طرح تولید توربین گازی

توربین در واقع موتوری چرخنده است که می‌تواند از یک سیال انرژی درست کند. ساده‌ترین توربین‌ها یک بخش چرخنده و تعدادی پره دارند که به بخش اصلی متصل شده‌است و سیال به پره‌ها برخورد می‌کند و بدین ترتیب از انرژی ناشی از متحرک بودن آن استفاده می‌کند مراحل کار یک توربین کاملاً وارونه مراحل کار یک پنکه است. در پنکه انرژی الکتریسیته به انرژی مکانیکی تبدیل شده و باعث چرخیدن پره می‌شود. در توربین‌ها، چرخش پره‌ها باعث می‌شود انرژی جنبشی ماده سیال (مانند باد) به انرژی مکانیکی تبدیل شود، سپس به الکتریسیته تبدیل گردد. سیال به پره‌ها برخورد می‌کند و آن‌ها را می‌چرخاند. چرخش پره‌ها باعث چرخش محور اصلی می‌شود و این محور به یک ژنراتور برق متصل است. چرخش این ژنراتور، برق متناوب تولید می‌کند.(طرح تولید توربین گازی)

تاریخچه توربین های گازی

مخترعی به نام جان باربر در سال ۱۷۹۱ یک ماشین طراحی کرد که در آن از یک شبه توربین گازی استفاده شده بود. این ماشین یک کالسکه بود که این شخص آن ماشین را به نام خود ثبت اختراع کرد. بعدها در سال ۱۹۰۴ شخصی توانست که یک توربین گازی بسازد. این شخص فرانتس استولز نام داشت که این اختراع را در آلمان انجام داد و زمانی که قصد داشت این پروژه را با یک کمپرسور آزمایش کند، با شکست روبه رو شد. در سال های بعد افراد زیادی بر روی اختراع یک توربین گاز با استفاده از کمپرسور تلاش کردند و سرانجام قبل از سال ۱۹۸۰ این کار انجام شد.

انواع توربین گاز

۱- توربینهای گاز صنعتی برای تولید توان الکتریکی

توربینهای گاز صنعتی برای تولید توان الکتریکی که توربوژنراتور گاز هم نامیده می‌شوند، توربینهای گازی هستند که توان تولیدشده به وسیلهٔ آنها، مستقیماً و یا پس از تغییر سرعت دوران در جعبه‌دنده، به ژنراتور منتقل شده و در آنجا به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود. این نوع توربین گاز، می‌تواند به صورت سیکل ساده (Single Cycle) و یا سیکل ترکیبی (Combined Cycle) باشد. در حالت سیکل ساده، گازهای خروجی از اگزوز توربین که می‌توانند تا ۶۰۰ درجه سانتیگراد دما داشته باشند، مستقیماً وارد هوا شده و انرژی باقی‌مانده در آن هدر می‌رود. ولی در حالت سیکل ترکیبی، یک یا دو توربین گاز با یک توربین بخار کوپل می‌شوند و گازهای خروجی از توربین گاز در بخشی به نام بویلر بازیاب، آب بازگشتی از کندانسور توربین بخار را که توسط پمپ فشرده شده، به بخار تبدیل می‌کنند. در نتیجه در حالت سیکل ترکیبی، از انرژی موجود در گازهای خروجی از اگزوز توربین گاز استفاده شده و بویلر توربین بخار بدون نیاز به سوخت، بخار آب تولید می‌کند. بنابراین، با استفاده از این روش، راندمان سیکل افزایش می‌یابد.
توربوژنراتورها همچنین می‌توانند به صورت تولید همزمان برق و گرما (Cogeneration) استفاده شوند که در این ترکیب، گاز خروجی از آنها برای تولید آب گرم و یا هوای گرم ساختمانها و کارخانجات استفاده می‌شود. توربین گاز سری H شرکت جنرال الکتریک، این توربین ۴۸۰ مگاواتی در چیدمان سیکل ترکیبی، بازده حرارتی ۶۰ درصد دارد.
عمده سازندگان این نوع مولدهای گازی خانواده جنرال الکتریک و خانواده و ستینگ هاوس هستند که هرکدام چند سازنده عمده دارند. (طرح تولید توربین گازی)

۲- توربینهای گاز برای تولید انرژی مکانیکی

این نوع از توربینهای گاز که شامل توربوکمپرسورها و توربوپمپها می‌شوند، توربینهای گازی هستند که در آنها انرژی تولید شده توسط توربین، صرف به گردش درآوردن یک کمپرسور (برای فشرده‌کردن یک مادهٔ گازی) یا پمپ (جهت بالابردن فشار یک مایع) می‌شود.

۳- موتورهای جت

دسته سوم از توربین گازها، توربینهای نوع جتی هستند که به طور عمده در صنایع هوایی کاربرد دارند و بعضی نیز با اعمال تغییرات جزیی ، به صورت توربین ژنراتور به کار می روند. عمده مشخصه این نوع مولدها در اتاقهای احتراق آنها هستند که از آلیاژهای خاصی ساخته می‌شوند، ضمن این‌که نازل سوخت آنها نیز از نوع مرکب است.
موتورهای جت، نوعی موتور هستند که از شتاب دادن و تخلیه سیال برای ایجاد پیش‌رانش بر پایه قانون سوم نیوتن استفاده می‌کنند. دو نوع از موتورهای جت یعنی توربوجتها و توربوفنها شامل توربین گاز بوده و در واقع یک نوع توربین گاز هستند.

کاربردهای توربین گازی

کاربردهای توربین گازی در صنعت، به طور کلی به دو شاخه اصلی تقسیم می شود.
الف- توربینهایی که در صنعت هواپیمایی استفاده می شود؛
ب- توربینهایی که در سایر صنایع به کار برده می شود.
این دو گروه به دلیل متفاوت بودن از نظر کاربری، نکات متمایزی را در طراحی توربین گازی به وجود می آورند. موارد زیر را به عنوان شاخصهای اصلی می توان نام برد:
الف- اجزای توربینهای گازی صنعتی معمولاً برای حدود یکصد هزار ساعت کار طراحی می شود در حالی که برای توربینهای صنایع هواپیمایی، شاخصهای دیگری مطرح است.
ب- ابعاد هندسی و وزن، برای توربینهای گازی صنعتی اهمیت زیادی ندارد، اما توجه به این دو مشخصه در طراحی توربینهای گازی مورد استفاده در صنایع هوایی حائز اهمیت است؛
ج- از انرژی جنبشی دود خروجی توربینهای صنایع هوایی، استفاده می شود، در حالی که در توربینهای صنعتی، این انرژی تلف می گردد. لذا لازم است انرژی جنبشی تولید شده در توربینهای گازی صنعتی، تا حد ممکن کاهش یافته و کنترل گردد.
اگرچه موارد ذکر شده تفاوتهایی اساسی را در طراحی به وجود می آورد اما سرمایه گذاری و نتایج تحقیقات انجام شده در صنایع هواپیمایی، در سایر صنایع مرتبط با توربینهای گازی صنعتی نیز، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. طوری که با اصلاحات و تغییرات انجام گرفته روی مدلهای مختلف، انواع پیشرفته تر و با کارایی بالاتری طراحی و ساخته می شود. تفاوتهای این دو نوع توربین گازی، بیشتر در سیستم یاتاقان، محفظه احتراق مناسب برای مصرف سوختهای ارزان قیمت، توربین قدرت و سیستم کاهش سرعت برای بهره برداری در بارهای پایین است.(طرح تولید توربین گازی)

موارد کاربرد توربین گازی در سایر صنایع به قرار زیر است:‌

استفاده از توربین گازی در صنایع نفت و گاز

انتقال و پمپ کردن سوخت

اکتشاف نفت و گاز معمولاً در صحرا یا دریا، به دور از مراکز تولید برق انجام می گیرد. در این حالت، از توربین گازی به عنوان موتور پمپ یا موتور کمپرسور برای انتقال نفت و گاز از صحرا، دریا یا مناطق دور افتاده، به مراکز مورد نیاز مانند مراکز صنعتی یا بنادر استفاده می شود. در ابتدای خط لوله، حدود ۷ تا ۱۰ درصد کل گاز، در توربین، برای بالا بردن فشار (کمپرس کردن) مصرف می شود. در سالهای اخیر به دلیل افزایش مصرف گاز، سیستمهای پمپ کردن با کارایی بالاتری طراحی شده است. در این سیستمها از توربینهایی – که قابلیت مصرف سوخت تصفیه نشده را داشته باشند – برای انتقال و پمپ کردن استفاده می شود، که در مقایسه با انتقال سوخت از طریق جاده و راه آهن هزینه کمتری دارد.

پشتیبانی فشار مخازن

از توربین گازی برای پشتیبانی و حفظ فشار مخازن نفت در موقع استخراج استفاده می شود. این کار معمولاً‌ با تزریق آب انجام می شود. نوع خاصی از توربین گازی که دارای حجم کمتر و مشخصاتی ویژه است، در سکوهای نفتی برای استخراج نفت حتی در عمقهای بسیار زیاد، به کار می رود.

تصفیه و پالایش

استفاده از توربین گازی در صنعت تصفیه و پالایش چند مزیت دارد. به عنوان مثال توربین گازی را به عنوان موتور دستگاههای مکانیکی در این صنعت به کار می برند. هوای فشرده ای که از کمپرسور خارج می شود در سیستمها به مصرف می رسد. انرژی حرارتی گازهای خروجی توربین که حاوی حدود ۸۰ درصد اکسیژن نیز می باشد، برای مصارف مختلفی به کار می رود. علاوه بر موارد فوق، به دلیل قابلیت مصرف سوختهای مختلف، به ویژه گازهای حاصل از واکنشها که معمولاً تلف می شود از توربین گازی استفاده می گردد. در نتیجه، مصرف کنندگان واحدهای توربین گازی در صنعت پالایش، چندین برابر می شود.

استفاده از توربین گازی در صنایع حمل و نقل

از توربین گازی در انواع کشتیهای بزرگ و کوچک مسافربری و باربری استفاده می شود. در دهه ۱۹۷۰ به دلیل افزایش قیمت سوخت، کشتیهای بزرگ باربری، سیستمهای توربین گازی خود را با موتورهای دیزلی جایگزین کردند. در نتیجه این نوع کشتیها، سرعت و ظرفیت باربری خود را از دست دادند، اگرچه سرعت در این نوع کشتیها مشخصه مهمی نیست. در ناوهای جنگی که سرعت بسیار حائز اهمیت بوده و نقش تعیین کننده ای دارد، از توربین گازی استفاده می شود. امریکا، کانادا و انگلستان در این صنعت تجربه فراوانی دارند. در قایقهای سریع و قایقهای گشت نظامی نیز از موتور مجهز به توربین گازی استفاده می شود. این نوع موتورها سرعت و توان بالایی دارند. در این نوع وسائط نقلیه، توربین معمولاً از دو قسمت تشکیل شده است. توربین قسمت فشار – قوی برای چرخاندن کمپرسور و توربین قسمت فشار – ضعیف که با کاهش سرعت از طریق چرخ دنده، پروانه کشتی را به حرکت در می آورد. کشتیهای جنگی نیز به دلیل نیاز مبرم به قدرت و سرعت، از توربین گازی به جای توربین بخار استفاده می کنند. در این موارد، انرژی الکتریکی مورد نیاز کشتی نیز از طریق توربین گازی تهیه می شود. در نتیجه، حجم قسمت تولید قدرت، کاهش قابل ملاحظه ای می یابد.
توربین گازی در صنعت هاورکرافت نیز توسعه زیادی یافته است طوری که در بعضی از هاورکرافتها، قسمت تولید هوای زیر هاورکرافت – که با توربین گازی کار می کند – می تواند کل وسیله نقلیه را حدود ۸۰ تا ۹۰ سانتیمتر از روی زمین بلند کرده و به جلو حرکت دهد. این نوع هاورکرافت در سطوح آبی ناآرام و زمینهای ناصاف بخوبی مورد استفاده قرار می گیرد. توربین گازی در صنایع حمل و نقل زمینی مانند راه آهن نیز به کار می رفت، اما پس از یکی دو دهه جای خود را به موتور دیزلی داد. اگرچه بعدها قطارهایی با سرعت بالا و مجهز به موتور توربین گازی از نوع بالگرد به بازار عرضه شد، اما در نها۰۰۰۰۰۰۰۰یت، قطار الکتریکی از نظر سرعت و قابلیتهای مختلف، برتری خود را به اثبات رسانیده است.
در حمل و نقل جاده ای و اتومبیلها، توربین گازی با توان پایین تر مورد نیاز است، اما تا عملی شدن این طرح، در عمل راهی طولانی در پیش است. مهمترین مشکل در این نوع وسایل نقلیه، تنظیم مصرف سوخت در بارهای پایین است که به سیستم کنترلی پیچیده نیاز دارد. در صنایع نظامی نوعی توربین گازی در موتور تانک M1 به مرحله بهره برداری رسیده است که قابلیتهای سرعت و مانور بالایی دارد، اما هنوز برتری این نوع تانکها به تانکهای با موتور دیزلی، اثبات نشده است.(طرح تولید توربین گازی)

کاربرد توربین گازی در تولید انرژی الکتریکی

توربین گازی به طور گسترده ای اولاً در تولید انرژی الکتریکی بویژه در زمان اوج مصرف و همچنین در بار پایه و ثانیاً به عنوان واحد پشتیبان واحدهای بزرگ بخار، در مواقع اضطراری به کار می رود. در امریکا و انگلستان از این سیستمها فقط در اوج مصرف استفاده می شود در حالی که در عربستان سعودی، به دلیل فراوانی سوخت، در بار پایه نیز بهره برداری می شود. علت دیگر این موضوع، نیاز نداشتن به آب برای سیستمهای خنک کننده است که در مناطق صحرایی و کم آب، موجب راحتی بهره برداری می شود. در انگلستان، نوعی از این واحدها با سیستم موتور هوایی – که مجهز به توربینهایی توان – بالا بوده و در مدت دو دقیقه، به قابلیت تولید صد در صد بار می رسد – مورد بهره برداری قرار گرفته است. اگرچه این قابلیت حائز اهمیت است، اما به دلیل تنشهای حرارتی، عمر مفید بین تعمیرات اساسی را کوتاه می کند، بدین جهت لازم است فقط در شرایط اضطراری، راه اندازی و بهره برداری شود.
تجربه بزرگ خاموشی در امریکا سازندگان توربین گازی را بر آن داشت که توربینهای گازی را با قابلیت راه اندازی مستقل و بدون استفاده از منبع الکتریکی دیگری طراحی کنند. این نوع توربینهای گازی در اغلب کشورهای دارای شبکه مطمئن تولید برق، نصب شده و در حال بهره برداری است. این نوع سیکلهای توربین گازی باید در شرایط اضطراری برای تولید برق اصلی و فقط در مدت چند ساعت استفاده شوند. در این رابطه، توربینهای گازی با طرح تک محوری، توان تولیدی حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ مگاوات را می توانند تولید کنند، البته هر روز، مدلهای جدیدی با توان تولیدی بالاتر ساخته می شود. لازم است ذکر شود که حد تولیدی بالا، ناشی از حداکثر ابعادی است که به دلیل حمل و نقل با راه آهن، باید در نظر گرفته شود. در کنار واحدهای الکتریکی با توان بالا، واحدهای کوچک توربین گازی قابل حمل نیز، برای تولید الکتریسیته در مناطقی که دسترسی به انرژی الکتریکی میسر نیست، ساخته می شود. این نوع توربینهای گازی بیشتر در شرکتهای پیمانکاری مورد استفاده قرار می گیرد.

توربینهای گازی با تولید محدود انرژی الکتریکی

بیشترین کاربرد این نوع توربینهای گازی در سکوهای دریایی است که بار پایه را برای بخشهای مصرف کننده اصلی تأمین می کنند. سطح تولید این واحدها معمولاً حدود ۳ تا ۴ مگاوات است. در بعضی از سکوهای نفتی که مصرف انرژی الکتریکی تا ۱۲۵ مگاوات می رسد استفاده از واحدهایی با توان تولیدی بالاتر ضروری است. در این صورت به دلیل محدودیت سطح و فضای سکو، در انتخاب توربین گازی، توجه به ویژگیهای سطح و حجم، در الویت قرار می گیرد.

استفاده از توربین گازی در سیکلهای ترکیبی

سیکلهای ترکیبی نوع دیگری از واحدهای گازی برای تولید الکتریسیته با کارایی در محدوده ۵۰ درصد است که برای استفاده در بار پایه در نظر گرفته می شود. در کشورهایی که منابع نفتی محدودیت دارد، استفاده از واحدهای ترکیبی بهینه سازی شده با کارایی حرارتی بالاتر، اقتصادی تر از واحدهای بخاری یا دیزلی است. هدف از سیکلهای ترکیبی، استفاده از حداکثر انرژی حاصل از سوخت است. برای این منظور، توربین گازی، ژنراتور تولید برق را به حرکت درآورده و انرژی حرارتی موجود در دود خارج شده از اگزوز توربین، برای مصارف دیگری استفاده می شود. موارد مصرف به فشار و درجه حرارت دود خروجی بستگی دارد و می تواند انرژی محدوده وسیعی از مصرف کنندگان را تأمین نماید. به عنوان مثال از آن می توان برای واکنشهای مختلف در مناطق صنعتی یا گرم کردن محیطهای مسکونی و شهری استفاده کرد. در بعضی از نیروگاهها، دود حاصل از توربین گازی، از داخل بویلر بازیاب می گذرد و حرارت دود خروجی توربین گاز، به سیکل آب و بخار منتقل می شود. بخار تولید شده، صرف چرخاندن توربوژنراتور واحد بخار شده و در نتیجه انرژی الکتریکی تولید می گردد. بخار خروجی توربین فشار – ضعیف را برای مصارف صنعتی و خانگی می توان استفاده کرد. در این نوع سیستمها معمولاً از چند واحد توربین گازی به منظور پایداری یا افزایش اطمینان از کارایی سیستم استفاده می شود. دود خروجی از این توربینها نیز، سیستم بویلر بازیاب را تغذیه می کند. در صورت بروز اشکال فنی در یکی از واحدهای توربین گازی و خارج شدن آن از مدار، بهره برداری از سیکل ترکیبی ادامه یافته و تولید در بقیه مجموعه توربینهای گازی انجام می شود. در بعضی از کشورها، از انرژی حرارتی دود خروجی از اگزوز توربین گازی در مبدلهای حرارتی استفاده شده و انرژی حرارتی، به صورت قابل مصرف در محیطهای شهری و صنعتی مانند مدارس، اداره ها، ساختمانهای عمومی، بیمارستانها، آزمایشگاهها و غیره به صورت آب گرم یا هوای گرم توزیع می شود. به این روش، افزایش کارایی حرارتی توربین گازی تا حدود ۶۰ درصد امکانپذیر است.

اساس عملکرد توربین گازی

کاربردهای احتمالی توربین گازی در آینده

افزایش قیمت سوختهای فسیلی تمیز، ضرورت استفاده از سوختهای فسیلی سنگین را مطرح کرده است. اگرچه از این نوع سوختها در واحدهای بخاری – که هزینه های تعمیراتی سنگینی دارند – استفاده می شود، اما از آنها در توربینهای گازی به صورت عملی تا به حال استفاده نشده است. یکی از روشهای عملی، به کارگیری محفظه های احتراق با بسترهای متخلخل است. در این روش، قسمتی از هوای خروجی کمپرسور از مبدلی – که در داخل محفظه احتراق با بستر متخلخل قرار گرفته و ضریب انتقال حرارت بالایی دارد – عبور می کند. قسمت باقیمانده هوای خروجی، از طریق خود محفظه احتراق – که درجه حرارت بالاتری دارد – جریان پیدا کرده و پس از تصفیه و جدا کردن ذرات موجود در دود توسط صافی، با هوای خروجی از مبدل مخلوط و به توربین گازی وارد می شود. در این صنعت، مسائل خوردگی فیزیکی هنوز مطرح است، اما در صورت برطرف شدن مشکلات، استفاده از زغالسنگ یا سوختهای سنگین، امکانپذیر خواهد شد. در این فناوری، به جای استفاده از سوختهای سنگین در محفظه احتراق با بستر متخلخل، از زباله های غیرفلزی – که درجه حرارت کافی را برای توربین گازی تولید می کند – می توان استفاده کرد. البته لازم است دود حاصل از احتراق از صافیهای مناسبی عبور کند تا فرسایش فیزیکی توربین به وجود نیاورد. در این فناوری، آلودگی محیط زیست از موارد مهمی است که باید بر طبق استانداردهای مربوط از آن جلوگیری شود.
روش دیگر، تبدیل سوختهای سنگین به سوختهای گازی تمیز، از طریق واکنش تبدیل به گاز است. در این روش نیز ناخالصیهای حاصل از احتراق مانند سدیم و وانادیم، باید برای جلوگیری از خوردگی توربین گازی، تصفیه شود. ناگفته نماند که گازهای حاصل از احتراق همراه با ترکیبات گوگرد، موجب بروز خوردگی در مسیرهای دود خروجی و آلودگی محیط زیست می شود که باید تصفیه شود.
سیستم ذخیره انرژی، نوع دیگری از استفاده احتمالی از توربین گازی است. در شبکه تولید برق کشورهایی که سرمایه گذاری عظیمی در بار پایه بویژه در نیروگاههای هسته ای به عمل آورده اند، ضروری است که به طور شبانه روزی و مرتب، انرژی الکتریکی در واحدهای اتمی تولید گردد تا هزینه بهره برداری و سرمایه گذاری اولیه را جبران کرده و سودآور باشد. در بعضی از کشورها از نیروگاههای ذخیره ای ئیدروالکتریک استفاده می شود و این در صورتی ممکن است که ساخت نیروگاه ذخیره ای از نظر شرایط جغرافیایی امکانپذیر باشد. در صورت امکان ناپذیری استفاده از نیروگاههای ئیدروالکتریک، بعضی از کشورها توربین گازی را مناسبترین سیستم ذخیره انرژی می دانند. در این حالت در ساعات غیر اوج مصرف، ژنراتور توربین گازی به عنوان موتور عمل کرده و کمپرسوری را به حرکت در می آورد تا هوا با فشار کافی، در مخزنی که می تواند زیرزمینی نیز باشد، ذخیره گردد. در این فناوری، در مسیر هوا به سمت مخزن، معمولاً از بسترهای آلومینیمی یا سیلیسی استفاده می شود تا انرژی حرارتی هوا در بستر ذخیره گردد. در مواقع احتیاج یا در ساعات اوج مصرف، هوای فشرده از طریق بستر مزبور به توربین گازی هدایت می گردد. در این صورت، ژنراتور از کمپرسور جدا بوده و به عنوان تولید کننده انرژی الکتریکی عمل خواهد کرد.
به منظور جبران انرژی حرارتی تلف شده، سیستمهای احتراق در مسیر هوا نصب و با به کارگیری این سیستم در موقع بهره برداری، هوا با درجه حرارت بالاتری وارد توربین گازی می شود. نکته قابل توجه آن است که اگر مخزن ذخیره کوچک باشد، می توان از فشارهای بالاتری برای ذخیره سازی هوا و از کمپرسورهای فشار بالا – استفاده نمود. دمای هوای فشرده شده در مخزن ذخیره سازی به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد و این نیز، افزایش حجم را به دنبال دارد. برای رفع این اشکال، باید هوا خنک شود تا حجم کمتری را اشغال کند. در این راستا از غارها یا از معادن مستعمل می توان به عنوان مخزن ذخیره هوا استفاده کرد اما بررسیهایی از نظر نشتی هوا باید انجام شود تا اقتصادی بودن پروژه مشخص گردد

مزایا توربین گازی

۱. توربین گازی نسبت به وزن آن توان زیادی تحویل می‌دهد.
۲. موتورهای توربین گازی کوچکتر از توربینهای دیگر هستند.
۳. عرضه فراوان گاز طبیعی به عنوان سوخت.
۴. امکان بکارگیری توربین گازی با راندمان حرارتی بالا.
۵. قابلیت و کارایی بالا.
۶. امکان تجهیز توربینهای گازی به محفظه احتراق با سیستم مخصوص تقلیل اکسید نیتروژن که به این ترتیب می‌توان تجهیزات سیکل ترکیبی با بازدهی حرارتی بیش از۵۰ درصد ایجاد کرد این سیستم کمترین آلودگی را از نظر تولید گازهای سمی خروجی از دودکش نیروگاه ایجاد می‌کند.
۷. نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه اندک.
۸. قابلیت حمل و نصب تجهیزات توربین گازی در کوتاه ترین زمان.
۹. نیاز نداشتن به آب فراوان.
۱۰. مهمتر از همه تفاوتی که نیروگاههای گازی با سایر نیروگاهها دارند، امکان تبدیل آنها به سیکل ترکیبی است که ترکیبی از یک یا چند واحد توربین گازی که در کنار تأسیسات بویلر نصب می‌شود، با یک توربین بخار است که بدین ترتیب نیروگاه سیکل ترکیبی در حال حاضر تجسم عینی تأسیسات تولید برق است که بالاترین راندمان را در استفاده از انرژی گرمایی دارد. ( رکورد ۶۰ درصد هم بدست آمده است )

عملکرد و اجزای توربین گازی

توربین گازی شامل سه بخش اصلی است. کمپرسور، محفظه احتراق و توربین. کمپرسو هوای جو را مکیده و متراکم می کند تا وارد محفظه احتراق شود. در اینجا مشعل سوخت و هوا را مخلوط کرده و آن را روشن می کند. محفظه احتراق توسط صفحات هادی که با هوای فشرده خنک می شوند در برابر حرارت محافظت می شوند.
محصولات احتراق و هوای خنک کن مخلوط می شوند تا دمای مواد ورودی به توربین گازی خیلی زیاد نباشد و در توربین عکس العملی با دریافت انرژی حرارتی، شفت چرخیده و کمپرسور را به حرکت درمی آورد که بخش بزرگی از بار توربین گازی را به خود اختصاص می دهد.
نیروگاه های سیکل ترکیبی از ترکیب توربین گازی و اHRSG ساخته می‌شوند. HRSG (مولد بخار با بازیافت گرما) را می توان بویلر صنعتی گرمای آتلافی هم نامید اما در واقع خیلی بیشتر از آن است. چنین واحد بویلر صنعتی بخار شامل تمام اجزای موجود در یک واحد مدرن است و با دقتی که در ایجاد تطابق بین آنها اعمال شده راندمان دیگ بخار بهتری دارند (حدود.%۵۰) اما با این حال با مقادیر مطلوب، فاصله زیاد است. آرایش اساسی واحد سیکل ترکیبی، HRSG به دنبال توربین گازی است که در آن بخار تولید می‌شود تا توربین بخار را به حرکت در آورده و ژنراتور متصل به هر دو توربین برق تولید کند.

آشنایی با عملکرد کلی توربین گاز

اجزای اساسی توربین گاز

کمپرسور

کمپرسور یا فشارنده یکی از انواع تجهیزات متحرک دوار مورد استفاده در صنایع فرایندی است. کمپرسورها برای فشرده کردن گازها یا مایعات به کار می روند. البته در حالت دوم به آن ها پمپ می گویند.
پس می توان گفت که کمپرسور دستگاهی برای بالا بردن فشار گاز و یا انتقال آن از نقطه ای به نقطه دیگر در طول یک فرایند است.
در حقیقت، کمپرسورها با صرف انرﮊی مکانیکی فراوان، گاز را با سرعت به درون خود مکیده و سپس آن را فشرده می سازند، به عبارت دیگر با افزایش سرعت گاز و تبدیل آن به فشار، گردش جریان گاز را در سیستم آسان تر می کنند.
البته افزایش فشار در نوعی از کمپرسورها به وسیله کاهش حجم صورت می گیرد. در اثر این عملیات، دمای گازی که فشرده شده (فشار آن افزایش یافته) نیز افزایش می یابد.
معمولاً گاز پرفشار خروجی از کمپرسورها را از یک سیستم خنک کننده عبور می دهند تا دمای گاز دوباره به مقدار معمول باز گردد.
انواع گوناگونی از کمپرسور وجود دارد که برای مصارف صنعتی و خانگی طراحی شده اند. حتی پمپ آکواریوم که برای وارد کردن هوا به آکواریوم ماهی ها استفاده می شود نیز یک نوع کمپرسور است.
در برخی دستگاه ها و ماشین آلات مانند توربین های گازی، هوا توسط کمپرسورها فشرده شده و سپس به سمت قسمت احتراق فرستاده می شود.
کمپرسورها عموماً به دو نوع «دینامیکی» (Dynamic) و «جابه جایی مثبت» (Positive Displacement) تقسیم می شوند. کمپرسورهای دینامیکی خود به دو نوع «جریان محوری» (Axial) و «جریان شعاعی» (Radial Flow) تقسیم می شوند.
کمپرسور جریان محوری گاز را از میان پره های خود عبور داده و در راستای محور کمپرسور به سمت عقب می راند.
این نوع کمپرسور دبی زیاد و قدرت تراکم کمی دارد. کمپرسور شعاعی (گریز از مرکز) بیشتر در موتورهای قدیمی استفاده می شد. این کمپرسور دارای پره های بسته و خمیده تری بوده و گاز ورودی را در جهت شعاع پره ها (با زاویه نسبت به محور) خارج می کند.
هوا پس از برخورد به پخش کننده، سرعتش کاسته شده و به دما و فشارش افزوده می شود. این نوع کمپرسور دارای قدرت تراکم بیشتری نسبت به نوع جریان محوری است.
از کمپرسورهای دینامیکی در فشارهای با نرخ پایین و دبی های بالاتر استفاده میی شود. کمپرسورهای جابه جایی مثبت خود دارای دو نوع «دوار» (Rotary) و «رفت و برگشتی» (Reciprocating) هستند و قدرت تراکم آن ها نسبت به نوع دینامیک بیشتر است. البته دبی این کمپرسورها به مراتب کمتر از نوع دینامیک است.
نیروی محرکه کمپرسورها بسته به قدرت آن ها می‏ تواند برقی (موتور الکتریکی) یا توربین باشد. مسئله مهمی که در کمپرسورها مطرح است، نسبت فشار خروجی، به ورودی کمپرسور است.
زیرا در ورودی کمپرسورها با افزایش فشار دمای گاز نیز بالا می رود و این افزایش دما در کار قطعات مختلف کمپرسور و سیستم روغن کاری و… اختلال ایجاد می کند.
البته در کمپرسور می توان نسبت فشار را حتی تا ۱۰ برابر رساند، ولی این امر با تدابیر خاصی امکان پذیر است.

محفظه احتراق

تنها وظیفه محفظه های احتراق، افزایش درجه حرارت هوای فشرده شده خروجی است.
در «محفظه احتراق» (Combustion Chamber) مقدار کمی مواد سوختی با هوای فشرده مخلوط شده و در اثر سوختن گاز با این مواد، حرارت تولید می شود. ساختمان این محفظه باید به گونه ای باشد که آتش در لایه ای از هوا قرار گیرد و علاوه بر آن، هوای زیاد باعث خاموش شدن شعله نشود.
بدین منظور، مقدار کمی از هوا از راه سوراخ های اطراف مشعل با سوخت مخلوط می شود که اصطلاحاً به این هوا، «هوای اولیه» (Primary Air) می گویند. این هوا برای روشن نگه داشتن سوختی که از مشعل وارد می شود، کافی است.
باقیمانده هوای ورودی به محفظه احتراق، از سوراخ های مجرای داخلی زنبیلی شکل وارد قسمت اصلی محفظه احتراق می شود. این هوا، «هوای ثانویه» (Secondary Air) نام دارد که مقدار آن نسبت به هوای اولیه به مراتب بیشتر است.
هوای اولیه با حرارت مشعل ها بسیار داغ می شود، اما هوای ثانویه با حرارت حاصل از سوختن گاز (که با هوای اولیه مخلوط شده) گرم خواهد شد.
هوای اولیه و ثانویه پس از مخلوط شدن با هم از محفظه خارج می شوند. تاز زمانی که مواد سوختی و هوا، در محفظه های احتراق وجود دارند، مشعل باید روشن بماند، زیرا احتمال انفجار وجود دارد. در بعضی نیروگاه ها از چندین محفظه احتراق استفاده می شود.
در این نیروگاه ها، همزمانی ایجاد شعله و نیز یکسان بودن دبی سوخت های ورودی به محفظه های احتراق اهمیت زیادی دارد، زیرا در غیر این صورت نیروهایی که به توربین اعمال می شود، یکسان نخواهد بود و باعث ارتعاشات توربین می شود.
به همین دلیل، محفظه های احتراق از طریق لوله هایی با یکدیگر ارتباط دارند و کافی است تنها در یکی از آن ها جرقه زده شود. عموماً سوخت به کار رفته در محفظه های احتراق، گاز طبیعی یا مایع سوختی مثل گازوئیل است.
در محفظه های احتراقی که با سوخت مایع کار می کنند، از سوخت پاش به منظور پخش سوخت به شکل پودر به داخل محفظه احتراق استفاده می شود.
قسمت های مختلف محفظه احتراق را در شکل زیر می بینیم.

توربین

توربین نیروگاه گازی انرژی حرارتی و فشار موجود در هوای ورودی را به انرژی مکانیکی چرخشی تبدیل می کند. پره های این توربین باید در مقابل دمای بالای گازهای حاصل از احتراق و همچنین خوردگی در مقابل عناصر زائدی از قبیل گوگرد و فسفر و سدیم و… مقاوم باشند.
هوای فشرده شده توسط کمپرسور در توربین منبسط و کم فشار و از قسمت اگزوز خارج می شود. تعداد ردیف های پره در توربین کمتر از کمپرسور است.
دلیل این امر آن است که هنگام فشرده شدن گاز، امکان جدایی هوا از سر پره وجود دارد و همین موضوع میزان ازدیاد فشار را در هر مرحله محدود می کند. به همین جهت است که مراحل کمپرسور زیاد می شود. ولی در توربین پدیده جدایی بروز نمی کند.
در نتیجه، میزان افت فشار در هر مرحله محدودیت زیادی ندارد و تعداد مراحل توربین کم است. توربین نیروگاه گازی همانند کمپرسور دارای دو نوع جریان محوری و جریان شعاعی است که توربین با جریان محوری در بیش از ۸۰ درصد موارد کاربرد دارد.

سایر تجهیزات توربین نیروگاه گازی

پره های هدایت کننده هوای ورودی
اگزوز
اجزای راه اندازی شامل: دیزل (راه انداز اولیه)، مبدل گشتاور، رچت، کلاچ راه انداز و جعبه دنده کمکی
محور توربین
محور کمپرسور
محور ژنراتور
جعبه دنده بار
یاتاقان ها

کد آیسیک مرتبط با صنعت تولید توربین گازی

کد آیسیک مخفف International Standard Industrial Classification (سیستم بین المللی طبقه بندی استاندارد صنایع) است. کد گذاری به عنوان روش ساده و دقیق برای تعیین هویت کالا، قطعات ، مدارک و اموال ، سالها است که در سطح شرکت هاو زنجیره های تأمین مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به بررسی های انجام شده کد آیسیک توربین گازی به شرح جدول ذیل می باشد

کد تعرفه گمرکی مرتبط با صنعت تولید توربین گازی

تعرفه یا به عبارت دیگری(TARIFF) یک نوع معیار رقمی و یا عددی می باشد برای شناسی و تعیین جایگاه کالا در ترخیص کالا .
تعرفه گمرکی میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود کالا می باشد.تعرفه گمرکی در بستر تاریخ مبتنی بر سیستم و روش های خاصی از قبیل اداره گمرک،آمار،حمل و نقل،بیمه و غیره طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به بررسی های انجام شده کد تعرفه گمرکی توربین گازی به شرح جدول ذیل می باشد

بازار توربین گاز روسیه

در کشور روسیه از لحاظ تاریخی، توسعه توربین‌های بخار نسبت به توربین‌های گازی فعال‌تر بوده‌است. کارخانه‌های معروف نوسکی و توربین اورال که تولیدکننده توربین به منظور تامین انرژی هستند، در سال ۱۹۵۰، اولین توربین‌های گازی خود را تولید کردند. توربین‌های گاز در درجه اول برای ساخت هواپیما توسعه داده شدند. در دهه ۱۹۹۰، شرکت ماش‌پرایکت (اوکراین)، توسعه توربین‌های گازی را بر اساس موتورهای هوایی شرکت ساتورن آغاز نمود. امروزه تولید تجهیزات برق زمینی بر اساس موتورهای ساتورن توسط شرکت «توربین‌های گاز ساتورن» انجام می‌شود. وضعیت مشابهی برای شرکت موتور پرم اتفاق افتاد و تولید نیروگاه‌های توربین گاز را بر اساس توسعه موتورهای هوایی شرکت «آویادویگاتل» آغاز نمود.
تعداد شرکت‌های تولیدکننده توربین گاز در کشور روسیه بسیار محدود است. شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات زمینی برای توربین‌های گاز از آن هم کمتر است. از جمله این شرکت‌ها عبارتند از: کارخانه نوسکی، توربین‌های گازی ساتورن، کارخانه موتور پرم. در عین حال، بطور کلی توان خروجی تولیدات این شرکت‌ها، از ۲۵ مگاوات تجاوز نمی‌کند. البته چندین ماشین با ظرفیت واحد ۱۱۰ مگاوات بر اساس توسعه ساتورن به بهره‌برداری رسیده‌ و امروزه تنها مراحل پایانی تولید قطعات داغ این توربین‌های صنعتی در این شرکت انجام می‌شود. توربین‌های با ظرفیت بالا برای تاسیسات بزرگ عمدتاً توسط شرکت‌های خارجی تامین می‌شود.
لازم به ذکر است که همه شرکت‌های پیشرو در جهان، به سازماندهی تولید توربین‌های با ظرفیت بالا در روسیه علاقمند نیستند. بعنوان مثال، آلستوم که مشغول فعالیت‌های مشترک در سرتاسر جهان و روسیه می‌باشد، تاکنون از راه‌اندازی تولید توربین گاز در کشور روسیه خودداری کرده‌است. بنابراین، تحویل پروژه‌های بزرگ از طریق واردات عرضه می‌شود. آندری لاورینینکو معاون رئیس آلستوم پاور در روسیه، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و گرجستان در این خصوص معتقد است که طی چند سال گذشته، افزایش تقاضا برای توربین‌های گاز در روسیه با مکانیزم «قراردادهای تامین توان» تعیین شده‌است. لازم به ذکر است که تقاضا برای توربین‌های گاز به میزان مصرف انرژی بستگی دارد. مصرف انرژی در روسیه از سال ۲۰۱۰، بطور پیوسته افزایش یافته‌است. اما طبق گفته کارشناسان، پس از چند سال افزایش تقاضای برق در روسیه، شاهد رکود تقاضا در سال ۲۰۱۳-۲۰۱۴ بوده‌است.
مدیر کل بخش توزیع برق جی‌ئی در روسیه و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع ادعا می‌کند که بزرگترین مشکل برای تولیدکنندگان توربین، پیش‌بینی تقاضای بازار در شرایط ناپایدار است. به اعتقاد دیمیتری سولوویوف، معاون طراح شرکت توربین گاز ساتورن، برای تولید توربین گاز قدرتمند، تجهیزات ویژه، ماشین‌آلات بزرگ و ماشین‌های جوشکاری خلاء موردنیاز است. پیش‌نیاز تامین و ساخت این تجهیزات، شناخت و اطمینان به بازار است، لذا این کشور نیازمند یک برنامه بلندمدت برای توسعه انرژی است. لازم به ذکر است که فقدان یک چشم‌انداز قابل پیش‌بینی به معنای نبود تقاضا نیست. تقاضا، برای توربین‌هایی با ظرفیت بیش از ۱۵۰ مگاوات وجود دارد و شرکت‌های بزرگ تولیدکننده – فارتوم، هولدینگ آرئی‌پی و غیره متقاضیان این مقدار ظرفیت می‌باشند. با این حال، براساس گفته آندری لاورینینکو، انتظار می‌رود که تکمیل برنامه ” قراردادهای تامین توان” در واحدهای کوچک‌تر که نیاز به هزینه کمتری دارند افزایش یابد، اما در عین حال نیازمند حل مسائل مهمی برای بهبود بهره‌وری انرژی و بازپرداخت می‌باشد.
تولیدکنندگان روسیه عمدتاً کار با توربین‌های گاز با ظرفیت ۴، ۸، ۱۶، ۲۵ مگاوات را تجربه کرده‌اند. بنابراین، در هولدینگ آرئی‌پی، واحدهایی با ظرفیت ۱۶-۲۵ مگاوات و کمتر ۴-۱۲ مگاوات که می‌توانند در محل‌های ساخت‌وساز جدید و در ایستگاه‌های بازسازی اجرا شوند، بیشترین تقاضا را دارند. بنابراین تعجبی ندارد که این شرکت در حال حاضر برای یک واحد جدید با ظرفیت ۱۶ مگاوات با جی‌ئی همکاری می‌کند. دیمیتری سولوویف، بین رشد بازار با توسعه انرژی منطقه‌ای و راه‌اندازی تاسیسات با ظرفیت متوسط رابطه تنگاتنگی برقرار می‌کند. بعنوان مثال، در چارچوب پروژه آزمایشی برنامه بهبود کیفیت انرژی برای مناطق فدراسیون روسیه، توربین‌های گاز ساتورن، ساخت و راه‌اندازی پ‌گ‌او –سی‌اچ‌پی۵۲ در شهر توتایف منطقه یاروسلاو انجام می‌شود. این نیروگاه شامل چهار واحد توربین گاز ۸ مگاواتی می‌باشد.
امروزه بر اساس وضعیت بازار، محصول اصلی شرکت‌ها، نیروگاه‌هایی با ظرفیت ۱۰-۲۵ مگاوات است. در عین حال، توسعه نیروگاه‌های تولیدی کوچک مبتنی بر توربین‌های گاز که متعلق به شرکت‌های صنعتی هستند، هنوز هم از اهمیت کم‌تری برخوردار هستند. واضح است که سرعت توسعه تولید (به ویژه با استفاده از نیروگاه‌های توربین گاز) هنوز در روسیه به میزان قابل‌توجهی پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است. در این میان، یکی دیگر از بخش‌های بازار توربین گاز که مربوط به امکانات تولید در میدان‌های نفت و گاز و خطوط اصلی گاز می‌باشد، نیز باید موردبررسی قرار گیرد.
دلایل محبوبیت توربین‌های گاز در این حوزه، سوخت می‌باشد. نیروگاه‌های توربین گاز بطور موثر از محصولات گاز و نفت طبیعی استفاده می‌کنند که نه تنها مشکل عرضه انرژی، بلکه استفاده منطقی از منابع هیدروکربنی را حل می‌کند. با توجه به مشاهدات متخصصان «توربین گاز ساتورن» در سال‌های قبل از بحران ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، افزایش تقاضا برای محصولات نفت وجود داشت. علاوه بر این، توربین‌ها برای تولید محصولات گاز و نفت طبیعی و تولید برق نه تنها برای میادین، بلکه برای مردم نیز استفاده شده‌اند. این شرکت تعداد زیادی از سفارشات را از تی‌ان‌کی-بی‌پی دریافت کرد. امروزه اینگونه تقاضاها در سطح پایدار قرار دارد و تولیدکنندگان در حال توسعه توربین برای این بازار هستند.

ایران رقیب بزرگترین کشورهای سازنده توربین گازی بزرگ در جهان

در حال حاضر در دنیا فقط کشورهای آمریکا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ژاپن قادر به ساخت توربین های گازی بزرگ به عنوان یک استراتژیکی ترین تولیدات جهان هستند که نام ایران نیز در بین این کشورها قرار دارد.

رونق بازار توربین گازی

هزینه تولید انرژی هسته ای هنوز گران است و اقبال آن فناوری روبه افول می نماید. از سال ۱۹۷۸ تاکنون هیچ نیروگاه هسته ای در آمریکا سفارش داده نشده است؛ در حالی که مهندسان هسته ای در پی یافتن راه هایی برای کاهش هزینه های این صنعت هستند، تبدیلگر دیگری برای تولید انرژی ارزان با شتاب حرکت می کند. در حال حاضر بیشتر نیروگاه های جدیدی که در جهان ساخته می شوند، نیروگاه های گازی هستندکه گاز طبیعی را به عنوان سوخت مصرف می کنند. علت نام گذاری «نیروگاه های باسیکل ساده» آن است که تنها از توربین های گازی برای به حرکت در آوردن ژنراتورهای الکتریکی استفاده می کنند. بازده گرمایی این توربین ها حدود ۴۲ درصد و هزینه تولید آنها به ازای هر کیلووات خروجی نیروگاه های هسته ای، حدود یک دهم است. این فناوری بیش از هفت دهه قدمت دارد، اما هنوز دیدگاه های آینده نگرانه ای در مورد کارآیی آن ارائه می شود. در واقع امروزه شرکت هایی با توان فناوری بالا در زمینه توربین های گازی وجود دارند که ظرفیت تولید مدل هایی مناسب برای صنعت حمل و نقل را دارند. استفاده از توربین های گازی برای تولید برق، تحولات متفاوتی را پشت سرگذارده است؛ در حالی که گاز طبیعی انتخاب مناسبی به لحاظ سوختن غیر آن است، قیمت با ثبات آن در بازار جهانی نیز به مقبولیت آن کمک می کند. پس از افزایش تقاضا برای گاز طبیعی و راه اندازی نیروگاه های گازی متعدد در دهه ۹۰ قیمت هر میلیون بی.تی.یوگاز طبیعی از ۲ تا ۳ دلار به ۶ تا ۸ دلار افزایش یافت و از سال ۲۰۰۱ در همین محدوده قیمت باقی مانده است. قیمت با ثبات گاز، تولیدکنندگان انرژی را برآن داشته است که چندان نگران کمبود ذخایر آن نباشند و به سرمایه گذاری خود در این زمینه ادامه دهند. ذخایر اثبات شده گاز در سراسر جهان به لحاظ میزان انرژی تولیدی نسبی، فراتر از نفت است، اما چاه های گاز فاصله زیادی با مناطق پرجمعیت دارند و لوله کشی های گاز در جهان به هیچ روی کافی نیستند و حفظ ثبات بازار به میزان تولید ال.ان.جی بستگی دارد. استفاده از ال.ان.جی پیشینه ای طولانی دارد. تاکنون ۴۸ پایانه تولید ال.ان.جی در جهان ساخته شده است که ۲۶ پایانه در ژاپن و پنج پایانه در ایالت متحده قرار دارند. در واقع ژاپن از دهه هفتاد از اندونزی ال.ان.جی وارد می کرده است. برخی پایانه های گازی ژاپن برای انجماد ماهی به کار می روند و یا از آب گرم اقیانوس برای مایع کردن گاز استفاده می کنند و در نتیجه حتی برای عملیات regasification (تغییر فاز گاز) نیز گاز نمی سوزانند. شرکت های تولیدکننده انرژی، سرمایه گذاری های عمده ای در زمینه ال.ان.جی انجام داده اند. یکی از بزرگ ترین مجموعه های تولید ال.ان.جی که متان را با خنک کردن و چگالیدن از فاز گازی تا ۶۰۰ برابر چگالی به مایع تبدیل می کند، به تازگی در ترینیداد تکمیل شده است. درسال گذشته بیش از۲۰ پیشنهاد برای ساخت پایانه های regasification در سواحل شرقی ایالات متحده ارائه شده اند. در خلیج فارس شرکت گاز قطر و اکسون، فاز اول پروژه ای ۱۲ میلیارد دلاری را برای تأمین ال.ان.جی موردنیاز در انگلستان تا پایان سال ۲۰۰۷ آغاز کردند. استخراج گاز از زغال سنگ با وجود ال.ان.جی موجود در خطوط لوله، افزایش بهای گاز از هم اکنون تولیدکنندگان انرژی را به فکر استفاده از سوخت های دیگر در نیروگاه های توربین گازی واداشته است.

وضعیت واحد های فعال تولید توربین گازی

در نمودار زیر تعداد و ظرفیت واحدهای تولید کننده توربین گازی در کشور به تفکیک استان آمده است

جدول واحد های فعال تولید توربین گازی

در جدول زیر تعداد و ظرفیت واحدهای تولید کننده توربین گازی در کشور به تفکیک استان آمده است

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح تولید توربین گازی

ظرفیت تولید سالیانه : ۱۸ دستگاه
نرخ برابری دلار : ۳۰۰۰۰ تومان
مساحت زمین موردنیاز : ۵۰۰۰ مترمربع
زیربنای کل : ۲۲۰۰ مترمربع
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۲۶ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۲۲ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
ارزش ماشین آلات و تجهیزات : ۹ میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۳۶ درصد

درصورت تمایل به این مطلب امتیاز دهید: