریزاتور کرده و در دمای مناسب پاستوریزه می کنند. آب میوه ی پاستوریزه شده بلافاصله به طرف پرکن منتقل شده و به صورت داغ در پاکت‌های آلومینیومی موسوم به تترا پک پر شده و پس از دربندی بلافاصله در حوضچه ی آب سرد خنک شده و پس از کارتن‌گذاری به انبار منتقل می شوند. اکنون آب هندوانه ای با کیفیت به دست آمده که بخش زیادی از خواص هندوانه تازه ی طبیعی را کمامان داراست و به وسیله ی بخش فروش بین فروشگاه ها و سوپر مارکت ها توزیع می شود.

مربا و مارمالاد هندوانه
در خط تولید مربای صنعتی بعد از رسیدن میوه‌ها به کارخانه و آماده‌سازی اولیه‌ی آن‌ها، شکر یا شربت ذرت با فروکتوز بالا یا ترکیبی از این دو به میوه‌ها اضافه می‌شود تا شیرین‌تر شوند. خرده‌های شکر نیشکر، برای حفظ میوه‌ها، نوع مناسبی از شکر است. شکر دانه‌ای و شکر چغندرقند، حالت بلوری دارند. شربت ذرت با فروکتوز بالا، حاصل تخمیر نشاسته ذرت می‌باشد. در خط تولید مربا چیزی که باعث این می‌شود که میوه بتواند حالت ژلی به خود بگیرد، “پِکتین” است که در تمام میوه‌ها به میزان‌های متفاوتی وجود دارد. سیب، تمشک، گیلاس، مرکبات، انگور، بِه و خربزه، بهترین پِکتین‌ها را دارند. توت فرنگی و زردآلو، مقادیر کمی از پِکتین را دارا بوده و مرباهایی که از آن‌ها درست می‌شود یا با میوه‌هایی که دارای میزان بالاتری از پِکتین هستند، مخلوط می‌شود و یا به ترکیبشان، شکر بیشتری افزوده می‌شود. گاهی اوقات نیز پِکتین بصورت صنعتی از سیب‌های خشک شده استخراج می‌شود. برای متعادل شدن ترکیب مربا، اسید سیتریک (جوهر لیموترش) به آن اضافه می‌شود. آب لیموترش حاوی اسید سیتریک بالایی می‌باشد؛ بنابراین متداول‌ترین منبع اسید سیتریک مورد استفاده‌ی تولیدکنندگان است. اسید سیتریک با تخمیر شکر نیز می‌تواند بدست بیاید. طعم دهنده ‌های دیگری نیز مانند وانیل، دارچین و نعناع می‌توانند در طی خط تولید مربا به ترکیب مربا اضافه شوند که اینها نیز علاوه بر شکر، شربت ذرت با فروکتوز بالا و اسید سیتریک، از تأمین کنندگان دیگری تهیه می‌شوند.

مواد اولیه باید در مقادیر دقیق و اندازه‌گیری شده به ترکیب اضافه شوند که بهترین میزان آن‌ها عبارت است از:
۱% پِکتین
۶۵% شکر
اسید با غلظت pH 3.1
پکتین بیش از حد، باعث سفت شدن زیاد و شکر بیش از حد، باعث چسبندگی زیاد ترکیب می‌شود.
اولین مرحله از خط تولید مربای صنعتی بررسی است. وقتی میوه‌ها به کارخانه می‌رسند، از لحاظ کیفیت، استفاده از رنگ در آن‌ها، میزان رسیدگی و مزه، مورد بررسی قرار می‌گیرند. میوه‌هایی که مرحله‌ی بررسی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، داخل یک مخروط قیفی شکل ریخته می‌شوند. سپس مخروط، میوه‌ها را به سمت لوله‌هایی جهت شستشو و خردکردن آن‌ها حمل می‌کند.

شستشو و خردکردن
همین‌طور که میوه‌ها در لوله‌ها در حال حرکت هستند، آبی بصورت اسپری آرام، کثیفی‌های سطحی میوه‌ها را پاک می‌کند. پاروهایی میوه‌ها را در حفره‌هایی کوچک فشار می‌دهند و ریشه، ساقه و هرگونه بقایای اضافی دیگری پشت حفره‌ها باقی می‌ماند. برخی میوه‌ها مانند سیب و مرکبات را می‌شود بصورت دستی پوست کَند، هسته‌ی آن‌ها را در آورد، آ‌ن‌ها را بُرِش داد و تکه تکه کرد. گیلاس را هم می‌توان قبل از اینکه وارد فرآیند خرد کردن شود، خیس کرده و سپس هسته‌ی آن را در آورد.

پاستوریزه‌کردن میوه‌ها
در سومین مرحله از خط تولید مرباجات میوه‌ها از طریق لوله‌های دیگری به محل پخت منتقل شده و زیر نقطه‌ی جوش(۱۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد یا ۲۱۲ درجه‌ی فارنهایت) حرارت داده می‌شوند و سپس بلافاصله زیر نقطه‌ی انجماد (صفر درجه‌ی سانتی‌گراد یا ۳۲ درجه‌ی فارنهایت) سرد می‌شوند. این فرآیند که «پاستوریزاسیون» نام دارد، از فساد میوه‌ها جلوگیری می‌کند. در ادامه‌ی این فرآیند، میوه‌ها به مخازنی خنک و بزرگ منتقل می‌شوند تا در زمان لازم وارد دیگچه‌های پخت شوند.

پخت مربا
در چهارمین مرحله از خط تولید مربای صنعتی میوه‌ها، شکر و پِکتین که از پیش مقدار لازمشان تعیین شده است، در دیگچه‌های پخت صنعتی با هم مخلوط می‌شوند. ترکیبات مذکور معمولاً سه دفعه پخته شده و سرد می‌شوند. اگر طعم‌دهنده‌های بیشتری لازم است، در این زمان می‌توان آن‌ها را اضافه نمود. وقتی که ترکیب مورد نظر به غلظت و شیرینی از پیش تعیین شده رسید، وارد ماشین‌های پُرکن می‌شود.

پُرکردن ظروف
در این مرحله از خط تولید مربا ظروف از پیش استریلیزه شده در طول یک تسمه نقاله حرکت کرده و لوله‌هایی که بالای آن‌ها قرار دارند، مقادیر از پیش تعیین شده‌ی مربا را داخل آن‌ها می‌ریزند و سپس، سرپوش‌های فلزی در بالای ظروف محکم می‌شوند. فرآیند پُرکردن و دربندی ظروف مربا، کل هوای موجود در ظروف را خالی کرده و باعث استریلیزه شدن بیشتر محصول می‌شود.

برچسب زدن و بسته‌بندی
در آخرین مرحله از مراحل خط تولید مربا ظروف بسته شده به سمت ماشینی منتقل می‌شوند که برچسب‌های از پیش چاپ شده را روی آن‌ها می‌چسبانند. این برچسب‌ها باید نشان دهنده‌ی اطلاعات و ویژگی‌های واقعی محصول باشد. سپس ظروف در کارتن‌هایی جهت ارسال بسته‌بندی می‌شوند. بسته به میزان تولید و سطح فعالیت هر تولیدکننده، فرآیند برچسب زدن و بسته‌بندی می‌تواند بصورت دستی یا ماشینی انجام شود.

درباره‌ی کنترل کیفیت
الزامات کشورهای مختلف درباره‌ی نسبت مواد تشکیل‌دهنده‌ی مربا، با یکدیگر متفاوت است؛ بطور مثال ایالات متحده آمریکا الزام می‌کند که مربا باید شامل ۴۵% میوه و ۵۵% شکر باشد. تمامی مواد غذایی کنسرو شده، قوطی شده و بطور کلی بسته‌بندی شده که حرارت نیز داده می‌شوند، باید فاقد ریزجاندارهای زنده باشند. در نتیجه، کارخانجات تولیدی مربا، لیست تفصیلی کاملی از دفعات پخت و دماهای مورد استفاده را نزد خود دارند که بصورت دوره‌ای توسط مرجع مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. الزامات کیفی حاکم بر این کارخانجات، شامل تمیزی کارکنان و محیط کاری نیز می‌شود. تولیدکنندگان در تمامی بخش‌های فرآیند تولید، آزمایش مزه، رنگ و درجه‌ی غلظت، بررسی‌های کنترلی کیفی متعددی انجام می‌دهند.

اسانس هندوانه
هندوانه مطابق فرآیندها قبل شسته و اماده میشود و سپس براثر تقطیر کردن فاز اسانس موجود در مخلوط آب و روغن در طول فرآیند تبخیر، که برای غلیظ ساختن این مخلوط انجام می‌شود، اسانس به‌دست می‌آید. مقدار محصول به‌دست آمده از میوه بسته به عوامل زیادی مانند: دستگاهای مورد استفاده و شرایط عملیات، فصل رشد میوه و گوناگونی میوه، متفاوت است، ولی با این حال امکان دارد بازیافت‌های به‌عمل آمده از ضایعات تولید، کمتر از ۵۰ درصد این مقادیر باشد یا در یک فرآیند خوب، حتی بیش از ۶۰ درصد بازیافت داشته باشیم. «دی لیمونن»، ترکیب اصلی روغن پوست مرکبات است که با عملیات جداسازی از طریق ایجاد چند فاز مختلف در جداساز از جریان ملاس (شیره) به‌دست آمده از تبخیرکننده، حاصل می‌شود.

جدول موازنه صادرات و واردات فرآوری هندوانه

وضعیت واردات و صادرات فرآوری هندوانه

در نمودار زیر وضعیت واردات و صادرات فرآوری هندوانه در کشور به تفکیک سال آمده است .

وضعیت واحد های فعال تولید فرآوری هندوانه

در نمودار زیر تعداد و ظرفیت واحدهای تولید کننده فرآوری هندوانه در کشور به تفکیک استان آمده است .

خلاصه بررسی اقتصادی طرح فرآوری هندوانه

ظرفیت تولید سالیانه : ۳۰۰۰ تن
نرخ برابری دلار : ۱۲۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۳۰.۰۰۰ مترمربع
زیربنای ساختمان ها : ۴.۷۸۴ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱۰۴ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۱ میلیارد تومان
میزان فروش : – میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۶۸.۸۸ درصد