فرآیند تصفیه روغن خام

روغنهای گیاهی خام که از دانه های روغنی استخراج می شوند دارای مقادیر جزئی مواد جامد معلق غیرمحلول در روغن می باشند که با فیلتراسیون ساده یا با بهره گیری از دکانتورهای سانتریفیوژی¹ از روغن خارج می شوند. دسته اساسی ناخالصیهای روغن، ترکیبات گوناگونی از گروه های شیمیایی مختلف هستند که در روغن محلول بوده و با بهره گیری از روشهای خاصی از روغن خارج می شوند. ناخالصی های جزئی به گروههای شیمیایی مختلف تعلق دارند و در مراحل حذف ناخالصی های اصلی از روغن پاکسازی می شوند.

ناخالصی های اصلی و اساسی روغن های خام عبارتند از:

– فسفاتیدها² یا صمغ ها که تحت عنوان گام معرفی می شوند.

– اسیدهای چرب آزاد

– ترکیبات که موجبات طعم ، مزه و بوی روغن را فراهم می کنند.

گام زدایی- Degumming

مرحله اول پالایش روغن، خارج سازی فسفاتیدها است که شامل دو مرحله گام زدائی با آب و گام زدائی با اسید فسفریک و اسید سیتریک است.

در مرحله گام زدائی با آب (واتر دگامینگ)¹ ، ابتدا روغن را گرم کرده و با مقداری آب که متناسب با مقدار فسفاتیدها است به خوبی مخلوط می کنند. گام ها با قابلیت جذب آبی که دارند از حالت انحلال خارج شده به کمک نیروی گریز از مرکز از روغن خارج می شوند. سهم دیگری از گام ها که به صورت املاح منیزیم و کلسیم درآمده اند قابلبیت جذب آب نداشته و باید به کمک اسید از روغن خارج شوند.لذا روغن را تا حرارت۱۵۰-۸۰ درجه سانتیکراد گرم کرده و حدود ۱/۰ تا ۲/۰ % اسید فسفریک با غلظت ۷۵% به آن اصافه می کنند آنگاه در شرایط به همزنی شدید با در نظر گرفتن زمان ماند کافی، گامهای باقیمانده از مرحله واتردگامینگ را از روغن خارج می سازند.

خنثی سازی اسیدهای چرب آزاد روغن- Refining

در این مرحله مقدار اسید چرب آزاد روغن را اندازه گیری کرده و مقدار سود لازم را برای خنثی سازی آن محاسبه می کنند. محلولی از سود با غلظت متناسب را در شرایط به همزنی به روغن اضافه می کنند و باتوجه به درجه حرارت و زمان مجاورت سود با روغن، اسیدهای چرب آزاد خنثی شده به صورت صابونهای غیر محلول از روغن خارج می شوند. چنانچه لازم باشد یکبار دیگر عمل خنثی سازی را برای حذف ناخالصیهای احتمالی باقیمانده تکرار می کنند و سرانجام پس از شستشوی روغن با آب داغ و بهره گیری از سانتریفیوژهای مربوطه، فاز آبی حاوی صابون را از روغن خارج کرده و سپس روغن را تحت خلاء خشک و برای مرحله بعدی آماده می کنند.

در این مرحله به موازات اسیدهای چرب آزاد، مقادیر زیادی از پیگمانهای رنگین¹ ، گامهای احتمالی باقیمانده ، و سایر ناخالصیهای گوناگون دیگر از روغن جدا می شوند. نا خالصیهای یاده شده یا با سود وارد راکسیون شده یا توسط صابون جذب و از روغن خارج می شوند.

رنگبری روغن- Bleaching

قسمت زیادی از مواد رنگین روغن در مرحله خنثی سازی از روغن خارج می شوند. برای تکیمل رنگ زدائی و خارج سازی رنگهای باقیمانده، از خاک رنگبر که یک نوع سیلیکات آلومینیوم هیدراته¹ است استفاده می کنند. در این مرحله روغن را تحت شرایط خلاء با خاک رنگبر مجاور می کنند و پس از به همزنی لازم و گذشت زمان ماند مناسب، روغن را سرد کرده و خاک جاذب افزوده شده را که پیگمانهای رنگین را به خوبی جذب کرده است به کمک فیلتراسیون از روغن خارج می سازند.

صرف نظر از مواد رنگین موجود در روغن، در این مرحله مقادیری از آثار فلزات همراه روغن که عمر و ماندگاری روغن را کاهش می دهند نیز همراه با آثار صابونها و گامهای احتمالی باقیمانده، از روغن خارج می شوند.

این مرحله در پالایش و خارج سازی ناخالصی های روغن نقش بسزایی دارد. پس از انجام این مرحله روغن را برای خارج سازی ترکیبات بودار و فرار آماده می کنند.

بوگیری- Deodorization

عموما چند مورد ترکیبات مختلف فرار و بودار اعم از اینکه چه بصورت طبیعی در روغن وجود داشته باشند و یا به علت اکسیداسیون در روغن به وجود آمده باشند شامل پراکسیدها، آلدئیدها و ستونها و اکسی اسیدها و … میباشند.

طعم و مزه ای که در مراحل مختلف پالایش به روغن تحمیل شده مانند طعم خاک، در این مرحله از روغن جدا و خارج می شود. شرایط کار بدین ترتیب است که روغن را تحت خلاء عمیق (که فشار باقیمانده از چند میلیمتر تجاوز نمی کند) تا درجه حرارت بالا گرم و از بخار آب عبور می دهند. ترکیبات فرار به کمک بخار آب از محیط خارج می شوند. حرارت بالا و خلاء عمیق و زمان ماند مناسب به نحو موثری به خارج سازی مواد فرار کمک می کند. سپس روغن را سرد کرده و پس از افزودن مقدار کمی اسید سیتریک برای خارج سازی آثار احتمالی فلزات باقیمانده در ورغن و … ، به منظور حفاظت و حمایت از روغن در مقابل اکسیداسیون به روغن آنتی اکسیدان مناسب اضافه و پس از فیلتراسیون نهایی، محصول را برای بسته بندی آماده می کنند.

کارخانجات پالایش و آماده سازی روغن در واحدهای تولیدی باتوجه به استانداردهای موجود، با بهره گیری از کارشناسان آزموده و تجهیزات مدرن روز، بهترین شرایط را برای پالایش روغن فراهم می سازند. به منظور حفاظت از کیفیت مطلوب فراهم شده، فروشندگان مواد روغنی و مصرف کنندگان محصول، باید با رعایت نکات لازم در نگهداری و حفظ سلامت محصول کوشا بوده و خود را در تامین بهداشت جامعه سهیم و شریک بدانند.