تکثیر و پرورش خامه ماهی

رده بندی و ریخت شناسی خامه ماهی chanos Chanos تنها گونه منحصر به فرد متعلق به خانواده Chanidae از راسته Gonorynchiformesمیباشد. خامه ماهی دارای بدن دوکی شکل کشیده و نسبتاً فشرده و ایرودینامیک، فاقد کیل در ناحیه شکم میباشد. . رنگ بدن ، نقره ای در ناحیه شکم و پهلو ها که به سمت پشت به سبززیتونی میل می کند، رنگ پشت سبز زیتونی، باله های پشتی و دمی بی رنگ یا زرد با حاشیهسیاهرنگ و داخل باله های سینهای و شکمی تیره رنگ میباشد، دارای یک باله پشتی با ۲ خار و ۱۳-۱۷ شعاع نرم است، باله مخرجی کوتاه دارای ۲ خار و ۸-۱۰ شعاع نرم و نزدیک به باله دمی است، باله دمی بزرک و عمیقا چنگالی است. ، فلس ها سیکلوئیدی، کوچک و نرم هستند، چشمها بوسیله لایه قرنیه خارجی از جنس چربی پوشیده شده است. دهان کوچک، آرواره ها بدون دندان و ماگزیال کوتاه وبه پشت مرکز چشم نمیرسد. دارای چهار قوس آبششی میباشد. بدن بویژه در بالغین ماهیچهای، دم عمیقاًچنگالی میباشدخامه ماهی ظاهراً وابستگی نسبتاً زیادی به نواحی فالت قاره و جزایر مرجانی دارد و تاکنون گزارشی از صید آنها توسط تورهای شناور در نواحی اقیانوسی ارائه نشده است. به نظر میرسد که دامنه پراکنش خامه ماهی منحصراً در نواحی مرجانی شفاف، نیمه عمیق، آبهای شور و دارای دمای بالاتر از ۱۱ درجه سانتیگراد میباشد.جنوب شرقی آسیا بویژه فیلیپین، اندونزی و تایوان مرکز اصلی پراکندگی جغرافیایی و پرورش خامه ماهی میباشند.

چرخه زندگی خامه ماهی

چرخه زندگی خامه ماهی شامل یکسری مهاجرت ها است اما در مورد جابجایی بویژه زمانی که خامه ماهیان جوان مناطق نوزادگاهی را ترک میکنند و همچنین دوره تخمریزی بالغین در طبیعت اطلاعات کمی دردسترس میباشد. از آنجائی که لارو های خامه ماهی در آبزی پروری مورد استفاده قرار میگیرند کوشش هایی به عمل آمده است تا ارتباط بین مناطق تخمریزی با مناطق ساحلی جمع آوری لارو ها مشخص گردد تا مکانیسمی که باعث ظهور و پیدایش نوزادان در آبهای ساحلی میگردد شناسایی شود ولی هیچکس این ارتباط را به طور واقعی پیدا نکرده است. اطلاعات موجود نشان میدهد که بالغین خامه ماهی نسبتاً بزرگ، طویل العمر، سطح زی و به صورت گله هستند.آنها در آبهای باز نزدیک جزایر مرجانی یا جزایر کوچک تخمریزی میکنند. تخمها و لاروها پالژیک هستند.لاروهای بزرگتر یا مساوی ۱۰میلی متر که ۲-۳هفته سن دارند (معموال به نام نوزاد نامیده میشوند) بوسیله شنای فعال و جریانات آب به سمت آبهای ساحلی حرکت میکنند. آنها از آبهای ساحلی و سطحی عبور نموده و وارد خورها، رودخانه ها، ماندابها، مصبها و دریاچه ها میگردند و ساکن میگردند هنگامیکه چند ماه از عمرشان گذشت به نام خامه ماهی جوان نامیده میشوند. بعضی از خامه ماهیان جوان ممکن است وارد دریاچه های آب شیرین شوند که تا مرحله قبل از بلوغ رشد میکنند ولی بالغ نمیشوند. هم خامه ماهیان جوان و هم خامه ماهیان نابالغ زمانی به سمت دریا باز میگردند و این امر زمانی اتفاق میافتد که آنها به
اندازهای از رشد میرسند که آبهای داخلی برای آنها محدودیت ایجادمی نماید. اطلاعات کمی در مورد خامه ماهی قبل از ۵ سالگی که به سن بلوغ جنسی میرسند و بعد ازمهاجرت های تخمریزی در امتداد ساحل در دسترس میباشد. به نظر میرسد که مکانهای کم عمق یکی ازعوامل ضروری برای زیست خامه ماهیان جوان میباشد. در حالیکه مکانهای آب شیرین اختیاری میباشد. در فیلیپین و سایر جزایر اقیانوسی که منابع آب شیرین کم میباشد احتماال بیشتر خامه ماهیان هرگز وارد آب شیرین نمیگردند.

غذا و رفتار غذایی خامه ماهی

مرفولوژی و تکامل دستگاه گوارش
ریخت شناسی سیستم گوارشی خامه ماهیان جوان و بالغ نشان میدهد که خامه ماهی عمدتاً گیاهخوار با تمایل به همه چیز خواری میباشد. خامه ماهی دارای دهان کوچک بدون دندان – خارهای آبششی نسبتاً ریز – مری طویل دارای دیواره ضخیم همراه با ۲۰-۲۲ چین حلقوی و حاوی تعداد زیادی سلولهای موکوسی میباشد. دارای معده بزرگ است و ناحیه کاردیاک به طور ویژهای خمیده یا روی هم قرار گرفته است، منطقه پیلوریک دارای یک سنگدان کروی با دیواره های خیلی ضخیم و غشاء موکوسی یا کوتیکولی در ماهیان بزرگتر از ۱۰ سانتی متر میباشد.

تغذیه خامه ماهیان جوان
خامه ماهیان جوان عمدتاً غذا را از کف میگیرند. انواع غذای بلعیده شده براساس مکان و اندازه ماهی فرق میکند. خامه ماهیان در محیط های طبیعی در اطراف جزایر و سایر مکانها عمدتاً از جلبکهای سبزآبی، دیاتومه ها و دتریت همراه با جلبکهای سبز و بی مهرگانی از قبیل سخت پوستان کوچک وکرمها تغذیه مینمایند. غذای خامه ماهی در استخرهای پرورشی خیلی شبیه به غذای آنها در محیط نوزادگاهی طبیعی است ، خامه ماهی همانند کفال از سطح بالای رسوبات کف همراه با میکروفونا و میوفونا تغذیه مینماید. مقدار زیادی از این مواد دتریت است که به دلیل ترکیبات بالائی از باکتری، قارچ و پروتوزوآ سرشار از پروتئین میباشد و نشان داده شده است که به عنوان مهمترین زنجیره غذایی آبهای ساحلی مناطق گرمسیری میباشد. اگر چه خامه ماهیان جوان در آزمایشگاه در تاریکی قادر به تغذیه هستند اما خامه ماهیان جوان در محیط طبیعی و یا در استخرها ضرورتاً در شب تغذیه نمیکنند. تجزیه و تحلیل محتویات روده خامه ماهی صید شده از محیط طبیعی نشان میدهد که روده آن در هنگام صبح خالی بوده و اوج پر بودن معده در هنگام ظهر که فعالیت آنزیم گوارشی همچنین اکسیژن محلول در دمای آب در بالاترین حد خود میباشد است. تغذیه در هنگام شب هنگامی صورت میگیرد که اکسیژن محلول بیشتر از ppm 3 باشد. محتویات روده بعنوان درصدی از وزن بدن نسبت مستقیم با اکسیژن محلول و دمای آب دارد. در فیلیپین و در جاهای دیگر آسیا پرورش خامه ماهی وابسته به استفاده از دو غذای اساسی طبیعی لب لب (مخلوطی از جلبکهای سبزآبی – دیاتومه ها همراه بابی مهرگان کوچک و لمـوت )عمدتاً حاوی جلبکهای سبز رشته ای میباشد. خامه ماهیان جوان ۵.۲ گرمی معادل ۶۰ %وزن بدنشان در روز از جلبک های کف تغذیه نموده ، در حالیکه جوان های ۱۰۰-۳۰۰ گرمی نیاز به مقداری حدود ۲۵ %وزن بدن خود نیازدارند. حدوداً مقدار ۲۵۰۰۰ کیلوگرم بر هکتار از جلبکهای کف نیاز ۲۰۰۰کیلوگرم خامه ماهی را تأمین میکند. به منظور افزایش تولید لب لب در استخرها کوددهی انجام میگیرد. همچنین افزایش سطح در جهت چسبیدن و رشد جلبکها از طریق شبکه های نایلونی و ساقه برنج انجام میگیرد. سبوس برنج وغذای کنسانتره تجارتی بوسیله خامه ماهیان جوان در استخرها گرفته شده و مورد استفاده قرار میگیرد.

تغذیه خامه ماهیان بالغ
گیاهان و جانوران پلانکتونی و کفزی هر دو در معده خامه ماهیان بالغ وجود دارند. نمونه هایی که در آبهای فیلیپین صید شده ا ند معده آنها دارای مقدار بیشتری زئوپلانکتون و لارو بچه ماهی جوان ازخانواده شگ ماهیان بوده است. معموال ۱ یا ۲ غذای غالب در روده وجود دارد که نشان میدهد خامه ماهی بالغ از طریق شنا در میان توده های پلانکتونی و یا گروه های لارو ماهی غذای خود را بدست میآورد. در بعضی مناطق مشاهده شده که خامه ماهیان بالغ همراه با توده های شناور پلانکتون از یک ناحیه به ناحیه دیگر در خلیج حرکت میکند. همچنین گزارشاتی از چرای خامه ماهیان از روی سطوح صخره ها و همچنین جلبکهای شناور در دسترس میباشد. بنابراین به طور کلی خامه ماهی بالغ شبیه خامه ماهیان جوان حالت فرصت طلبی دارند. خامه ماهیان بالغ میتوانند در اسارت با استفاده از غذای کنسانتره تجارتی با ۴۲ %پروتئین به میزان ۱.۵-۲ درصد وزن بدن دو بار در روز تغذیه شوند. همچنین مشاهده شده است که خامه ماهیان بالغ غذای کنسانتره را از سینی غذا هم در روز و هم در شب میگیرند اما عملا بیشتر در طی مدت روز این عمل انجام میگیرد.

فیزیولوژی زیست محیطی خامه ماهی

خامه ماهی ها به طور قابل ملاحظه ای دارای قدرت تحمل تغییرات زیاد درجات شوری میباشند،به استثنای دوران تخمریزی و مراحل اولیه لاروی آنها میتوانند در مناطق مختلف از آبهای شیرین دریاچه ها تا خورهای فوق العاده شور یافت گردند. در استخرهای لب شور، تغییرات شوری معموال درطی فصل رشد دیده میشود. به دلیل اینکه خامه ماهی به طور مشخصی با دامنه وسیعی از شوری مواجه میگردد بسیاری از مطالعات فیزیولوژیک بر روی اثرات شوری متمرکز گردیده است. دامنه قابل تحمل شوری در طی ۴۸ ساعت برای لاروهای خیلی جوان ppt 4-38 و برای لارو های ۱۲ روزه بین ppt 0-70 است. نوزادان خامه ماهی را میتوان به طور ناگهانی از شوری ۳۰ ppt به ppt 0 منتقل نمود بدون اینکه تلـفاتی داشتـه باشد. ولی ماهیان جوان انگشت قد خواهند مرد شوری کشنده برای خامه ماهیان جوان ۸ ±۱۰۹ گزارش شده است. اما خامه ماهیان بالغ در آب خورهای فوق شور تا ppt 158 نیزمشاهده میشوند .
دما
درجه حرارت روی میزان حلالیت اکسیژن در آب و در نتیجه تمام فرآیندها تأثیر میگذارد وبنابراین بسیار مهم است. مطالعات کمی در ارتباط با اثرات درجه حرارت روی خامه ماهی انجام گرفته است. نوسانات درجه حرارت میتواند به عنوان یک فاکتور معنی دار در رشد خامه ماهی در استخرها ی بچه ماهی و پرورشی که کوچک یا کم عمق هستند عمل نماید. تخمهای خامه ماهیها نمیتوانند دمای حدود ۲۰ درجه سانتیگراد در طی حمل نقل توسط ظروف پلاستیکی را تحمل نمایند. حدود ۶۵-۷۰ درصد تخمها پس از حمل و نقل در دمای۲۸ درجه سانتیگراد تفریخ میشود و این در حالی است که کمتر از یک درصد تخمهای حمل شده در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد تفریخ میشوند. حداکثر درجهحرارت قابل تحمل برای نوزادان خامه ماهی حدود ۴۳ درجه سانتیگراد و برای خامه ماهیان جوان انگشت قد حدود ۳۴ درجه سانتیگراد است حداقل دمای قابل تحمل بین ۱۴-۱۸ درجه سانتیگراد است. خامه ماهیان جوان قادرند که دمای ۳۸-۴۱ درجه سانتیگراد در استخرها و خورها را تحمل نمایند امانسبت به دمای پایین حساس هستند بطوریکه در دمای ۱۵ درجه آرام و در۱۳ درجه بی حس و در دمای ۸.۵ درجه خواهند مرد. درجه حرارت های مرگ آور برای خامه ماهیان جوان بیشتر از۲۴.۷ درجه سانتیگراد و کمتر از۷.۵ درجه سانتیگراد است
اکسیژن محلول
کمترین میزان اکسیژن که برای خامه ماهیان جوان مرگ آور است بین ۰.۱-۰.۳ میلی گرم در لیتر ا ست. هنگامیکه سطح اکسیژن به۱ میلی گرم در لیتر کاهش مییابد نشانه هایی از خفگی به چشم میخورد و در غلظت حدود ۰.۱ میلی گرم در لیتر حدود ۵۰ درصد خامه ماهیها خواهند مرد. خامه ماهیان در سطوح پایین اکسیژن که کفالها، تیالپیاها، میگوها و خرچنگها را میکشد. میتوانند زنده بمانند
PH
اپتیمم pH برای خامه ماهی حدود ۸ است که pH آب دریا میباشد. درصد بقای پایین نوزادان بعد از حدود ۹۶ ساعت ذخیره سازی در تمام ترکیبات شوری و درجه حرارت هنگامیکه pH مساوی ۵ است مشاهده میگردد. بارندگی های سنگین که باعث افزایش میزان CO2 و کاهش عمل فتوسنتز میگـردنـد میتـوانـند pH را بـه میزان زیادی کاهش داده و باعث مرگ و میر انبوه خامه ماهیها گردند

استخرهای پرورشی خامه ماهی

استخر پرورشی بین ۰.۵ تا ۲ هکتار وسعت دارند. ذخیره سازی در این استخرها در اندونزی با تراکم ۵۰۰ قطعه در هکتار، در کشور فیلیپین ۱۰۰۰ قطعه در هکتار و در تایوان ۳۰۰۰ قطعه در هکتار صورت میگیرد. بعضی از منابع میزان ذخیره سازی را تا ۲ برابر مقادیر ذکر شده بیان نمودهاند ، دوره پرورش حدود ۶ تا ۸ ماه به طول میانجامد که در پایان این دوره پرورش ماهیان بین۳۵۰-۵۰۰ گرم وزن دارند و قابل فروش میباشند. درصد تلفات بین ۲۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود .

خلاصه بررسی اقتصادی طرح تکثیر و پرورش خامه ماهی

ظرفیت تولید سالیانه : ۵۰۰۰ تن
نرخ برابری دلار : ۱۴۰۰۰ تومان
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۲۰ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱.۲ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۳۰۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی :۳۲درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: