طرح پرورش بز مرخز

از میان الیاف دامی تولید شده در جهان، بعد از پشم، موهر در رتبه دوم قرار دارد. الیاف موهر به وسیله بز آنقوره که در ایران بز مرخز نام داردتولید میشود. بزهای آنقوره حیوانات چند منظورهای هستند، به عنوان مثال درکشور ترکیه از موهر، گوشت و شیر تولیدی آ نها کسب درآمدم یشود. موهر الیافی است لطیف و براق که بدلیل استحکام، قابلیت ارتجاع، غیر قابل اشتعال بودن، جذب سریع رطوبت و دیر از دست دادن آب، کمتر چروک شدن، براقیت، طول مناسب، جذب کامل رنگ و ثبات رنگ آن کاربردهای وسیعی پیدا کرده است. اندازه بدن و سرعت رشد دربزهای تولی دکننده موهر و کشمیر، نه تنها از نظر الیاف بلکه از نظر تولیدگوشت نیز اهمیت دارد.

خصوصیات ظاهری بز مرخز

مَرخُز تنها نژاد بز تک پوششی کشور و مولد الیافی براق، ظریف و نرم با نام محلی(مَه رَه ز) که فقط توسط این نژاد تولید میشود. گسترش الیاف در این نژاد قابل توجه است به طوری که زیر گردن، زیر شکم و دست و پاها نیز پوشیده از الیاف است. از ویژگی های برجسته الیاف بز مرخز خاصیت ضدسرطان پوست است چون آن الیاف از اشعه ماوراء بنفش خورشید جلوگیری میکنند و همچنین خواص عایقبندی مناسبی در برابر هوای سرد و گرم از خود نشان میدهد.

جمعیت و پراکنش جغرافیایی

براساس مطالعات انجام صورت گرفته مشخص شده است که این نژاد قبلا در جنوب غربی استان آذربایجان غربی، بخش های غربی استان کردستان و شمال غربی استان کرمانشاه حضور داشته ولی در حال حاضر فقط در تعدادی از روستاهای جنوب غربیا ستان آذربایجان غربی و بالاخص بخش های آلوت و آرمرده شهرستان بانه استان کردستان پراکنده است. طبق بررسی های مختلف در سالهای متعددی نشان از کاهش تعداد این نوع از بز دارد که در ذیل به صورت کامل بیان شده است.
– طبق برآورد سازمان جهاد سازندگی در سال ۱۳۷۵ نشان دادکه جمعیت بز مرخز در سه استان مذکور بالغ بر ۲۲۰۰۰ رأس و درمنطقه بانه ۱۵۳۸۷ رأس بوده است.
– بر اساس گزارش کارشناسان امور دام شهرستان بانه،جمعیت این نژاد در سال ۱۳۸۴ در حدود ۵۰۰۰ رأس و روند کاهشی آن همچنان ادامه دارد.
– در چند سال اخیر جمعیت آن به شدت کاهش یافته، بهطوری که در سال ۱۳۹۲ ، ۱۶۶۹ راس و در سال ۱۳۹۵ ، ۸۰۴ راس بزدر زیستگاه آن سرشماری شده اند.

ویژگیهای تولیدات بز مرخز

هدف اصلی از پرورش بز مرخز به ترتیب اولویت عبارت است از؛
۱.تولید الیاف
۲.تولید گوشت
الیاف تولیدی به رنگهای سفید، طیف های مختلف رنگ قهو های،خاکستری و سیاه دیده میشود. بزها بیشتر قهوه ای رنگ بوده و الیاف خاکستری و سیاه مقبولیت و ارزش بیشتری دارند. همانطور که قبلا نیز گفته شد تولید گوشت نیز کیی از اهداف اصلی پرورش بز مرخز است.

فرآوری الیاف بز مَرخُز

الیاف تولیدی پس از فرآوری در کارگا ههای محلی واقع در شهرها و روستاهای منطقه به نخ تبدیل شده و نخ حاصله به دستکش، جوراب،کلاه، پارچ ههای نواری و سایر محصولات تبدیل م یشود. پارچه های نواری به عرض ۱۵ – ۱۰ سانتیمتر و به طول ۴۰ – ۳۰ متر تهیه شده و از بهم دوختن آ نها لباس کردی تهیه م یشود که بسیارگران قیمت است. دیگر خصوصیات الیاف تولیدی بزمرخز در بیان شده است.
ضایعات حاصل از فرآوری نیز مورد استفاده قرار گرفته و از آنها محصولاتی تهیه م یشود. میزان تولید الیاف در محل پرورش برای بزغال هها در حدود ۵/ ۰ک‌یلوگرم، بزهای ماده بالغ ۵/ ۰-۱کیلوگرم و بزهای نر بالغ ۵/ ۱- ۱کیلوگرم است.

مهمترین چالش موجود در پرورش بز مَرخُز

در ده سال اخیر جمعیت بز مرخز در استان کردستان تقریبا ۷۰ درصدکاهش یافته و به کمتر از ۸۰۰ رأس رسیده است. شواهد نشان میدهد این روند کاهش جمعیت ادامه یافته و این نژاد در معرض نابودی قرارگرفته است. دلایل متعددی برای کاهش انگیز ههای اقتصادی، اجتماعیپرور شدهندگان وجود دارند، که مه مترین این دلایل عبارت است از:
– عدم حمایت دولت از تولید الیاف طبیعی دامی
– اجرای طرح صیانت از جنگل و برهم زدن سیستم بهره برداری موجود
– جایگزینی الیاف مصنوعی (با قیمت کمتر و تنوع محصولات)
– جایگزینی بز مویی (با تولید گوشت و شیر بیشتر)
– مشکلات فروش و بازاریابی الیاف تولیدی(با سنتی ماندن صنایع فرآوری)
– وجود مشاغل کاذب با درآمد بیشتر در منطقه

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: