طرح پرورش قارچ دنبلان (ترافل)

قارچ دنبلان، قارچی است که تنها در صورت وجود رابطه همزیستی با ریشه برخی درختان خاص، می تواند در زیستگاه خود زنده بماند. نتیجه حاصل از ترکیب قارچ، ریشه و سایر میکرو ارگانیسم ها، چیزی به نام میکروریز است. این قارچ، قارچی است که زمین را فشار نمی دهد تا کلاهک خود را به سطح زمین برساند و اسپورهایش را در باد رها کند بلکه اسپورهایش را در یک لایه بدبو نگه می دارد. در زیستگاه های بومی، بعد از اولین یخبندان، بویی از خود رها می کند که نشان دهنده وجود این قارچ است. این بو برای حیواناتی که از آن تغذیه می کنند بسیار جاذب است که حیوان وقتی این قارچ را می خورد پس از دفع فضولات، در مدفوع آن ها اسپور قارچ وجود دارد. واژه دنبلان (donbalan) در زبان ترکی آذربایجانی، به معنی برآمده، متورم و برجسته است و در واقع اشاره به زمین کشت آن دارد که هنگام خارج شدن دنبلان، حالت برآمده و پف کرده پیدا می کند به همین دلیل به خود قارچ، دنبلان می گویند. این قارچ در برخی دیگر از نقاط ایران، اسامی دیگری دارد؛ در هرمزگان به نام آغر، در تهران دنبلان کوهی و در فارس به نام دنبل شناخته شده است و در کتب طب سنتی از آن با عنوان «نبات الرعد» یاد شده است.
قارچ های دنبلان معمولاً دسته دسته در عمق ۳۰ سانتیمتری در خاک و نزدیک به ریشه های گیاهان و درختها می رویند. کاشت آنها نتیجه مفید نداده است، ولی به حالت طبیعی در بسیاری از زمین های معتدل دیده می شوند و آن ها را به وسیله سگ یا خوک پیدا می کنند. دو نوع سیاه و سفید این قارچ گران قیمت ترین قارچ های دنبلان زیرزمینی هستند. بیش ترین میزان مصرف قارچ دنبلان در رستوران ها، صنایع غذایی، تهیهٔ انواع سس ها و روغن های معطر و نیز داروسازی است. قارچ دنبلان به صورت همزیستی با ریشه های درختان جنگلی به وجود می آید و در سطح تجاری در آزمایشگاه ها اقدام به تولید نهال آلوده به میسلیوم های قارچ دنبلان می کنند و بعد کشت درختان را در زمین انجام می دهند. اندازه قارچ دنبلان از یک فندق تا اندازه یک پرتقال می باشد و شکلی شبیه سیب زمینی دارد. کشت وکار این قارچ ها در زمین هایی که بکر می باشد هم موجب در آمدزایی افراد بومی می شود و هم طبیعت دچار دستخوردگی نمی شود. گونه ای از نادرترین قارچ های دنبلان کوهی جهان در برخی از مراتع شهرستان طارم استان زنجان شناسایی و در دانشگاه زنجان بررسی شده است. قارچ دنبلان کوهی با گیاهان مرتعی همزیستی دارد و در سال های پر باران و فصل پاییز و نیز از اول اسفند تا نیمه اول فروردین در مراتع شهرستان طارم رشد می کند. بیش از ۱۵ نوع پروتئین در این قارچ ها شناسایی شده است.

انواع گونه های قارچ دنبلان

این قارچ، قارچی است که زمین را فشار نمی دهد تا کلاهک خود را به سطح زمین برساند و اسپورهایش را در باد رها کند بلکه اسپورهایش را در یک لایه بدبو نگه می دارد. در زیستگاه های بومی، بعد از اولین یخبندان، بویی از خود رها می کند که نشان دهنده وجود این قارچ است. این بو برای حیواناتی که از آن تغذیه می کنند بسیار جاذب است که حیوان وقتی این قارچ را می خورد پس از دفع فضولات، در مدفوع آن ها اسپور قارچ وجود دارد. واژه دنبلان (donbalan) در زبان ترکی آذربایجانی، به معنی برآمده، متورم و برجسته است و در واقع اشاره به زمین کشت آن دارد که هنگام خارج شدن دنبلان، حالت برآمده و پف کرده پیدا می کند به همین دلیل به خود قارچ، دنبلان می گویند. این قارچ در برخی دیگر از نقاط ایران، اسامی دیگری دارد؛ در هرمزگان به نام آغر، در تهران دنبلان کوهی و در فارس به نام دنبل شناخته شده است و در کتب طب سنتی از آن با عنوان «نبات الرعد» یاد شده است.

روغن قارچ دنـبلان

روغن دنـبلان بعنوان جایگزینی ارزان قیمت دنبلان، برای ایجاد طعم و عطر این قارچ، استفاده می‌شود. اغلب روغنهای دنبلان صرفاً از روغن زیتون و ترکیباتی مانند ۲٫۴ دیتیاپنتان تشکیل شده‌اند و نشانی از دنبلان واقعی ندارند. دانیل پترسن (Daniel Patterson) در روزنامه نیو یورک تایمز گزارش کرده است که اغلب سر آشپزها از شنیدن این موضوع که «روغن دنبلان شامل دنبلان نیست»، متعجب می‌شوند.

زیستگاه های بومی دنبلان (قارچ کوهی)

خاستگاه اصلی دنبلان کشورهای افغانستان و هندوستان و ایران است. در ایران در مناطقی از جمله آذربایجان، کوه های ماکو، چالدران، پلدشت، چایپاره، مرند، جلفا، منطقه ارسباران، و بخش یامچی، خوی، میانه، دشت مغان، استان زنجان شهرستان طارم و خدابنده، در شهرهای مرکزی و جنوبی کشور استان‎های فارس، منطقه زردکوه چهارمحال و بختیاری، یاسوج، هرمزگان، شهرستان دامغان، استان سمنان همدان، استان سیستان و بلوچستان، لرستان، کرمانشاه و تهران، مناطق شمالی ایران به ویژه استان گلستان منطقه ترکمن صحرا شهرستان­های گنبد، کندوان، دو هزار، شهسوار استان گیلان شهر لوشان، تپه های گلفرج و مارازا و طالب گلی، استان خراسان شمالی شهرستان سراوان و حتی جزیره کیش می روید.

ارزش قارچ دنبلان

این قارچ ها، قارچ های معمولی نیستند. قارچ دنبلان در حقیقت با ارزش ترین قارچ های جهان هستند این قارچ بسیار مقوی است و بیش‌ تر در رستوران‌ها، صنایع غذایی، تهیه انواع سس‌ها و همچنین در داروسازی استفاده می شود. برای جلوگیری از انواع بیماری‎ها مثل سرماخوردگی در طول سال، توصیه می شود که در فصل بهار این قارچ استفاده شود.
– دنبلان سرشار از پروتئین و ویتامین است.
– در کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت و درمان بیماری‎های چشمی بسیار تأثیرگذار است.
– این قارچ را اکسیر جوانی می نامند زیرا در درمان بیماری های ناشی از پیری و بهبود قوای جنسی بسیار مؤثر است.
– دنبلان دارای تأثیرات آنتی بیوتیکی قارچ در برابر میکروب‎ها و عوامل بیماری‎زا و نیز تأثیر آنتی اکسیدانی در برابر انواع سرطان و محافظت کبد است.
– جالب است بدانید که این قارچ مقدار زیادی از یک آنتی اکسیدان قوی به نام ارگوتیونین دارد که برخلاف آنتی‌اکسیدان‌های دیگر در فرایند پخت و پز از بین نمی‌رود.

مراحل پرورش قارچ دنبلان

برای شروع کشت قارچ دنبلان، ابتدا به دنبال محیط مناسب برای پرورش باشید. یعنی این محیط باید در فصل پاییز آفتاب گیر باشد و از این طریق تامین کننده نور لازم پرورش قارچ دنبلان باشد. برای این کشت زمین نسبتاً هموار را انتخاب کنید. به گونه ای که شیب زمین در هیچ جایی بیشتر از ۱۵ درجه نباشد. محیط کشت قارچ دنبلان را از درختان خالی کنید. یعنی محیط کشتی باید از یک سال قبل از درخت و گیاه تهی شده باشد. درختان مجاور قارچ دنبلان باید حداقل ۳۰ فوت از آن فاصله داشته باشند. در غیر این صورت ممکن است ریشه های درختان در تماس با قارچ های کاشته شده قرار بگیرند و برای دریافت آب با آن ها مبارزه کنند. یعنی آب در دسترس قارچ دنبلان را خارج سازند. باید از میزان PH خاک مطمئن بود. این میزان در حد ۷.۵ تا ۸.۳ کنترل می گردد. اگر میزان اسیدی بودن خاک شما از این میزان بیشتر است، باید مقداری آهک به آن بیفزایید تا اسید اضافی آن کم شود . محیط را از علف های هرز خالی کنید و زمین را تا عمق ۱۰ اینچی به طور کامل شخم بزنید. یک کمپوست آلی که تامین کننده نیازهای غذایی برای کاشت قارچ دنبلان باشد را بر روی مکان کشت قرار دهید. ارتفاع این کمپوست تهیه شده باید برابر با ۳ اینچ باشد. کمپوست تهیه شده شرایط لازم برای رشد را فراهم خواهد کرد.بعد از افزودن این لایه کمپوست باید بار دیگر شخم زدن را تا عمق ۱۰ اینچی انجام دهید. قارچ دنبلان تهیه شده را باید بین ریشه درخت فندق و درخت بلوط(یا بین درخت کاج و راش) بکارید. البته این دنبلان ها ابتدا با اسپور قارچ بارور و تلقیح و آن گاه کاشته می شوند. بذر قارچ باید از مکانی مورد اعتماد دریافت گردد. باید سرمایه گذاری لازم برای کشت مطلوب این قارچ انجام شود. برای انتقال قارچ دنبلان فصل خواب گیاه را انتخاب کنید. این فصل همان فصل زمستان می باشد. برای کاشت قارچ دنبلان چاله ای به اندازه دو برابر پهنای قارچ بکنید. این چاله باید عمقی برابر با ۶ فوت داشته باشد. گودال ها را با فواصل ۱۲ فوت از یکدیگر حفر نمایید. گودال های ایجاد شده را از قارچ تهیه شده پر سازید. این گودال ها باید فقط از قارچ پر شده باشند. در نهایت خاک را بر روی قارچ بفشارید تا هوای داخل خارج شود و هم خاک اطراف قارچ ها را در بر بگیرد. برای مرحله آبیاری قارچ دنبلان باید به زیر قارچ رطوبت رسانی کنید. بهتر است این آبیاری به نم و رطوبت تبدیل شود و از طریق شلنگ به شیوه قطره ای در اختیار گیاه قرار گیرد. ترتیب و نظم را در انجام آبیاری رعایت کنید تا به گیاه آسیب نرسد و کاشت قارچ دنبلان نتیجه بخش شود. برای شکل گیری و پیدایش قارچ های مقصود باید ۵ تا ۱۰ سال صبر کنید. حالا می توانید به دنبال برآمدگی های شکل گرفته در پای درختان باشید.این برجستگی ها، زمان برداشت قارچ دنبلان را اعلام می کند. یعنی شما می توانید قارچ دنبلان را در زمستان همان سالی که برجستگی ها رویت شده از زمین خارج سازید. این برداشت در محدوده اواخر زمستان تا اوایل بهار انجام می گیرد. قارچ ها زمانی که به مراحل تکمیلی رشد خود می رسند، بعد از ۱۰ روز قابل استخراج و بهره برداری می باشند.

فرآیند تولید قارچ دنبلان

۱- یک مکان مناسب را انتخاب کنید. محل مناسب محل رو به جنوب است که در پاییز، آفتاب کامل به قارچ ها برسد. زمین باید نسبتاً مسطح باشد و شیب در هر نقطه بیشتر از ۱۵ درجه نباشد.
۲- تمام درختان را از محل کشت حذف کنید به عبارتی یک باغی که محل کشت قارچ دنبلان است، حداقل برای یکسال باید عاری از درخت باشد. درختان مجاور باید تقریباً ۳۰ فوت دور از باغ باشد اگر جز این باشد ممکن است ریشه درختان به قارچ ها برسند و با آن ها بر سر آب رقابت کنند.
۳- خاک را برای تعیین میزان اسیدیته حتما آزمایش کنید. قارچ دنبلان به اسیدیته بین ۷/۹-۷/۵ نیاز دارد اگر خاک شما خیلی اسیدی بود باید به خاک آهک اضافه کنید تا اسیدیته آن به مقدار گفته شده برسد.
۴- همه گیاهان اطراف آن را حذف کنید.
۵- زمین را تا عمق ۱۰ اینچی با روتوتیلر خیش بزنید.
۶- یک لایه ۳ اینچی از کمپوست آلی را بر روی محل کشت قرار دهید. قارچ دنبلان در خاک با باروری کم، پیشرفت می کند. بنابراین این لایه تمام حاصلخیزی که قارچ برای کشت اول نیاز دارد را تأمین خواهد کرد.
۷- پس از اضافه کردن لایه کمپوست، دوباره خاک را تا عمق ۱۰ اینچی شخم بزنید.
۸- حال نوبت به کشت می رسد. قارچ دنبلان مورد نظر را خریداری کنید. دنبلان در بین ریشه درختان فندق و بلوط که با اسپور قارچ دنبلان تلقیح شده اند، رشد می کند.
۹- قارچ دنبلان خود را از محل مطمئن و یا از کشاورزی که در کشت آن موفق بوده خریداری کنید. این قارچ به یک سرمایه گذاری قابل توجه از وقت و انرژی برای کشت خوب و موفق نیاز دارد. برای جابجایی قارچ دنبلان، در زمستان که خواب است انتقال دهید تا در اوایل بهار بتوان کشت کرد.
۱۰- در زمین، گودالی برای کشت قارچ حفر کنید. پهنای هر گودال باید دو برابر عرض قارچ و عمق آن برابر خود قارچ باشد، ترتیب حفر گودال ها به گونه ای باشد که بین هر گودال ۶ فوت و بین هر ردیف ۱۲ فوت فاصله وجود داشته باشد.
۱۱- قارچ هایی را که خریداری کردیده اید با دقت از ظرف خود به گودال ها انتقال دهید. گودال ها را به گونه ای پر کنید که فقط قارچ را پوشش دهد. خاک را آرام با دست خود فشار دهید تا هم اطراف قارچ را بگیرد و هم هوای اطراف آن خارج شود.
۱۲- حال نوبت به آبیاری می رسد قارچ را به گونه ای آبیاری کنید که خاک زیر قارچ مرطوب شود. بهترین کار برای این منظور این است که پای قارچ ها یک شلنگ قرار دهید که به تدریج آبیاری کند مثل آبیاری قطره ای. در طول دوران کشت باید آبیاری منظم وجود داشته باشد تا ریشه قارچ خشک نشود.
۱۳- علف های هرز را حذف کنید زیرا علف ها و چمن ها بر سر آب با قارچ رقابت خواهند کرد.
۱۴- پنج تا ده سال منتظر بمانید تا قارچ تشکیل شود. سپس به دنبال برآمدگی های اطراف ریشه در اواخر تابستان بگردید. این یک علامت است به این معنی که قارچ دنبلان در زمستان آماده برداشت است. یعنی در فاصله بین اواسط آخر زمستان تا اوایل فروردین. به هر حال تنظیم وقتتان خیلی مهم است، قارچ ها در زمانی که برسند در مدت ۱۰ روز شکوفا می شوند.

تکنیک‌های نوین کشت و تولید ترافل

اگرچه روش تالون بیشتر از ۱۵۰ سال پایه پرورش ترافل سیاه فرانسوی بود اما این روش بسیار ناقص و ناکارآمد است و امروزه دیگر توجیه اقتصادی ندارد زیرا نهال‌ها با انواع آفات و بیماری‌ها مانند نماتدها، حشرات و همچنین قارچ‌های همزیست رقیبی که سرعت رشدشان بسیار سریع‌تر است، آلوده می شوند.

در سال ۱۹۶۰ با تلاش دوباره برای پرورش ترافل، نیاز شدیدی به یک روش جدید و کارآمدتر احساس می‌شد. در آن زمان از روش مستقیم کاشتن ترافل در زیر درختان (مانند کاشتن سیب‌زمینی) استفاده می‌کردند که از روش تالون بهتر بود زیرا تالون دانه درختانی را که امکان داشت هیچ بذری روی آن نباشد، می‌کاشت. سینگر (۱۹۶۱) می‌نویسد: موج جدید پیشرفت‌ها، روش‌های جدید کنترل بیماری‌ها و تطابق‌های اصولی و عقلانی و بررسی‌های تئوری و آزمایش‌های عملی پرورش ترافل در اروپا و سراسر جهان در طول قرن بیستم، تکاپوی جدیدی برای پرورش ترافل در فرانسه جنوبی به وجود آورد.

اواخر سال ۱۹۶۰ دانشمندان فرانسوی و ایتالیایی به بررسی روش‌های جدیدی برای تولید نهال‌های آغشته به ترافل، تحت شرایط کنترل‌شده گلخانه‌ای پرداختند که در این روشهای نوین، نهال‌ها را با ترافل خالص، اسپور ترافل، کشت بافت و یا با بخشی از ریشه‌های درختان آغشته به ترافل تلقیح می‌کردند.

عاقبت این تلاش‌ها نتیجه‌بخش بود و در دسامبر ۱۹۷۷ اولین ترافل ها در اگریمونت فرانسه برداشت شد. دانشمندان ایتالیایی و فرانسوی عاقبت نفس راحتی کشیدند. اما دانشمندان اسپانیایی هم بی‌کار ننشستند و اولین مزارع ترافل را اوایل سال ۱۹۷۰ تأسیس کردند. البته اسپانیایی‌ها چندین دهه پیش ترافل های طبیعی را از جنگل‌هایشان برداشت می‌کردند.

امروزه روش‌های مدرن و کامل و دقیق کشت ترافل توسط کمپانی‌های بزرگ، برای تولید سالیانه هزاران هزار نهال‌ تلقیح شده با ترافل انجام می‌گیرد و آن را به‌صورت یک راز بزرگ پنهان می‌کنند. اگرچه روش‌های عمومی و کاربردی امروزه به‌خوبی مستند شده‌اند، اما این مستندات فقط در دسترس کمپانی هایی معدود است. ما در اینجا سعی می کنیم روش کامل این کار را برای شما توضیح ‌دهیم.

تولید نهال تلقیح شده ترافل با استفاده از اسپور

هرساله بحث زیادی می‌شود در مورد اینکه در مزرعه‌های کوچک تعدادی اندک نهال ملقح تولید کنیم بهتر است؛ یا این‌که ده‌ها هزار نهال آغشته به ترافل را که عاری از هر نوع آلاینده باشد؟ خیلی‌ها معتقدند انتشار جزئیات روش منتشرشده سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ کار درستی نیست چون این روش مقرون‌به‌صرفه نیست و کسی که از آن استفاده می‌کند دچار زیان اقتصادی خواهد شد.

اما سرانجام در سال ۱۹۷۶ توسط مانوزی تورینی(Mannozzi Torini) بر اساس آزمایش‌های انجام شده در سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۶ مجموعه‌ای دستورالعمل منتشر شد. روش مانوزی تورینی توسط دانشمندان اصلاح گردید و روش جدیدی در سال ۱۹۸۲ توسط بنچوانگا(Bencivenga) و توکسینی(Toccini) منتشر شد. این روش‌ها و اصلاحات، بعدها در سال ۱۹۹۲ توسط اَلساندرا زامبونلی(Alessandra Zambonelli) و روزیلا دی میونو(Rozella Di Munno) خلاصه شد.

دستورالعمل این روش که توسط زامبونلی و دی میونو خلاصه‌شده است به‌صورت زیر است:

۱- ابتدا میوه‌های بلوط را به مدت ۲۰ دقیقه در محلول ۱ درصد نیترات نقره غرق می‌کنیم تا پوسته آن کاملاً استریلیزه شود، سپس توسط آب مقطر استریلیزه شستشو می‌دهیم تا نیترات نقره کاملاً از پوسته آن پاک شود. زیرا در غیر این صورت نیترات نقره مانع از رشد اسپور ترافل بر روی آن می‌شود. این بلوط‌ها را یا فوری برای تلقیح استفاده می‌کنیم و یا آن را در ماسه استریل فرومی‌بریم تا بعداً استفاده شود.

۲- ترافل های مرغوبی را که بالغ و رسیده باشند برای تولید اسپور انتخاب کرده و کاملاً بررسی می‌کنیم که برای این کار مناسب باشند و آن‌ها را با آب استریل خوب شستشو می‌دهیم تا تکه‌های خاک از سطح آن پاک‌ شوند. ترافل ها را در یک شیشه آب استریل قرار می‌دهیم و برای چند روز به حال خود می‌گذاریم تا مانند حالت فاسد شدن طبیعی آن در طبیعت، فاسد (فرسوده) ‌شوند. (آب به تسریع این کار کمک می‌کند.)

۳- یک کیلوگرم شکر را به ۲۰ لیتر مخلوط آب و ترافل که از قبل آماده‌شده است، اضافه می‌کنیم تا حالتی چسبناک‌تر به خود بگیرد(سوسپانسیون شکر و ترافل)

۴- ۳ عدد از بلوط‌هایی که قبلاً در مرحله ۱ استریل کرده‌ایم جدا کرده و با محلول شکر و ترافل که از قبل در مرحله ۲ آماده کرده بودیم آغشته می‌کنیم تا حداقل ۲ تا ۳ گرم ترافل بر روی هر دانه بلوط قرار بگیرد. این بلوط‌ها را در بطری‌های حاوی ۲ تا ۳ کیلوگرم خاک طبیعی ترافل (خاک را قبلاً در اتوکلاو در دمای ۸۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۲ تا ۳ ساعت حرارت می دهیم تا استریل شود و همه آلاینده‌های آن کشته شوند و بعداز سرد شدن استفاده می کنیم.) می‌کاریم.

زامبونلی و دی میونو اصلاحات زیر را در این روش انجام داده‌اند:

۱- به‌جای دانه‌های بلوط، نهال‌های جوان و استریلیزه که در خاکی کاملاً استریل(ورمی کولایت یا پرلیت) همراه با مواد مغذی رشد کرده‌اند را با اسپور ترافل آغشته می‌کنیم.

۲- محلول سوسپانسیون ترافل را باهم زدن(استفاده از همزن برقی می‌تواند مفید باشد) کاملاً همگن می‌کنیم تا اسپورهای ترافل از کیسه‌هایی(asci) که در آن شکل‌گرفته‌اند، رها شوند.

۳- سرانجام گلدان‌های حاوی مخلوط خاک ‌کشت را در دمای ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد به مدت ۴ ساعت در داخل اتوکلاو حرارت دهیم و همچنین تلقیح ریشه‌ها را در شرایط و محیط کنترل‌شده و کاملاً استریل انجام می‌دهیم.

این اصلاحات چند فایده دارد:
یک: استفاده کردن از نهال به‌جای دانه‌ها باعث می‌شود که اسپورهای محلول ترافل فوری بر روی ریشه‌ها بچسبند و تشکیل مایکوریزا دهند.
دو: همگن کردن محلول باعث می‌شود که ریشه‌ها به‌طور مؤثرتری آغشته شوند و درصد موفقیت بالاتر رود.
سه: دقت و توجه زیاد به شرایط و تلقیح و آغشتن در شرایط استریل به ما اطمینان بیشتری می‌دهد که قارچ‌های آلوده‌کننده رقیب کاملاً از بین رفته‌اند و این درصد موفقیت را تا حدود زیادی بالا می‌برد.

از اوایل ۱۹۸۰ به بعد اصلاحات دیگری نیز انجام گرفت که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

ذخیره و انبار کردن ترافل در شرایط استریل و در سردخانه هنگامی‌که قیمت آن پایین است و استفاده از آن در بهترین زمان مناسب برای کشت. این کار قدرت جوانه‌زنی دنبلان را بالا می‌برد. زیرا به خاطر تأثیر میکروارکانیزم ها و ترشح التهابی ریشه‌ها، اسپورها نیازی نیست که از کیسه‌ها رها شوند و به آسانی جوانه می‌زنند.
استفاده از تعداد شمارش‌شده‌ای از اسپور به‌جای استفاده از وزن مشخصی از ترافل برای هر نهال. زیرا تعداد اسپورهای موجود در یک گرم محلول ترافل، از ترافلی به ترافل دیگر متفاوت است و مقدار ترافل اضافه‌شده به محلول روی نتیجه کار تأثیرگذار است.
آغشته کردن نهال‌ها با مقدار اقتصادی‌تر و مشخص‌تری از ترافل مثلاً ۱ گرم ترافل شامل تا اسپور ترافل است. آغشته سازی با اسپور برای هر نهال احتمال موفقیت را تا حدود زیادی پایین می‌آورد.
استفاده از اسپور منجمد شده و یا اسپور خشک‌شده یا اسپور خشک منجمد برای آغشته سازی نهال‌ها.
استریل کردن دانه‌های کاشته شده قبل از کشت با محلول هیپوکلریت سدیم یا پراکسید هیدروژن(آب‌اکسیژنه)
مخلوط کردن ورمیکولایت استریل به نسبت ۱ به ۶ در محلول اسپور ترافل برای توزیع همگن‌تر آن بر روی ریشه‌ها.
جایگزینی خاک به‌کاربرده شده با مخلوط‌های بدون خاک استریل مانند: ترکیب پیت- ورمیکولایت یا ترکیبی از پیت-پرلیت-سنگ‌آهک به پیمانه‌های مساوی و یا ترکیبی از ۲۰ درصد خاک خشک مخصوص یا رندزینا(Rendzina) و ۳۰ درصد پیت یا کمپوست و ۵۰ درصد ورمیکولایت با دولامیت برای بالا بردن PH و این ترکیب را با پوششی از کود گرانوله ضعیف بپوشانیم.
استفاده از انواع گلدان‌های متفاوت مانند جعبه‌های پلاستیکی مربعی،کیسه‌های سلولوزی،کیسه‌های پلیتنی سیاه و طبقه‌های پلیتنی سیاه که در اطراف آن شیارهایی برای رفت‌وآمد هوا وجود دارد.
استفاده از گلدان‌های کوچک‌تر که کمتر از ۱ کیلوگرم خاک بگیرند تا فضای کمتری در گلخانه را اشغال کنند و بتوان جعبه‌های بیشتری را جا داد.
دو بار حرارت دادن گلدان‌ها قبل از مصرف در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس یا میکروب‌کشی کردن ترکیب خاک با اضافه کردن محلول متیل برومیل، جهت کنترل بیشتر آلوده‌کننده‌ها بعد از تلقیح(آغشتن)

بهرحال هرچقدر هم که این روش‌ها پیشرفته باشند، باغبان یا مدیر کنترل‌کننده گلخانه باید همیشه تک‌به‌تک نهال‌ها را ازنظر آلودگی بررسی کند. درواقع هر نوع سهل‌انگاری در مراقبت، باعث می‌شود که تعداد نهال‌های تلقیح نشده‌ زیاد شوند و یا اینکه نهال‌هایی که اسپور به‌صورت کامل روی آن‌ها رشد نکرده را به مزرعه منتقل کنیم. این کار باعث می‌شود قارچ‌های رقیب، سریع ریشه‌ها را آلوده کنند و این ازنظر اقتصادی هزینه‌های جبران‌ناپذیری را بر پروژه تحمیل می‌کند که ممکن است منجر به شکست پروژه شود.

گاهی اوقات بعضی از پرورش‌دهندگان ترافل برای صرفه‌جویی اقتصادی از مقدار کمتری اسپور برای تلقیح استفاده می‌کنند تا بتوانند باقیمت کمتری آن را به فروش برسانند و این ضربه بزرگی به اعتبار کاری آن‌ها وارد می‌کند زیرا نهال‌ها از مرغوبیت کافی برخوردار نخواهند بود و درصد جوانه‌زنی پایین می‌آید و مشتری‌ها از دست وی ناراضی خواهند بود که در درازمدت اعتبار آن‌ها خدشه‌دار خواهد شد.

تا اینجا روش تلقیح از طریق اسپور برای تولید تجاری نهال آغشته به اسپور گونه‌های T.Melanosporum,T.orchii,T.aestivum,T.brumale,T.macrosporum را توضیح دادیم. این روش همچنین برای گونه T.magnatum نیز آزمایش‌شده است اما به کار بردن مقدار کم اسپور برای این‌گونه، باعث ایجاد مشکل می‌شود تا جایی که میکروارگانیسم‌های آلوده‌کننده رقیب آن را از بین می‌برند. پس دقت داشته باشید که باید مقدار بیشتری اسپور استفاده شود.

علاوه بر روش‌های معمول کاشت ترافل در اسپانیا، محققان والنسیا و بارسلونا تلاش‌هایی برای تلقیح درختان بلوط و فندق طبیعی انجام داده‌اند. برای این کار ریشه درختان را با دستگاه‌ها از خاک بیرون می‌کشند و ریشه و خاک اطراف آن را یا استریل می‌کنند و یا بدون استریل کردن، ریشه را با حجم زیادی از اسپور آماده آغشته کرده و دوباره در زیر خاک قرار داده سپس آن را آبیاری می‌کنند. مزارع ترافل زیادی با این روش تأسیس‌شده‌اند اما هنوز زود است که قضاوت کنیم که آیا این روش توجیه اقتصادی دارد یا نه.

شاید برای شما هم این سؤال پیش بیاید که آیا استفاده از ترافل‌های کوچک و نامرغوب برای تلقیح باعث تولید ترافل کوچک و نامرغوب می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال هنوز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما عاقلانه‌تر آن است که نهال‌ها را با مرغوب‌ترین و بهترین نوع ترافل ها تلقیح کنیم.

استفاده از گونه شناخته‌شده دلخواه باعث می‌شود که احتمال رویش گونه اشتباه ترافل نیز از بین برود. خطر این کار زمانی بیشتر می‌شود که با ترافل ارزان‌قیمت یا قطعه‌های کوچک ترافل یا قطعه‌های خشک‌شده ترافل از منبعی نامعلوم برای تلقیح استفاده کنیم. به‌علاوه تشخیص نوع و گونه یک ترافل ۲۰۰ گرمی خیلی آسان‌تر از بازشناختن ۲۰ ترافل کوچک ۱۰ گرمی است.

پس هنگام شروع کار حتماً به این نکات ریز توجه دقیقی داشته باشید تا بعداً با مشکل روبه‌رو نشوید.

اصلاح روش تالون

اگرچه تلقیح با استفاده از اسپور، روش ترجیحی اکثر گلخانه‌های تولید نهال ترافل است اما روش‌های دیگری نیز از سال ۱۹۶۰ به بعد برای این کار ابداع شد. یکی از این روش‌ها، استفاده از گیاه مادر است که بر اساس روش تالون استوار است.

نهال‌های تلقیح نشده با نهال‌های ملقح به ترافل در کنار هم و در اتاق‌های کنترل‌شده استریل کاشت می‌شوند. یک روش مشابه هم توسط کاوالیری و گرنتا(۱۹۷۳) توصیف‌شده است که توسط هال(۱۹۷۳) برای نهال‌های همزیست درونی توسعه یافت و به دنبال آن توسط جیوانتی(۱۹۸۰) این روش بدون استفاده از گیاه مادر، ثبت و منتشر شد. در این روش به‌جای استفاده از گیاه مادر، ریشه آغشته به اسپور را از نهال مادر جدا کرده و کنار ریشه استریل نهال جدید می‌کاریم.

لوبو و همکارانش(۱۹۹۰) از این تکنیک استفاده کردند. آن‌ها از بطری‌های استریل پلی اکریل آمید که کناره‌های آن دارای درز بودند برای نهال‌های آغشته استفاده کردند و اجازه دادند که ریشه‌های آغشته از کناره‌های گلدان بیرون بیاید و آز این ریشه‌های آغشته برای تلقیح نهال‌های جدید استفاده می‌کردند. به‌هرحال توجیه اقتصادی این روش‌های هزینه‌بردار و گران هنوز باید اثبات شود.

روش‌های جدید، به آسانی وابستگی به نهال مادر را حل کردند. به‌جای استفاده از ریشه تلقیح شده، از ریشه‌های دگرگون‌شده‌ای که می‌توانند بدون جوانه هم رشد کنند، استفاده می‌کنند. این روش برای قارچ‌های آربسکولار(همزیست درونی) هم به‌کاربرده می‌شود. واردا کاجان زور(Varda Kagan- Zur) و همکارانش (۲۰۰۲) این روش را ابداع کرده‌اند. نهال بدون ریشه راکوب(Cistus Incanus) را با آگروباکتریوم ریزوژن(agrobacterium rhizogenes)(یک نوع باکتری که محرک ریشه است و باعث تحریک ریشه بعضی درختان و ریشه‌زایی می‌شود.) آغشته کردند.

تارهای نازک و ظریف پرزدار ریشه از نقاط تلقیح ‌شده به A.rhizogen، ۸ تا ۱۱ روز بعد از تلقیح پدیدار شدند و سپس به‌طور جداگانه، ‌این ریشه‌ها به محیط کشت مایع آنتی‌بیوتیک‌دار منتقل شدند. این ریشه‌ها سپس به محیط کشت جامد با غلظت کمتر نیترات و آنتی‌بیوتیک منتقل شدند و سپس به محیط کشت جامد آماده‌شده برای نهال‌های اکتومایکوریزا انتقال یافتند.

ریشه‌های کشت‌ شده حتی بعد از چندین ماه به حیات خود ادامه دادند و بدون محیط کشت رشد خوبی از خود نشان دادند. سپس یک قطعه آگار آغشته به میسلیوم تازه ترافل سیاه فرانسوی را در وسط ریشه‌هایی که در محیط کشت جامد رشد کرده بودند قراردادند. تقریباً ۳ ماه بعد، تجمع مایکوریزایی در طول ریشه‌های کشیده شده گسترش یافت و دو ماه بعد، ریشه‌های خاج مانند ترافل کاملاً قابل‌مشاهده بود. امروزه این تکنیک‌ها تا جایی گسترش‌یافته‌اند که به‌راحتی می‌توان به‌صورت تجاری از آن‌ها استفاده کرد.

تلقیح نهال با کشت‌های میسلیوم

در سال ۱۹۰۳ لوئیس ماتراچوت(Louis Matruchot) برای اولین بار توانست در آزمایشگاه با استفاده از کشت بافت، میسلیوم خالص ترافل سیاه فرانسوی(Perigord Black Truffle) را تولید کند. بعد از او جرارد چیوالیر(Gerard Chevalier) یک روش جدید تلقیح نهال با اسپورهای جوانه‌زده یا میسلیوم در محفظه‌های مخصوص ابداع کرد. الساندرا زامبونلی و همکارانش در سال ۱۹۸۹ روش‌های نوین را بیشتر اصلاح و توسعه دادند و روش‌های استانداردی برای تلقیح نهال‌ها در لوله آزمایشگاه با استفاده از کالچر مایسیلیوم که از میوه ترافل بیانچیتو(Bianchetto) گرفته‌شده بود ابداع کردند. این تکنیک‌ها هنوز هم برای کشت ترافل زمستانی به‌کاربرده می‌شوند. آزمایش‌های مقدماتی نشان داده‌اند که با استفاده از این روش می‌توان با استفاده از میسلیوم ترافل سیاه فرانسوی(Perigord Black Truffle) و ترافل بورگاندی(Burgundy) نهال‌های تلقیح شده تولید کرد.

در سال ۱۹۹۴ آسونسیون مورت(Asuncion Morte) و ماریو هونروبیا(Mario Honrubia) یک روش منحصربه‌فرد برای تلقیح گلسنگ (Helianthemum almeriense) با کالچر میسلیوم ترافل صحرایی(Terfezia claveryi) ابداع کردند که شبیه روشی بود که قبلاً در ایتالیا به کار می‌رفت. در این روش ابتدا گیاه H.almeriense را در شرایط (حرارت و نور) کنترل‌شده در محیط کشت بدون هورمون نگهداری می‌کنند.

کالچر میسلیوم ترافل T.claveryi از روش کشت بافت با PH 8 تهیه‌شده است. گیاه را با میسلیوم تلقیح کرده و در انکوباتور نگهداری می‌کنند تا مایکوریزا تشکیل شود. سپس گیاه را به محیط کشت جامد شامل ترکیبی از پیت-ورمیکولایت-شن با نسبت مساوی منتقل کرده و در گلخانه نگه‌داری می‌کنند.

به‌طور مشابه به همین روش گیاه بادمجان(Robinia pseudoacacia) را با قارچ (Mattirolomyces terfezioides) تلقیح می‌کنند. و همچنین گلسنگ H.ovatum را نیز به همین روش تلقیح می‌کنند که این دو مورد آخری کمی عجیب و موردی نادر به نظر می‌رسند.

چنین روش‌هایی از کشت بافت خالص، امروزه این امکان را فراهم کرده است که بتوان دنبلان(ترافل) را با روش تلقیح نهال‌های عاری از هر نوع آلودگی و در شرایط خاص آب‌وهوایی و ترکیبات خاک و انواع نهال میزبان به آسانی کشت و تولید کرد.

معرفی کد آیسیک مرتبط با صنعت طرح پرورش قارچ دنبلان (ترافل)

متداول‌تربن طبقه‌بندی و دسته‌بندی در فعالیت‌های اقتصادی همان تقسیم‌بندی آیسیک است. تقسیم‌بندی ‌آیسیک طبق تعریف عبارت است از: ‌طبقه‌بندی استاندارد بین‌المللی فعالیت‌های اقتصادی. این دسته‌بندی باتوجه به نوع صنعت و محصول تولید شده به هریک کدهایی دو، ‌چهار و هشت رقمی اختصاص داده می‌شود. کدآیسیک مرتبط با تولید طرح پرورش قارچ دنبلان (ترافل) به شرح ذیل است.

۱. قارچ و ترافل (دنبلان) (کشاورزی) : ۰۱۱۲۴۱۲۳۶۴

قیمت دنبلان کوهی در ایران

قیمت دنبلان کوهی در ایران همانند دیگر کشورهای جهان بسیار زیاد است. اغلب دنبلان سیاه برای صادرات جمع آوری شده و به کشورهای حاشیه خلیج فارس فروخته می شود ولی در بازارهای داخل ایران نیز می توان دنبلان سیاه کوهی را پیدا کرد. با توجه به ارزش غذایی بالا، خواص دارویی دنبلان و همچنین دشواری جمع آوری محصول، قیمت دنبلان کوهی در ایران برای هر کیلو همیشه از نرخ رشد برخوردار بوده است. در فروردین ماه یکی دو مغازه در بازار تجریش دنبلان سیاه کوهی را برای فروش عرضه می کنند که قیمت زیادی هم دارد. با توجه به نوسان قیمت دنبلان کوهی در ایران نمی توان نرخ مشخصی را اعلام کرد ولی همیشه انتظار قیمت بالاتری از سال قبل قابل پیش بینی است. دقت داشته باشید که قیمت دنبلان بهار از محصول دنبلان در فصل پاییز بیشتر است. طبق گزارش‌های رسیده در سال ۲۰۰۱ قیمت هر کیلو دنبلان کوهی بین ۲۰۰۰ تا ۴۵۰۰ دلار آمریکا به فروش رسیده که مبلغ قابل توجهی بوده است. بر طبق همین آمار در دسامبر ۲۰۱۸ دنبلان کوهی سیاه به قیمت بیش از ۱۴۰۰۰ دلار در هر کیلوگرم فروخته شده است. در همین زمان قیمت دنبلان کوهی سفید برای هر کیلو به ارزش کمی بیش از ۱۰۰۰۰ دلار بوده است. لازم به ذکر است که دنبلان سیاه و سفید گران ‌قیمت‌ترین قارچ دنبلان در همه دنیا هستند. به این ترتیب قیمت دنبلان کوهی در ایران برای گونه سیاه و سفید بیش از گونه‌های قرمز، بنفش و خاکستری است. البته در اکثر مراتع ایران دنبلان کوهی سیاه بیش از گونه‌های دیگر دیده شده است و قیمت دنبلان کوهی در ایران و سایر کشورها بالا می‌باشد. اکثر محصول دنبلان ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.

وضعیت واردات و صادرات پرورش قارچ دنبلان (ترافل)

در نمودار زیر وضعیت واردات و صادرات طرح پرورش قارچ دنبلان (ترافل) کشور به تفکیک سال آمده است :

خلاصه بررسی اقتصادی طرح تولید قارچ دنبلان

ظرفیت تولید سالیانه : ۷۵۰ کیلوگرم
نرخ برابری دلار : ۱۴۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۵۰۰۰ مترمربع
زیربنای ساختمان ها : ۲۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۶ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۴۰۰ میلیون تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۸۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۸۰ درصد

در تکنیک های جدید بعد از سه سال میتوان به تولید رسید، سال اول که قارچ را کشت می‌دهیم نتیجه نمی‌گیرید، سال دوم ریشه و بذر با هم تلقیح می‌شوند و سال سوم آن را برداشت می‌کنیم. تولید این قارچ یک پروسه زمان‌بر است و هزینه اولیه گزافی دارد اما بعد از اینکه به نتیجه رسیدید هزینه‌هایی که کردید را به دست می‌آورید. قیمت قارچ دنبلان در ایران ۷۰۰ هزار تومان و قیمت صادراتی آن ۱۰ میلیون تومان است.
میزان عملکرد تولید قارچ دنبلان در هر هکتار حدود ۱.۵ تا ۲ تن میباشد. که در مساحت قید شده حداقل ۷۵۰ کیلوگرم قارچ دنبلان با قابلیت صادرات تولید میشود. با یک حساب سرانگشتی متوجه میشوید میزان بازگشت سرمایه در این پروژه چه میزان بالا میباشد.