طرح تولید الیاف گیاهی

الیاف، رشته‌های بسیار باریکی هستند که دارای طول بلندی نسبت به قطر خود بوده و کاربرد‌های متفاوتی دارند که در اینجا فقط به الیاف نساجی اشاره می‌شود:
الیاف نساجی در دو گروه تقسیم بندی می‌شوند:
۱) الیاف نساجی طبیعی
۲) الیاف نساجی مصنوعی
الیاف طبیعی:

الیافی هستند که از طبیعت و بدون نیاز به تغییری کلی در ماهیت و یا شکل آن بدست می آیند.
الیاف زیر از الیاف طبیعی هستند:
پنبه
پشم
ابریشم
کنف
چتایی
شاه‌دانه
کاربرد الیاف طبیعی:
۱- تولید نخ
۲- تولید منسوجات / پارچه های بی بافت
الیاف گیاهی
الیاف گیاهی شامل مهمترین الیاف نساجی ، یعنی پنبه و سایر الیاف مانند کتان ، کنف است . این الیاف از طریق کاشتن تهیه می شوند و پنبه سلولزی دارند که ماده سازنده گیاهان است . الیاف گیاهی به چهار گروه فرعی تقسیم می شوند:
۱- الیاف دانه ای مانند پنبه
۲- الیاف میوه‌ای مانند نارگیل
۳- الیاف ساقه ای مانند کتان ، کنف
۴- الیاف برگی مانند سیسال

الیاف پنبه

(لازم به ذکر است که الیاف پنبه در کشور ما ایران به اشتباه با نام الیاف نخی شناخته می‌شود)
ویژگی‌ها: الیاف پنبه رطوبت طبیعی بدن را جذب کرده و سپس تبخیر می‌کند. پنبه پیش از آن که مرطوب شود قابلیت جذب رطوبت معادل ۱٫۵ برابر وزن خود را داراست. پنبه رطوبت کافی را در شرایطی که رطوبت هوا کم است جذب و بدین وسیله انعطاف خود را حفظ می‌کند. این پارچه در برابر حرارت محیط، بدن را حفاظت می‌کند و در تماس با پوست ملایم است. پارچه پنبه‌ای ضد آلرژی است و برای افرادی که حساسیت‌های پوستی دارند، بسیار مناسب است، به همین دلیل از پنبه در صنعت پزشکی استفاده می‌شود.
نگهداری: جهت شستشوی الیاف پنبه باید از مایع شوینده حاوی نرم کننده استفاده شود و پودر لباسشویی به هیچ وجه مورد استفاده قرار نگیرد. این لباس‌ها را می‌توان در ماشین لباسشویی شست اما بهتر است آن‌ها را به صورت پشت و رو داخل ماشین قرار داد تا در اثر سایش به بدنه رنگشان تغییر نکند. دمای آب نباید بیش از ۳۵ درجه تنظیم شود. در صورت یک بار شستشوی اشتباه و عدم استفاده از مواد شوینده مجاز، الیاف طبیعی پارچه و مواد طبیعی تکمیل کننده آن از بین رفته و به هیچ وجه قابل بازگشت به کیفیت اولیه نخواهد بود. تابش مستقیم نور آفتاب به رنگ البسه پنبه‌ای آسیب رسانده و موجب از بین رفتن زیبایی لباس می‌شود (مخصوصاً در رنگ‌های تیره مانند سورمه‌ای و طوسی). جهت استراحت الیاف پنبه بهتر است این لباس‌ها، تنها در ۲ نوبت مورد استفاده قرار گیرند.
خواص الیاف گیاهی پنبه
سطح خارجی پنبه زبر است و در زیر میکروسکوپ تابدار به نظر می رسد. مقطع عرضی پنبه رسیده لوبیایی شکل است و
مقطع عرضی پنبه نارس یو شکل است. مقطع عرضی پنبه از سه قسمت تشکیل شده است :
الف( پوسته خارجی
ب( الیه میانی بدنه اصلی لیف پنبه و جنس سلولزی دارد .
ج( لومن )کانال مرکزی( کمی سخت تر و جهت تغذیه لیف است .
علت تابدار بودن پنبه رسیده خشک شدن لومن و فرو رفتن دیواره آن است که سبب تابدار شدن لیف میشود .
مرغوبیت الیاف پنبه به طول آن بستگی دارد .الیاف بلندتر دارای استحکام و یکنواختی بیشتر هستند و در فرایند ریسندگی
نقش اساسی دارند .
الف( الیاف کوتاه ۲ -۱ سانتیمتر
ب( الیاف متوسط ۴ -۲ سانتیمتر
ج( الیاف بلند ۶ -۴ سانتیمتر

الیاف گیاهی (ابریشم)

ویژگی‌ها: الیاف ابریشم از قدیمی‌ترین الیافی است که در طول تاریخ توسط انسان شناخته شده. ابریشم از درخشندگی بی نظیری برخوردار بوده و همواره مترادف با تجمل و زندگی فاخر است. ابریشم به طور طبیعی جاذب است که باعث می‌شود در زمستان گرم و در تابستان خنک بماند. الیاف ابریشم از فولاد هم محکم‌تر هستند اما انعطاف پذیری و نرمی این پارچه، آن را به یکی از پرطرفدارترین‌ها برای پوشاک تبدیل کرده است.
نگهداری: برای شستشوی این الیاف باید از صابون و آب ولرم استفاده کرده و زمان شستشو را تا حد ممکن کوتاه کرد. در هنگام شستشو از چنگ زدن و در هنگام آبکشی از چلاندن پارچه خودداری شود. برای خارج نشدن الیاف ابریشم از حالت طبیعی بهتر است این لباس‌ها را پس از هر بار استفاده، استراحت داد.

الیاف گیاهی (کنف)

گیاهی بوته مانند و دارای ساقه های پوشیده از خار است منشأ اصلی آن نواحی مختلف آفریقا ذکر شده است از دانه آن روغن خوراکی استخراج و از الیاف آن محصولات مختلف منجله کاغذ گونی و چتائی و … تهیه می شود.
کنف گیاهی است دو لپه و گلدار یکساله با ریشه های متراکم و عمیق و سفید رنگ ، ساقه این گیاه نسبتاً علفی و اکثراً بدون انشعاب و ارتفاع آن از یک تا ۴ متر تغییر می کند. ارتفاع متوسط ساقه کنف بین ۴/۲ تا ۶/۳ متر است. برگهای کنف متناوب بادمبرگی نسبتاً بلند، رگبرگهای پنجه ای و برگها ساده یا پنجه ای است که هر دو نوع برگ ممکن است روی یک بوته وجود داشته باشد. برگها دارای لبه های دندانه دار بوده و در سطح برگ و ساقه کرکهای ریزی وجود دارد. گل بصورت منفرد نسبتاً بزرگ در روی ساقه در نقطه بین برگ و ساقه قرار دارد. گل کنف کامل و منظم میباشد. کاسه گل از ۵ کاسبرگ که در قاعده کم و بیش به یکدیگر چسبیده اند و جام گل از ۵ گلبرگ غالباً متقارن که در قاعده پیوسته هستند تشکیل یافته است. کاسه گل دارای کاسچه (کاسه فرعی) که باریک و معمولاً دارای ۸ لوب میباشند. جام گل زرد ولی در وسط بنفش رنگ است و گلبرگهاسه تاچهار برابر بلندتر از کاسبرگها می باشد. نافه که از تعداد بسیاری پرچم تشکیل یافته است. مادگی فوقانی از ۵ برچه پیوسته تشکیل یافته و تمکن آن محوری است. تخمدان ۵ خانه ای مجزا و در هر خانه دو ردیف تخمک واژگون (آناتروپ) قرار دارد. میوه کنف کپسول لوکولیسید، تخم مرغی شکل، نوک تیز کرک دار و اندازه آنها تقریباً برابر نصف کاسبرگ است. هر کپسول دارای ۵ برچه است. که در داخل هر برچه حداقل یک دانه وجود دارد. دانه ها به رنگ سیاه و خاکستری و در داخل هرکپسول حدود ۱۸ تا ۲۰ دانه وجود دارد.
از ارقام مهم کنف می توان از کوبا ۱۰۸ و کوبا ۲۰۳۲ ، کوبانو ، مصری ، اورگلاید ، فلوریدا ، رودزین و سودان تر ادیف نام برد.
دامنه انتشار
مناطق کاشت کنف در گیلان و مازندران : قائم شهر، بابل ، آمل ، محمود آباد ، بندپی ، سرخ رود ،نور ، لنگرود آستانه ، رشت – بندر انزلی
استان فارس : داراب ، کازرون. کرمان : بم، رفسنجان و جیرفت . تهران : ورامین. خوزستان : دزفول ایرانشهر ، بندرعباس ، میناب ، مهران .

الیاف گیاهی (کتان)

ویژگی‌ها: کتان از قدیمی‌ترین الیاف و منسوجات در دنیا است و تاریخچه آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد. مقاومت کتان از پنبه بیشتر است و در برابر پوسیدگی بسیار مقاوم است.
گیاه کتان در بسیاری مناطق دنیا که دارای آب و هوای معتدل است رشد میکند. بهترین شرایط جوی برای این گیاه آب و
هوای مالیم ابری و کمی رطوبت است. عمر این گیاه یک ساله بوده و در شرایط مناسب تا یک متر رشد میکند.
بهترین نوع کتان در کشورهای فرانسه، بلژیک، ایرلند، لهستان و هلند کشت میشود. در کانادا، امریکا، آلمان و ایتالیا نیز نوع
پست آن رشد میکند.

ساختمان ظاهری الیاف کتان

خش اعظم سلول کتان سلولز است. نمای آن زیر میکروسکوپ صاف و شفاف بدون پیچیدگی است. مقطع عرضی آن چند
ضلعی و دارای کانال هایی میباشد. طول الیاف کتان وابسته به ساقه گیاه اولیه آن دارد. طول الیاف مناسب نساجی ۴۰- ۶۰
سانتی متر است. قطر کتان نیز بین ۲۵ -۱۲میکرون متغیر است. از نظر رنگ ظاهری کتانهای سفید، زرد، سبز و قهوهای
وجود دارند. استحکام آن به علت نظم داخلی مولکولی و تعداد بیشتر مناطق بلوری تقریباً دو برابر پنبه است و همانند پنبه نیز
در حالت مرطوب استحکامش افزایش می یابد. کتان ۱۰ -۸ درصد وزن خود آب جذب میکند و استحکام آن تا ۲۰ درصد
افزایش می یابد. از نظر ظاهری از پنبه درخشان تر است و از نظر خواص حرارتی تا ۱۲۰ درجه سانتیگراد را تحمل میکند.
خواص شیمیایی کتان
از نظر خواص شیمیایی مشابه پنبه است ولی جذب رنگ کمتری دارد. کتان به علت استحکام خوبی که دارد برای پارچه های
چادر )خیمه(، رومیزی و لباس های دریانوردان، بند کفش و نخ صحافی ها و انواع طناب کاربرد دارد.

الیاف گیاهی چتایی

این الیاف نیز از ساقه گیاهان بدست می آید که گیاه آن کرکروس نام دارد. خواص و طرز تهیه آن نیز مشابه کتان
است. کنف و رامی نیز از سایر الیاف گیاهی است که از ساقه گیاهان بدست می آیند.

الیاف سیسال

این نوع الیاف طبیعی گیاهی از برگ گیاه سیسال بدست می آید که در مکزیک می روید. از نظر خواص شبیه الیاف ساقه ای
است و از آنجایی که خشک است برای تسمه نقاله و طناب کاربرد دارد و کاربرد البسه ندارد.

الیاف گیاه شاهدانه

تولید شاهدانه در درجه اول برای استفاده الیاف آن است که برای تهیه طناب، گونی، نخ قند، بادبان کشتی ، پارچه های مخصوص تور ماهیگیری کمر بند نجات، برزنت بکار می رود. همچنین در صنعت کاغذ سازی کاربرد دارد. دانه آن به مقدار زیاد در صنعت روغن کشی و دارو سازی کاربرد دارد. شاهدانه گیاهی ۲ پایه ، علفی ، یکساله و به ارتفاع ۱ تا ۳ متر حتی بیشتر و دارای واریته ها و فرم های مختلف است شاهدانه برگهائی متقابل در طول ساقه دارد ولی هر چه به انتهای ساقه نزدیک می شویم برگهای آن وضع منفرد پیدا می کنند. پهنک برگهای شاهدانه منقسم به ۵ تا ۷ لوب عمیق دندانه دار و منتهی به دمبرگ دراز است. گلهای آن در حالت طبیعی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی دو پایه جدا گانه اند. از مشخصات گلهای نر شاهدانه آن است که به صورت مجتمع و به وضع آویخته بر روی پایه ای که از کنگره برگها خارج می شود و همچنین در قسمت انتهایی ساقه ظاهر می گردند هر یک از این گلها نیز دارای ۵ پرچم در درون پوشش گل اند. گلهای ماده عموماً همان وضع گلهای نر را دارند با این تفاوت که بدون دارا بودن دمگل مشخص ، در بغل براکته هایی شبیه به برگ جای می گیرند. میوه این گیاه به صورت فندقه و به رنگ قهوه ای یا تیره و دارای یک دانه بدون آلبومن است.

لیفیران: الیاف برگی جدید

گیاهان موجود در طبیعت، منشأ الیاف سلولزی هستند اما الیاف با خصوصیات مناسب صنعت نساجی، تنها از بخش کوچکی از این منابع استخراج می­شوند. در دهه اخیر، با توجه به مسئله آلایندگی الیاف مصنوعی از قبیل مشکلات محیط زیستی و عدم زیست تخریب پذیر بودن این الیاف، تحقیقات وسیعی در زمینه استخراج الیاف طبیعی گیاهی صورت گرفته است که حاصل این تحقیقات، استخراج الیاف از نارگیل (coir)، ساقه و پوسته ذرت (cornstalk and cornhusk)، ساقه برنج (rice straw)، استبرق (milkweed)، برگ و ساقه سورگوم (sorghum stalk and leaves)، برگ آناناس (pineapple leaves) و غیره بوده که همگی در پتنت­ها و مقالات معتبر جهانی ثبت گردیده­اند.
در گذشته­های دور، صنعت نساجی ایران شاهد کشت گیاه کنف و استخراج الیاف کنفی، رونق بازار کار و اشتغال هزاران نفر در کارخانه­های بزرگ شمال کشور بود. اما متاسفانه امروزه تنها گیاه پنبه در برخی از مزارع کشت می­شود که آن هم با توجه به شرایط جوی و عدم مراقبتهای ویژه در طی رشد و برداشت، از کیفیت چندانی برخوردار نیست. در عین حال، الیاف طبیعی گیاهی نظیر کنف، جوت، کتان و شاهدانه که کاربردهای فراوانی در صنعت پوشاک، فرش و کامپوزیت دارند، از کشورهای دیگر وارد می­شوند. الیاف طبیعی گیاهی به نام لیفیران به روش رتینگ متداول (طبیعی و شیمیایی) از گیاه لویی استخراج می­گردد. الیاف حاصله دارای خصوصیات کششی و فیزیکی مشابه الیاف جوت و بالاتر از الیاف کنف و پنبه، جذب آب مشابه الیاف کتان و بیشتر از پنبه، و وزن مخصوص کمتر از الیاف جوت، کتان، کنف و پنبه است.

معرفی کد آیسیک مرتبط با صنعت تولید الیاف گیاهی

کد آیسیک الیاف پنبه : ۰۱۴۰۵۱۲۳۰۸
کد آیسیک الیاف کنف : ۱۷۱۱۶۱۲۴۲۳
کد آیسیک الیاف کتان : ۱۷۱۱۶۱۲۴۲۴
کد آیسیک الیاف پنبه هیدروفیل : ۱۷۱۱۶۱۲۳۱۰
کد تعرفه گمرکی الیاف پنبه: ۵۲۰۴۱۱۰۰
کد تعرفه گمرکی الیاف کنف : ۵۳۰۳۱۰۱۰,۵۳۰۳۱۰۹۰

زمینه های کاربردی الیاف طبیعی گیاهی

استفاده از الیاف طبیعی، بازیافت موادی است که در طبیعت به وفور یافت می­شوند و در ظاهر بی­ارزشند اما با به کارگیری آنها در صنایع مختلف می­توان محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید کرد. لیف طبیعی گیاهی کاربرد گسترده­ای در همه زمینه­های زندگی بشر داشته و دارد که برای مثال، می­توان به تولید منسوجات مختلف به کار رفته در پوشاک، مبلمان، کیسه، طناب، کاغذسازی، خودروسازی، ژئوتکستایل­ها (بافتهایی جهت کمک به تثبیت خاک)، فرش، کفپوشهای عایق حرارت در ساختمان سازی و غیره اشاره کرد.
ساخت محصولات ساختمانی از پلاستیک­های بازیافتی و الیاف طبیعی می تواند تا حدودی پاسخگوی تقاضای معمارانی باشد که به دنبال مصالح ارزان و کاهش هزینه های کارگری هستند. با این حال فقدان اطلاعات در مورد عملکرد و دوام این محصولات و بی میلی ساختمان­سازان برای استفاده از محصولات کمتر متداول، مانع گسترش بیشتر این فناوری شده است. با این حال محققین، موفق به ساخت کاشی های سقفی از جنس الیاف طبیعی و پلاستیک های بازیافتی شده­اند. از این کاشی­ها به سادگی می توان به شکل سنتی برای پوشاندن بام ساختمان ها استفاده کرد، ضمن اینکه این ماده بازیافت شده لوکس و گرانقیمت به نظر می­رسد.
توجه جدی پژوهشگران به استفاده از الیاف طبیعی در ساخت قطعات کامپوزیتی پیشرفته در سالهای اخیر نیز بیانگر اهمیت این دسته از الیاف است. کاربرد الیاف گیاهی به دلیل دانسیته پایین و بهای نسبتاً اندک در مقایسه با الیاف شیشه، در صنعت خودروسازی و زیست پلاستیکها به طور چشمگیری افزایش یافته است. به کارگیری الیاف موز برای ساخت بدنه خودرو در برزیل، استفاده از پر مرغ در تولید قطعات غیر­باربر کامپوزیتی در آمریکا و بهره­گیری از الیاف کنف در کاربردهای متنوع، مثالهایی از کاربرد الیاف طبیعی در عرصه صنعت کامپوزیت به شمار می­روند. کامپوزیتهایی که از پلیمرهای زیست تخریب و الیاف طبیعی (به عنوان تقویت کننده) ساخته می­شوند، به کامپوزیتهای سبز معروفند. از جمله مزایای استفاده از الیاف طبیعی در مقایسه با الیاف مصنوعی (مانند شیشه)، قیمت پایین، وزن مخصوص پایین، چقرمگی بالا، خصوصیات استحکام ویژه قابل قبول، کاهش سوزش و حساسیتهای تنفسی و پوستی، خصوصیات حرارتی خوب، افزایش بازیابی انرژی و زیست تخریب پذیر بودن است.
امروزه از الیاف گیاهی بیشتر در ساخت تزئینات داخلی خودروها، اتاق وانت و کامیونهای کوچک، محصولات ساختمانی استفاده می­شود. برای مثال کشور آلمان در سال ۲۰۰۵، حدود ۳۰۰۰۰ تن الیاف طبیعی شامل الیاف کتان، کنف، شاهدانه، جوت، نارگیل و آباکا را در صنعت خودروسازی خود به کار برد. در بدنه های خودروهایی مانند ساتر (محصول شرکت جنرال موتورز)، سبرینگ (محصول شرکت دایملرکرایسلر)، استارتوس و وایپر، مرکوری و کادیلاک سویل از کامپوزیت الیاف طبیعی استفاده می شود. شرکت دایملرکرایسلر به تازگی از آغاز یک فرایند تولید و استفاده از الیاف سیسال (یک نوع الیاف طبیعی) در آفریقای جنوبی خبر داده است. در آنجا از بی بافت سیسال و کتان برای قفسه عقبی خودروهای سواری مرسدس رده C استفاده می شود.

وضعیت واردات و صادرات الیاف گیاهی

در نمودار زیر وضعیت واردات و صادرات شرح تعرفه نارگیل، آباکا (شادانه مانیل) (Abaca) (الیاف حاصل از دمبرگ‌های برگ موز بومی فیلیپین) (Manila hemp or Musa textilis Nee)، الیاف گیاه رامی Ramie، و سایر الیاف نساجی گیاهی، که در جای دیگری مصرح یا مشمول نشده، خام یا فرآوری شده ولیکن ریسیده نشده(Not spun)؛ پاره الیاف کوتاه (Tow) از کتان (Flax)، کنف (Hemp)، یا کنف هندی (Jute) حاصل از حلاجی کتان (scutching) یا کنف (Hackling)، الیاف کوتاه (Noils) و ضایعات از این الیاف (شامل ضایعات نخ و انباشت ناخالصیهای قبل از حلاجی) در کشور به تفکیک سال آمده است .

وضعیت واحد های فعال تولید الیاف گیاهی

در نمودار زیر تعداد و ظرفیت واحدهای تولید کننده الیاف درکشور به تفکیک استان آمده است .

خلاصه بررسی اقتصادی طرح تولید الیاف گیاهی

ظرفیت تولید سالیانه : ۲۰۰ تن
نرخ برابری دلار : ۱۲۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۱۰۰۰ مترمربع
زیربنای ساختمان ها : ۵۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۵ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱ میلیارد تومان
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۵۰۰ میلیون تومان
نرخ بازده داخلی : ۳۸ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: