طرح ایجاد خانه مسافر

به موجب ماده (۱) آییننامه ایجاد، اصالح، تکمیل، درجه بندی و نرخگذاری تأسیسات گردشگری،خانه مسافر به عنوان تأسیسات گردشگری همچون هتل و مسافرخانه مصوب هیئت محترم وزیران درتاریخ ( ۰۴/۰۶/۱۳۹۴ ) رسمیت یافته است. بر این اساس وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی اصلی ساماندهی و مدیریت خانه مسافرهاست. در این راستا از یک طرف در سال ۱۳۹۷ ساماندهی و مدیریت خانه مسافر از طرف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی واگذار گردید. از طرف دیگر سالیان متمادی، اجاره خانه های مسافر توسط دلالن در اطراف شهرها و روستا صورت میگرفت که به بروز مشکلاتی در زمینه امنیت ملی و محلی،فسادهای اخلاقی و ارتکاب جرائم گوناگون منجر میشد.
براساس آمارهای ارائه شده ازسوی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در سال ۱۳۹۷ بیش از ۳۷ درصد از گردشگران داخلی در اقامتگاههای موقت(کمپ،کانکس و چادر) اقامت کرده اند و کمتر از ۵ درصد آنها در هتل ها و اقامتگاه های عمومی اقامت داشته اند که این شواهد خود گویایی وضعیت موجود بخش اقامت و ضرورت بررسی موضوع خانه مسافرها را بیان میکند.
امروزه با رشد و توسعه فناوری اطلاعات، خدمات اجاره خانه مسافر در بستر سایت های اجاره خانه توسعه پیدا کرده است. فعالیت این سایت ها در کنار مزایای فراوانی که دارند باعث چالش هایی در زمینه مسائل فرهنگی و امنیتی، اقتصادی، تعیین متولی و مجوزدهی آنها شده است. در بخش فرهنگی و امنیتی، عمده مسائل به تأمین امنیت مسافران داخلی و خارجی، احراز هویت خانه مسافر و صاحبان آن،احراز هویت مسافران و حفظ شئونات اسالمی در اجاره خانه مسافر باز میگردد. در بخش اقتصادی، فضای رقابتی با هتلداران در بازار اقامت، در بحث مجوزدهی، نبود متولی مشخص برای صدور مجوزهای فعالیت از مهمترین چالش های این کسب وکارها است.
در این گزارش سعی بر آن شده است تا با ترسیم وضعیت موجود این کسب وکارها، چالش های آنها با ذینفعان اصلی ازجمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، پلیس نظارت بر اماکن عمومی، جامعه هتلداران و صاحبان خانه مسافر بررسی شده و در انتها راهکارهای مناسب ارائه شود.آنچه که مسلم است اینکه وضعیت موجود خانه مسافر و صنعت اقامت از حیث سیاستی و نظارتی نیازمند بازنگری جدی است به گونهای که جامعه ایرانی بتواند مکانی ایمن، ارزان و باکیفیت برای اقامت خود برگزیند و بخش مهمی از هزینه های خود را مدیریت کرده و موجبات رونق گردشگری داخلی و افزایش سهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی شده و همچنین نشاط اجتماعی را محقق کند.

بیان مسئله و تبیین کلی وضعیت

با توجه به کمبود زیرساخت های اقامتی کشور در حوزه گردشگری(طبق گزارش رقابت پذیری جهانی از میان ۱۳۶ کشور، ایران در رتبه ۱۱۳ام قرار دارد.) و هزینه باالی تأسیس هتل (از ۷۰ تا ۵۰۰ میلیاردتومان)، ساماندهی و مدیریت مطلوب خانه های مسافری امری ضروری است. وجود ۳۰۰ هزار خانه مسافردر سراسرکشور ظرفیت پنهان و چشمگیری است که میتوان با ساماندهی درست آنها در زمینه شکوفایی صنعت گردشگری گام برداشت. ظرفیتی که تقریباً تمامی کشورهای دنیا به نحو مطلوب و متناسب با شرایط خود از آن بهره برده و در راستای
توسعه صنعت گردشگری خود به کار گرفته اند؛درواقع این کشورها با بسترسازی مناسب برای کسب وکارهای نوپا و با تطبیق کارامدتر عرضه خانه مسافر و تقاضای مسافران با استفاده از فناوری، هزینه مبادله میان تأمین کنندگان و دریافت کنندگان خدمات اقامتی را کاهش دادهاند و به رونق گردشگری خویش پرداخته اند. لیکن استفاده از این ظرفیت مردمی در جهت رونق گردشگری در ایران همچنان با چالش ها و مسائل فراوانی روبه رو است که دلیل عمده آن به تعارض منافع ذینفعان و عدم دخالت موثر وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در این بخش برمیگردد.آنچه مشخص است این که بازیگران اصلی در موضوع خانه مسافر عبارتند از: مسافر،خانه مسافر وسایت های اجاره دهنده.

ارزیابی عملکرد وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی از جهت مداخله و ورود مؤثر وزارت مذکور به حل مسئله از دو بعد قابل بررسی است:

بُعد اول تدوین دستورالعمل صدور مجوز برای فعالیت خانه مسافرها. توضیح اینکه از طریق تدوین یک دستورالعمل شرایط و ضوابط الزم برای صدور مجوز به خانه های قابل اجاره ارائه شده است و صاحبان خانه ها برای اینکه بتوانند خانه های خود را اجاره دهند باید با رعایت ضوابط این دستورالعمل به کسب مجوز فعالیت از وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی جهت اجاره خانه خود اقدام نمایند.امری که با توجه به پراکندگی این خانهها در سراسر کشور و تنوع خانه های اجارهای بسیار مشکل و دور از دسترس خواهد بود.
بُعد دوم اینکه اجرای این دستورالعمل با مدیریت شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی بوده است که شرکتی در لیست واگذاری سازمان خصوصی سازی برمبنای اصل چهل وچهارم قانون اساسی و سیاست های کلی آن است که هم از توانمندی و امکان اجرایی کافی برای این امر برخوردار نبوده و هم ورود این شرکت به این موضوع از نظر قانونی دارای ابهام و اشکال است. نکته مهمتر اینکه ورود وزارتخانه به موضوع از این زاویه فسادزا بوده و میتواند باعث بروز چالش های دیگری شود.به طور کلی میتوان گفت که عدم تعریف سازوکار مناسب و صحیح برای مداخله موثر و راهگشا در جهت ساماندهی خانه مسافرها، مهمترین مسئله موجود در بخش اقامت گردشگری در کشور است.
شواهد نشاندهنده این است که طی فعالیت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از سال ۱۳۹۴ تاکنون جهت ساماندهی خانه مسافرها و کسب وکارهای وابسته به آن، از میان ۳۰۰ هزار خانه فعال در بازار اقامتگاه های اجاره ای )بنابر اظهارات مسئولان امر تنها برای ۲۰ هزار واحد اقامتگاه مجوز خانه مسافر صادر شده است (حدود ۷ درصد). به عبارتی عدم استقبال صاحبان خانه مسافر ازفرایندهای کسب مجوز فعالیت و شرایط و ضوابط نامشخص اعطای مجوز فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر، به نوعی منجر به شکست طرح ساماندهی و مدیریت خانه مسافر گردید. به طوری که درحال حاضر مجوزهای موجود برای فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر در فضای مجازی به شرح زیر است:

– مجوز بند (ب)

با اعطای بند(ب) مجوز برنامه ریزی، سازمان دهی، اجرا و نظارت یک برنامه سفر در قالب پکیج تور یا بسته سفر صادر میشود، متولی این مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.

– مجوز نماد اعتماد الکترونیکی کسب وکارهای اینترنتی

با اعطای نماد اعتماد الکترونیکی هویت صاحب و محل فعالیت کسب وکارهای اینترنتی احراز میشود،متولی این مجوز وزارت صنعت، معدن و تجارت است.

– مجوز شامد

با اعطای مجوز شامد محتوای سایت، اطلاعات هویتی صاحب وبسایت تأیید میشود، متولی این مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.نکته قابل تأمل این است که سایت هایی که حتی سه مجوز فوق را دارا هستند همچنان به عنوان سایت های غیر قانونی توسط دستگاه های ذی ربط تعریف میشوند.
بررسی های نشان میدهد هم اکنون حدود ۲۰ سایت اجاره خانه مسافر به صورت فعال شروع به فعالیت کردهاند که همه آنها در ۵ سال اخیر ایجاد شدهاند. مهمترین فعالیت آنها در دو بخش زیر است:

الف) اجاره خانه مسافر

به اینصورت که بعد از ورود مسافر به سایت های اجاره خانه مسافر و تکمیل کردن مراحل ثبت نام و تأیید مقررات مربوط به سایت، درخواست اجاره خانه به سایت ارسال میشود. این سایت ها درخواست اجاره را به صاحبخانه ارسال میکنند تا از آماده بودن خانه مسافر مطلع شوند. بعد از آنکه مسافر مبلغی برای سایت واریز میکند، آدرس و شماره تماس صاحبخانه در اختیار مسافر قرار میگیرد.
– در صورت عدم انطباق خانه با عکس آن در سایت یا مشکالت نظافتی، سایت هزینه مسافر را پس میدهد و صاحبِ خانه مسافر جریمه میشود.
– برای اجاره خانه مسافر به زوج های متاهل سند محرمیت از طریق میزبان چک میشود و در صورت عدم تطابق اطالعات و اجازه ورود، صاحبِ خانه مسافر مسئول بروز اتفاقات احتمالی است.

ب) ثبت خانه های اجارهای

کاربران سایت های اجاره خانه مسافر عالوه بر درخواست اجاره خانه میتوانند اقامتگاه خود را در سایت آگهی کنند. میزبان (صاحبان خانه مسافر)بعد از ثبتنام و تأیید قوانین سایت، عکس خانه را بارگذاری کرده و اطالعات آن را ثبت میکند. ازجمله قوانین تأیید شده توسط صاحبان خانه مسافر، بررسی سند محرمیت مسافران است.
درنهایت میتوان گفت که تعدد مراکز تصمیم گیر، نبود صنف و اتحادیه فعال جهت پیگیری حل مسائل این حوزه و عدم برون سپاری و مردمی کردن فرایندها توسط نهادهای اجرایی سه عامل اثرگذار هستند که موجب میشود حل مسئله خانه مسافر در کشور به سهولت امکانپذیر نباشد

نکته قابل ذکر اینکه این حوزه از صنعت اقامت هم اکنون در سطح جهان کامالا پذیرفته شده است و تقریباً میتوان گفت در تمامی نقاط دنیا(حدود ۱۹۰ کشور) شکل رسمی و قانونی دارد و هم اکنون مورد استفاده تمام گردشگران داخلی و بین المللی قرار میگیرد. ازجمله مهمترین سایت ها و اپلیکیشن های که در این حوزه در سطح جهان فعالیت میکنند عبارتند از:
www. AirBnB.com
www. HomeAway.com
www.onefinestay.com
www. Homestay.com
www. Flipkey.com
www. 9flats.com
www. Wimdu.com
www. Roomorama.com
www.stayz.com

در ادامه به توصیف برخی از این نمونه ها پرداخته میشود:

ایربیانبی

وبسایتی است که مردم در آن خانه های اقامتی خود را کرایه میدهند. این وبسایت دارای بیش از۱.۵۰۰.۰۰۰ خانه فهرست شده در ۴۳.۰۰۰شهر و ۱۹۰ کشور است. این شرکت که در اوت ۲۰۰۸ به مرکزیت سان فرانسیسکو، درکالیفرنیای آمریکا بنا نهاده شده، دارای مالکیت خصوصی است.
ارزش شرکت ایربیانبی حدود ۳۱ میلیارد دلار است. از زمان تأسیس تا سال ۲۰۱۳ ،این پرتال برای بیش از ۹ میلیون نفر در سراسر جهان خانه های ارزان قیمت را فراهم کرده بود.
این شرکت فعالیت خودرا به صورت آنلاین انجام می دهد و کاربران را به مراکز اقامتی معرفی میکند و به عنوان یک واسطه بین مسافر و صاحب خانه عمل میکند و کمیسیون های هر رزرو را دریافت میکند. کاربران سایت شامل دو دسته افراد هستند، مهمان ها و میزبان ها. هر کاربر علاوه بر ایمیل و تلفن معتبر باید اسکن کارت شناسایی را برای ساختن پروفایل وارد کند. میزبان ها باید قیمت ملک خود را به علاوه قوانین شخصی و عکس های خانه به صورت آنلاین بارگزاری کنند. هر کاربر مهمان میتواند پس از اقامت نظرات و رتبه مورد نظر خود را در قسمت مربوط وارد کند تا راهنمای دیگر مسافران باشد. این سایت به سه صورت خانه در اختیار مهمان میگذارد: خانه های مستقل، خانه هایی که بخشی از خانه مثل آشپزخانه یا سرویس بهداشتی با بقیه مهمان ها مشترک باشد و اتاق های کاملا اشتراکی. میهمانان ایربیانبی هر بار که خانه ای را اجاره میکنند، هزینه ای بابت خدمات را که بین ۶ تا ۱۲ درصد مبلغ اجاره است به سایت پرداخت میکنند. در صورت رزرو بیشتر شب ها، درصد شارژ کاهش مییابد.
برخی از ملاحظاتی که در سایت ایربیانبی وجود دارد به شرح زیر است:
– تمام مهمان های این سایت بیمه میشوند.
– میزبان مدیریت کامل اجاره، قوانین خانه و نحوه تعامل با مهمانان را دارد. برای مثال در صورت دیرکرد در تحویل خانه میتواند مهمان را جریمه کند.
– برای حفظ مسائل ایمنی، خانه و وسایل آن بیمه خسارت در مقابل حوادث پوشش داده میشود.
– برای امنیت خاطر میزبان شماره تلفن، آدرس ایمیل و اطلاعات خاصی را از مهمان میگیرد.
– در زمان اجاره، هزینه ای اضافی گرفته میشود که به عنوان نوعی ضمانت از جانب مهمان بابت سالم نگهداشتن خانه و صدمه نزدن به لوازم است. البته این مبلغ در زمان تحویل خانه به
مهمان بازگشت داده میشود.
– علاوه بر هزینه اجاره خانه، هزینه کمی بابت نظافت خانه گرفته میشود که این ویژگی در قسمت اطلاعات خانه ذکر میشود.
– مهمان میتواند اطلاعات اجاره دهنده را داشته باشد و با آن تعامل کند و از امکانات مختلف خانه که در توضیحات آن ارائه شده مطلع شود.
– یکی از خدمات این سایت به کاربران، معرفی مکان های گردشگری است، سایت به طور خودکار قابلیت های گردشگری، اقامتی، تفریحی و خدماتی اطراف محل را نیز به مشتریان و کاربران معرفی میکند تا از ظرفیت ها و فرصت های اطراف آن مکان مورد نظر اطلاع داشته باشند.

هوماوی

این سایت یک پلتفرم اجاره خانه است که در فوریه ۲۰۰۵ در تگزاس ایاالت متحده آمریکا تأسیس شد.و بیش از ۲.۰۰۰.۰۰۰ فهرست خانه در ۱۹۰ کشور دنیا دارد. طبق گزارش های اعلام شده درآمد این شرکت در سال ۲۰۱۴ در حدود ۴۵۰ میلیون دلار تخمین زده میشود همچنین در پایان سال ۲۰۱۵ ارزش برند هوماِوی در حدود ۹/۳ میلیارد دلار برآورد شده است. یکی از بزرگترین رقبای این سایت درحال حاضر ایربیانبی است. هوماِوی و ایربیانبی هر دو طیف وسیعی از خانه ها، آپارتمان ها و هر فضای زندگی دیگری را ارائه میدهند. بزرگترین تمایز بین آنها در فضای زندگی است که ارائه میدهند.
هوماِوی فقط فضاهای خصوصی را برای میهمانان خود فراهم میکند. این بدان معناست که میهمانان میتوانند بدون حضور صاحبان خانه، کل ملک را در اختیار داشته باشند. ایربیانبی علاوه بر گزینه اقامتی مستقل، اقامت های مشترک را نیز در اختیار مسافران قرار میدهد. اقامت مشترک به این معنا است که در مکان اقامت امکان حضور صاحب خانه یا سایر مهمان ها وجود دارد. سایت هوماِوی تمرکز بیشتری در اسکانهای مستقل گذاشته است، درحالی که ایربیانبی به طور گستردهای انواع مختلف فضای زندگی و همچنین سایر ابزارها و تجربیات برنامه ریزی برای تعطیلات را ارائه میدهد.
این سایت قبل سال ۲۰۱۳ سالیانه ۳۰۰ دلار از صاحبان خانه ها دریافت میکرد تا امالک خود را در سایت قرار دهند. درواقع، این بدان معناست که هوماِوی در مقایسه با رقبای خود سرمایه گذاری کمتری در رزرو هر ملک در سایت های خود کرده است. اما در سال ۲۰۱۶ ، این شرکت مدل اشتراک خود را تغییر داد، اکنون فقط یک مدل اشتراک سالیانه اساسی به عنوان گزینه جایگزینی برای پرداخت هزینه در هر رزرو ارائه میشود که در آن مالکان باید از پنج تا ده درصد از کل اجاره بهای تمام شده به عنوان هزینه هر رزرو را پرداخت کنند. این سایت به اجاره انواع اقامتگاه ها اعم از خوابگاه ها، آپارتمان ها،کاخ ها، ویلا ها و خانه های روستایی میپردازد.

وانفایناستای

وانفایناستای یک شرکت اجاره اماکن خصوصی است که دفتر اصلی آن در لندن قرار دارد. این شرکت در ماه مه ۲۰۱۰ تنها با ۶ باب خانه در لندن راه اندازی شد. در طول سال ۲۰۱۱ ،این تجارت با رشد قابل توجهی رو به رو شد و امروزه در سطح بین المللی گسترش یافته و ۵۰۰۰ خانه خصوصی در سایت خود دارد. همانطور که از نام این شرکت پیداست، این سایت به خانه های لوکس در سراسر جهان متمرکز شده و اکثر خانه های آن در شهرهای پاریس، لس آنجلس، رم، نیویورک و حوزه کارائیب واقع شده است. ویژگیهای خانه های ثبت شده در وانفایناستای توسط ناظران این سایت تأیید میشود و سپس در سایت منتشر میشود. درحالی که سایت ایربیانبی از طریق بازخورده ا و گزارشات مردمی و کامنت ها، فهرست خانه ها را رتبه بندی میکند.
وانفایناستای همه نیازهای صاحبان خانه از عکاسی حرفه ای، خانه داری، نگه داری، مدیریت کلیه رزروها و همچنین استقبال و پذیرایی از میهمانان در طول اقامت را مدیریت میکند. صاحبان خانه در دسترس بودن خانه خود با استفاده از یک تقویم آنالین به روز نگه میدارند و به اینصورت سایت از خالی یا پر بودن مراکز اقامتی مطلع میشود.
زمانی که یک مهمان از طریق وانفایناستای مکانی را رزرو میکند، تجربه آنها توسط تیمی که شبانه روز در دسترس است، پشتیبانی میشود. هر اقامت شامل استقبال از شخص، پشتیبانی محلی و گزینه افزودن امکانات و خدمات مناسب مانند راننده شخصی، تحویل مواد غذایی مورد نیاز، توصیه های رستوران ها و بلیت های سرگرمی و تجربیات مقصد و چیزهای دیگر میشود.

هوماِستای

فعالیت سایت هوماِستای دقیقاً همانند سایت ایربیانبی است که بیش از ۲.۰۰۰.۰۰۰ اقامتگاه در ۱۹۰ کشور جهان در وبسایت خود دارد. این برنامه از طریق ۵۰ وبسایت به ۲۳ زبان انجام میشود و از طریق آن اجاره خوابگاه ها، آپارتمان ها، کاخ ها، ویلاها و خانه های روستایی را ارائه میدهد. فهرست خانه های این سایت کمترین اشتراک را با سایت ایربیانبی دارد. هوماِستای به نوعی واسطه ای میان مهمان و صاحب خانه است که به وسیله آن اقامتگاه ها به اشتراک گذاشته میشود و نوعی زندگی اشتراکی را رقم میزند. مدت اقامت میتواند از یک شب تا بیش از یک سال متفاوت باشد. همچنین این سایت توانایی آن را دارد تا خانه های صاحب خانه و مهمان را با هم تبادل کند این فرایند میتواند به طور همزمان یا در یک زمان دیگری اتفاق بیفتد. همچنین در این سایت میتوان در ازای خانه داری یا کار کردن بر روی دارایی های صاحبخانه اقامت رایگان دریافت کرد. برای مثال اقامت در خانه های روستایی نوعی
اقامتگاه است که میهمان در آن مزرعه کار میکند.
شرایط اقامت به طور کلی توسط میزبان و مهمان تعیین میشود، این شرایط شامل نوع اقامت، مدت اقامت، خانه داری یا کارهای مورد نیاز برای انجام، استفاده از خدمات و امکانات خانه، قوانین و مقررات مربوط به سیگار کشیدن، مشروبات و مواد مخدر است. اقامتگاه های خانگی مزایای بسیاری از قبیل قرار گرفتن در معرض زندگی روزمره در یک مکان دیگر، فرصت هایی برای دیپلماسی فرهنگی، دوستی،صالحیت بین فرهنگی و تمرین زبان خارجی در مقایسه با سایر اقامتگاه ها دارد. با اینحال ممکن است محدودیت هایی از قبیل الزامات کاری داشته باشد که از نظر راحتی، آسایش و حریم خصوصی مانند سایر اقامتگاه ها نباشد.

فلیپکی

فلیپکی متعلق به سایت تریپاَدوایزر است و در سال ۲۰۱۶ بیش از ۳۰۰.۰۰۰ ملک را در ۱۷۹ کشور جهان ثبت کرده است. دفتر مرکزی آن در شهر بوستون، ایالت ماساچوست آمریکا قرار دارد. این سایت تنها اتاق های مستقل را توزیع میکند و اتاق ها و خانه های مشترک را ارائه نمیدهد. فلیپکی همچنین دارای ویژگی جستجوی خاصی است که میتواند ویژگی های محل اقامت مانند پوشش حیوانی،خصوصیات ساحلی، ویژگی های اقلیمی و غیره را نشان دهد. در این سایت اقامتگاه ها قبل از افزودن به وبسایت توسط کارکنان شرکت تأیید میشود. همچنین این سایت رتبه بندی هایی را برای موارد مرتبط با مسافرت مانند رستوران ها منتشر میکند و همچنین در ایاالت متحده، رتبه های مکان های تاریخی ملی را ارائه میدهد.
فلیپکی در سال ۲۰۰۷ به عنوان وبسایت تعویض خانه و اجاره تعطیلات تأسیس شد. این شرکت در سال ۲۰۰۸ توسط وبسایت تریپاَدوایزر خریداری شد. در آن سال فلیپکی در لیست سفر و تفریح از وبسایت های برتر سفر قرار گرفت.

ویمدو

این شرکت در سال ۲۰۱۱ در آلمان تأسیس شد و تمرکز اصلی خود را بر اجاره آپارتمان های شهری در اروپا قرار داد. این شرکت به عنوان یک بازار آنلاین شروع به کار کرد و به مردم این امکان را میدهد که اقامتگاه های کوتاه مدت را اجاره داده یا اجاره کنند. این شرکت هیچ اقامتگاهی ندارد و فقط به عنوان یک کارگزار عمل میکند که در رابطه با هر رزرو کمیسیون دریافت میکند. از سال ۲۰۱۵ ،این شرکت آلمانی دارای بیش از ۳۰۰.۰۰ ملک اجاره در بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان است. طبق گزارش این سایت بیش از ۸۰.۰۰۰ میزبان فعال وجود دارد که به طور متوسط در هر ماه ۱۰۱۸ دلار درآمد کسب میکنند. میزبانان و میهمانان برای استفاده از خدمات ویمدو لازم نیست اروپایی باشند، اما این وبسایت تمایل به جذب مسافر و صاحبان خانه از اروپا دارد. کاربران وبسایت ویمدو باید یک هویت آنالین شخصی با یک آدرس ایمیل معتبر ثبت کنند همچنین کاربران ویمدو میتوانند با یک حساب فیسبوک در سیستم ثبتنام کنند تا بین کاربران اعتماد ایجاد شود.
ویمدو ۳ ٪از میزبان و ۱۲ ٪از میهمان کمیسیون دریافت میکند. همچنین از روش های مختلف پرداخت ازجمله کارت اعتباری،پرداخت های اینترنتی و … استفاده میکند. برای حفظ امنیت، کلیه پرداخت ها به مدت ۲۴ ساعت پس از ورود به سیستم حفظ میشوند تا مهمانان بتوانند مشکلات محل اقامت خود را بررسی کنند.
ویمدو گزینه محبوبی برای صاحبان خانه است، زیرا هزینه ای را برای ثبت در سایت پرداخت نمیکنند. میزبان فقط ۳ درصد هزینه هر تراکنش را به ویمدو پرداخت میکند. ویمدو برای اطمینان از امنیت هر دو طرف و جلوگیری از کلاه برداری، پرداخت بین میزبان و میهمان را تسهیل میکند و ۲۴ ساعت پس از ثبت اجاره، پول از میهمانان به میزبان ها منتقل میشود. مسافرانی که با ویمدو رزرو میکنند، براساس قیمت، ۱۲ ٪هزینه رزرو را به صورت ثابت برای خدمات پرداخت میکنند.

چرایی استفاده از ظرفیت های سایت های اجاره خانه مسافر

کمبود زیرساخت های اقامتی از یک طرف و هزینه و زمانبر بودن ایجاد و تأسیس آنها از طرف دیگر باعث شده است که بستری فراهم شود تا فعالیتی که به طور سنتی و در سالیان متمادی در شهرهای گردشگرپذیر کشور وجود داشت و افراد در ورودی شهرها اقدام به اجاره اتاق یا خانه هایی برای اسکان مسافران میکردند، جنبه شفاف تر و رسمی تری پیدا کرده و در قالب سایت های اجاره مکان اقامتی یا همان خانه مسافر ظهور یابند. ازجمله مهمترین مزیت های این سایت ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

۱ .عرضه اتاق های ارزان قیمت برای قشر متوسط و پایین جامعه

اکثر اتاق های عرضه شده در سایت های اجاره خانه مسافر، خانه های شخصی و اقامتگاه های بومگردی هستند. هزینه اجاره شبانه این اتاقها بین۵۰ تا۵۰۰ هزار تومان است. هزینه پایین اجاره این اتاق ها درمجموع باعث کاهش هزینه سفر شده که موجب گسترش سفر و گردشگری برای دهک های پایین و متوسط جامعه میشود و به عبارتی باعث تحریک تقاضای سفر میشود که میتواند موجبات رونق گردشگری داخلی را فراهم نماید.
۲ .گردش مالی اقامتگاه های اجاره ای
بنابر تخمین های آماری گردش مالی اقامتگاه های اجاره ای حدود ۱۲۸.۴ میلیارد تومان بیش از چهارهزارمیلیارد تومان و سالیانه حدود۵.۸۰۰.۰۰۰ اقامت اجاره داده میشود از طریق وبسایت ها و یا به صورت سنتی(. از این میزان ۲ درصد از بازار اقامتگاههای اجارهای از طریق فضای آنلاین )سایت های اجاره خانه مسافر و ۹۸ درصد دیگر از طریق فضای سنتی و غیررسمی(املاکی ها، دلالها و …) صورت میگیرد. انتظار میرود با توسعه فناوری اطلاعات، سهم بازار سنتی و غیررسمی (آفلاین) کاهش پیدا کرده و سهم بازار آنلاین که قدرت مدیریت، کنترل و نظارت بیشتری دارد، افزایش یابد.

۳ .تأمین امنیت کشور و مسافران

بنابر اظهارات فعالان این حوزه حدود ۹۸ درصد از بازار اجاره خانه های شخصی در فضای سنتی وغیررسمی (آفلاین) صورت میگیرد و در این بازار نظارتی از طرف دستگاه های حاکمیتی اعم از جنبه امنیتی، مالیاتی و … صورت نمیگیرد. در مقابل بازار آفلاین مسافرخانه ها، در بازار آنلاین یعنی سایت های اجاره خانه مسافر، تمام اطلاعات مربوط به مسافران داخلی یا خارجی، به صورت آنالین قابل رصد است که با توافق بین سایت های اجاره خانه مسافر و نهادهای نظارتی مانند پلیس نظارت بر اماکن دسترسی به این اطلاعات اماکن پذیر است.
از دیگر مزایای فعالیت این سایت ها، متمرکز شدن نهاده ای نظارتی بر فعالیت تعداد محدود سایت های اجاره خانه مسافر به جای حجم گسترده مسافران است. هم اکنون در حدود ۲۰ سایت اجاره خانه مسافر درحال فعالیت هستند که نظارت بر تعداد محدود و مشخص این سایت ها آسان تر از حجم نامشخص مسافران داخلی و خارجی است. حتی در صورت بروز تخلف در سایت ها، نهاد نظارتی میتوانند متناسب با تخلف صورت گرفته اعمال قانون نمایند.

۴ .افزایش درآمدهای عمومی دولت

شواهد گویای این است که دولت و شهرداری ها از بسترهای سنتی اجاره اماکن اقامتی هیچگونه درآمد و یا عوارضی کسب نمیکنند حال آنکه ایجاد بستر آنلاین برای اجاره این اماکن میتواند زمینه ای را فراهم کند که از طریق آن دولت درآمدهای مالیاتی خود را افزایش داده و شهرداری ها نیز بتوانند با اخذعوارض معقول از صاحبان خانه های اجاره ای، خدمات بهتری به مسافران و شهروندان خود ارائه کنند.

۵ .اشتغال زایی و درآمدزایی مناطق نوظهور

با فعالیت سایت ها یا اپلیکیشن های اجاره خانه مسافر، علاوه بر بهره مندی مسافر از اقامتگاه ایمن، باکیفیت و ارزان، زمینه ایجاد اشتغال برای صاحبان خانه نیز فراهم میشود. علاوه بر این، امکان اقامت آسان در یک شهر میتواند بستر الزم برای افزایش ورود گردشگران به آن شهر را فراهم کرده و از این طریق کسب وکارهای خدماتی دیگری که درگیر در زنجیره گردشگری هستند، به وجود بیایند و به عبارتی ساماندهی بحث اقامت در مسیرهای جدید گردشگری امکان انتخاب آنها به عنوان مقصد را توسط گردشگران بالا میبرد.

۶ .ارائه خدمات اقامتی در ایام پرتراکم سفر

با توجه به کمبود زیرساختهای اقامتی و تکمیل ظرفیت اکثر هتلها در ایام پر رونق و پرتراکم سفر درکشور(به ویژه ۶ ماهه اول سال) فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر میتواند ظرفیت اقامتگاه های مسافرتی هر شهر را افزایش دهد و با افزایش کیفیت و تنوع اقامت، رضایت مسافران را جلب کند. ضمن اینکه اجاره آنلاین این امکان می تواند زمینه رصد و پایش وضعیت امکان اقامتی را فراهم آورد و موجبات مدیریت مطلوب مقاصد گردشگری گردد.

۷ .پایین آمدن هزینه اجاره هتل ها

با رشد فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر، هزینه اجاره اقامت کاهش پیدا میکند و هتلدارن نیز برای رقابت در بازار، هزینه اجاره اتاق های هتل را کاهش میدهند. به این ترتیب جامعه هتلداران از سیاست عرضه اتاق گرانقیمت با مسافران کم به سمت سیاست عرضه اتاق ارزانتر با مسافران زیاد میروند. دراینصورت هزینه سفر کاهش پیدا کرده و ذی نفعان بهره بیشتری میبرند و سفر و گردشگری میتواند دهکهای مختلف درآمدی کشور را شامل شود.

۸ .ذی نفع شدن زنجیره تأمین صنعت گردشگری

با فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر هزینه سفر برای گردشگران داخلی و خارجی کاهش پیدا میکند و تقاضا برای سفر در کشور افزایش مییابد که درنتیجه گردش مالی این صنعت افزایش مییابد. از آنجا که صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت چند بعدی شناخته میشود و همه زنجیره تأمین صنعت گردشگری شامل دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردانی، عاملان حمل ونقل هوایی، ریلی، جادهای و دریایی،هتلها، مهمانسراها و مهمانپذیرها، رستوران ها، فروشگاه های محصولات صنایع دستی، اقلام سوغاتی،پوشاک، کفش، اشیای چرمی و … از رشد این صنعت منتفع میشوند.

مسائل و چالش های ذی نفعان مرتبط برای فعالیت خانه مسافر

در ارتباط با فعالیت های خانه مسافر ذینفعان متفاوت و متنوعی وجود دارند در بحثها و جلسات تشکیل شده، چالش های فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر از نقطه نظر هر کدام از سازمانها و نهادهای حقوقی و حقیقی مرتبط مورد بررسی قرار گرفته است. در اینخصوص سعی گردید که براساس میزان تأثیرگذاری این ذینفعان، به دو دسته ذی نفعان اولیه و ذینفعان ثانویه دسته بندی شوند. چارچوب بررسی های صورت گرفته در این گزارش برمبنای تحلیل و بررسی ذینفعان اولیه به عنوان اصلی ترین بازیگران فعالیت های این حوزه است.

۱ .وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

چالش های فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر از نظر کارشناسان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متنوع و متفاوت است ازجمله اینکه فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر منجر به جذب مسافران به سمت اجاره خانه مسافر میشود و این امر میتواند سرمایه گذاری در بحث هتلداری را به مخاطره بیندازد. علاوه بر این وزارتخانه مذکور از طریق سازوکارهای قانونی موجود نمیتواند کنترل و نظارت دقیقی بر ایمنی، قیمت و کیفیت این مراکز داشته باشد درحالی که در صورت بروز هرگونه مشکل در این حوزه انتظار پاسخگویی از وزارتخانه توسط مراجع مختلف وجود دارد.

۲ .پلیس نظارت بر اماکن عمومی

همانطور که اشاره شد در ساله ای متمادی، اجاره خانه های مسافر توسط دالالن در اطراف شهرها وروستا صورت میگرفت، فعالیت بدون نظارت خانه های مسافری منجر به مشکالتی در زمینه امنیت ملی،فسادهای اخلاقی و ارتکاب جرائم میگردید. ازجمله مهمترین دغدغه های پلیس نظارت بر اماکن عمومی برای حفظ امنیت مسافران و حفظ شئونات اسلامی احراز هویت مسافران سایت های اجاره خانه مسافر و احراز هویت خانه مسافر به همراه صاحبان آنهاست.

۳ .جامعه هتلداران

هتلداران به عنوان یکی از مهمترین زنجیره های تأمین خدمات صنعت گردشگری ازجمله مهمترین اصناف باسابقه در این صنعت محسوب میشوند. مهمترین دغدغه این قشر از صنعت گردشگری این است که از یک طرف هتل ها در اغلب نقاط کشور با ظرفیت های خالی مواجه هستند و از طرف دیگر هزینه های احداث و نگهداری بالایی دارند، لذا گسترش خانه مسافرها و سایت های اجاره این خانه ها میتواند وضعیت موجود بخش هتلداری را تضیعف نماید و مانع توسعه این بخش شود. از دیدگاه این قشر حمایت از خانه مسافرها درواقع باعث میشود که هتل ها در شرایط نابرابر رقابتی قرار گرفته، زیرا برای این خدمات اقامتی هیچگونه محدودیت و نظارت و کنترلی وجود ندارد.

۴ .مسافران و گردشگران

از آنجا که هزینه های مربوط به اقامت بخش مهمی از هزینه های مسافرت را به خود اختصاص میدهد یکی از مهمترین دغدغه های مسافران و گردشگران تأمین مکانی ایمن، باکیفیت و قیمت مناسب برای همه اقشار است زیرا براساس آمارهای ارائه شده ازسوی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در سال ۱۳۹۷ بیش از ۳۷ درصد از گردشگران داخلی در اقامتگاه های موقت (کمپ،کانکس و چادر) اقامت کرده اند و کمتر از ۵ درصد آنها در هتلها اقامت داشته اند. در این راستا به نظر میرسد ساماندهی گونه های مختلف اقامت میتواند گامی در جهت تأمین نیازها و خواسته های گردشگران داخلی باشد.

۵ .صاحبانخانه های اجاره ای

همانطور که گفته شد، طبق تعریف وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی، خانه مسافر به واحدهای اقامتی با کاربری مسکونی و مالکیت خصوصی اطلاق میشود که براساس ویژگی های اقلیمی هر استان از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مجوز اقامت گردشگران داخلی و خارجی را اخذ مینماید و در چارچوب دستورالعمل حاضر فعالیت میکند که انواع آن عبارتند از: ویلا، آپارتمان،خانه و سوئیت. همچنین اینکه سهم خانه مسافرها از اقامت گردشگران و مسافران حدود ۲۰ درصداست.
بنابر اظهارات مسئولان مربوطه، حدود ۳۰۰ هزار خانه ی اجاره ای در ایام مختلف سال در سراسر کشور پذیرای گردشگران و مسافران هستند. هرچند که صاحبان این مراکز به دنبال افزایش جذب مسافران بوده و سازوکارهای جدید و سایت های اجاره اتاق میتوانند زمینه تحقق این هدف را تسهیل نماید، اما رسمی شدن آنها و ثبت مشخصات خود در این سایت ها موجب ایجاد فرایندهای دست و پاگیرجهت دریافت مجوز فعالیت و ورود دستگاهای مختلف دولتی به کسب وکار آنها خواهد شد. لذا صاحبان خانه ها و مراکز اقامتی به جهت ضوابط دست و پاگیر مورد نیاز برای فعالیت، استقبال زیادی از رسمی شدن نمیکنند، زیرا منافعی که از این طریق دریافت میکنند، اما دریافت آن منافع با چالش های فراوانی مواجه میشود.
چالشهای فعالیت اجاره خانهمسافر از دیدگاه صاحبان خانه مسافرها به شرح زیر است:
– طولانی بودن بوروکراسی اداری اخذ مجوز خانه مسافر
طولانی بودن بوروکراسی اخذ مجوز خانه مسافر مهمترین عاملی است که باعث عدم استقبال از طرح خانه مسافر شد، طبق جلساتی که با مسئولان مجوزدهی خانه مسافر صورت گرفت، طولانی شدن رفت و آمدهای صاحبان خانه مسافر و زمانبر بودن تأیید مجوزها تا ۳ ماه، ازجمله موانع صدور مجوز خانه مسافر است.
– اخذ مالیات از خانه مسافرها
از میان ۳۰۰ هزار خانه ای که در زمینه اقامت گردشگر فعالیت میکند تنها ۲۰ هزار خانه مجوز خانه مسافر گرفته است، حدود ۹۳ درصد خانه ها، مجوز خانه مسافر ندارند و خارج از نظارت سازمان های مزبور فعالیت میکنند که این خود موجب میشود بقیه خانه های مسافر برای اخذ مجوز خانه مسافر بی میل شوند.
– شرایط و ضوابط سختگیرانه برای صدور مجوز خانه مسافر
برخی از قوانین ثبت خانه مسافر به شرح زیر است:
بند ۱ـ ساختمان خانه مسافر باید دارای پایان کار باشد.
تبصره ـ درصورت نبود پایانکار، ارائه استحکام بنا و بیمه ساختمان الزامی است.
بند ۲ـ ساختمان باید دارای سند مالکیت قطعی و یا اسناد دال بر مالکیت باشد.
بند ۳ـ در صورت ساکن بودن مالک در خانه مسافر، وجود حداقل دو اتاق با خدمات کامل برای اقامت میهمان ضروری است.
بند ۴ـ ساختمان باید دارای بیمه نامه حوادث و یا بیمه نامه مسئولیت مدنی برای مسافران و کارکنان ساختمان باشد.
بند »۵»ـ خانه مسافرحتی المکان باید از مکانهای پر سر و صدا و آلودگی های صوتی به دور باشد و مسائل زیست محیطی را رعایت نماید.
۶ .سایت های اجاره خانه مسافر
هم اکنون حدود ۲۰ سایت اجاره خانه مسافر درحال فعالیتند که ملزم به دریافت مجوز بند (ب) مجوز نماد اعتماد الکترونیکی کسب و کارهای اینترنتی و مجوز شامد هستند. اکثر سایت های فعال مجوز نماد اعتماد الکترونیکی کسب وکارهای اینترنتی و مجوز شامد را کسب کردها ند، اما زمانبر بودن و شرایط سخت کسب مجوز (ب) موانعی را برای فعالیت سایت ها ایجاد کرده است.
برخی از چالشهای فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر از نظر مدیران سایتها بهشرح زیر است:

– سرمایه گذاری در سایت های اجاره خانه مسافر

از آنجا که سایت های اجاره خانه مسافر بیشتر در فضای استارت آپی قرار دارند و فضای استارت آپی درحال رشد است، طبیعی به نظر میرسد که این فضا با مشکالت و چالش هایی روبه رو باشد، اما نکته حائز اهمیت تلاش در حل این مشکالت در سریع ترین زمان ممکن است. چالشی که استارت آپ های ایرانی با آن مواجه هستند، تأمین مالی و سرمایه گذاری است. همچنین عدم اعتمادو آگاهی سرمایه گذاران بخش خصوصی نسبت به فضای کسب وکارهای اینترنتی باعث عدم اطمینان و اعتماد سرمایه گذاران در این زمینه میشود.
این اعتماد زمانی ایجاد میشود که فعالیت سایت های اجاره خانه مسافرمجوز قانونی الزم را از مسئولان مربوطه اخذ نماید. برخی از مهمترین چالش های این سایت ها عبارتند از:

– چالش های مربوط به اخذ مجوز

دولت سعی کرده با ایجاد نهادهایی مانند هیئت مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار، مستقر در وزارت امور اقتصادی و دارایی گام اثربخشی در حمایت از توسعه کسب و کارها بردارد، با اینحال، حضور سازمان های موازی دولتی باعث شده بسیاری از کسب وکارهای جدید که عمدتاً از جنس استارت آپ بوده در مسیر فرسایشی پرپیچ و خم دریافت مجوز فعالیت، استعالم ازسوی سازمان های مختلف سالها گرفتار و سردرگم شوند که فعالیت سایت های اجاره خانه مسافر از این امرمستثنا نیستند.
بنا به اظهارات مسئولان سایت های اجاره خانه مسافر، برخی از این سایتها اقدام به ثبت شرکت و دریافت مجوز بند (ب) از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کرده اند، ولی با وجود این همچنان غیرقانونی تلقی میشوند.
شرکت هایی که مجوز بند (ب) دارند، میتوانند به برنامه ریزی، سازمان دهی، اجرا و نظارت یک برنامه سفر در قالب پکیج تور یا بسته سفر اقدام کنند؛ به عبارت دیگر، میتوانند از یک تور یکروزه داخل شهر تا تورهای دور دنیا را برنامه ریزی و قیمت گذاری کنند و در آن راستا، برای گرفتن مسافر در رسانه های گروهی تبلیغ کنند. این شرکت ها میتوانند با معرفی لیدرهای خارجی زبان خود، اقدام به دریافت ویزا برای مسافران کرده و در سراسر جهان، هتل رزرو کنند.
بعضی از شرایط صدور مجوز بند(ب) به شرح زیر است:
بند(۱)ـ ارائه محل مناسب برای دفتر کار
مساحت دفتر خدمات مسافرتی باید ۴۰ الی ۷۰ مترمربع باشد (بستگی به میزان تقاضا و موقعیتدارد با تشخیص مرجع صدور مجوز) علاوه بر آن، محل دفتر باید کاربری تجاری یا اداری داشته باشد.مدرک معتبر رسمی مبنی بر تصرف مالکانه یا استیجاری محل دفتر باید ارائه شود. در مکانی قابل دسترس و دید عموم (مانند طبقه اول یا دوم) باشد. در مکانی باشد که با صنف های همسایه با او سنخیت داشته باشند. تجهیزات و امکانات مناسب فعالیت خود با تأیید مرجع صدور مجوز داشته باشد.
بند (۲)ـ معرفی یک فرد به عنوان مدیر فنی دفتر
متقاضیان تأسیس دفتر باید یک نفر را به عنوان مدیر فنی به مراجع مربوط، معرفی کنند. مدیر فنی باید شرایط زیر را داشته باشد:
– مسلط به یکی از زبانهای خارجی(ترجیحاً انگلیسی)
– ارائه گواهینامه فارغ التحصیلی از آموزشگاه ها و مراکز آموزش عالی و مدارس حرفه ای خدمات مسافرتی و سیاحتی – جهانگردی یا مراکز آموزشی وزارتخانه های مرتبط
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وظایف و تکالیف مدیر فنی بند(ب) تعیین کرده که برخی از این وظایف به شرح زیر است:
بند (۱-۲) ـ مدیر فنی موظف است بر سایر فعالیت های مربوط به گردشگری اعم از رزرو هتل واخذ روادید نظارت نماید.
بند (۲-۲) ـ مدیر فنی موظف به نظارت بر ثبت نام و نحوه اجرای گشت ها است.
بند(۳) ـ حداقل مدرک کارشناسی را داشته باشد.
بند (۴) ـ حداقل ۲۵ سال سن داشته باشد.
بند (۵) ـ حداقل ۳ سال سابقه کار مفید مرتبط با فعالیت مرتبط و صلاحیت شغلی داشته باشد.پ
نکته دیگر، اخذ مجوز بند(ب) زمانبر است، طولانی بودن زمان دریافت مجوز بند(ب) به همراه قوانین سختگیرانه آن باعث شده تا مسئولان سایت های اجاره خانه مسافر تمایلی به دریافت این مجوز نداشته باشند.

– مالیات دریافتی از سایت های اجاره خانه مسافر

سایت های اجاره خانه مسافر اغلب به صورت استارت آپی شکل گرفته اند، استارت آپ به شرکتی گفته میشود که مدل کسب وکار نوآورانه ای دارد که میتواند در مقیاس وسیع و با رشد سریع همراه باشد، اما به دلیل همین ویژگی هایش، نمیتوان از ابتدا موفقیت یا عدم موفقیت آن را در آینده شناسایی و تضمین کرد. به این ترتیب کشورهای مختلف به جای تمرکز بر فرایندهای ارزیابی و زدن برچسب به شرکتها و عرضه انواع مجوزها و گواهینامه ها، سعی میکنند تا فرصت اولیه ای برای موفقیت در اختیار شرکت ها قرار دهند. به عبارتی دیگر به جای آنکه کسی آنها را ارزیابی های پیچیده نماید و مالیات تعیین کند، یک امنیت روانی و اقتصادی برای فعالیت در سقف و مدت محدودی در اختیار آنها قرار دهند. همین منطق باعث شکلگیری قوانینی در کشورهای توسعه یافته شد که در آن شرکت های نوپا از بسیاری از قیودِ مسائل پیچیده مالیاتی و بیمه ای رها شدهاند. باید به ایده های مختلف این فرصت را داد تا تبدیل به یک شرکت شوند. تا زمانی که افراد از ترس بیمه و مالیات و مشکالت مختلف، از تشکیل شرکت بترسند، حتمالا اقدام به ثبت شرکت نمیکنند. همین ترس مانع از آن میشود که بسیاری از ایده های نوآورانه هیچگاه نتوانند فرصت تبدیل شدن به یک کسب وکار و حتی جذب سرمایه گذار را بیابند.

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: