پرورش خیار دریایی

این جانوران به علت درصد پروتئین بالا و چربی کمتر نسبت به سایر آبزیان دریایی در کشورهای مختلفی از قبیل هند، مالزی، اندونزی، ژاپن، ایتالیا و امریکا پرورش داده می‌شوند. .از دیگر مزیت های پرورش خیار دریایی این است که پرورش و تکثیر مصنوعی آن در کنار میگو و صدف امکانپذیر است. زیستگاه دومین گونه با ارزش تجاری بالا خیار دریایی از خانواده (Holothuriidae) در ایران (جزیره قشم( می باشد و محصولات تازه، خشک‌ ویا فرآوری شده آن در بازارهای جهانی بین ۱۸۰ تا ۴۰۰ دلار/کیلوگرم به فروش می رسد. از سوی دیگر با توجه به نیاز به بازسازی ذخایر خلیج‌فارس، همچنین اشتغال‌زایی، سودآوری و ارزآوری بالا، پرورش خیار دریایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
خیار دریایی جزء شاخه خارتنان، راسته پا لوله ای ها و خانواده خارپوستان می باشد.خیار دریایی بالغ در اطراف دهان خود دارای ۱۰ شاخک حسی (Tentacles) انگشت مانند هستند که از قسمت قدامی و خلفی براحتی قابل تشخیص می باشد.خیار دریایی به ستاره دریایی نسبت داده می شود و به شاخه خارتنان که همان خار پوستان هستند تعلق دارد.دراین شاخه همگی دارای بدن ۵ قسمتی متقارن هستند که به آسانی در ستاره های دریایی قابل مشاهده است.چنانچه خیار دریایی یکی از تنتاکل های خود را از دست دهد در طی مدت سه هفته می تواند آن را جایگزین و بازسازی نماید و طول عمر این جانور در حدود هشت سال می باشد.وقتی خیار دریایی را صید و در دست نگهداری نماییم از منافذ عقبی آب خارج می شود و در این اثنا ممکن است این جانور دستگاه گوارش و قسمتهای داخلی بدن خود را نیز خارج نماید که در برخی ازمواقع این عمل موجب مرگشان می شود ودر موارد دیگر نیز این جانور قادر است ارگانهای داخلی از دست رفته را باز سازی نماید.

چه گونه هایی از خیار دریایی در خلیج ها یافت میشوند؟

دو گونه خیار دریایی را می توان در خلیج ها یافت :
۱- خیار دریایی معمولی (Thyon briareus) که رنگ آن قهوه ای کم رنگ و تا اندازه ۴-۵ اینچ رشد می کند، فربه و دور تا دور بدن آن را لوله های تغذیه ای پوشانده است.
۲- خیار دریایی کم رنگ با نام علمی (Cucumaria Pulcherrima)، که دارای بدنی متقارن و رنگ آن از سفید تا زرد کمرنگ تغییر یافته و طول آن به ۲-۱ اینچ می رسد همچنین دارای ۵ ردیف پای لوله ای تغذیه ای در امتداد بدن می باشد.
خیار دریایی در کجا زندگی و یافت می شوند؟ خیار دریایی را می توان در آبهای عمیق دریاها و یا خلیج ها یافت و از پاهای لوله ای شان برای خزیدن ، حفر کردن شنها و رسوبات استفاده می کنند و قسمتهای عمده بدنشان بجز قسمت قدامی سر و خلفی را استتار می کنند.
غذای خیار دریایی چیست؟خیارهای دریایی پلانکتونها و دیگر ذرات ریز نظیر مواد آلی موجود در بستررا مورد تغذیه قرار میدهند و برای این کار از شاخک های حسی( تنتاکل ) خود بهره می گیرند.
خیار دریایی چگونه تولید مثل می کند؟مولدین خیار دریایی زمانی که رسیده و بالغ هستند، تخمکها و اسپرمهای خود را در داخل آب رها می کنند و عمل لقاح در درون آب انجام می شود و در فرآیندتخم ریزی ، قسمت جلویی بدن خود را شبیه مار کبری بالا می آورند لاروهای حاصل از تفریخ تخمها به مدت چند هفته به صورت شناور (پلانکتونیک) باقی می مانند و پس از دگر دیسی و تبدیل به مرحله نوجوانی کف زی شده ، در میان صخره ها زندگی می کنند و پس از چند سال به سن بلوغ می رسند.محمد ذوالفقاری کار شناس تکثیر و پرورش سایر آبزیان
خیار دریایی گروه بزرگی از آبزیان را تشکیل می دهد و از نظر رده بندی جزء راسته خارپوستان و رده خیاران دریایی است . خیار دریایی گروه بزرگی از آبزیان را تشکیل می دهد و از نظر رده بندی جزء راسته خارپوستان و رده خیاران دریایی است . این جاندار بدنی چرم مانند دارد و بیشتر در کف دریاها زندگی می کند و نامگذاری آن به خاطر شکل خیار مانند آن است . خیار دریایی حیوان خزنده ای است که به آسانی روی گل سنگها یا صخره ها می خزد و تکه های غذا را توسط مایع چسبناکی که از دستهایش ترشح می شود از محیط اطراف خود جمع کرده و مصرف می کند . بیش از ۱۴۰۰ گونه خیار دریایی شناسایی شده که جزء سه خانواده مهم هستند .
Holothuriidae
Stichopotidae
Cucumariidae جنس های این خانواده عبارتند از : Holothuria Stichopus Cucumaria


پراکنش این گونه ها بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد و حدود ۲۸ گونه از این آبزی خوراکی هستند که در سواحل سیستان و بلوچستان ایران بیشتر گونه Holothuria موجود می باشد .
خیار دریایی گونه آبزی با ارزشی است که علاوه بر برخورداری از پروتیین کافی و ارزش غذایی بالا ( پروتئین ۵۵ % چربی ۲% ) در درمان بسیاری از بیماریها و صنعت دارو سازی مورد استفاده قرار می گیرد .
خیار دریایی در کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله چین ، تایوان ، تایلند ، اندونزی ، کره ، فیلیپین و دیگر کشورهای شرق آسیا از اهمیت خاصی برخوردار است . در بین این کشورها چین به عنوان بزرگترین تولید کننده ، مصرف کننده و وارد کننده خیار دریایی به شمار می رود . در طب سنتی این کشور ، از خیار دریایی برای تسویه خون ، درمان بیماریهای کلیوی و نیز بیماریهای پوستی استفاده می شود . مصرف سالیانه این آبزی در کشور چین ۱۲۰۰۰ – ۱۰۰۰۰ تن وزن خشک شده آن است . این محصول به دو صورت تازه و خشک شده ، فرآوری و مصرف می شود و در چین یکی از محبوب ترین غذاهای دریایی محسوب می شود . از آنجا که این آبزی با ارزش از طرفداران زیادی برخوردار می باشد ، روی آوردن به صنعت تکثیر و پرورش آن به صورت تک گونه ای و یا چند گونه ای با سایر آبزیان انکار ناپذیر می باشد . از این رو بسیاری از کشورهای فوق الذکر در امر تکثیر و پرورش آن دارای تجربیات ، قدمت و سابقه ای چندین ساله می باشند
لذا با توجه به موارد فوق و دلایل ذیل روی آوردن به صنعت تکثیر و پرورش این آبزی می تواند اقتصادی بوده ضمن تولید یک محصول جدید به صنعت ورشکسته تکثیر و پرورش میگو کمک نماید .

ارز آوری بودن آن ( هر کیلو گرم ۸/۲ دلار )
استفاده از غذاهای ارزان قیمت در صنعت پرورش آن ( دیتریتها ) تنوع گونه ای و رشد نسبتا” سریع آن
استفاده از آن در خوراک و دارو سازی
تراکم پذیر بودن آن
سموم به دست آمده از دستگاه ایمنی خیار دریایی دارای خواص ضد ویروسی ، ضد تومور و ضد بارداری است
وجود ذخایر قابل توجه در سواحل جنوبی کشورمان
تکثیر آسان و کم هزینه آن
امکان کشت و پرورش آن با سایر آبزیان دیگر از جمله میگو
کاهش بار آلی بستر محیط استخر ( در پرورش با میگو ) به واسطه تغذیه از مواد آلی و پسماند های غذایی به جای مانده از میگو باعث افزایش کیفیت محصول
دامنه تحمل رنج وسیعی از تغییرات فاکتورهای آب از جمله شوری و دما

مشخصات ظاهری خیار دریایی

بدن لوله ای شکل ، که طول آن ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر و عرض آن ۳ تا ۶ سانتی متر می باشد .
بدن در برش عرضی چهار گوش است ، قسمت شکمی صاف بوده و پاهای لوله ای شکل در سه ردیف طولی نامنظم روی آن قرار گرفته است .
پشت آن بر آمده و در ۴ تا ۶ ردیف دارای برجستگیهای کوچک نامنظم می باشد .
دهان قدامی و و متمایل به پشت است. یک ناحیه بر آمده در پشت دهان به نام گونوفر ( منفذ تناسلی ) وجود دارد .

ارزش غذایی خیار دریایی

چین یکی از ابتدایی ترین کشورهایی است که خیار دریایی در آن به مصرف رسیده است. خیار دریایی به عنوان غذایی با درصد پروتئین بالا فاقد کلسترول شناخته شده است . همچنین غذایی مقوی و نیرو بخش می باشد . بر اساس آنالیز آزمایشگاهی در صد گرم وزن بدن خیار دریایی از گونه Stichopus japanicus ۷۶ % آب ، ۲۱% پروتئین ، ۳/۰ % چربی ، ۱ % کربوهیدرات ، ۱/۱ % خاکستر ، ۱۱۸ میلی گرم کلسیم ، ۲۲ میلی گرم فسفر و ۴/۱ میلی گرم آهن دیده می شود . در هر کیلو گرم وزن خشک خیار دریایی گونه Stichopus japanicus ۶ گرم ید موجود می باشد . محتویات روده آن شامل ۴۹/۷۲ % آب ، ۸۶/۸ % پروتئین خام ، ۶۸/۲ % چربی و ۷۸/۱۵ % خاکستر است .

ارزش دارویی خیار دریایی

در کشور چین و از زمان پادشاهان سلسله Ming از خیار دریایی به عنوان دارویی مفید و موثر استفاده می کردند . خیار دریایی گونه Stichopus japanicus در درمان بیماریهای کلیوی ، یبوست ، سل ریوی ، کم خونی ، دیابت و … موثر است . احشاء آن در درمان صرع و روده آن التیام بخش دردهای معده و زخم اثنی عشر است. طبق تحقیق پزشکی به عمل آمده بافتهای پیوندی ، پوست ، غشاء حفره بدن و کوریوم داخلی غده لوله ای خیار دریایی گونه Stichopus japanicus دارای ترکیبات موکوپلی ساکارید می باشد که می تواند تاثیر زیادی روی رشد ، بهبود بیماری التهاب ، شکل استخوان بندی ، پیش گیری از پیر شدگی بافتها و بیماری تصلب شراین داشته باشد . به علاوه موکوپلی ساکارید اثر گسترده ضد سرطان دارد . به نظر می رسد تزریق داخل وریدی یا داخل بطنی این دارو تومورهای ۱۸۰ S و s ۳۷ که به صورت آزمایشی در بدن قرار گرفته را تحت تاثیر قرار می دهد . آن همچنین در یک زمان اثرات شدیدی روی بافتهای جانبی خود دارد . هولوتوکسین استخراج شده از خیار دریایی اثر آنتی مایسین دارد ( ضد آماسهای عصبی ) ، همچنین این دارو می تواند با غلظت ۲۵ – ۲۵/۶ ( میکروگرم درمیلی لیتر ) می تواند روی قارچها هم اثر منفی داشته باشد .
گونه های شناسایی شده که همانند گونه Stichopus japanicus دارای خواص دارویی هستند عبارتند : St.varegatus St.chloronotus St. thelenota ananas jeager St. bohadschia arugus jea

چشم انداز درخشان صنعت تولید خیار دریایی در چین

درآب های چین حدود ۱۳۴ گونه خیار دریایی وجود دارد که از بین آن ها حدود ۲۸ گونه خوراکی بوده و یا دارای استفاده های دارویی هستند. بیش تر این گونه ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراکنده هستند و تعدادی نیز نظیر آپواستیکوپوس ژاپونیکوس (Apostichopus japonicus) که گونه ی با ارزشی است در آب های معتدل دیده می شود .خیار دریایی در چین به عنوان غذا و دارو مصرف می شود . چینی ها خیا ر دریایی را با با ارزش تر از خیار معمولی می دانند .بر اساس طب سنتی چین ، از خیار دریایی می توان برای تصفیه ی خون ، درمان بیماری های کلیوی و نیز بیماری های پوستی استفاده کرد. در دهه ی ۱۹۸۰ با افزایش تقاضا برای خیار دریایی طرح های تحقیقاتی زیادی برای تکثیر و پرورش خیار دریایی به اجرا درآمده است. در اوایل دهه ی ۱۹۵۰ تلاش هایی برای تکثیر خیار دریایی شد ولی فقط در دهه ی ۱۹۸۰ این تلاش ها به ثمر رسید .فنون پیشرفته ی تکثیر و پرورش خیار دریایی گونه ی آپواستیکوپوس ژاپونیکوس شامل مراحل تولید لارو ، پرورش در محیط های مختلف و مولد سازی است.در سال ۲۰۰۲ تولید خیار دریایی به ۶.۳۳۵ تن (وزن خشک ) رسید که ۵.۸۶۵ تن آن پرورشی و ۴۷۰ تن آن دریایی بود .این مقدار تولید نمی تواند پاسخ گوی تقاضای در حال افزایش بازار چین باشد از این رو چین سالیانه مقادیر زیادی خیار دریایی خشک شده از کشورهای دیگر وارد می‌کند.تولید خیار دریاییپرورش خیار دریایی در شمال چین فعالیتی پر سود بوده و این مهم به سرعت به بخش های جنوبی این کشور گسترش یافت.سطح کل پرورش خیار دریایی حدود ۵۱.۰۰۰ هکتار و تولید نهایی ۶.۷۵۰ تن ( وزن خشک ) معادل ۱۳۵۰۰۰ تا ۲۰۲۵۰۰ تن وزن تازه ( مرطوب ) است. بزرگترین تولید کننده ی خیار دریایی پرورشی استان لیااولینگ است. استان پاندونگ در مقام دوم قرار دارد . در سال ۲۰۰۳ کل سطح پرورش در استان شاندونگ به ۱۷.۰۰۰ هکتار و تولید نهایی به ۲۲۵۰ تن رسید . این مقدار تولید معادل حدود ۴۵.۰۰۰ تا ۶۷.۵۰۰ تن خیار دریایی تازه است. راندمان تولید خیار دریایی خشک ۳۰-۲۰ :۱ است که این مقدار بستگی به مقدار نمک و روش فرآورش دارد.در چین فقط گونه ی آپواستیکوپوس ژاپونیکوس پرورش داده می شود .ولی گونه های دریایی شامل : Thelenota ananas , Holothuria nobilis , Holothuria seabra , Actinopyga mauritiana , Bohadschia argus, Stichopus hermanni, Stichopus chlonotus در استان های هانیان و گوانگ دونگ ، Apostichopus japonicus در استان های لیااونینگ و شاندونگ ، Acaudina leucoprocta , Mensamaria intercedens و سایر گونه ها در استان های ژی جیانگ و فوجیان صید می شود.آمار واقعی تولید خیار دریایی پرورشی کمی بیش از آمارهای رسمی است زیرا برخی ازپرورش دهندگان تولید خود را به طور مستقیم و تازه و زنده به رستوران ها و مصرف کنندگان ارایه می کنند. در استان های شاندونگ و لیااونینگ خوردن خیار دریایی خام با سرکه و یا به شکل بخار پز شده محبوبیت زیادی دارد . آمارهای رسمی حاکی ازرشد تقاضا برای خیار دریایی و فرآورده های آن است. در سال های اخیر تولید خیار دریایی پرورشی از صید خیار دریایی وحشی پیشی گرفته است .

بازاریابی و تجارت خیار دریایی در چین

خیار دریایی یا Sea cucumber که در زبان چینی beche-der-mer گفته می شود یکی از محبوب ترین غذاهای دریایی در بین چینی ها است . شرق دور اصلی ترین بازار خیار دریایی در جهان است .چین به تنهایی بزرگ ترین نولید کننده ، مصرف کتتده و وارد کننده ی خیار دریایی در جهان است . تایوان ، کره ی جنوبی ، سنگاپور و مالزی دیگر بازار های این محصول هستند.مصرف سالیانه ی خیار دریایی در چین ۱۲.۰۰۰-۱۰.۰۰۰ تن ( وزن خشک ) است . تقریبن نیمی از این مقدار توسط تولیدکنندگان داخلی تامین می شود و مابقی از خارج وارد می شود . هنگ گنگ اصلی ترین محل واردات خیار دریایی چین است. در سال های اخیر آمریکا ، استرالیا ، فیجی ، اندونزی ، گینه نو پاپوآ ، فیلیپین ، سنگاپور ، جزایر سلیمان ، سری لانکا ، تایلند ، ماداگاسکار و ژاپن به چین خیار دریایی خشک شده صادر کرده اند.همان طور که پیش تر گفنه شد خیار دریایی در چین از زمان های قدیم غذایی مقوی به شمار می رود . ساکنان استان های لیااونینگ و شاندونگ خیار دریایی را غذایی لذیذ محسوب می کنند . محصولات تازه ، خشک شده و فرآوری شده ی خیار دریایی در این استان قیمت بالایی دارد . در کشورهای غربی ضرب المثلی است که می گوید سیب بخورید تا به پزشک مراجعه نکنید (An apple a day keeps the doctor away) .در چین نیزضرب المثل مشابهی وجود دارد که می گوید :خیار دریایی بخورید تا به پزشک مراجعه نکنید (A sea cucumber a day keeps the doctor away) از این رو می توان تصور کرد که بازار خیار دریایی در آینده بازار بزرگی خواهد بود . قیمت خرده فروشی خیار دریایی از دهه ی ۱۹۸۰ افزایش چشمگیری داشته است .در دهه ی ۱۹۶۰ قیمت خرده فروشی یک کیلوگرم خیار دریایی گونه ی آپواستیکوپوس ژاپونیکوس ۱۸ RMP بود . در دهه ی ۱۹۸۰ این قیمت به ۵۰۰ RMP در هر کیلوگرم رسید و دهه ی ۱۹۹۰ به ۱.۰۰۰-۶۰۰ RMP در هر کیلوگرم افزایش یافت. در حال حاضر این قیمت به ۳.۰۰۰ RMP ( حدود ۴۰۰ دلار آمریکا ) در هر کیلو گرم افزایش یافته است.افزایش قیمت ها ودر نتیجه سود بردن پرورش دهندگان و سرمایه گذاران موجب توسعه ی صنعت پرورش خیار دریایی در چین شده است . اگر چه تولید خیار دریایی پرورشی از مرز ۶.۰۰۰ تن ( وزن خشک ) گذشته است ولی مصرف داخلی بیش از تولیدات است و واردات از کشورهای دیگر باید ادامه یابد . از دهه ی ۱۹۸۰ وضعیت اقتصادی چین وارد دوره ی جدیدی شد. رشد اقتصادی چین موجب افزایش مصرف خیار دریایی در رستوران ها و منازل شده است . مصرف غذاهای دریایی به خصوص غذاهای دریایی لوکس نظیر اسکالوپ ، میگو ، خرچنگ ، باله ی کوسه و نیز خیار دریایی رشد سریعی داشته است . ارزش دارویی خیار دریایی در چین شناخته شده و حایز اهمیت است . از دهه ی ۱۹۹۰ محصولات تولیدی از خیار دریایی با عنوان غذای سلامتی را می توان در داروخانه ها ، فروشگاه های زنجیره یی و نیز مغازه های خرده فروشی یافت . پیش بینی می شود تقاضا برای چنین محصولاتی افزلیش یابد.پیش بینی می شود که صید جهانی خیار دریایی ( وحشی) به دلیل افزلیش تولیدات پرورشی در چین ، کاهش یابد . در سال ۲۰۰۳ تولیدات حاصل از پرورش خیار دریایی در ساحل و در دریا به ۶.۷۵۰ تن معادل ۱۳۵.۰۰۰ تا ۲۰۲.۵۰۰ تن وزن تازه رسید . این مقدار تقریبن مساوی برداشت جهانی خیار دریایی از دریاها است . به همین دلیل بود که شرکت کنندگان چینی در کنفرانس CITES مدعی شدند که پرورش خیار دریایی نقریبن جایگزین صید خیار دریایی از دریا شده است .

خیار دریایی خلیج فارس

الف_مشخصات عمومی
خیار دریایی به طور متوسط ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر طول و ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم وزن دارد.طول عمر ان ۳ سال است.در این مدت هر خیار دریایی ماده قادر است ۶۰ میلیون عدد تخم بگذارد.چنانچه خیار دریایی تازه باشد دارای ۳۰ تا ۴۰ درصد پروتئین است.در کشورهای چین و ژاپن پس از عمل اوردن خیار دریایی از ان به عنوان بک ماده غذایی استفاده می شود.(انرا در اب معمولی چند بار می پزند تا به این طریق عمل امده و قابل مصرف بشود.
ب_انواع خیارهای دریایی خلیج فارس
خیار دریایی از جانوران ابی خلیج فارس است.تا کنون بررسی های چندانی درباره ان صورت نگرفته است.دو نفر از محققان خارجی (ونسی و دیگری)برای اولین بار انواع خیار دریایی خلیج فارس را گزارش کرده اند.تا کنون ۱۷ گونه از این موجود دریایی در خلیج فارس بر اساس تحقیقات هیئت دانمارکی مشخص شده اند.در بین انواع خیارهای دریایی ۳ نوع انها در جانور شناسی از یافته های جدید جانوری هستند.در اینجا بعضی از انواع انها را در خلیج فارس نام میبریم:
خیار دریایی بستر نرم دریا به نام تیون(Thyone dura)
و خیار دریایی هولوتوریا (Holothuria ocellata)در اب های بندر عباس.
خیار دریایی هالودئیما(Halodeima parva) که در قسمت های صخره ای اب های جنوب گزارش شده اند.
خیار دریایی پروتانکیرا(Protankyra pseudo digitata) که هم در اب های بندر عباس و هم در اب های بوشهر گزارش شده است.موطن اصلی این نوع کشور فیلیپین است.

جهت دانلود دستورالعمل تولید و پرورش خیار دریایی اینجا کلیک کنید

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح پرورش خیار دریایی

ظرفیت : ۲۵۰۰ کیلوگرم
نرخ برابری دلار : ۲۷۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۵۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۲۰۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۹ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۲۵۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۴۷ درصد



درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید:

۴.۴/۵ - (۱۰ امتیاز)